Saðlýk Personelinin Meslek Hastalýðý: Lateks Alerjisi

ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Saðlýk Personelinin Meslek Hastalýðý: Lateks Alerjisi Occupational Disease of Healthcare Workers: Latex Allergy Arzu Didem Yalçýn Specialist, M.D. Department of Internal Medicine, Allergy and Clinical Immunology Research and Training Hospital, Antalya adidyal@yahoo.com Özlem Çakýn Specialist, M.D. Department of Internal Medicine Akdeniz University Hasan Hüseyin Polat Prof, M.D. Department of Healty Care Akdeniz University Ender Terzioðlu Prof., M.D. Department of Internal Medicine Akdeniz University endert@akdeniz.edu.tr Özet Amaç: Lateks alerjisi son yýllarda önemi gittikçe artan bir saðlýk sorunu ve hatta meslek hastalýðý haline gelmiþtir. Bu çalýþmada amacýmýz hekim ve hemþirelerde lateks duyarlýlýðý prevalansýný saptamaktýr. Gereç ve Yöntemler: Araþtýrma Akdeniz Üniversitesi Týp Fakültesi Hastanesi nde çalýþan hekim ve hemþireler arasýnda yapýlmýþtýr. Hazýrlanan anket formlarý, hekim ve hemþirelerle yüz yüze görüþülerek doldurulmuþtur. Lateks alerjisi tarif edenlere Prick testi uygulanmýþtýr. Elde edilen veriler SPSS 14.0 programýna yüklenerek deðerlendirilmiþtir. Bulgular: Araþtýrmamýzda 276 kiþiye ulaþýlmýþtýr. Katýlýmcýlarýn yaþ ortalamasý 30,5±7 yýl, görev süresi ortalamasý 6,9±6,8 yýldýr. Araþtýrma grubunun %67 si kadýn, %64,5 i hekim olup bunlarýn %68 i dahili bilimler bölümünde çalýþmaktadýr. Tüm araþtýrma grubunun %18,1 inde lateks duyarlýlýðý saptanmýþ, hemþirelerde duyarlýlýðýn hekimlere göre daha yüksek olduðu gözlenmiþtir. Gýda ve ilaç alerjisi olanlarda; ailede atopi öyküsü olanlarda; sigara kullananlarda; alerjik rinokonjunktivit ve ürtiker olgularýnda lateks duyarlýlýðý görülme oraný anlamlý düzeyde bulunmuþtur. Olgularýmýz arasýnda lateks içeren eldiven ve flastere karþý duyarlýlýk görülme oraný anlamlý düzeyde tespit edilmiþtir. Sonuç: Çalýþmamýzda lateks duyarlýlýðý %18,1 olarak tespit edildi. Hekim ve hemþirelerin lateks içeren maddeler ve lateks alerjisine karþý alýnabilecek önlemler hakkýnda bilgilendirilmesi önemlidir. Anahtar Kelimeler: Saðlýk personeli; Lateks Aþýrý Duyarlýðý. Submitted : December 23, 2009 Revised : October 15, 2010 Accepted : April 20, 2011 Abstract Purpose: Allergy for latex has an increasing importance in the recent years, according to its being an occupational disease of healthcare people. Our aim in this study is to determine the prevalence of latex allergy in healthcare employees. Materials and Methods: This research is done among physicians and nurses working in Akdeniz University Hospital. Interviews were conducted face-to-face with participants in the house by pollsters that had been educated before. Data were analyzed using the Statistical Package for Social Sciences - SPSS 14.0 program. Results: In this study, 276 volunteer were surveyed. The mean age and year of tenure of participants were detected as 30.5±7 and 6.9±6.8 respectively. The sixty-seven percent of the participants were female and 64.5% were medical doctor. Latex sensitivity was determined in 18.1% of all. Then the ratios were compared between the nurses and physicians. It was found that latex sensitivity was higher in nurses and also