ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011
TÜRKİYE DE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ (Nisan 2011) TERMİK - İTHAL KÖMÜR %6,5 TERMİK - DİĞER %9,4 JEOTERMAL %0,2 HİDROLİK - BARAJLI %26,7 HİDROLİK - AKARSU %6,1 RÜZGAR %2,7 TERMİK - DOĞALGAZ %32,3 TERMİK - LİNYİT %16,1
TERMİK - DOĞALGAZ 16 269 HİDROLİK - BARAJLI 13 440 TERMİK - LİNYİT 8 140 TERMİK - DİĞER 4 749 TERMİK - İTHAL KÖMÜR 3 281 HİDROLİK - AKARSU 3 073 RÜZGAR 1 377 JEOTERMAL 94 TOPLAM KURULU GÜÇ: 50 423 MW
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kurulu Güç (MW) 60000 TÜRKİYE KURULU GÜCÜNÜN GELİŞİMİ (1980-2010) 50000 40000 30000 20000 10000 0 Yıl
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kurulu Güç (MW) 50000,0 TÜRKİYE KURULU GÜCÜNÜN KAYNAKLARA GÖRE GELİŞİMİ (1980-2009) 45000,0 40000,0 35000,0 30000,0 25000,0 20000,0 15000,0 10000,0 5000,0 Rüzgar Jeotermal Hidrolik Çok Yakıtlı Diğer Termik Doğal Gaz Nafta LPG Motorin Fuel-Oil İthal Kömür Taşkömürü Linyit 0,0 Yıl
TÜRKİYE DE ELEKTRİK ÜRETİMİ (2009) TERMİK - İTHAL KÖMÜR %6,6 TERMİK - DİĞER %4,6 JEOTERMAL %0,2 HİDROLİK - BARAJLI %15,7 HİDROLİK - AKARSU %2,7 RÜZGAR %0,8 TERMİK - DOĞALGAZ %49,3 TERMİK - LİNYİT %20,1
TERMİK - DOĞALGAZ 96 095 TERMİK - LİNYİT 39 089 HİDROLİK - BARAJLI 30 603 TERMİK - İTHAL KÖMÜR 12 813 TERMİK - DİĞER 8 926 HİDROLİK - AKARSU 5 355 RÜZGAR 1 495 JEOTERMAL 436 TOPLAM ÜRETİM: 194 813 GWh
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Üretimi (GWh) 200.000 TÜRKİYE ELEKTRİK ÜRETİMİNİN GELİŞİMİ (1980-2009) 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 Yıl
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Üretim (GWh) 200.000 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 TÜRKİYE ELEKTRİK ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA GÖRE GELİŞİMİ (1980-2009) Jeotermal+Rüzgar Hidrolik Termik-Diğer Doğal Gaz Fuel-Oil Linyit Taşkömürü+İthal Kömür+Asfaltit 60.000 40.000 20.000 0 Yıl
TÜRKİYE DE ELEKTRİK TÜKETİMİNİN SEKTÖRLERE DAĞILIMI (2009) SANAYİ %44,9 TARIMSAL SULAMA %2,3 AYDINLATMA %2,5 DİĞER %4,9 RESMİ DAİRE %4,5 TİCARET %15,9 MESKEN %25,0
SANAYİ 70 470 MESKEN 39 148 TİCARET 25 019 RESMİ DAİRE 6 990 AYDINLATMA 3 845 TARIMSAL SULAMA 3 662 DİĞER 7 761 TOPLAM NET TÜKETİM: 156 894 GWh
Enerji Politikaları Güvenlik Politikası Dış Politika Ulaştırma Politikası Ekonomi Politikası Enerji Politikası Eğitim Politikası Sanayi Politikası Tarım Politikası Çevre Politikası
Türkiye 2010 Elektrik Üretiminin Kuruluşlara Göre Dağılımı Kuruluş GWh % EÜAŞ 95.366,62 45,39 Yap İşlet 45.219,61 21,52 Serbest Üretici 39.844,24 18,96 Yap İşlet Devret 13.557,84 6,45 Otoprodüktör 11.807,82 5,62 İşletme Devri Hakkı 4.323,63 2,06 Toplam 210.119,76 100,00
