HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR NİSAN 2013 SAYI: 05 70 milyar dolarlık KÖPRÜ Kaya Gazı ARANIYOR! BP Türkiye Başkanı: ŞAH DENİZ 2 İLE TÜRKİYE NİN GAZ İHTİYACINA CEVAP VERECEĞİZ TÜRKİYE KÖMÜRÜNÜ NE ZAMAN KEŞFEDECEK? Kömür, enerjide büyük oranda dışa bağımlı Türkiye nin cari açık sorununun çözümüne de katkı sağlayabilir. www. hazarworld.com yayında
CHOICE FOR ENERGY OF TURKEY S TOMORROW Turkey s largest private natural gas importer. With its PNG and LNG portfolio, supplies major industrial customers and cities throughout the country. www.enercoenerji.com
ÖNSÖZ YÖNETİM İmtiyaz Sahibi Hazar Strateji Enstitüsü Adına Haldun YAVAŞ Genel Yayın Yönetmeni Gökhan ÇAY Yayınlar Direktörü Selma AYDIN (Sorumlu) EDİTÖR Hande Yaşar ÜNSAL Yayın Kurulu Mesut ÜLKER Efgan NİFTİYEV Soykan BEKTAŞ Zeynep KAPTAN Ferahşan YAPRAK GenÇkaya Harika BALAY haldun yavaş Hazar Strateji Enstitüsü Genel Sekreter İLETİŞİM Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok. No:3 Kat:4 Daire 11-12 Maslak, 34298 Şişli / İstanbul - TÜRKİYE Tel: +90 212 999 66 00 Faks: +90 212 999 66 01 www.hazarworld.com yayın YÖNETİM Merhabalar, Türkiye, dünya hidrokarbon rezervlerinin önemli bir kısmını elinde bulunduran Ortadoğu ve Hazar Bölgesi ile mevcut doğal gaz ve petrol tüketimi hemen hemen aynı oranda olan Avrupa arasında köprü konumundadır. Stratejik konumunun, bölgesel işbirliği ve kalkınma adına öneminin farkında olan Türkiye, enerji diplomasisinde de etkin roller üstlenmeye başlamıştır. Bu doğrultuda politikalar geliştirilirken, çevre duyarlılığı ile optimum bir denge sağlanması gerektiği aşikardır. Ekonomik gelişmenin sürdürülmesi, cari açık sorununun çözümü, dünya piyasalarındaki rekabet gücünün artırılabilmesi büyük oranda yerel enerji kaynaklarının daha fazla kullanılmasına bağlıdır. Bu nedenle nükleer, termik, hidro, rüzgar, güneş ve jeotermal gibi enerji kaynakları teşvik edilerek enerji arzında ve dağıtımında çeşitlilik sağlanmalı ve sektördeki rekabet artırılmalıdır. Dünya piyasaları ile rekabet edilmesinde enerji fiyatları hayati önem taşıdığından enerji fiyatlarının düşürülmesine yönelik adımlar atılmalıdır. Diğer yöntemlerle karşılaştırıldığında kömürden elektrik üretiminin daha ucuz olması pek çok ülkeyi kömüre yöneltmektedir. Güney Afrika toplam elektrik üretiminin %93 ünü, Polonya %87 sini, Çin %79 unu, Avustralya %78 ini, Hindistan %68 ini ve ABD ise %45 ini kömürden elde etmektedir. Zengin kömür yataklarına sahip olan ülkemizde ise bu oran %17 ler seviyesindedir. Türkiye kömürünü ne zaman keşfedecek? başlığıyla bu sayımızda kömür konusunu masaya yatırdık. Kazakistan ın Ankara Büyükelçisi Sayın Canseyit Tüymebayev ile yapılan röportajlarla Kazakistan 2050 stratejisi dahilinde ülkenin gerçekleştirmeye hazırlandığı reformlar üzerine konuştuk. Gürcistan piyasasının dünyaya açılmasına yardımcı olan ve bu ülkede iş yapmayı kolaylaştıran reformları kısaca inceledik. Türkiye-Türkmenistan arasındaki ekonomik gelişim için hayati önem taşıyan Türkmenistan Yatırım Forumu nu geniş bir katılım ile takip ettik. Son dönemlerde sıkça gündeme gelen kaya gazının Türkiye açısından analizini yaptık. Hazar ülkelerindeki alfabe devrimleri süreçlerini kısaca kaleme aldık. BP Türkiye Başkanı Bud Fackrell ile yaptığımız söyleşide BP nin Türkiye vizyonunu ve Hazar stratejilerini dinledik. Marka sayfamızda restoran zinciri Kitchenette i ele aldık. Avrasya nın bilim, eğitim ve araştırma merkezlerinden biri olma yolunda hızla ilerleyen Nazarbayev Üniversitesi ni, Aynur Ayhan ın 1000 de Bir isimli fotoğraf sergisini ve İran ın turistik şehri İsfahan ı sizlerle birlikte ziyaret ettik. Hazar Bölgesi nde bayram havasında yaşanan Dünya Kadınlar Günü nü birlikte kutladık. Gelecek sayıda görüşmek üzere YAYIN GRUBU BAŞKANI Serkan ÜNAL GRUP KOORDİNATÖRÜ Mehmet Mücahid DEMİR FİNANS KOORDİNATÖRÜ Selim KARA genel yayın yönetmeni Serdar TURAN ÖZEL PROJELER DİREKTÖRÜ Emin GÖRGÜN EDİTÖRLER Aynur ŞENOL ALTUN Mehmet E. ELGİN Can GÜRSU Nesrin KOÇASLAN E. Melek CEVAHİROĞLU Hülya KESKİN SANAT YÖNETMENİ Özkan ORAL YARDIMCI SANAT YÖNETMENİ Mehtap KAPLAN Pınar GÜVEN Ahmet ÇELİK FOTOĞRAF EDİTÖRÜ Abdulkadir DEMİR KATKIDA BULUNANLAR Elnur KULIYEV Can CENGİZ Gizem GÜZEY Güzin GÜZEY Özbekistan Büyükelçiliği www.turkiye-turkmenistan.com İnfomag Yayıncılık Bilişim Tanıtım ve Organizasyon Hizmetleri Ltd. Şti Ebulula Mardin Cad. 4. Gazeteciler Sitesi A-8 /1 Akatlar-Levent / İSTANBUL Tel: (0212) 324 55 15 Faks: (0212) 324 55 05 BASKI Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yay. ve Hiz. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi 1.Cadde No: 16 Esenkent Ümraniye 34476 İSTANBUL Tel: 444 44 03 Yayın Türü Yaygın Yerel Süreli Yayın Süresi / Dili Aylık / Türkçe İLETİŞİM info@infomag.com.tr www.infomagyayincilik.com www.hazarworld.com NİSAN 2013 SAYI 05 1