significantly higher in the people with food allergy, drug allergy and with who has a family history of being atopic, smoking, having allergic rhino-conjunctivitis and urticeria. Also, the sensitivity to gloves and flusters that are containing latex was found higher. Conclusion: Latex allergy is an important health problem since 1980s. Latex sensitivity was found as 18,1 % in our study. After the surveys physicians and nurses were informed about latex containing products and what to do as prevention to latex allergy. Key words: Health Personnel; Latex Hypersensitivity. Corresponding Author: Uz. Dr. Arzu Didem Yalçýn, Antalya Araþtýrma ve Eðitim Hastanesi, Ýç Hastalýklarý- Alerji ve Klinik Ýmmünoloji-Romatoloji Bilim Dalý, ANTALYA, Türkiye Phone : +90-242 242 3759 e-mail : adidyal@yahoo.com Erciyes Týp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2011;33(2):103-110 103

Saðlýk Personelinin Meslek Hastalýðý: Lateks Alerjisi Giriþ Lateks alerjisi son yýllarda önemi gittikçe artan bir saðlýk sorunu ve hatta meslek hastalýðý haline gelmiþtir. Lateks kauçuktan yapýlmýþ ürünlerin içinde bulunup, elastisite özelliði olan bir maddedir. Doðal lateks tropik ortamlarda yetiþen Hevea brasiliensis isimli aðaçtan elde edilmektedir. Lateks gündelik hayatta kullanýlan binlerce materyalin yapýsýnda bulunmakta ve týbbi malzeme yapýmýnda yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Ýlk kez 1920 li yýllarda lateksin alerjik reaksiyonlara neden olduðu gösterilmiþtir. Ancak lateks alerjisinin önemli bir týbbi sorun olarak ele alýnmasý, lateks spesifik IgE aracýlý anafilaktik reaksiyonlarýn gösterilmesi ile gerçekleþmiþ ve son yýllarda bu konuda çok sayýda araþtýrma yapýlmýþtýr (1 3). Lateks alerjisi çok geniþ bir spektrumda yer alan klinik semptomlarla birliktelik göstermektedir. Bu klinik tablolardan Tip I aþýrý duyarlýlýk reaksiyonu olarak meydana gelenler ürtiker, anjiyoödem, rinit, konjunktivit, bronkospazm ve anaflaksidir (1, 4 7). Bunlar içinde en önemlisi hayatý tehdit edici nitelik taþýyan bronkospazm, anjiyoödem ve anafilaktik reaksiyonlardýr (6, 8). Lateks duyarlýlýðý olan bireylerde lateks ile temas sonrasý astmatik semptom ortaya çýkma oraný deðiþik yayýnlarda %2,5 4,5 ve alerjik rinit semptomlarýnýn ortaya çýkma oraný ise % 1,8 olarak bildirilmektedir (6, 9). Lateks duyarlýlýðý non-atopik genel popülasyonda %1 veya altýnda rapor edilirken (10, 11) saðlýk çalýþanlarýnda duyarlanma oraný % 5 15 arasýnda deðiþmektedir (12, 13). Mukozal ve parenteral temas en yüksek duyarlanma nedenidir ve anafilaksi geliþiminde daha yüksek risk taþýr. Önceleri hafif kutanöz ve solunumsal semptom tanýmlayan olgularýn, mukozal veya parenteral temasla çok daha ciddi reaksiyon tanýmladýklarý rapor edilmiþtir (14, 15). Latekse olan yoðun talep nedeniyle üreticilerin daha ucuz üretim yollarýný denemesi alerjenlerden yeterince arýndýrýlmamýþ lateks üretimini arttýrmýþtýr (15). Saðlýk çalýþanlarý özellikle pudralý eldivenler yoluyla alerjene maruz kalmaktadýr. Genellikle mýsýr niþastasý içeren bu pudralar lateks proteinlerine kuvvetli bir afinite ile baðlanmakta ve ortamda saatlerce aeroallerjen olarak asýlý kalmalarýna neden olabilmektedir (16). Bu pudralar ayrýca lateksin daha konsantre