PRENATAL TANI UYGULAMALARI

Transkript

1 PRENATAL TANI UYGULAMALARI

2 Prenatal Tanı Nedir? Embriyo ve fetusta yapılan bütün diagnostik çalışmalar

3 Tarihçe John Hilton Edwards ( ) Lancet 1, 579; 1956 Kalıtsal hastalıkların doğum öncesi tanısının mümkün olabileceğini tartıştı. Trisomy 18 Edwards Syndrome

4 Tarihçe F. Fuchs ve P. Riis Nature 177, 330; 1956 İlk prenatal tanı uygulamasını bildirdiler. Amniyon sıvısında bulunan hücrelerde Barr cisimciği olup olmadığına bakarak fetüsün cinsiyetini tayin ettiler. Amniyon sıvısının alınması 1800 lerin sonlarından beri uygulanıyor.

5 Tarihçe M. W. Steele ve W. R. Breg Lancet I, ; 1966 Amniyotik sıvı hücre kültüründen elde edilen hücrelerin karyotipleme için uygun olduğunu gösterdiler.

6 Tarihçe H. L. Nadler Pediatrics, 42, ; 1968 Prenatal tanı ile tespit edilen ilk trizomi 21 olgusu

7 Prenatal Tanı Kimlere Yapılır? Genetik hastalık riski Bazı ailelerde risk yüksek Genetik danışma Aile öyküsü Etnik köken Ör. Aşkenazi yahudi toplumunda Tay Sachs hastalığı taşıyıcılığı 1/30 (diğer topluluklarda 1/300)

8 Prenatal Tanı Nasıl Yapılır? Multidisipliner bir ekip işidir. Kadın-doğum Ultrasonografi Klinik genetik Genetik danışma Laboratuar

9 Prenatal Tanı Öncesi Genetik Danışma Fetusun etkilenmiş olma riski Söz konusu hastalığın doğası ve olası sonuçları Uygulanacak yöntemlerin riskleri ve sınırları Testin sonuçlanmasının ne kadar zaman alacağı Girişimin başarısızlığı halinde tekrarının gerekebileceği

10 Prenatal Tanı Öncesi Genetik Danışma Sonuçların çok net olmayabileceği, ileri tetkikler ve konsültasyon gerekebileceği, hatta bunlar sonucunda bile kesin sonuç elde edilemeyebileceği aileye anlatılmalıdır. Bir anomali tespit edildiğinde hamileliği sonlandırma konusunda bir zorunluluk olmadığını, bunun da tercih edebilecekleri seçeneklerden sadece biri olduğunu bildirmek gerekir.

11 Prenatal Tanı Amaçları Prenatal tanı uygulamalarının amacı, sadece anomalileri fetal hayatta saptayıp bu tür gebelikleri sonlandırmak DEĞİLDİR.

12 Prenatal Tanı Amaçları Anormal çocuk sahibi olma riski olan çiftlere; Önlerindeki seçenekler konusunda bilgi vermek, Endişelerini gidermek, Anomalili çocuk riskinden dolayı çocuk sahibi olmaktan vazgeçecek olan çiftlere sağlıklı çocuk sahibi olma olanağı sağlamak,

13 Prenatal Tanı Amaçları Doğacak çocuğun taşıdığı saptanan anomali konusunda bilgi vererek, çiftin psikolojik olarak hazırlanmasını sağlamak, doğum ve doğum sonrası bakım için gerekli koşulların hazırlanmasını sağlamak,

14 Prenatal Tanı Amaçları Etkilenmiş fetusun prenatal tedavisine olanak sağlamak Fetusun mesane kanalının tıkanması US ile saptanabilir ve in utero olarak tedavi edilebilir. Tedavi edilmezse idrar, ağır oligohidramnios ve akciğer gelişimi bozulur (Potter Sendromu) B12 vitaminine duyarlı metilmalonik asidemi biyokimyasal tetkikle prenatal olarak tanınabilir ve hamilelik boyunca anneye B12 vitamini vererek tedavi edilebilir.