içindekiler KISA KISALAR 04 Gürcistan dan Azerbaycan ın Toprak Bütünlüğüne Destek Güney Gaz Koridoru nda Dev İşbirliği Rusya 2018 Dünya Kupası İçin 18 Milyar Dolar Harcayacak KAPAK 16 TÜRKİYE KÖMÜRÜNÜ NE ZAMAN KEŞFEDECEK? Kömür yükselişte Artan doğal gaz fiyatları dünyada enerji kaynağı olarak kömüre dönüşü tetikledi. Dünya kömür rezervi 1 trilyon tonu aşıyor. Bugün dünyanın enerji ihtiyacının neredeyse yarısı kömürden sağlanıyor. Yeraltı kaynakları arasında yaygın olan kömür, enerjide büyük oranda dışa bağımlı Türkiye nin cari açık sorununun çözümüne de katkı sağlayabilir. HABER ANALİZ 06 Hazar Toplantıları Kazakistan da Türkiye-Rusya Bölgesel Kalkınma Paneli AJANDA 08 Dünya Ekonomik Forumu: Güney Kafkasya ve Orta Asya nın Geleceğiyle İlgili Stratejik Diyalog Uluslararası Ekonominin Kalbi İstanbul da Atacak 12. Türkiye Uluslararası Petrol ve Gaz Konferansı ve Sergisi (TUROGE) 10PORTRE KAZAKİSTAN 2050 YE HAZIRLANIYOR Kazakistan-Türkiye ilişkilerini ve Kazakistan ın hedeflerini Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Canseyit Tüymebayev Hazar World e değerlendirdi. 2
24 52 ANALİZ REFORMCU Bir EKONOMİ: GÜRCİSTAN Uluslararası Finans Kuruluşu ve Dünya Bankası na göre Gürcistan, Doğu Avrupa da ve Sovyetler Birliği sonrasındaki tüm ülkeler arasında iş yapmanın en kolay olduğu ülke. ANALİZ 30 70 milyar dolarlık KÖPRÜ Türk ve Türkmen bürokratların, bakanların ve iş adamlarının bir araya geldiği Türkmenistan Uluslararası Yatırım Forumu iki ülke ilişkilerinin gelişimi için önemli bir zemin oluşturuyor. HAzar ANALİZ 36 Kaya Gazı ARANIYOR! Türkiye nin doğal gaz ihtiyacına kaya gazı çare olabilir mi? Uzmanlar, son dönemde sıkça gündeme gelen kaya gazının Türkiye açısından önemli bir yere sahip olduğunu ancak yeterli olmadığını belirtiyorlar. ANALİZ 40 HAZAR IN ALFABE REFORmU Yıl 1991 Sovyetler Birliği yıkılır ve Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan bağımsızlığını kazanır. Çok geçmeden bu ülkelerin siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal kimliklerini kurmaya çalıştıkları bir süreç başlar. Ve Alfabe Devrimi bu sürecin ardından ortaya çıkar. RÖPORTAJ 44 ŞAH DENİZ 2 İLE TÜRKİYE NİN GAZ İHTİYACINA CEVAP VERECEĞİZ BP Türkiye Başkanlık koltuğunu devralan Bud Fackrell, BP nin Türkiye vizyonunu ve bölge stratejilerini Hazar World e anlattı. 48 LIFE STYLE RUSYA DA YÜKSELEN MARKA: KITCHENETTE MARKA Kazakistan ın Eğitim Üssü: Nazarbayev Üniversitesi Nazarbayev Üniversitesi, ülkede uluslararası akademik standartlarda eğitim sunan ilk üniversite olma ünvanına sahip. LIFE STYLE 56 BUGÜN, KADINLARIN... Dünya genelinde Enternasyonal Kadınlar Günü olarak kabul edilen ve siyasi bir geçmişin parçası olan 8 Mart, Hazar Bölgesi ülkelerinde de bayram havasında kutlanıyor. SEYAHAT 58 İRAN IN TURİSTİK BAŞKENTİ Doğu komşumuzun; Dünyanın yarısı (Nesf-e Jahan), İran ın incisi, Pers yurdunun mücevheri, Ortadoğu nun Paris i olarak da anılan kenti, İsfahan... KÜLTÜR SANAT 62 TÜRK SANAYİSİNİN BAŞARILI İŞ KADINLARI Aynur Ayhan ın 1000 de Bir isimli sergisi sanayinin gizli kahramanları olan iş kadınlarının fotoğraflarından oluşuyor. www.hazarworld.com NİSAN 2013 SAYI 05 3
KISA KISALAR Güney Gaz Koridoru nda dev işbirliği Gürcistan dan Azerbaycan ın toprak bütünlüğüne destek Gürcistan Dışişleri Bakanı Maya Panjikidze, Azerbaycan ın toprak bütünlüğünü desteklediklerini ve bu desteği bundan sonra da sürdüreceklerini söyledi. Panjikidze bu sözleri resmi temaslarda bulunmak için geldiği Azerbaycan da, Dışişleri Bakanı Elmar Mammadyarov la görüşmesi sonrasında dile getirdi. Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Yukarı Karabağ sorununa değinen Panjikidze, komşu ülke Ermenistan la iyi ilişkiler içinde olduklarını, bölgedeki sorunların barış yoluyla çözülmesi gerektiğini vurguladı. Çözümün Azerbaycan ın toprak bütünlüğü kapsamında gerçekleştirilmesi gerektiğinin altını çizen Panjikidze, Azerbaycan ın toprak bütünlüğünü destekliyoruz, bundan sonra da destekleyeceğiz diye konuştu. NABUCCO ve TANAP boru hatları arasında Güney Gaz Koridoru nu geliştirmek için işbirliği anlaşması imzalandı. Anlaşma ile kurumların teknik ve stratejik bilgi alışverişinde bulunması ve projelerinin desteklenmesi öngörülüyor. Anlaşmada ayrıca Avrupa Birliği ve Güneydoğu Avrupa bölgeleri için gaz tedariğinin güvenilirliğini artırmak üzere doğal gaz taşıma güzergâhlarının daha da çeşitlendirilmesi gerekliliğine işaret ediliyor. NABUCCO Gas Pipeline International GmbH Genel Müdürü Reinhard Mitschek, Bu mutabakat, Güney Gaz Koridoru nun iki ayrılmaz parçası arasındaki ilişkiyi daha da sağlamlaştırarak bizleri Avrupa nın gaz tedariğinin çeşitlendirilmesi yönündeki ortak hedefimize bir adım daha yaklaştırdı dedi. Rusya 2018 Dünya Kupası için 18 milyar dolar harcayacak 2014 Sochi Kış Olimpiyatları için 50 milyar dolar harcama planlayan Rusya, 2018 Dünya Kupası hazırlıklarına da başladı. Olimpiyat hazırlıklarında planlanan rakamların çok üzerine çıkan Rusya, Dünya Kupası için hesapları sıkı tutacak. Rusya hükümetinin, FIFA ile anlaşma sağladığı 18 milyar dolarlık bütçenin dışında ek harcama yapması öngörülmüyor. Hükümetin ele aldığı taslak çalışmaya göre yeni inşa edilecek stadyumlar, eğitim alanları, havalimanı inşaatları ve yollar federal bütçeden karşılanacak. FIFA ile 2010 da anlaşma sağlanan projelerin dışında kalan yerel alt yapılar, trafik sistemleri ve diğer harcamalar yerel yönetimler tarafından finanse edilecek. Karşılaşmalar için 1070 civarında proje tamamlanacak. Yollar, oteller, havalimanları, hastaneler ve diğer güvenlik binaları bu projeler arasında. 2018 Dünya Kupası için Rusya ya 1,5 milyon futbolseverin gelmesi bekleniyor. Tarihinde ilk kez Dünya Kupası na ev sahipliği yapacak Rusya da 64 maç 11 ayrı kentte oynanacak. 4