hale gelmesine neden olabildiði gibi kendilerinin de alerjen olabilecekleri düþünülmektedir (17, 18). Lateks proteinine tipik alerjik reaksiyon, lateks eldiven giyimini takiben 48 72 saat içinde gözlenen kaþýntý, eritem ve ödemle karakterize olan kontakt dermatittir ve imalat aþamasýnda eklenen kimyasal katký maddelerinden kaynaklanmaktadýr (17). Hava örneklerinde lateks antijen miktarý, bu ortamlarda eldiven kullanýmý ve eldiven deðiþtirilme sýklýðý ile uyumlu bulunmuþtur (18). Lateks alerjisi çeþitli gýdalara yönelik çapraz reaksiyonlara neden olabilmektedir. Bu ürünler arasýnda muz, avakado, kivi, kavun, mango, ananas, þeftali ve kestane yer almaktadýr (19, 20). Ayrýca patates, domates, buðday, arpa gibi gýda maddeleri yanýsýra ragweed ve ot polenleri ile ortak epitoplardan kaynaklanan çapraz reaksiyonlar gözlenebilir (21). Bu nedenle çalýþmamýzda gýda alerji yönünden de olgular sorgulanmýþ, gýda alerjisi olanlara gýda Prick testi uygulanmýþtýr. Sunulan çalýþmada amacýmýz hekim ve hemþirelerde lateks duyarlýlýðý prevalansýný saptamaktýr. Materyal ve Metod Araþtýrma Akdeniz Üniversitesi Týp Fakültesi nde çalýþan toplam 742 hekim ve hemþire arasýnda yapýlmýþtýr. Örnek büyüklüðü (%15 prevalansa göre) 309 olarak belirlenmiþtir. Anket. Çalýþmada kullanýlan soru formunda toplam 13 soru vardý. Bunlardan 11 soru katýlýmcýlarýn yaþý, cinsiyeti, eðitim düzeyi, yaþanýlan yer, ailede atopik hastalýk durumu, çalýþtýklarý ünite, çalýþma yýllarý, alerjik semptomlarýn baþlangýcý, semptomlarýn süresi, semptomlarý arttýran faktörler, sigara içiciliði, gibi sosyo-demografik özellikleri belirlemeye yönelikti. Ýki soru ise SFAR ve ISAAC tarama sorularýndan oluþmakta idi. Uygulanan ankette lateks içeren maddeler anlatýlmýþ, temas sonrasý alerji semptomlarý geliþmesine neden olan maddelerin katýlýmcýlar tarafýndan iþaretlemesi istendi. Deri testi ve kan alýmý için gönüllü onam formlarý dolduruldu. Hastalarýn serumlarý ayrýlarak -20 o C de saklandý daha sonra serumlardan lateks spesifik IgE testi çalýþýldý. Alerjik rinokonjonktivit tanýmlayan katýlýmcýlara ise deri Prick testi uygulandý. Lateks Prick Testi. Hastalarýn antihistaminik ilaçlarý test öncesi 5. günde, H2 reseptör blokörleri 24 saat önce, antidepresan ilaçlarý 20 gün önce kesildi. Alerjenler, ön kol volar yüze staller point kullanýlarak uygulandý. Pozitif kontrol olarak histamin fosfat ve negatif kontrol olarak gliserin salin kullanýldý. Yirminci dakikadaki deri test yanýtlarýnda, negatif kontrolün 3 mm üzerinde endürasyon verenler pozitif olarak deðerlendirildi. Histaminin çapýnýn 2/3 ünden fazla eritem ve endürasyon saptanan olgular iki pozitif olarak sýnýflandýrýldý. 104 Erciyes Týp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2011;33(2):103-110

