T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ GENEL EKONOMİK SORUNLAR TÜFE NİN İŞSİZLİK ÜZERİNE ETKİSİ HAZIRLAYANLAR: 2120703360 KÜBRA İNAN 2120703321 EDA ZEYNEP KAYA EDİRNE 2016 1
Öncelikle TÜFE ve İŞSİZLİK arasındaki ilişkiyi incelemeden önce bu kavramları inceleyelim. İŞSİZLİK KAVRAMI Bir ekonomideki iş gücü seviyesi ile işgücünün iş bulup çalışan kısmını ifade eden "istihdam seviyesi" arasındaki farktan meydana gelen, iş aradığı halde iş bulup çalışamayan işgücü. Sözlükte "işsizlik" ne demek? 1. Bir işyeri için durgunluk dönemi denilebilir. 2. Bir ülkede ya da bölgede iş bulunmaması durumu. 3. İşsiz kalma, iş bulamama durumu. İşsizlik ekonomik anlamda ne demek? Çalışma yaşları arasında olan, çalışmaya engel bir engeli bulunmayan ve çalışma arzusuna sahip kişilerin iş bulamaması durumu. Burada, isteğe bağlı yani "gönüllü" değil, istek dışı ya da "gayri iradi" bir işsizlik durumu söz konusudur. Bir ülkede işsizliğin önemli boyutlarda artması, ekonomik olduğu kadar sosyal alanda da çok ciddi sorunlar doğurabilir. O bakımdan, gelişmiş ve az gelişmiş hemen hemen bütün ülkelerin hedefi, istihdamın yükseltilmesi ya da işsizliğin ortadan kaldırılmasıdır. 2
Ortaya çıkış şekillerine göre, çeşitli işsizlik türlerinden söz edilebilir; (a) Teknolojik işsizlik: Eskiden insanlar tarafından yapılan işlerin makineler tarafından yapılmaya başlanmasından sonra oluşan yani sermaye - yoğun teknolojilerin ortaya çıkarttığı işsizlik, (b) Yapısal işsizlik: Ekonomide sermaye yokluğu gibi nedenlerle yeterli ölçüde iş sahası yaratılamamasından kaynaklanan işsizlik, (c) Mevsimlik işsizlik: Özellikle tarım ve inşaat gibi mevsime bağlı iş kollarında uygun mevsimler dışında ortaya çıkan işsizlik durumu, (d) Konjonktürel işsizlik: Bir ekonomide talepteki daralma dolayısıyla beliren işsizliktir, (e) Arızı işsizlik: Grev, sel, yangın gibi geçici nedenlerin doğurduğu işsizlik, (f) Gizli işsizlik: Çalışır göründüğü halde, gerçekte üretime bir katkısı olmayan insanların çalışması durumu. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (TÜFE) Tüketicinin satın aldığı belirli bir ürün ve hizmet grubunun fiyatlarındaki ortalama değişimleri gösteren bir ölçüttür. Yıllık enflasyon değerindeki değişimi ölçmek için kullanılır. Teoride bir market sepetinden bahsedilir, bu kocaman market sepetinde ise son kullanıcı ya da tüketici olarak nitelendirilen bizlerin, yapacakları tahmini harcamayı 100 birim olarak kabul 3
edersek, bu 100 birimi oluşturan etmenler bu sepetin içerisinde bulunmaktadır. Ekmek, su gibi temel ihtiyaç maddeleri, süt, peynir, yoğurt, et gibi gıda maddeleri; gazete, kitap, tiyatro, sinema, konser gibi kültür ya da sosyal yaşam ihtiyaçları ve birçok kalem, çeşitli oranlarda yer almaktadır. Burada belirlenen ürünlerin fiyatlarındaki artış, bu ürünlerin oranlarına göre TÜFE'ye dâhil edilerek, aylık TÜFE fiyatı hesaplanır. Mal ve hizmetler tüketim oranlarına göre ağırlık görmektedirler. Bu tüketilen mal ve hizmetlerin fiyat değişimleri ağırlıklarına göre ölçülerek tüketici enflasyon rakamı bulunur. Şimdi model kurma aşamasına geçelim. Verileri TÜİK sitesinden bulduk. En küçük kareler yöntemi ile EViews 8 de çözdük. Bağımlı değişken olarak işsizlik, bağımsız değişken olarak da TÜFE yi seçtik. Ve modelimizi kurduk. İŞSİZLİK=B0+B1TÜFE MODEL: İŞSİZLİK C TUFE 4
Yaptığımız işlemler sonucunda şu tabloyu elde ettik: Dependent Variable: ISSIZLIK Method: Least Squares Date: 05/17/16 Time: 23:54 Sample: 2000 2012 Included observations: 13 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. TUFE -0.059390 0.017424-3.408445 0.0058 C 11.42782 0.500093 22.85138 0.0000 R-squared 0.513651 Mean dependent var 10.24615 Adjusted R-squared 0.469437 S.D. dependent var 1.784057 S.E. of regression 1.299502 Akaike info criterion 3.502478 Sum squared resid 18.57577 Schwarz criterion 3.589393 Log likelihood -20.76611 Hannan-Quinn criter. 3.484613 F-statistic 11.61749 Durbin-Watson stat 1.818309 Prob(F-statistic) 0.005841 Tabloya göre, t istatistik değeri 2 olmalıdır. Tabloda t istatistik değeri -3.408445 Problem değeri< 0.05 olmalı. Tabloda problem değeri 0.0058.Yani anlamlı. 5
R-squared değeri 1 e ne kadar yakınsa otokorelasyon var demektir. R² anlamlılık ve belirginlik katsayısıdır. Modelin gücünü gösterir. Bağımsız değişkenin % kaçı bağımlı değişkeni etkiler. Bizi buna ulaştırır. Bizim değerimiz 0.513651 yani TUFE, İŞSİZLİĞİ %51 açıklıyor. Geri kalan oran başka etkenler. F istatistiği 2 olmalı. Bizim F istatistik değerimiz 11.61749. Yani modelimiz anlamlı. Durbin-Watson stat değeri otokorelasyon olup olmadığını gösterir. Tablo değerimiz 1.818309, model serbestlik derecemiz k=1, n=13 tabloya 0.05 anlamlılık düzeyine bakarsak du=1.01 değerini bulduk. du < dw <4-du olmalı. Tahmin ettiğimiz modelde; 1.01 < 1.81 < 4-1.01 1.01 < 1.81 < 2.99 Sonucuna ulaştık. Bu sonuca göre modelde otokorelasyon yoktur ve model anlamlıdır. 6
Modelde işsizlik ve tüfe arasında ilişki olup olmadığı incelendi. İncelenen dönemde (2000-2012) işsizlik ve tüfe arasında negatif ilişki olduğu görüldü. (Y)=11.42 + (-0.05) X Yani TÜFE deki 1 birimlik artış işsizliği -0.05 azaltıyor. 7
KAYNAKÇA; http://nasilkolay.com/tufe-nedir https://www.parabilir.com/uye-yazi/tuketicifiyat-endeksi-nasil-hesaplanir/3376 http://issizlik.nedir.com/ http://www.tuik.gov.tr/start.do 8
9