15 Prenatal Tanı Kimlere Yapılır? Prenatal tanı teknikleri fetusta olabilecek bütün anomalileri GÖSTERMEZ. Kimlere yapılmalıdır?

16 Prenatal tanı uygulamalarında nelere dikkat edilmeli 1- Ailede gerçekten genetik bir risk var mı? 2- Bu genetik hastalık prenatal olarak tanınabiliyor mu? 3- Prenatal tanı uygulamasının getireceği risk hastalık riskinden daha büyük olmamalı.

17 Prenatal Tanı Endikasyonları 1-İleri anne yaşı (>35) 2-Daha önce de novo kromozom anomalili bir çocuk olması, 5-Ailede spesifik bir tanı testi olmayan- X e bağlı bir hastalık öyküsü, 6-Nöral tüp defekti riski, 3-Anne-babadan birinde yapısal bir kromozom anomalisi bulunması, 4-Ailede biyokimyasal ya da DNA testi ile tanı konulabilecek- bir genetik hastalık öyküsü, 7-Belli bölge veya etnik gruplarda sık rastlanan kalıtsal hastalıkların taranması sırasında yüksek risk taşıdığı saptanan aileler, 8-Maternal serum taramaları ve ultrason sonucunda fetusta anomaliler saptanması.

18 Prenatal Tanı Endikasyonları 1- Anne yaşının 35 veya daha büyük olması. Down sendromu, trizomi 21 ~1/800 canlı doğum Edwards Sendromu, trizomi 18 ~1/7500 canlı doğum Patau Sendromu, trizomi13 ~1/

19 DOWN SENDROMU SIKLIĞI 1/ < 30 = 1/1500 > 45 = 1/ ANNE YAŞI (YIL)

20

21 Prenatal Tanı Endikasyonları 2- Daha önce kromozom anomalili bir çocuğun doğmuş olması de novo anomaliler (anne-baba normal kromozom yapısına sahip) Trizomilerde risk anne yaşı riski + %1

22 Prenatal Tanı Endikasyonları 3-Anne-babadan birinde yapısal bir kromozom anomalisi bulunması Dengeli translokasyon taşıyıcıları Teorik risk %

23

24 Prenatal Tanı Endikasyonları

25 Prenatal Tanı Endikasyonları 4- Ailede biyokimyasal ya da DNA testi ile tanı konulabilecek- bir genetik hastalık öyküsü, Tek gen hastalıkları Tekrarlama riski %25 ot. res., %50 ot. dom. Kalıtsal metabolizma hastalıkları Tekrarlama riski %25 (çoğu otozomal resesif) Amniyon sıvısında biyokimyasal analiz DNA testi

26 Prenatal Tanı Endikasyonları

27 Prenatal Tanı Endikasyonları 5- Ailede spesifik bir tanı testi olmayan- X e bağlı bir hastalık öyküsü, tekrarlama riski erkek çocukta %50 Cinsiyet tayini amaçlı Ör. Hemofili

28 Prenatal Tanı Endikasyonları 6- Ailede nöral tüp defektli bireylerin bulunması Üç önemli NTD Ensefalosel: Beyin dokusunun kafatasındaki bir açıklıktan dışarı çıkması Anensefali: Beyin ve kafatasının bir kısmının yokluğu Spina Bifida: Omurganın kapanmaması sonucunda omurilik ve sinirlerin fıtıklaşması

29 Prenatal Tanı Endikasyonları 6- Ailede nöral tüp defektli bireylerin bulunması 1. derece akrabalar hasta ise risk % 2-5 Akrabalık uzaklaştıkça risk düşer Toplumdan (%0,2-3) yüksek Hamilelikten 1 ay önce ve ilk trimester boyunca folik asit alımı NTD insidansını ~%75 azaltır.