Arzu Didem Yalçýn, Özlem Çakýn, Hasan Hüseyin Polat, Ender Terzioðlu Lateks Spesifik Ig E. Test titresi (HY-TEC, K82, HYCOR BIOMEDÝCAL LTD. United Kingdom) 0.35 IU/ml nin altý negatif, 0,35 0,70 IU/ml (+), 0,70 3,5 IU/ml (++), 3,5 17,5 IU/ml (+++), 17,5 50 IU/ml (++++), 50 100 IU/ml (+++++) olarak deðerlendirildi. Deri Prick Testleri. Deri prick testi için Alyostal ST-IR (Stallergenes S.A. - France) marka standart alerjen ekstreleri kullanýldý. Hastalarýn antihistaminik ilaçlarý test öncesi 5. günde, H2 reseptör blokörleri 24 saat önce, antidepresan ilaçlarý 20 gün önce kesildi. Ön kolun volar yüzü alkol ile temizlendikten sonra standart konsantrasyonlardaki alerjen çözeltileri damlatýldý, steril uçlu lansetler ile epidermise geçmesi saðlandý. Cilt reaksiyonu 20 dakika sonra okundu. Pozitif kontrol olarak histamin hidroklorit, negatif kontrol olarak izotonik NaCl kullanýldý. Pozitif kontrol bölgesinde eritem ve ödem var ve test bölgesinde yok ise negatif; eritem ve ödem alaný, pozitif kontrol bölgesinin yarýsýndan az ise +; yarýsýndan fazla ve tamamýndan az ise ++, pozitif kontrol bölgesine eþit ise +++; ve büyük ise ++++ olarak deðerlendirildi. Üç + ve üstünde olan sonuçlarda deri testleri pozitif kabul edildi. Alerjik rinit tanýsý öykü, fizik muayene bulgularý, periferik eozinofil, total IgE, spesifik IgE ve deri prick testi sonuçlarýna göre konuldu. Öyküde hapþýrýk nöbetleri, seröz vasýfta burun akýntýsý, burun týkanýklýðý, burunda kaþýntý, gözlerde sulanma ve kaþýntý; fizik muayenede soluk ve hipertrofik konkalar, nazal mukozalarýn soluk olmasý ve seröz sekresyonlarýn bulunmasý alerjik rinit lehine yorumlandý. Etik. Soru formlarý uygulanmadan önce anketörler kendini tanýtmýþ, katýlýmcýlara araþtýrmanýn amacý ve süresi konusunda bilgi vermiþtir. Katýlýmýn gönüllü olacaðý ve isterlerse çalýþmadan ayrýlabilecekleri söylenmiþtir. Soru formlarýna isimlerini yazma zorunluluðunun olmadýðý, bilgilerin güvenli bir þekilde saklanacaðý ve yalnýzca araþtýrma amacýyla kullanýlacaðý konusunda güvence verilmiþtir. Katýlýmcýlarýn sözlü onayý alýnmýþtýr. Soru formu katýlýmcýya verilmiþ, kendilerinin okuyarak yanýtlamalarý beklenmiþtir. Her bir soru formunun doldurulmasý yaklaþýk 25 dakika sürmüþtür. Verilerin Deðerlendirilmesi. Elde edilen verilerin deðerlendirilmesi araþtýrmacýlar tarafýndan SPSS 14.0 paket programýnda yapýlmýþtýr. Verilerin analizinde X 2 kare testi ve yüzde oranlarý kullanýlmýþtýr. p<0.05 istatistik olarak anlamlý kabul edilmiþtir. Bulgular Araþtýrmada 276 kiþiye ulaþýlmýþ olup katýlým oraný %89,3 tür. Katýlýmcýlarýn yaþ ortalamasý 30,5±7 yýl, görev süresi ortalamasý 6,9±6,8 yýldýr. Araþtýrma grubunun %67 si kadýn (185), % 64,5 i (178) hekim olup bunlarýn %68 i (188) dahili bilimler bölümünde çalýþmaktadýr (Tablo I). Tablo I. Araþtýrma Grubunu Tanýtýcý Özellikler. Cinsiyet Meslek n % Yaþ Görev süresi (X±SS; Yýl) (X±SS; Yýl) Erkek 91 33,0 29,8±5,7 7,0±6,3 Kadýn 185 67,0 30,2±5,7 8,3±6,2 Hekim 178 64,5 29,3±5,5 6,3±5,4 Hemþire 98 35,5 31,4±5,8 10,9±6,6 Bölüm Dahili Birimler 188 68,1 29,8±5,7 7,3±5,9 Cerrahi Birimler 88 31,9 30,8±5,7 9,1±6,9 Toplam 276 100 30,5±7,0 6,9±6,8 X: ortalama; SS: standart sapma. Çeþitli deðiþkenlere göre lateks duyarlýlýðý (Tablo II) de verilmiþtir. Dahili ve cerrahi birimler arasýnda lateks alerjisi görülme sýklýðý açýsýndan fark tespit edilmedi (p>0.05). Erciyes Týp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2011;33(2):103-110 105