IMF: Azerbaycan ekonomisi en hızlı büyüyen ekonomilerden biri Uluslararası Para Fonu (IMF), Azerbaycan ın petrol dışı gayri safi yurt içi hasılasının 2013 te yüzde 9 büyüyeceğini öngörüyor. IMF nin Ortadoğu ve Orta Asya bölümü danışmanı Raja Almarzoqi IMF heyetinin Bakü ziyaretinde açıklamalarda bulundu. Almarzoqi, petrol dışı sektörün büyümesinin büyük ölçüde hükümet harcamalarıyla sağlanacağını ve bunun gayri safi yurt içi hasılayı yüzde 4,5 oranında artıracağını söyledi. Almarzoqi ye göre, Azerbaycan ekonomisi son 10 yılda dünyada en hızlı büyüyen ekonomilerden biri oldu. Uzbekneftegaz birleşik gaz kullanımı projesine başlıyor Özbekistan petrol ve gaz şirketi Uzbekneftegaz, Kaşkadaryo eyaletinde birleşik gaz kullanımı projesinde çalışmalara başladı. 43,4 milyon dolarlık projeyle yeni tesisler inşa edilecek. Yılda 450 milyon metreküp gaz kullanacak olan tesisler Kuzey Shurtan, Garmiston, Kumchi ve Sahkarbulak sahaları için inşa edilecek. 43 milyon metreküplük ilk tesis bu yıl Aralık ayında faaliyete geçecek. Uzbekneftegaz ın kendi kaynaklarıyla finanse ettiği projenin 2014 sonunda tamamlanması planlanıyor. Mahmut ile Meryem in galası yapıldı Türkmenistan en büyük gaz sahasını hizmete açıyor Azerbaycan Başbakan Yardımcısı Elçin Efendiyev in, aynı adlı romanından sinemaya uyarlanan Mahmut ile Meryem filminin galası İstanbul da Lütfi Kırdar Kongre Merkezi nde yapıldı. Galaya katılan Efendiyev, Bugün benim için hoş bir gün. 31 yıl önce yazdığım bir roman sinemaya uyarlandı. Demek ki romanda ele aldığım konular güncelliğini koruyor dedi. Mehmet Ada Öztekin in yönettiği ve Aras Bulut İynemli, Eva Dedova, Fahreddin Manafov ile Melahat Abbasova nın rol aldığı film, hükümdar Ziyad Han ın Müslüman oğlu Mahmut ile Hristiyan keşiş kızı Meryem in imkânsız aşkını ele alıyor. Türkmenistan ülkenin en geniş gaz sahası Galkiniş i bu yıl yaz ayında hizmete açmayı planlıyor. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, Galkiniş te gazı sülfürden rafine edecek ilk tesisimizi hizmete açmayı umuyoruz dedi. Berdimuhamedov, yeni bulunan geniş hidrokarbon sahalarının, Galkiniş in kalkınmasında yürütülen çalışmaların ülkenin yakıt ve enerji komplekslerinin kapasitesini artırdığını söyledi. Galkiniş sahasında yılda 30 milyar metreküplük gaz üretilecek. Sahayı geliştirme çabalarının ilk aşamasında sondaj kuyuları açılacak. 1800 kilometrekarelik bir alana yayılan Galkiniş, 26,2 trilyon metreküp kapasitesiyle dünyada fosil yakıt rezervi bakımından ikinci en büyük saha. www.hazarworld.com NİSAN 2013 SAYI 05 5
HABER ANALİZ Hazar Toplantıları Kazakistan da Yaptığı araştırma ve raporlarla Avrasya nın nabzını tutan Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN), Hazar Toplantıları nın altıncısını Kazakistan da gerçekleştirdi. Başkent Astana daki Nazarbayev Üniversitesi nde Türkiye-Kazakistan ekonomik ilişkileri üzerine bir yuvarlak masa toplantısı düzenlendi. Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN), Avrasya daki düşünce kuruluşları ve üniversitelerle yakın işbirliğine gidiyor. Bölgedeki önemli kuruluşlara ziyaretler gerçekleştiren HASEN üyeleri son olarak Kazakistan da temaslarda bulundu. Üniversitenin kıdemli araştırma görevlisi Dr. Yerbol Akhmetbekov, Nazarbayev Üniversitesi Araştırma ve İnovasyon Sistemleri bölümünün başlattığı Orta Asya-Hazar Bölgesi enerji sistemleri modellemesi projesi hakkında bilgi verdi. Proje, Hazar a kıyısı olan ülkelerin enerji dinamiklerini ve aralarındaki sinerjiyi incelemeyi amaçlıyor. Bölge ülkeleri arasında ticaretin gelişmesine odaklanan proje, Kazakistan, Azerbaycan, Özbekistan ve Türkmenistan ın ayrı ayrı modellerinden yola çıkılarak tasarlandı. Böylece Orta Asya-Kafkasya bölgeler arası modelinin oluşturulması planlandı. Dr. Akhmetbekov, Kazakistan ın petrol ve doğal gazın yanı sıra zengin kömür kaynaklarına sahip olduğunu, boru hatlarının yetmediği yerlerde kömürün kullanıldığını Hazar Strateji Enstitüsü, Kazakistan da Nazarbayev Üniversitesi yetkilileri ile bir araya geldi. Son yıllarda enerji kaynakları sayesinde Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan gibi Hazar bölgesi ülkelerinde ciddi bir zenginleşme gerçekleşti. anlattı. Yenilenebilir enerji kaynaklarını