TARIM VE KALKINMA Doç.Dr.Tufan BAL Not: Bu sununun hazırlanmasında, Prof.Dr. Murat Ali DULUPÇU nun ders notlarından faydalanılmıştır.
Tarım neden kritik bir sektördür? Nüfusu beslemesi (beşeri sermaye vs.), Gıda güvenliği (savaş, hijyen vs.) - Afrika Tarım dışı sektörlere girdi sağlaması, Düşük gelirli grubun durumunu iyileştirmesi. (doğubatı farkı)
Tarımın Kalkınmadaki Rolü Gelişmiş ülkelerde tarımın GSMH deki ve nüfustaki payı düşüktür. (% 5) Ülkeler geliştikçe tarımın GSMH daki payı azalmaktadır. (Ancak marjinal verimlilik artar. MP L =MV) Her ülkenin tarıma kalkınmada verdiği pay farklıdır. 1960 lı yılların politikaları; tarımı vergilendir, kaynak yarat ve sanayiye aktar. (sanayileşme yarışı)
Tarımın Kalkınmadaki Rolü 1. Birincil tarımsal ürün üretimi a.hayvansal b.bitkisel üretim 2. Tarımsal sanayilere girdi sağlama (Diğer sektörlerde daha verimli kullanılması şartıyla) a.tarımdan üretilen gıda ürünleri b.işgücü transferleri c.sermaye transferleri a.arazi vergisi yoluyla sermaye transferi (Japonya da 1875 yılında %86) b.pazar mekanizması yoluyla
Tarımın Kalkınmadaki Rolü 3. Sanayi ve hizmete talep yaratma (tarım makineleri) 4. Ekonomiye döviz girdisi kazandırma (ihracat) 5. İç ve dış ticarette artışa bağlı olarak tarımsal üretim artışı yoluyla ekonomik büyümeye katkıda bulunur
Tarımsal Kalkınma Modelleri 1-Klasik Modeller Tarımın kalkınmadaki esas rolü, tarımda oluşan fazlanın sermaye sektörüne aktarılması olarak görülmektedir. Lewis Modeli Fei-Ranis Modeli Tarımda artık yaratmak Artığı sanayiye devretmek Sanayide kullanılması
Temel varsayımlar: Dual (ikili) ekonomik yapı: Ülke ekonomisi sanayi ve tarım olmak üzere iki temel sektörden oluşur. Sanayi sektörü modern teknolojileri kullanan gelişmiş bir sektördür. Tarım ise kırsal alandaki kaynaklara bağlıdır. Tarımsal üretimin kısırlığı: Sanayi sektörünün kullandığı sermaye yeniden üretilebilir. Sermayenin devir hızı yüksektir. Toprak ise sabittir ve sürekli artırılamaz.
Temel varsayımlar: Marjinal verimi sıfır, sonsuz esnek tarımsal işgücü arzı: Kırsal alanda nüfus fazladır, yani emek arzı sonsuz sayılır. Belirli düzeyde işgücünün tarımdan sermayeye kaydırılması toplam tarım üretimini azaltmaz. Sanayide verimin yüksekliği: Sanayide işgücü verimliliği yüksektir. Ücret yapısının farklılığı: Marjinal verimliliği yüksek işgücü, yüksek ücret alır.
Düşük verimlilik Düşük ücretler Niteliksiz (vasıfsız) emek Sonsuz emek arzı Yüksek verimlilik Yüksek ücretler Nitelikli (vasıflı) emek Sınırlı emek arzı
Niteliksiz (vasıfsız) emek Nitelikli (vasıflı) emek
Niteliksiz (vasıfsız) emek Nitelikli (vasıflı) emek
Niteliksiz (vasıfsız) emek EĞİTİM YATIRIMI Nitelikli (vasıflı) emek
MV=Ü C İşçilere en az verimlilikleri kadar ücret ödenir. B Sanayi kesiminin karı A Ü S D D 1 D 2 Ü T L d L 1 L 2 İşgücü MV MV 1 MV 2
MV=Ü C B Sanayi kesiminin karı A Ü S D D 1 D 2 Ü T L d L 1 L 2 İşgücü Verimlilik artar MV MV 1 MV 2
MV=Ü C B Sanayi kesiminin karı A Ü S D D 1 D 2 Ü T L d L 1 L 2 İşgücü Verimlilik artar MV MV 1 MV 2
MV=Ü C B Sanayi kesiminin karı A Ü S D D 1 D 2 Ü T L d L 1 L 2 İşgücü Verimlilik artar MV MV 1 MV 2
MV=Ü Yeni işgücünün kaynağı tarımdır. C B Sanayi kesiminin karı A Ü S D D 1 D 2 Ü T L d L 1 L 2 İşgücü Verimlilik artar MV MV 1 MV 2
Sanayi kesiminin karı MV=Ü C B A Ü S D D 1 D 2 Tarım kesiminden transfer edilecek işgücü azalınca, ancak ücret artışı karşılığında transfer yapılabilir. Ü T L d L 1 L 2 İşgücü Verimlilik artar MV MV 1 MV 2
Fei-Ranis Modeli 3 aşamalı bir kalkınma sürecini öngörür. 1.Tarım kesiminin marjinal verimliliği düşüktür. Sanayide yatırım miktarı arttıkça işgücü sanayiye yönlenir. 2.Tarımdan ayrılan her işgücünün tarımdaki üretimi azalttığı için yarattığı alternatif maliyet vardır. Tarımda çalışacak işçi sayısı azaldıkça tarım üretimi azalır ve gıda fiyatları artar. 3.Tarımdan daha fazla işgücü çekince ücretler yükselmeye başlar. Bu da kalkınma hızını yavaşlatır.
Tarımsal Kalkınma Modelleri 1-Neoklasik Modeller Jorgenson Modeli KWC Modeli İkili yapı vardır. (Tarım ve Sanayi) Tarımda işgücünün marjinal verimliliği sıfır değildir. Tarımda azalan verimler kanunu geçerlidir. Tarım sektöründeki işgücünün sanayi sektörüne aktarılması için; 1.Sanayide yatırım yapılacak bir sermaye birikimi bulunmalı. 2.Teknoloji tarıma uyarlanırsa, tarımdaki üretim azalmaz.
Tarımsal Kalkınma Modelleri 1-Neoklasik Modeller Jorgenson Modeli KWC Modeli İkili yapı vardır. (Tarım ve sanayi) Tarımda işgücünün marjinal verimliliği sıfır değildir. Tarımda azalan verimler kanunu geçerlidir. Teknolojinin tarıma uyarlanma hızı > nüfus artış hızı tarımsal üretim artar Teknolojinin tarıma uyarlanma hızı < nüfus artış hızı tarımsal üretim azalır
Tarımsal Kalkınma Modelleri 1-Neoklasik Modeller Jorgenson Modeli KWC Modeli Sanayide üretilen mallar hem tüketime hem üretime, tarımda üretilen mallar sadece tüketime gider. Her iki sektörde de ölçeğe göre sabit getiri vardır. Tarımsal üretimde emekle birlikte sermaye de rol oynar. Teknolojik ilerleme oranı faktörler arası ikame oranının ağırlıklı ortalamasına eşittir. (K/L)
SON