Saðlýk Personelinin Meslek Hastalýðý: Lateks Alerjisi Tablo II. Araþtýrma Grubunda Çeþitli Deðiþkenlere Göre Lateks Duyarlýlýðý. Lateks Duyarlýðý Ýstatistik Evet (n=50) Hayýr(n=226) Toplam (n=276) Deðiþkenler n %* n %* n %** p Bölümler >0,05 Dahili Bilimler 30 15,9 158 84,1 188 68,1 Cerrahi Bilimler 20 22,7 68 77,3 88 31,9 Cinsiyet >0,05 Erkek 12 13,2 79 86,8 91 33,0 Kadýn 38 20,5 147 79,5 185 67,0 Meslek <0,05 Hekim 26 14,6 152 85,4 178 64,5 Hemþire 24 24,5 74 75,5 98 35,5 Gýda Alerjisi <0,05 Var 10 33,3 20 66,7 30 10,9 Yok 40 16,3 206 83,7 246 89,1 Ýlaç Alerjisi <0,01 Var 9 40,9 13 59,1 22 8,0 Yok 41 16,1 213 83,9 254 92,0 Ailede Atopi Öyküsü <0,01 Var 14 37,8 23 62,2 37 13,4 Yok 36 15,1 203 84,9 239 86,6 Sigara Kullanýmý <0,01 Kullanýyor 13 34,2 25 65,8 38 13,8 Kullanmýyor 37 15,5 201 84,5 238 86,2 Ürtiker ve Anjiyoödem <0,01 Var 14 37,8 23 62,2 37 13,4 Yok 36 15,1 203 84,9 239 86,6 Flaster Alerjisi <0,01 Var 15 60,0 10 40,0 25 9,1 Yok 35 13,9 216 86,1 251 90,9 Eldiven Alerjisi <0,01 Var 44 56,4 34 43,6 78 28,3 Yok 6 3,0 192 97,0 198 71,7 Alerjik Rinokonjunktivit <0,01 Var 19 32,7 39 67,3 58 21,0 Yok 31 14,2 187 85,8 218 79,0 *Satýr yüzdesi. **Sütun yüzdesi. Tüm araþtýrma grubunun % 18,1 inde (50 kiþi) lateks duyarlýlýðý saptandý. Hemþirelerde lateks duyarlýlýðý hekimlere göre daha yüksek bulunmuþken (p<0,05), cinsiyete göre herhangi bir fark bulunmadý (p>0,05). Gýda alerjisi tarif eden olgularda tarif etmeyen olgulara göre lateks duyarlýlýðý anlamlý bulundu (p<0,05). Ýki Olguda kivi, 1 olguda muz alerjisi mevcuttu. gýda prick testi ve spesifik IgE ile taný kesinleþmiþtir. Hastaya diyet önerilmiþtir. Ýlaç alerjisi olan ve ailede atopi öyküsü olanlarda; sigara kullananlarda, anjiyoödem ve ürtiker tarif eden olgularda lateks duyarlýlýðý anlamlý olarak fazla bulundu ( p<0,01). Bu kiþilerde çalýþýlan lateks Prick testi ve lateks spesifik IgE testleri, olgularýn biri hariç tümünde pozitif saptandý. Lateks içeren eldiven ve flastere karþý duyarlýðý olan olgularda, lateks alerjisi anlamlý düzeyde daha sýk tespit edilmiþtir (p<0,001). Prick pozitif bulunan olgularýn tümünde spesifik IgE pozitif bulundu (p<0,05). 106 Erciyes Týp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2011;33(2):103-110

Arzu Didem Yalçýn, Özlem Çakýn, Hasan Hüseyin Polat, Ender Terzioðlu Alerjik rinokonjunktivit tarif eden olgularda lateks duyarlýlýðý anlamlý olarak fazla bulunmuþtur (p<0,01). Semptomlarý alerjik rinit ile uyumlu olan, eozinofilisi bulunan ve Prick test pozitifliði olan olgulara alerjik rinit tanýsý konuldu. Semptomlarý alerjik riniti düþündürmesine raðmen Prick test duyarlýlýðý düþük olan hastalarda spesifik IgE düzeyleri ile doðrulama yapýlarak taný konuldu. Tartýþma Lateks alerjisi ile ilgili literatürde farklý veriler olmakla beraber yüksek risk grubunu oluþturan saðlýk çalýþanlarýnda %20 lere varan oranlarda lateks duyarlýlýðý bildirilmektedir (18). Lateks ile duyarlanmada en büyük risk faktörleri arasýnda lateks antijeni ile yoðun karþýlaþma (lateksten yapýlan eldiven, idrar sondasý ve kateter), atopik yapý (genetik olarak alerjiye yatkýn), ellerde egzema, bayan cinsiyet, öyküde geçirilmiþ cerrahi giriþim ve diþ tedavisi bulunmasý sayýlmaktadýr (3, 4, 6 9). Lateks alerjisi olanlarda en sýk görülen klinik tablo ellerde ortaya çýkan dermatit olup, görülme sýklýðý %60 100 arasýndadýr (7, 22). Lateks duyarlýlýðý olan olgular cerrahi giriþimler sýrasýnda anafilaktik reaksiyonlar için de risk taþýmaktadýrlar. Bu konuda yapýlan