BİRLEŞİK PRENATAL TARAMA TESTLERİ Dr. Alev Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu
Prenatal tarama testleri kavramları Tarama testi: Normal vakalarda anormal sonuçlar, hasta vakalarda normal sonuçlar elde edilebilir. Risk: Taranan hastalık için etkilenmiş fetus olma olasılığı. Yakalama Oranı (DR): Risk değerlendirmesi sonucunda etkilenmiş hamileliği tespit edebilme yüzdesi. Etkilenmiş fetusların %70-90 ında yüksek riskli sonuç verilir. Yalancı pozitiflik hızı (FPR): Tüm raporların içerisinde etkilenmemiş fetuslara yüksek risk verilme yüzdesi. 30-40 yüksek riskli sonucun 1 tanesi etkilenmiş fetustur. Hedef: Yüksek DR, düşük FPR
TOPLUM Risk Değerlendirme Yaş Demografi Marker Ultrason Yüksek Risk Düşük Risk Diagnostik Testler Invazive prosedür (Amniyosentez, CVS) Aksiyon yok Page 3
Prenatal tarama testleri ile taranan hastalıklar ve ölçülen marker ilişkisi NTD (Open spina bifida); yolk sac ve fetal karaciğerde yüksek miktarda üretilen AFP, NTD lerinde deri bütünlüğü olmadığı durumlarda büyük miktarlarda anne kanına geçer. Down sendromu; Plasenta tarafından gebelikle birlikte üretilmeye başlanan hcg nin Down sendromundaki ektra kromozomun hcg üretim mekanizması üzerine etkisi ile anne kanında yükseldiği, Down sendromu ile etkilenmiş fetusun gebelik haftası gerisinde kalarak küçük olması nedeniyle ilgili dönem için AFP, ue3 ve PAPP-A hormonlarının düşük bulunduğu düşünülmektedir.
Prenatal tarama testleri tarihi 1866 İlk Down Sendromu (DS) tanımlandı 1933 DS ile yaş ilişkisi kuruldu. 1966 Amniyotik sıvıda DS için kromozom analizi yapıldı. 1970 DS için anne yaşı kullanılmaya başlandı. 1972 anne serumunda AFP yüksekliği ile NTD arasında ilişki kuruldu. 1983 anne serumunda AFP düşüklüğü ile DS arasında ilişki kuruldu. 1988 Triple test kullanılmaya başlandı. (1992) 1990 NT yüksekliğinin DS ile ilişkisi kuruldu. 1991 Birinci trimetserda PAPP-A düşüklüğünün DS ile ilişkisi kuruldu. 1992 Birinci trimetserda hcg yüksekliğinin DS ile ilişkisi kuruldu. 1992 İkinci trimesterda İnhibin A yüksekliğinin DS ile ilişkisi kuruldu. 1997 Birinci trimester kombine tarama testi kullanılmaya başlandı. (1999) 1999 Birinci ve ikinci trimester markerları birlikte değerlendirilerek İntegre test kavramı oluştu. 2001 NB yokluğu ile DS ilişkisi kuruldu. 2004 Ardışık tarama testi kavramı oluştu.
Aynı gebelik döneminde birinci ve ikinci trimester tarama testleri yapılmış vakaların risk oranı verileri Toplam 4622 1 ve 2. trimester uyumlu (%94.5) Her ikisi düşük risk (%99.7) Her ikisi yüksek risk (%0.03) 1 ve 2. trimester uyumsuz (%5.5) 1. trimester yüksek risk 2. trimester düşük risk (%14) 1. trimester düşük risk 2. trimester yüksek risk (%86)
Prenatal tarama testleri politikası UKNSC İngiltere de 2007-2010 yıllarında tarama testi için hedef olarak %3 FPR ile %75 yakalama oranı belirlemişken, Nisan 2010 dan sonra tarama testlerinin hedefi <%2 FPR ile >%90 yakalama oranı olarak revize edilmiştir. UK National Screening Committe
Birleşik tarama testi yakalama oranları (%3 FPR) AFP, hcg, ue3, İnhA %60 PAPP-A, hcg, NT %81 Sequential PAPP-A, hcg (10), NT(11), AFP, hcg, ue3, İnhA (15-21) %92 Contingent PAPP-A, hcg (10), NT(11), AFP, hcg, ue3, İnhA (15-21) %90 İntegre PAPP-A, hcg(10), NT(11), AFP, hcg, ue3, İnhA (15-21) %92 Prenatal Screening Perspectives 2009
Tarama testi kombinasyonları yakalama oranları (%5 FPR ile) Test kombinasyonu % AFP 42 hcg (2. trimester) 53 ue3 52 İnhibin A 59 Üçlü test 74 Dörtlü test 81 PAPP-A 67 hcg (1.trimester) 32 Birinci trimester kombine 80 Birinci trimester biyokimya 60 PAPP-A, NT, AFP, ue3, hcg, İnh-A 92 PAPP-A, AFP, ue3, hcg,inh-a 89 SURUSS
Birinci Trimester Kombine Test 10 13 hafta 6 gün BİYOKİMYA MARKER VE USG İLE NT ÖLÇÜMÜ EŞZAMANLI BİRLİKTE RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÜKSEK RİSK ÖNERİSİ VAR DÜŞÜK RİSK ÖNERİSİ YOK