da değerlendirdiklerini kaydeden Dr. Akhmetbekov, Kazakistan ın rüzgar enerjisi konusunda önemli potansiyele sahip olduğunu belirtti. HASEN Uzmanı Dr. Fatih Macit de üniversite yetkililerine Türk ekonomisinin son 10 yılda geçirdiği dönüşüm ve enerji ithalatının Türkiye ekonomisine maliyeti konusunda bir sunum gerçekleştirdi. Son yıllarda enerji kaynakları sayesinde Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan gibi Hazar Bölgesi ülkelerinde ciddi bir zenginleşme gerçekleştiğini, bu durumun Türkiye nin bölge ile ticari ilişkilerinin artmasını sağladığını söyleyen Macit, 2002 yılında Türkiye nin Azerbaycan a yaptığı toplam ihracatın 231 milyon dolar iken bugün bu rakamın 2,5 milyar doların üstüne çıktığı örneğini verdi. Ticaret rakamlarındaki bu olumlu tablonun siyasi arenadaki yakın ilişkilere rağmen doğrudan yatırımlara yansımadığını söyleyen Macit, Türkiye nin, enerji gelirleri sayesinde önemli miktarda cari işlemler fazlası oluşturan bu ülkelerden doğrudan yatırım çekmekte zorlandığını kaydetti. 6
Türkiye-Rusya Bölgesel Kalkınma Paneli Geçtiğimiz yıl Aralık ayında Rusya Devlet Başkanı Putin in ziyareti sırasında iki ülke arasında 11 işbirliği anlaşması imzalandı. İstanbul da düzenlenen Türkiye-Rusya Bölgesel Kalkınma Forumu nda da gelişen ekonomik ilişkiler ele alındı. Türkiye nin ikinci en büyük ticaret ortağı Rusya ile olan ikili ticaret 2012 yılında yedi kat büyüyerek 33 milyar dolara ulaştı. Rusya da Türk firmaları tarafından üstlenilen inşaat projelerinin toplam değeri ise 40 milyar doları aştı. Yeni hedef ise iki ülke ticaret hacmini 100 milyar dolara çıkartmak. İki ülke arasında bahar dönemini yaşayan ekonomik ilişkiler İstanbul daki toplantıda masaya yatırıldı. Türkiye ve Rusya, Bölgesel Kalkınma İçin Ekonomik Entegrasyon toplantısı İstanbul Four Seasons Otel de gerçekleşti. Toplantı, Rusya nın Davos u olarak bilinen Saint-Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu na da bir hazırlık niteliği taşıyor. Türk iş dünyasına forumun tanıtımının yapıldığı panelin açılış konuşmalarını TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tayfun Bayazıt ve Rönesans Holding Yönetim Kurulu Üyesi İpek Ilıcak yaptı. Tayfun Bayazıt açılış konuşmasında, İkili ekonomik ilişkilerin yakın gelecekte büyük bir potansiyel yaratacağını görüyoruz. 2012 itibariyle 2 trilyon dolarlık gayri safi yurt içi hasılası, satın alma gücü paritesine göre dünyanın 6. büyük ekonomisi olan Rusya Türkiye nin en önemli ticaret partnerlerinden biri diye Tayfun bayazıt: İkili ekonomik ilişkilerin yakın gelecekte büyük bir potansiyel yaratacağını görüyoruz. İstanbul da düzenlenen forum iki ülke ilişkileri açısından büyük önem arz ediyor. konuştu. Panelde söz alan Enerji Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Selahattin Çimen de son 15 yılda Türk-Rus ilişkilerinin dünyada çok az görülen bir ivme yakaladığını kaydetti. Çimen, Mersin Akkuyu daki nükleer santralin de Rus şirketler tarafından yapılacak olmasının Rusya ile ilişkilere önemli bir boyut kazandırdığını söyledi. Rusya Federasyonu Ekonomik Kalkınma Bakanlığı Yatırım Politikası ve Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Geliştirme Bölümü Müdürü Igor Koval da Türk şirketlerini Rusya da yatırımlarını artırmaya davet etti. Yatırımcıların karşılaştığı sorunları çözmek için yol haritası oluşturduklarını ve Yatırım Ombudsman Kurumu kurduklarını kaydeden Koval, ülkelerinde ticaretin önünü açmak hem de çeşitliliği artırmak için önlemler aldıklarını belirtti. Avrupa da bankacılık sektöründe gerçekleşen en büyük satın almalardan biri Rus Sberbank ın Denizbank ı satın alması oldu. Panele konuşmacı olarak katılan Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş de iki banka arasında olan bu evliliğin Rusya ile Türkiye arasında enerji ağırlıklı olan işbirliğini çeşitlendirdiğini söyledi. Rusya da faaliyet gösteren en büyük ikinci inşaat firması olan Renaissance Grup yöneticileri de panelde yaptıkları konuşmada Rusya da 10 binden fazla kişiyi istihdam ettiklerini ve bu yıl 2 milyar euro ciroya ulaştıklarını aktardı. 20 milyar dolarlık bir yatırımla Türkiye nin ilk nükleer santralini de Rus kamu nükleer enerji şirketi Rosatom inşa edecek. Toplantıda konuşan Akkuyu NPP projesinin Genel Müdür Yardımcısı Rauf Kasumov, nükleer karşıtlarına mesaj verdi. Kasumov, nükleer santralin inşa edileceği bölgede sismik çalışmalar yaptıklarını ve göstergelerin santral yapımına çok uygun olduğunu belirtti. Akkuyu nükleer santralin işletmeye alınması durumunda Türkiye elektrik enerjisi üretiminde önemli bir kaynağa kavuşacak, 7,5 milyar metreküp doğal gaz ithal edilmesine gerek kalmayacak. www.hazarworld.com NİSAN 2013 SAYI 05 7