Fiyat Artışları Konut Kullanıcısının Faturasına Yansıyan 1 kilovat saat Elektrik Fiyatındaki Artışlar (Fon, vergi, hizmet bedelleri dahil) Tarife dönemleri Kuruş Yüzde Aralık 2007 15,81 Ocak 2008 18,90 19,5 Temmuz 2008 22,87 21,0 Ekim 2008 24,69 7,9 Ocak 2009 24,93 1,0 Nisan 2009 24,53-1,6 Ekim 2009 26,93 9,8 Ocak 2010 27,24 1,1 2 Yıllık Kümülatif Zam Oranı (%) 72,3
1987-2010 Doğal Gaz İthalatı Yıl Miktar Yıl Miktar 1987 433 1999 12.358 1988 1.136 2000 14.822 1989 2.986 2001 16.368 1990 3.246 2002 17.624 1991 4.031 2003 21.188 1992 4.430 2004 22.174 1993 4.952 2005 27.028 1994 5.375 2006 30.741 1995 6.858 2007 36.450 1996 8.040 2008 37.793 1997 9.874 2009 35.856 1998 10.233 2010 33.247
Türkiye de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler Reaktörde Rusya 100% hisseye sahiptir. Arzu ettiğinde hissesinin 49% nu istediğine devir edebilir. Santral inşa ve işletme safhasında T.C vatandaşlarına istihdam sağlanması sağlam koşullara bağlanmamıştır. Projede başarısızlık olursa, Rus tarafı projeyi istediğine devir edebileceği gibi, bundan dolayı herhangi bir yükümlülük almamaktadır. Rus şirketine elektrik üretim imtiyazına ilaveten, elektrik alım ve satım imtiyazı verilmektedir. Türkiye, kurulacak nükleer santral üzerinde yeterli söz hakkına sahip değildir.
Türkiye de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler Rusya nın Türkiye de sahip olacağı nükleer santralin birim yatırım maliyeti (kilovat başına), açıklamalara göre 4 bin 166 dolardır. Rusya da inşa aşamasında olan Nizhegorod un birim yatırım maliyeti 1958 dolar, 2008 ve 2009 yılında iki reaktör olarak inşasına başlanan Novovoronezh 2 nin birim yatırım maliyeti 2 bin 83 dolardır. 2008 yılında bir ünitesinin inşasına başlanmış olan ve ikinci ünitesinin inşasına da bu yıl başlanılan Leningrad 2 nin birim yatırım maliyeti ise 2 bin 417 dolardır
Türkiye de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler Rusya ile imzalanan nükleer santral anlaşması, Sayın Taner Yıldız ın tanımıyla paket anlaşmalar ın içinde yer almaktadır. Rusya ile Türkiye dış ticaret hacmi: 38 milyar $ (2008, ekonomik kriz öncesi) Türkiye nin ihracatı: 6,5 milyar $ Rusya nın Türkiye ye i,hracatı: 31,5 milyar $ Rusya ya, doğal gazdaki bağımlılığımız % 63, petroldeki bağımlılığımız % 40 Buna bir de nükleer (yapım, işletme, yakıt tedariki, atık yönetimi) eklenmiş oldu
Türkiye nin enerji kaynakları yetersizdir. Bu nedenle mutlaka nükleer enerjiye gidilmelidir iddiası
Değerlendirmeyi Bekleyen Yenilenebilir Enerji Potansiyeli Hidroelektrik: Rüzgar: Jeotermal: Güneş: Yerli Linyit: Biyogaz: Toplam 90-100 Milyar kws 120 Milyar kws 5-16 Milyar kws 380 Milyar kws 108-116 Milyar kws 35 Milyar kws 767 Milyar kws
Türkiye nin yerli enerji kaynaklarının yetersiz olduğu iddiası temelsizdir. Kaynaklarımız, 2030 lu yılları, % 7 gibi bir ekonomik büyüme oranını karşılayabilecek yeterliliktedir. Bu nedenle de Enerji kaynaklarımız yetersiz olduğu için nükleerden vazgeçilemez tezinin de dayanağı yoktur.