30 Prenatal Tanı Endikasyonları 7- Belli bölge veya etnik gruplarda sık rastlanan kalıtsal hastalıkların taranması sırasında yüksek risk taşıdığı saptanan aileler -Talasemi (Akdeniz anemisi), Akdeniz çevresinde -Tay Sachs hastalığı, kistik fibroz, Aşkenazi Yahudilerinde

31 Prenatal Tanı Endikasyonları 8-Maternal serum taramaları ve ultrason tetkikleri sonucunda fetusta anomaliler saptanması.

32 Prenatal Tanı Teknikleri Non-invaziv teknikler İnvaziv teknikler Ultrasonografi Fetoskopi Anne serumunda alfafetoprotein (AFP) tayini Amniyosentez Koryon villus biyopsisi Anne serum taramaları (ikili, üçlü, dörtlü test) Kordosentez Anne kanından fetusa ait hücrelerin izolasyonu Anne serumunda serbest fetus DNA/RNA incelemeleri Preimplantasyon genetik tanı

33 Non invaziv prenatal tanı teknikleri

34 Ultrasonografi Ultra ses dalgaları Fetusun iç ve dış organlarının incelenmesi Anomalilerin tespiti Yüksek rezolüsyonlu real time Her üç trimesterde kullanılabilir İnvaziv yöntemlerde yardımcı olarak gerekli

35

36 Ultrasonografi

37 Ultrasonografi US ile multipl malformasyonlar görüldüğünde, kromozom anomalisi olasılığı izole malformasyona göre daha fazladır. Anormal US bulgularında en sık rastlanan kromozom anomalileri: Trizomi 21, 18, 13 45,X Dengesiz yapı anomalileri

38 Ultrasonografi US da tespit edilen malformasyonlar birden fazla kromozom anomalisinden kaynaklanabilirler. Ör. Kistik higroma 45,X +21 Normal karyotip

39 Anne serumunda alfa-fetoprotein (AFP) tayini Alfa feto protein (AFP) Fetusun karaciğerinden salgılanan bir proteindir. Erişkindeki albumin isimli proteinin fetal yaşamdaki karşılığıdır. Fetusten amniyon sıvısına, oradan da anne kanına geçer. Gebeliğin seyri sırasında anne adayının kanındaki düzeyi yavaş ama düzenli bir artış gösterir.

40 Anne serumunda alfa-fetoprotein (AFP) tayini Açık NTD: Down sendromu: 16. hafta (2. trimester) Tarama testi NDT riski 18. hafta detaylı ultrason

41 Üçlü test Down Sendromu, trizomi 18, NTD tanısında kullanılır. Anne serumunda AFP (Alfa feto protein) ue3 (bağlı olmayan estradiol) hcg (human chorionic gonadotropin) seviyeleri ölçülür. 2. trimester haftalar (en iyi 16-18)

42 Üçlü test Human chorionic gonadotropin (hcg) Gebeliğin temel hormonudur. Hamileliğin erken dönemlerinde yükselmeye başlar, haftalar arasında en yüksek değerine ulaştıktan sonra yavaş yavaş azalır.

43 Üçlü test Estriol: Bebeğe ait bir doku olan plasentadan salgılanan bir çeşit östrojen hormonudur. Bu maddelerin anne kanındaki düzeyleri normal olmayan hamileliklerde sapmalar gösterir.

44 Dörtlü test Üçlü test +dimerik inhibin A İnhibin A overde sentezlenen bir hormon Beyinden FSH salgılanmasını etkileyerek ovulasyon üzerinde etki yapar. Hamilelikte plasentada da üretilir ve anne kanına katılır. İlk 10 hafta boyunca artar, sonra 25. haftaya kadar sabit kalır, son trimesterde yeniden artmaya başlar.