AJANDA Dünya Ekonomik Forumu: Güney Kafkasya ve Orta Asya nın Geleceğiyle İlgili Stratejik Diyalog 7-8 NİSAN BAKÜ, AZERBAYCAN NİSAN 2013 1 2 3 Davos Dünya Ekonomik Forumu bu yıl, 7-8 Nisan tarihleri arasında Azerbaycan ın başkenti Bakü de gerçekleştirilecek. Güney Kafkasya ve Orta Asya nın geleceği ile ilgili stratejik diyalog konusu kapsamında gerçekleşecek etkinlikte, genel durum değerlendirmesi yapılarak sanayi, ulaştırma, altyapı, doğal kaynaklar, finans, tarım, madencilik, telekomünikasyon ve diğer sektörlerde yeni fırsatların ortaya konması ile ilgili konular ele alınacak. Forum, bölgenin mevcut potansiyellerini değerlendirmek adına yatırımcılara fırsat sunması açısından oldukça büyük bir önem taşıyor. Bakü de gerçekleşecek Davos Dünya Ekonomik Forumu, temel zorluklar ve fırsatların yanı sıra bölgenin geleceğini şekillendirecek yolları değerlendirmek üzere, bölgesel ve yabancı yatırımcılar için güvenli, kapsayıcı işbirlikçi ve çok paydaşlı bir platform sunacak. Dünya Ekonomik Forumu nda bu yıl Finans ve Uzun Vadeli Yatırımlar, Ticaret ve Tedarik Zincirleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar gibi konular tartışılacak. 4 5 6 7 8 16. Avrupa Ekonomi Zirvesi İstanbul da 9-11 Nisan İstanbul, Türkiye Marmara Grubu Vakfı tarafından düzenlenen Avrasya Ekonomi Zirvesi nde bu yıl, 21. Yüzyılda Eğilimler: Tek Kutuplu Dünya mı, Çok Kutuplu Dünya mı? başlığı altında ekonomi, enerji, sağlık ve eğitim gibi konular ele alınacak. Bu konulara ek olarak, zirvede iletişim teknolojileri, ekoloji ve kadının modernleşmesi de konuşulacak. Marmara Grubu Vakfı nın 16 yıldır gerçekleştirdiği Avrasya Ekonomi Zirvesi ne bu yıl Afrika ve Latin Amerika ülkeleri de katılıyor. 50 ye yakın ülkenin katılım göstereceği zirvede çok sayıda üst düzey davetli yer alacak. Avrasya Ekonomi Zirvesi nin, Türkiye nin bu bölgedeki iktisadi, siyasi, kültürel pozisyonuna büyük katkı sağlayacak bir etkinlik olması bekleniyor. 9 10 11 12 13 14 15 8
16 17 18 19 20 21 22 23 24 12. Türkiye Uluslararası Petrol ve Gaz Konferansı ve Sergisi (TUROGE) 10-11 Nisan Ankara, Türkiye TUROGE Konferansı sektörün büyük oyuncularını bir araya getiriyor. Konferans bölgesel ve uluslararası petrolgaz topluluğu için de önemli bir ağ fırsatı sunuyor. Türkiye nin artan enerji talebinin 2030 yılında 53 binden 100 bin MW a yükseleceği tahmin ediliyor. Yerli enerji sektörü Türkiye nin hızla gelişen ekonomisi ile birlikte cazip yatırım alanları oluşturmaya devam ediyor. Türkiye enerji sektörü, yerli yabancı birçok oyuncunun dikkatini çekiyor. Katılımcılar Türkiye nin avantajlarını ve yatırım fırsatlarını konferansta öğrenme imkanı buluyor. 12. Kuzey Hazar Bölgesel Atyrau Petrol ve Gaz Fuarı 16-18 Nisan Atyrau, Kazakistan Kazakistan ın en büyük petrol alanlarının ve dünyanın üç büyük petrol ve gaz alanlarının (Kashagan, Tengiz ve Karaçaganak) yakınında yer alan Atyrau şehri, yerel ve ulusal petrol şirketleri için üretim merkezi. Şehrin, petrol ve gaz sektörü için önemli bir coğrafyada yer alması Kuzey Hazar Bölgesel Atyrau Petrol ve Gaz Fuarı için ideal bir platform oluşturuyor. NİSAN HAZAR TAKVİMİ 25 26 27 28 29 30 31 NİSAN 2013 AGİT Ekonomi ve Çevre Forumu 16-17 Nisan Kİev, Ukrayna AGİT Ekonomi ve Çevre Forumu en üst düzeydeki yıllık toplantısını gerçekleştirdi. Başbakanlık tarafından önerilen konular 57 AGİT katılımcısı tarafından her yıl tartışılıyor. Bu görüşmelerin amacıysa güvenlik bağlantılı ekonomik ve çevresel konularda diyalog kurmak, siyasi teşvikte bulunmak, belirlenen önerilerin hazırlanmasına katkıda bulunmak ve bu sorunlarla mücadele için faaliyetleri takip etmek. Aynı zamanda forum, katılan devletlerin ekonomik ve çevresel boyutta taahhütlerini gözden geçirmesine şans veriyor. İlk görüşme Avusturya nın başkenti Viyana da 4-5 Şubat tarihlerinde gerçekleşen AGİT Forumu nun ikinci görüşmeleri ise Ukrayna nın başkenti Kiev de 16-17 Nisan tarihlerinde yapılacak. www.hazarworld.com Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Uluslararası Akademik Konferansı 2-4 Nisan Moskova, Rusya Clinton Global Initiative University (CGI U) Toplantısı 5-7 Nisan Washington Üniversitesi, St. Louis KazAtomExpo 9-11 Nisan Astana, Kazakistan Büyük İpek Yolu Sergisi 11-13 Nisan Almatı, Kazakistan Kafkasya Bankacılık ve Finans Konferansı 2013 2013 NİSAN 2013 SAYI 05 9 12-13 Nisan Bakü, Azerbaycan 4. Uluslararası İran ve Dünyadaki Güncel Gelişmeler Sanal Konferansı 15 Nisan Kazvin, İran 18. Uluslararası Petrol, Gaz, Rafineri ve Petrokimya Fuarı 17-20 Nisan Tahran, İran Crans Montana: Yeni Ekonomiler&Bilgi ve İletişim Teknolojileri Zorlukları 26-28 Nisan N Djamena, Chad Türkmen At ı Bayramı 28 Nisan Türkmenistan
PORTRE 10
Kazakistan 2050 ye Hazırlanıyor Kazakistan 2050 stratejisi ile sürdürülebilir ve istikrarlı büyüme için önemli reformlar gerçekleştirmeye hazırlanıyor. Kazakistan-Türkiye ilişkilerini ve Kazakistan ın hedeflerini Eski Kazakistan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanı, günümüzün Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Canseyit Tüymebayev Hazar World dergisine değerlendirdi. MEHMET ERDOĞAN ELGİN www.hazarworld.com NİSAN 2013 SAYI 05 11