çalýþmalarda operasyon sýrasýnda görülen anafilaktik reaksiyonlarýn %12,1 ile 16,7 sinin lateks allerjisine baðlý olduðu bildirilmiþtir (8, 22). Daha önce latekse allerjisi olduðunu bildikleri halde bunu anestezistlerine söylemeyen iki olguda latekse baðlý anafilaktik reaksiyon bildirilmiþtir (3). Ayrýntýlý anamnez ile lateks duyarlýlýðý olup olmadýðýnýn araþtýrýlmasý, bu hastalarýn latekse baðlý anafilaktik reaksiyonlarýnýn önlenmesinde önemlidir. Saðlýk personeli arasýnda lateks ile duyarlanma oranýnýn literatürde % 5-18 arasýnda olduðu bildirilmektedir (4, 5). Saðlýk çalýþanlarýnýn iþ ortamýndaki, ana lateks kaynaðý lateks eldivenlerdir. Eldiven kullanan saðlýk çalýþanlarýnda lateks ile sensitizasyon insidansý, çalýþmaya baþladýklarý dönemde yaklaþýk % 1 2 oranýnda iken yapýlan epidemiyolojik çalýþmalar latekse baðlý IgE-aracýlý sensitizasyonun, Avrupa da % 12 ye ve ABD de %17 ye çýktýðýný göstermektedir (7, 23). Ülkemizde ise düzenli olarak lateks içeren ürün kullanan saðlýk personelinde lateks alerjisi sýklýðý, cilt testi ile % 9,2 oranýnda saptanmýþtýr (23). Yine cilt testi ve RAST spesifik IgE yöntemlerinin kullanýlarak cerrahi ünitelerinde çalýþanlarda lateks alerjisi oraný %7 bulunmuþtur (13). Selçuk Üniversitesi Meram Týp Fakültesi Hastanesi ameliyathane ve yoðun bakým çalýþanlarýnda (%12,5) ve sunulan çalýþmadaki araþtýrma grubunda (%18) lateks duyarlýlýðý ise daha yüksek bulunmuþtur (18). Ayrýca sunulan çalýþmada hemþirelerde lateks duyarlýlýðý hekimlere göre daha yüksektir. Atopi lateks alerjisi için önemli risk faktörlerinden biridir ve lateks alerjisi riskini 4,4 25 kat kadar artýrýr (3, 19 21). Lateks alerjisi olanlarda atopi oraný %67 ye varabilir (22). Lateks temasý olmayan 100 non-atopik bireyin hiçbirinde latekse deri test reaktivitesi belirlenememiþtir (24). Çalýþmamýzda da ilaç alerjisi olan ve ailede atopi öyküsü olanlarda; sigara kullananlarda, alerjik rinokonjunktivit ve ürtikerde lateks duyarlýlýðý anlamlý oranda yüksek bulunmuþtur. Lateksin tropikal meyveler baþta olmak üzere (muz-kiviavokado-ananas) çok sayýda gýda ile çapraz reaktivite verdiði iyi bilinmektedir. Kýrk yedi lateks alerjili eriþkin hastanýn %36 sýnde (n=17) en az bir gýdaya karþý alerjik reaksiyon olduðu %53 ünde ise avokado ile pozitif deri test reaktivitesi bulunduðu saptamýþtýr (25). Havea proteinleriyle gýda proteinleri arasýndaki mevcut yapýsal homoloji, çeþitli çalýþmalarla ortaya konmuþtur. Kavunda bulunan profilin oral alerji sendromunun nedenidir ve lateksin yapýsýnda bulunan bir antijendir (26 30). Çalýþmamýzda gýda alerjisi bildiren 3 olguda lateks duyarlýlýðý bulunmuþ ve bunlarýn ikisi kivi, birin de muz alerjisi bildirilmiþtir. Gýda Prick testi uygulanarak bu hastalara diyet önerilmiþtir. Operasyon ortamlarýnda bulunan personelde, gerek sýk eldiven kullanma ve gerekse operasyon odalarýnda sýk deðiþtirilen eldivenlerden havaya daðýlan alerjen partiküllerin inhalasyonu nedeniyle, daha yüksek oranda lateks duyarlýlýðý geliþmektedir. Lateks partikülleri aerosol yolla taþýnýr (27, 31, 32). Kliniklerin hava ortamlarýnda havadaki lateks alerjen miktarý, bu ortamlardaki eldiven kullanma ve eldiven deðiþtirilme sýklýðý ile paralel bulunmuþtur (28). Baur, inhibisyon