JEOTERMAL - Ülkemiz jeotermal kaynaklar açısından Avrupa da 1. Dünyada ise 7. sırada olmasına rağmen enerji üretimindeki payı halen % 4 ler seviyesindedir. - Türkiye nin jeotermal brüt teorik ısı potansiyelinin 31.500 MW, teknik ısı potansiyelinin 7.500 MW ve kullanılabilir ısı potansiyelinin de 2.843 MW olduğu belirtilmektedir Kanıtlanmış jeotermal elektrik teknik potansiyeli 500 MW Kadardır.
RÜZGAR EİEİ Tarafından yayınlanan Türkiye Rüzgar Atlasına göre 48.000 MW lık Rüzgar potansiyeli mevcuttur. Bugünkü teknik koşullarda yılda 2500 saat kullanma süresi ile kurulabilecek teknik kapasite (yararlanabilir potansiyel içerisinde) 20 bin MW ın üzerindedir.
GÜNEŞ Ülkemizde yıllık güneşlenme süresi 2640 saat. Ancak bu potansiyelin 1/200 ü kullanılabiliyor. Ülkemiz üzerine düşen güneş enerjisi miktarı 80 milyon ton petrole eşdeğerdir. Türkiye de güneş enerjisinden en fazla düzlemsel kollektörlerle sıcak su elde etmekte yararlanılıyor.
BİOKÜTLE *Hammaddeleri bitkisel ve hayvansal kökenli (Enerji Ormanları, ağaç atıkları, yağlı tohum bitkileri,patates, buğday vb.karbonhidrat bitkiler, elyaf, kentsel ve endüstriyel atıklar) olarak tanımlanır. *Biokütle her yerde yetiştirilebilen, sosyo-ekonomik gelişme sağlayan, çevre dostu, elektrik üretebilen, taşıtlar için yakıt elde edebilen stratejik bir enerji kaynağıdır. *Biokütleden ısı ve elektrik üretiminde Avusturya, Finlandiya, Almanya ve İngiltere başı çekmekte, Almanya da yılda 2,2 milyon ton ucuz ve çevre sorunu yaratmayan biyo-motorin üretilmekte, ABD de 8 bin MW lık kapasite kullanımda, Fransa da birincil enerji tüketiminin % 2 si odun yakılması ile sağlanıyor
KÖMÜR Linyit rezervi 10 milyar ton Taş Kömürü 1,12 milyar ton Türkiye linyit rezervinin % 68 inin alt ısıl değeri 2000 kcal/kg olup kalorifik değeri oldukça düşüktür. Bugün ülkemiz kömürlerinin enerji üretimindeki payı %20 lerin altına düşmüştür.
Mevcut Linyit kaynaklarına göre elde edilecek elektrik enerjisi üretim potansiyelinin yılda 120 Milyar kwh düzeyinde olmasına karşın, halen bu potansiyelin % 35 ine denk gelen yıllık 42 Milyar kwh lik bölümü kullanılmaktadır Taşkömüründe ise 11 Milyar kwh lik yıllık üretim potansiyeline karşın 3.1 Milyar kwh lik üretimle potansiyelin % 32 si değerlendirilmektedir
ENERJİNİN ETKİN KULLANIMI- VERİMLİLİK Enerji Tasarrufu; enerjinin akıllıca kullanışı ile kayıpların en aza indirilmesi, aynı enerji ile daha çok iş yapılması veya aynı iş için daha az enerji kullanılması anlamını taşımaktadır. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar sonucu sanayi, bina ve ulaşım sektörlerinde yıllık enerji tasarrufu potansiyelinin yaklaşık 3 milyar dolar olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmalar ışığında ülkemizde % 30 lara varan enerji tasarrufu potansiyelinin % 10-15 lik bir bölümü hiçbir harcama gerektirmeyen, yalnızca bilinçlendirme, yönlendirme çalışmaları ile kazanılabilecek bir oran/büyüklük olarak önümüzde durmaktadır.