PORTRE Geçtiğimiz yıl Kazakistan-Türkiye ilişkilerinin 20. yıldönümü idi. Bu süreçte Kazakistan ın Türkiye ile ilişkilerinde ne gibi gelişmeler yaşandı? Kazakistan ve Türkiye, tarihi geçmişi ve kökü aynı olan kardeş ülkelerdir. Eski tarihi kaynaklarımızın, dilimiz ve dinimizin ortaklığı bizi birbirimize daha da yakınlaştırmaktadır. 1 Bağımsızlığımızı ilk olarak tanıyan Türkiye ye ayrı bir sevgi besliyoruz. Bağımsızlığımızdan bu yana iki ülke arasındaki dostane ilişkilerimiz hiç kesilmedi. Kazakistan ile Türkiye arasında işbirliği ve stratejik ortaklık temeli, ayrı devlet olarak kurulduğumuz günden itibaren sağlam bir şekilde inşa edildi. Bağımsızlıkla birlikte kardeş devletler arasında çok yönlü ilişkiler kurulup, bunun sayesinde halklarımızın ruhu şahlandı, tarihi kökümüze giden yollar açıldı. Ekonomik ilişkiler ivme kazanarak, hızla gelişti. Türk kardeşlerimiz Kazakistan a destek olarak, yeni başkentimiz Astana nın gelişmesine ve büyümesine katkıda bulundular. Türkiye ye beslediğimiz kardeşlik duygularımızın göstergesi olarak Esil Nehri nin kıyısında Mustafa Kemal Atatürk ün görkemli anıtı açıldı. Rota olarak sanayi ve inovasyonu seçen Kazakistan, ekonomisi hızla gelişen bir ülke olarak dünyada tanınmaya devam ediyor. Dünya Ekonomik Forumu nun son verilerine göre Kazakistan dünyadaki rekabet edilebilir ülkeler arasında 51. sıraya yükseldi. Medeniyet, iman ve hayırseverlik gibi ortak kavramlar, birlik ve karşılıklı etkileşim adına her zaman önem arz eden çıkış noktamız olmuştur. Bu bağlamda, ülkelerimizin bu yöndeki yaklaşımlarının benzerliği bizi memnun etmektedir. Örnekleri ortada: Kazakistan Semavi ve Geleneksel Dinler Liderleri Zirvesi nin düzenlendiği bir ülke haline gelmişken, Türkiye ise Medeniyetler İttifakı nın Eşbaşkanı bir ülkedir. 2011 yılında Kazakistan AGİT, Türkiye AİGK/CICA Dönem Başkanı ülke olmuşlardır. Bunlar; Avrasya nın güvenliği ile medeniyetler arası anlayışı geliştirmeye yönelik yeni inisiyatifleri birlikte almamıza imkan tanımıştır. Ülkelerimizin uluslararası politikadaki yaklaşımları ile görüşlerinin benzerlik göstermesi doğaldır. Zamanında Atatürk ün ortaya attığı Yurtta Sulh Cihanda Sulh Kazakistan ve Türkiye, tarihi geçmişi ve kökü aynı olan kardeş ülkelerdir. Eski tarihi kaynaklarımızın, dilimiz ve dinimizin ortaklığı bizi birbirimize daha da yakınlaştırmaktadır. ilkesi önemini yitirmiş değildir. Nükleer silahtan gönüllü olarak vazgeçen bir ülke sıfatıyla Kazakistan, dünyada bu istikamette yer alan gelişmelerden endişe duymaktadır. Kazakistan ın büyük şairi Abay bir şiirinde Huzurdan başka bir dost bulamadım demiştir. Öyleyse, yüzyıllar boyu ara verilen, ancak bağımsızlıkla birlikte devamını bulan dostluğumuz ve birliğimiz ebedi olsun! Kazakistan ile Türkiye arasındaki ticari-ekonomik, yatırım alanındaki ilişkiler hakkında neler düşünüyorsunuz? Karşılıklı ticari, ekonomik etkileşim ikili işbirliğinin önemli unsurudur. Türkiye bağımsızlığımızın ilk yıllarında ülkemize özel teşebbüs ve inşaat alanının gelişmesinde büyük katkı sağladı. Günümüzde Kazakistan da 1400 den fazla Türk şirketi faaliyetini devam ettiriyor. Kazakistan da 12
2 3 4 5 2 milyar dolardan fazla Türk yatırımı var. Kazakistan dan Türkiye ye ise yaklaşık 1 milyar dolar civarında yatırım sağlandı. Bununla beraber, Türk müteahhitler Kazakistan da toplam tutarı 20 milyar dolar değerinde inşaat projelerini tamamladı. Fakat her iki ülkenin karşılıklı yatırımları ülkelerin potansiyelini yansıtmamakta. Tüm imkanlar tam olarak kullanılamadı diye düşünüyorum. Ekonomik işbirliğimizin geliştirilmesi ve hayata geçirilmesi amacıyla birtakım projeler ele alınmalı. Bu anlamda geçtiğimiz yıl 10-12 Ekim 2012 tarihlerinde Devlet Başkanımız Nursultan Nazarbayev in Türkiye resmi ziyareti önem kazanmaktadır. Ziyaret esnasında Yeni Sinerji Ortak Ekonomi Programı nın Eylem Planı imzalandı ve ilişkilerimizin tarihinde ilk defa Kazakistan ve Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi nin birinci 1 Van da meydana gelen depremin ardından Kazakistan dan çadır, battaniye, yatak ve soba getiren uçak, Erzurum Havalimanı na indi. 2 Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek, Kazakistan Dostluk Devlet Madalyası nı Tüymebayev in elinden aldı. 3 Ankara Büyükelçisi Tüymebayev Türk dünyasına katkısı olan kurum ve kuruluşlara plaket verdi. 4 Tüymebayev, Kazakistan ın Fahri Konsolosluğu nişan töreninde konuşma yapıyor. 5 Tüymebayev, Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç a Kazakistan Cumhuriyeti nin bağımsızlığının 20. yıl dönümü madalyası takdim etti. toplantısı gerçekleştirildi. Bu toplantı iki ülke arasındaki işbirliğinin yeni stratejisini yapılandıracak ve hayata geçirecektir. Ayrıca ziyaret esnasında İstanbul da İş Forumu yapıldı. Bu İş Forumu çerçevesinde yaklaşık 1 milyar dolarlık iş anlaşmaları imzalandı. Bu anlamda Türk sanayici ve iş adamlarını Kazakistan a yatırım yapmaya davet etmek istiyorum. Günümüzde ülke yönetiminin gündemindeki en önemli mesele ekonominin güçlendirilmesi ve Kazakistan halkının refahının yükseltilmesidir. Bu konunun Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev in geçtiğimiz yılın Aralık ayında yapmış olduğu Ulusa Sesleniş inde açıkladığı Kazakistan-2050 adlı stratejisinde de altı çizilerek, Kazakistan açısından ekonomik gelir ile toplumun refahını sağlama arasındaki optimal eşitliğin sağlanması, hayati önem arz etmektedir denilmiştir. www.hazarworld.com NİSAN 2013 SAYI 05 13