immünassay yöntemiyle, latex alerjen duyarlanmasý için gereken eþik deðerin 600 ng/m³ olduðunu saptamýþtýr ve lateks eldiven kullanýlan ortamlarda rutin olarak ölçülen alerjen düzeyi bu deðerin 100-1000 katý kadardýr (27). Lateks eldivenlerden yayýlan alerjen miktarýnýn deðiþken olmasý, bireylerin atopik veya non-atopik olmalarýndan baðýmsýz olarak farklý duyarlanma derecelerine sahip olmalarýný açýklayabilir (29). Çalýþmamýzda lateks içeren eldiven ve flastere karþý duyarlýlýk anlamlý tespit edilmiþtir ve Prick pozitif çýkan olgularýn tümünde spesifik IgE pozitif bulunmuþtur. Erciyes Týp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2011;33(2):103-110 107

Saðlýk Personelinin Meslek Hastalýðý: Lateks Alerjisi Maliyetinin düþük olmasý, saðlamlýðý ve esnekliði lateksi birçok maddenin üretiminde vazgeçilmez kýlmaktadýr. Lateks alerjisi özellikle saðlýk çalýþanlarýnda ve daha önce cerrahi giriþim geçirmiþ olan olgularda önemli bir saðlýk sorunu olarak ele alýnmalý ve bu olgular cerrahi müdahale öncesi lateks alerjisi yönünden deðerlendirilmelidir. Eðer bu mümkün olmuyorsa lateks iliþkili alerjik reaksiyonlar için önlem alýnmalýdýr. Böylelikle hayati tehdit edebilecek klinik durumlarýn engellenmesi mümkün olabilir. 108 Erciyes Týp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2011;33(2):103-110

Arzu Didem Yalçýn, Özlem Çakýn, Hasan Hüseyin Polat, Ender Terzioðlu Kaynaklar 1.junginger JW. Latex-associated anaphylaxis. Immunol Allergy Clin North Am 2001;21:795-812 2.Rueff F, Kienitz A, Schöpf P, et al. Frequency of natural rubber latex allergy in adults is increased after multiple operative procedures. Allergy 2001; 56(9): 889 894. 3.Fisher MM, Doig GS. Prevention of anaphylactic reactions to anaesthetic drugs. Drug Saf 2004; 27(6): 393 410. 4.Liss GM, Sussman GL. Latex sensitization: Occupational versus general population prevalence rates. Am J Ind Med 1999; 35(2): 196 200. 5.Liss GM, Tarlo SM. Natural rubber latex-related occupational asthma: Association with interventions and glove changes over time. Am J Ind Med 2001; 40(4): 347 353. 6.Novembre E, Bernardini R, Brizzi I, et al.. The prevalence of latex allergy in children seen in a university hospital allergy clinic. Allergy 1997; 52(1): 101 105. 7.Mahler V, Fischer S, Fuchs T, et al. Prevention of latex allergy by selection of low-allergen gloves. Clin Exp Allergy 2000; 30(4):509 520. 8.Mertes PM, Laxenaire MC. Allergic reactions occuring during anaesthesia. Eur J Anaesthesiol 2002; 19(4): 240-260. 9.Archambault S, Malo JL, Infante-Rivard C, Ghezzo H, Gautrin D. Incidence of sensitization, symptoms, and probable occupational rhinoconjunctivitis and asthma in apprentices starting exposure to latex. J Allergy Clin Immunol 2001; 107(5): 921-923. 10.Turjanmaa K, Makinen-Kiljunen S, Reunala T, et al. Natural rubber latex allergy: the European experience. Immunol Allergy Clin North Am 1995 15:71-88. 11. Yalçýn AD, Öncel S, Akcan A, et al. Prevalance of allergic asthma, rhinitis and conjunctivitis in over 16 year old individuals in Antalya. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2010; 30(3):888-894. 12.Lagier F, Vervloet D, Lhermet I, Prevalence of latex allergy in operating room nurses. J Allergy Clin Immunol 1992; 90 (1):319-322. 