Birinci trimester erken biyokimya ile kombine test 10 11 hafta 11 13 hafta 6gün YÜKSEK RİSK ÖNERİSİ VAR BİYOKİMYA MARKER ÖLÇÜMÜ USG İLE NT ÖLÇÜMÜ BİRLİKTE RİSK DEĞERLENDİRMESİ DÜŞÜK RİSK ÖNERİSİ YOK
İkinci trimester test 14 22 hafta 6 gün YÜKSEK RİSK ÖNERİSİ VAR BİYOKİMYA MARKER ÖLÇÜMÜ RİSK DEĞERLENDİRMESİ DÜŞÜK RİSK ÖNERİSİ YOK
İntegre Test 10-13 hafta 6 gün BİYOKİMYA MARKER VE USG İLE NT ÖLÇÜMÜ EŞZAMANLI RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMAZ 15-21 hafta 6 gün BİYOKİMYA MARKER ÖLÇÜMÜ BİRİNCİ TRİMESTER VERİLERİ İLE BİRLİKTE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ YÜKSEK RİSK ÖNERİSİ VAR DÜŞÜK RİSK ÖNERİSİ YOK
İntegre Test (serum) 10-13 hafta 6 gün 15-21 hafta 6 gün YÜKSEK RİSK ÖNERİSİ VAR BİYOKİMYA MARKER ÖLÇÜMÜ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMAZ BİYOKİMYA MARKER ÖLÇÜMÜ BİRİNCİ TRİMESTER VERİLERİ İLE BİRLİKTE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ DÜŞÜK RİSK ÖNERİSİ YOK
Stepwise sequential (Adım Adım Ardışık) 10-13 hafta 6 gün 15-21 hafta 6 gün YÜKSEK RİSK ÖNERİSİ VAR BİYOKİMYA MARKER VE USG İLE NT ÖLÇÜMÜ EŞZAMANLI RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILIR VE RAPOR EDİLİR. BİYOKİMYA MARKER ÖLÇÜMÜ BİRİNCİ TRİMESTER VERİLERİ İLE BİRLİKTE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ DÜŞÜK RİSK ÖNERİSİ YOK
Contingent test (Aşamalı Ardışık) YÜKSEK RİSK ÖNERİSİ VAR YÜKSEK RİSK ÖNERİSİ VAR BİRİNCİ TRİMESTER 10-13 hafta 6 gün BİYOKİMYA MARKER VE USG İLE NT ÖLÇÜMÜ EŞZAMANLI RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILIR VE RAPOR EDİLİR BORDERLINE RİSK İKİNCİ TRİMESTER 15-21 hafta 6 gün BİYOKİMYA MARKER ÖLÇÜMÜ BİRİNCİ TRİMESTER VERİLERİ İLE BİRLİKTE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ DÜŞÜK RİSK ÖNERİSİ YOK DÜŞÜK RİSK ÖNERİSİ YOK
MoM kombinasyonlarının olası nedenleri Patolojik tablo AFP ue3 hcg Down sendromu Fazla hesaplanmış yaş Trizomi 18 Hamilelik Yok Tespit edilmez Fetal Kayıp Başlangıçta Sonra Turner (hidropslu) Hafif Turner (hidropsuz) Hafif OSB - - Non molar triploidi - Parsiyel molar triploidi - SLOS Normal Normal Anensefali
AFP Yüksek NTD Çoğul gebelik Abdominal duvar defekti İntrauterin ölüm Özefagial ve duodenal atrezi Spontan abortus Maternal HCC Hepatit Siroz Düşük Down sendromu Edwards sendromu
hcg Yüksek Down sendromu Çoğul gebelik Turner sendromu Hidrops fetalis IUGG İntrauterin ölüm Preeklampsi Fetal distress Düşük Ektopik gebelik Edwards sendromu
ue3 Yüksek Çoğul gebelik Erken doğum riski Konjenital adrenal hiperplazi Düşük Down sendromu Edwards sendromu Steroid sülfataz defekti SLOS
İnhibin-A Yüksek Down sendromu Çoğul gebelik Over tümör Düşük
PAPP-A Yüksek Çoğul gebelik Düşük Down sendromu Edwards sendromu Patau sendromu Diğer aneuploidiler Fetal kayıp Erken doğum Düşük doğum ağırlığı Preeklampsi
Taranan hastalıklardan etkilenmiş vakalar için ortalama MoM değerleri Hastalık Marker Ortalama MoM değeri NTD (OSB) AFP 3.5 NTD (Anensefali) AFP 7.7 DOWN Sendromu AFP 0.75 hcg 2.06 ue3 0.70 İnhibin A 2.54 PAPP-A 0.4 EDWARDS sendromu AFP 0.65 ue3 0.43 hcg 0.36 PAPP-A 0.32
Smith Lemni Opitz Sendromu (SLOS) Kolesterol sentezindeki 7-dehidrokolesterol redüktaz eksikliği nedeniyle 7-dehidrokolesterol düzeyinde artış ve kolesterol düzeyinde düşüklük söz konusudur. Kolesterol sentezi bozukluklarında iskelet malformasyonları, dismorfik yüz gelişimi, psikomotor retardasyon, büyüme geriliği Klinik bulgular; mikrosefali, büyüme geriliği, büyümede geçikme, dismorfik yüz hatları, kol anomalileri (özellikle parmaklarda sindaktili ve polidaktili), kalp ve böbrek bozuklukları. Otozomal resesif geçişli Görülme sıklığı 1/10000-1/60000 Prenatal Tarama: Pozitif olduğunda rapor ediliyor. Cut-off: 1/50 Ue3 düşük AFP ve hcg normal veya düşük Genetik test: Hastalığın klinik tablosu çok çeşitli ciddiyetlerde olabileceği için tanı sonrası mutlaka genetik danışmanlık verilmesi gerekmektedir. Akrabalık ilişkisinin bildirilmesi önemlidir.