PORTRE 1 Kazakistan daki Ortak Kazak-Türk sanayi bölgeleri hakkında neler düşünüyorsunuz? Türk sanayisinin ve genel olarak aldığımızda ekonomisinin gelişim lokomotifi olan organize sanayi bölgelerinin kurulmasında Türkiye büyük tecrübe biriktirdi. Devletlerimiz, Kazakistan da Ortak Kazak-Türk Sanayi Bölgeleri nin kurulması hakkında mutabakat zaptına imza attı, 2012 yılının Mayıs ayında da Türkiye Başbakanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan ın Kazakistan a ziyareti esnasında Kazakistan da ortak Kazak- Türk Organize Sanayi Bölgesi kurulmasına ilişkin ortak eylem planına imzalar atıldı. Bu çerçevede Kazakistan da Türk sermayesinin katılımıyla ilk ortak organize sanayi bölgesi Güney Kazakistan ın Kentau şehrinde açıldı. Burada, Türk sanayicinin Kazakistan pazarına sistemli bir şekilde girmesine imkan sağlanacak. Bu projeler ile 2012 de Kazakistan ile Türkiye arasındaki ticari-ekonomik Kazakistan da Türk sermayesinin katılımıyla ilk ortak organize sanayi bölgesi Güney Kentau şehrinde açıldı. Burada, Türk sanayicisinin Kazakistan pazarına sistemli bir şekilde girmesine imkan sağlanacak. işbirliğinin canlandığını belirtebiliriz. Önümüzdeki yıllarda ise ikili ticaret hacminin 15 milyar doları aşacağını tahmin ediyoruz. Kazakistan ile Türkiye nin çok taraflı işbirliğini nasıl değerlendiriyorsunuz? Kazakistan ve Türkiye, Asya da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (AİGK/ CICA), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT), İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), AGİT ve diğer uluslararası kuruluşlar nezdinde sıkı işbirliği sürecini devam ettirmektedir. Birleşmiş Milletler çerçevesindeki karşılıklı etkileşim de başarıyla devamını bulmaktadır. Aynı şekilde iki ülkenin Avrupa, Avro-Atlantik ve başka kurumlar nezdindeki ortak işbirlikleri de büyük önem taşımaktadır. Kazakistan ın dış siyasi öncelikleri arasında AİGK/CICA nın kurulmasına ilişkin inisiyatifin ayrı bir yeri vardır. Söz konusu 14
önerinin somut bir kuruluş halinde vücut bulması önem arz etmektedir. Asya da bir forum kurmaya dair girişim ilk kez Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev tarafından Ekim 1992 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nda öne sürülmüştür. Kazakistan lideri bu inisiyatifin, Asya kıtasında güvenliği inşa edecek hem etkili hem de evrensel bir yapıya duyulan ihtiyaçtan doğduğunun altını çizmiştir. AİGK inisiyatifi kıta genelindeki siyasi atmosferin yönünü belirleyebilecek güce sahip pek çok uluslararası kurumlarca ve Asyalı devletlerce ilk günden beri destek bulmuştur. Kazakistan ın söz konusu girişimini daima destekleyen Türkiye, AİGK/CICA ikinci kez dönem başkanlığını devralmıştır. Bu, Türkiye nin Kazakistan a göstermiş olduğu desteğin ve özel ilgisinin somut bir göstergesidir. Türkiye nin çok önemli olan bu sürece sağlayacağı katkı ve üstleneceği rol büyüktür. Kazakistan ve Türkiye arasındaki çok taraflı işbirliğinin gündeminde Türk Dili Konuşan Devletler arasındaki işbirliğinin farklı bir yeri vardır. Türk Dünyası Kazakistan ın güvenli bir limanı, Türk halkları ise en yakın kardeşleridir. Bu bağlamda, Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev Türkler arasında ortak bir yapının inşasına ilişkin pek çok inisiyatifi gündeme taşımıştır. Bugünlerde Nazarbayev in konuyla ilgili inisiyatiflerinin tümü hayata geçirilmiş durumda. Örnek verecek olursak, 21 Ekim 2008 tarihinde İstanbul da Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi kurulmuş ve Sekretaryası Bakü de faaliyetlerini sürdürmektedir. Ekim 2009 tarihinde Nahçıvan da Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi nin (Türk Konseyi) kurulmasına ilişkin anlaşmayı imzalamışlar, Türk Konseyi nin İstanbul da bulunan sekretaryası çalışmaya başlamıştır. Ekim 2011 tarihinde Almatı da Türk Konseyi nin 1. Zirvesi düzenlenerek, birçok belge imzalanmıştır. Bu sürece sivil toplum statüsünde kurulan Türk Dili Konuşan Ülkeler Aksakallar Kurulu da katkıda bulunmaktadır. Türk müteahhitler Kazakistan da toplam tutarı 20 milyar doları BULAN inşaat projelerini tamamladı. her iki ülkenin karşılıklı yatırımları ülkelerin potansiyelini yansıtmiyor. Tüm imkanlarin tam olarak kullanılamadığini düşünüyorum. 1 Tüymebayev Türkiye ve Kazakistan ilişkilerini yakından tanıyan bir isim. 2 Türkiye-Kazakistan Kardeşlik Günleri etkinliği her sene düzenleniyor. 3 Kazakistan toprak büyüklüğü bakımından dünyanın 9. ülkesi. 