13.Kaczmarek RG, Silverman BG, Gross TP, et al. Prevalence of latex-specific IgE antibodies in hospital personnel. Ann Allergy Asthma Immunol 1996; 76(1):51-56. 14.Leynadier F, Pecquet C, Dry J. Anaphylaxis to latex during surgery. Anaesthesia 1989;44(7):547 550. 15.Oei HD, Tjiook SB, Chang KC. Anaphylaxis due to latex allergy. Allergy Proc 1992; 13(3):121 122 16.Poley GE Jr, Slater JE. Latex allergy. J Allergy Clin Immunol 2000; 105(6 Pt 1): 1054-1062. 17.Kurup VP, Fink JN. The spectrum of immunologic sensitization in latex allergy. Allergy 2001:56(1):2 12. 18.Swanson M, Bubak ME, Hunt LW. Quantification of occupational latex aeroalergens in a medical center. J Allergy Clin Immunol 1994;94(3 Pt 1):445-451. 19.Brehler R, Theissen U, Mohr C, Luger T. Latex fruit syndrome frequency of cross-reacting IgE antibodies. Alergy 1997;52(4):404-410. 20.Lavaud F, Prevost A, Cossart C. Allergy to latex, avacado, pear and banana:evidence for a 30 kd antigen in immunoblotting. J Allergy Clin Immunol 1995;95 (2):557-564. 21.Broekaert I, Lee HI, Kush A, Chua NH, Raikhel N. Wound-induced accumulation of mrna containing a hevein sequence in laticifers of rubber tree (Hevea brasiliensis). Proc Natl Acad Sci USA 1990;87(19): 7633-7637. 22.Horwitz IB, Kammeyer-Mueller J, Mc Call BP. Workers compensation claims related to natural rubber latex gloves among Oregon healthcare employees from 1987 to 1998. BMC Public Health 2002; 2: 21. 23.Sussman GL, Liss GM, Deal K, et al. Incidence of latex sensitization among latex gloves users. J Allergy Clin Immunol 1998; 101(2 Pt 1): 171-178. 24.Sener O, Taskapan O, Ozangüc N. Latex allergy among operating room personnel in Turkey. J Investig Allergol Clin Immunol 2000;10(1):130-135. Erciyes Týp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2011;33(2):103-110 109

Saðlýk Personelinin Meslek Hastalýðý: Lateks Alerjisi 25.Beezhold DH, Sussman G, Liss GM, Chang NS. Latex allergy can induce clinical reactions to specific foods. Clin Exp Alergy 1996;26(4):416-422. 26.Rodriguez-Perez R, Crespo JF, Rodríguez J, Salcedo G.et al Profilin is a relavant melon allergen susceptible to pepsin digestion in patients with oral allergy syndrome. J Allergy Clin Immun 2003;111(3):634-639. 27.Baur X, Jager D. Airborne antigens from latex gloves. Lancet 1990;335(8694):912. 28.Swanson M, Bubak ME, Hunt LW. Quantification of occupational latex aeroallergens in a medical center. J Allergy ClinImmunol 1994;94(3 Pt 1):445-451. 29.Jones RT, Scheppmann DL, Heilman DK, Yunginger JW. Prospective study of extractable latex allergen contents of disposable medical gloves. Ann Allergy 1994;73(4): 321-325. 30.Cullinan P, Brown R, Field A et al; British Society of Allergy and Clinical Immunology. Latex allergy. A position paper of the British Society of Allergy and Clinical Immunology. Clin Exp Allergy 2003;33(11):1484-1499. 31.Tesiorowski CC. Latex allergies in the health care worker. J Perianesth Nurs 2003;18(1):18-31. 32.Chardin H, Desvaux FX, Mayer C et al. Protein and allergen analysis of latex mattresses. Int Arch Allergy Immunol 1999;119(3):239-246. 110 Erciyes Týp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2011;33(2):103-110