4 Başkent Astana da yer alan Cumhurbaşkanlığı Sarayı, Beyaz Saray olarak adlandırılıyor. 3 4 Ticari-ekonomik alanın yanı sıra kültürel ve eğitim sahasında ne tür işbirliğiniz var? Bu alandaki işbirliği de çok aktif bir şekilde devam ediyor. Kazakistan ile Türkiye nin kültür, sanat temsilcilerinin, edebiyatçılarının iki ülkede organize edilen faaliyetlere katılımları, sanat gruplarının karşılıklı seyahatleri, bölgeler arası yardımlaşmaya dayanan işbirliğinin temeli. Eğitim alanında karşılıklı etkileşimimizin açık göstergesi olarak Türkistan şehrimizde bulunan Hoca Ahmet Yesevi adındaki Uluslararası Kazak-Türk Üniversitesi ni belirtmemiz gerekmektedir. Bunun dışında Almatı da Süleyman Demirel adlı Kazak-Türk Üniversitesi ve İstanbul da ünlü şairimiz Abay adında ortaokul başarılı bir şekilde eğitim faaliyetini sürdürüyor. Bugüne kadar 1500 den fazla Kazakistanlı öğrenci, Türkiye de yüksek öğrenimlerini tamamladı. Halen Türkiye nin 27 üniversitesinde 560 Kazakistanlı öğrenci eğitimlerini sürdürüyor. 2 www.hazarworld.com NİSAN 2013 SAYI 05 15
KAPAK TÜRKİYE KÖMÜRÜNÜ NE ZAMAN KEŞFEDECEK? Kömür yükselişte Artan doğal gaz fiyatları dünyada enerji kaynağı olarak kömüre dönüşü tetikledi. Dünya kömür rezervi 1 trilyon tonu aşıyor. Bugün dünyanın enerji ihtiyacının neredeyse yarısı kömürden sağlanıyor. Yeraltı kaynakları içinde yaygın olan kömür, enerjide büyük oranda dışa bağımlı Türkiye nin cari açık sorununun çözümüne de katkı sağlayabilir. HARİKA balay 16
Kömür, petrol ve doğal gazın tahtını sallıyor. Dünyada 50 den fazla ülkede üretilen kömür her geçen gün artan enerji talebiyle birlikte daha da önem kazanıyor. Dünyada 1,1 trilyon ton kömür olduğu biliniyor. Kömür rezervleri petrol ve doğal gaz gibi dünyanın belli bir bölümünde değil yaygın bir şekilde bulunuyor. Dünyada bulunan kömür rezervinin 377 milyon tonu linyit, 723 milyon tonu taş kömürü. Devam eden arama faaliyetleri ile birlikte rezervler sürekli artıyor. Fosil yakıtlar içerisinde kömür rezervleri bugünkü tüketim koşullarında 230 yıl kullanılabilecek bir potansiyel sunuyor. Bu durum, enerji arz güvenliği açısından kömürü daha değerli hale getiriyor. Dünyada kömür rezervi açısından en zengin ülke ABD. Onu Rusya, Çin, Avustralya ve Hindistan izliyor. Bu beş ülke dünyadaki toplam kömür rezervlerinin yüzde 75 ini elinde bulunduruyor. Dünya Kömür Birliği nin 2011 verilerine göre, dünyada en büyük kömür üreticisi 3,471 milyon ton ile Çin. Onu 1,004 milyon ton ile ABD, 585 milyon ton ile Hindistan, 414 milyon ton ile Avustralya, 376 milyon ton ile Endonezya izliyor. Bu ülkeleri sırası ile 334 milyon ton ile Rusya, 253 milyon ton ile Güney Afrika, 189 milyon ton ile Almanya, 139 milyon ton ile Polonya, 117 milyon ton ile Kazakistan takip ediyor. Son 10 yıldır dünyanın enerji ihtiyacının neredeyse yarısı kömürden sağlanıyor. Petrol, doğal gaz, yenilenebilir ve nükleer enerji ise diğer yarısını oluşturuyor. Kömüre olan talepte son 10 yıldaki artış dikkat çekici. 1990 yılında dünyada toplam kömür üretimi 4,677 milyon ton iken bu rakam 2011 de rekor bir seviyeye, 7,678 milyon tona çıktı. Uluslararası Enerji Ajansı nın tahminine göre dünyada 2017 de yılda 1,2 milyar ton daha fazla kömür elektrik üretiminde kömür kullanımı Elektrik üretiminde kömürün diğer yöntemlerle karşılaştırıldığında daha ucuz olması, pek çok ülkeyi kömüre yöneltiyor. polonya % 87 % 41 almanya % 79 ÇİN % 26 türkiye çek cumhuriyeti % 51 FAS % 51 ABD % 45 yunanistan % 54 israil % 58 kazakistan % 75 Güney Afrika % 93 HİNDİSTAN % 68 AVUSTRALYA % 78 www.hazarworld.com NİSAN 2013 SAYI 05 17
KAPAK tüketilecek. Bu da ABD ve Rusya nın şu anki yıllık kömür tüketimi toplamından daha fazla bir orana denk geliyor. Böylece kömürün, 2017 yılına kadar dünyada birinci enerji kaynağı olarak petrolü geçeceği öngörülüyor. Son 10 yılda kömürün en çok büyüyen enerji kaynağı olmasında elektrik tüketimindeki artış etkili oldu. Elektrik enerjisi üretiminde ucuz ve rekabetçi bir yakıt olması nedeniyle bugün dünya elektrik üretiminin yaklaşık yüzde 41 ı kömürden sağlanıyor. Elektriğin modern yaşamın vazgeçilmezi olduğu düşünülürse kömür elektrik üretiminde hayati bir rol oynuyor. DÜNYADA EN ÇOK KÖMÜR ÜRETEN 10 ÜLKE Dünyanın başlıca kömür tüketicileri, üretici olarak da bayrağı kimseye kaptırmıyor. 3471 MİLYON TON Elektrik üretiminde kömürden en çok faydalanan ülke ise yüzde 93 gibi bir oranla Güney Afrika. Güney Afrika yı yüzde 87 ile Polonya izliyor. Ardından yüzde 79 ile Çin geliyor. Avustralya yüzde 78, Kazakistan yüzde 75, Hindistan yüzde 68, İsrail yüzde 58, Çek Cumhuriyeti yüzde 51, Yunanistan yüzde 54, ABD yüzde 45, Almanya yüzde 41 oranında elektriği kömürden sağlıyor. Gelişmiş AB ülkelerinde başta Almanya olmak üzere, kömürden elde edilen elektrik enerjisi, ülkelerin toplam elektrik enerjisi ÇİN 1004 ABD 585 HİNDİSTAN 414 376 334 AVUSTRALYA ENDONEZYA RUSYA 253 189 139 117 GÜNEY AFRİKA ALMANYA POLONYA KAZAKİSTAN 1 2 3 18