45 Dörtlü test Down sendromlu fetüs durumunda anne kanında inhibin-a artar. İnhibin A ölçümü tek başına yeterince duyarlı olmadığı için üçlü teste ilave edilerek kullanılır. 2. trimester, ideal zaman haftalar

46 İkili test ve fetal ense kalınlığı İlk trimester tarama testi (11-14 testi) haftalar arası Down Senromu, trizomi 13 ve 18 tanısı Anne kanında free beta-hcg PAPP-A düzeylerinin ölçülmesi ve fetal ense kalınlığı birlikte değerlendirilir.

47 İkili test PAPP-A ve SERBEST beta-hcg TESTİ PAPP-A (pregnancy-associated plasma protein A) sadece gebeliğe ait olan bir tür proteindir. hcg sadece gebelikte salgılanan bir hormondur. Her ikisi de plasentanın dış katmanında (sinsisyotrofoblast) üretilirler. Trizomik fetuslerde PAPP-A düzeyi normalden daha az, serbest beta-hcg düzeyi trizomi 21 de normalden daha fazla, diğer trizomilerde daha az. Parametreler arasına fetal ense kalınlığı da eklendiğinde tahminin başarılı olma şansı çok daha yüksektir. (~%90)

48 FETAL ENSE KALINLIĞI Fetal ense kalınlığı (nuchal translucency), ultrasonografide fetusun boynunun arka kısmında koyu renkli olarak görünen kısmı anlatmak için kullanılan bir terimdir.

49 FETAL ENSE KALINLIĞI Gebeliğin haftaları arasında bebeğin baş-popo uzunluğunun ölçüldüğü kesitte ense kalınlığının 3 milimetreden fazla olması artmış fetal ense kalınlığı olarak kabul edilmektedir.

50 FETAL ENSE KALINLIĞI Gebelik ilerleyip fetus büyüdükçe ense kalınlığı da giderek artar. Bu nedenle ölçüm haftalar arasında yapılabilir ve büyük dikkat gerektirir. Ölçüm yapılırken yapılacak milimetrik bir hata risk oranlarında büyük değişikliğe neden olabilir.

51 FETAL ENSE KALINLIĞI 11 ile 14. gebelik haftaları arasındaki fetal ense kalınlığı artışı ile Down sendromu başta olmak üzere bazı kromozom anomalileri ilişkilidir. Değişik araştırmalarda, sadece belirtilen zaman diliminde fetal ense kalınlığının ölçülmesi ile Down sendromlu bebeklerin %40-70'inin saptanabildiği ortaya konmuştur.

52 FETAL ENSE KALINLIĞI Fetal ense kalınlığının normalden fazla olabildiği durumlar şunlardır: Kromozomal bozukluklar: Trizomi 13, trizomi 18, trizomi 21 (Down Sendromu), Turner Sendromu (45, X0) Kalp anomalileri Akciğer anomalileri (diyafram hernisi) Böbrek anomalileri Karın duvarı anomalileri (omfalosel) Bazı genetik hastalıklar (Arthrogryposis, Noonan sendromu, Smith-Lemli-Opitz sendromu, Stickler sendromu, Jarco-Levine sendromu ve bazı iskelet anomalileri)

53 Anne serum taramaları Tarama testi (tanı koydurmaz) Pozitif sonuç amniyosentez

54 Anne kanından fetusa ait hücrelerin izolasyonu Anne dolaşımında az miktarda fetus hücresi bulunur. Bu hücreleri anne kanından izole edip çoğaltarak prenatal tanı amaçlı kullanmak mümkün. Kromozom analizi Cinsiyet tayini Tek gen hastalıklarının moleküler tanısı

55 Anne kanından fetusa ait hücrelerin izolasyonu Çok yaygın değil. Hücre az. Önceki gebeliklerden kalan hücreler sorun olabilir. Örnek almak için en uygun zaman nedir?

56 Anne serumunda serbest fetus DNA/RNA incelemeleri 1997: Anne serumunda hücre dışında serbest halde dolaşan fetusa ait DNA ve RNA molekülleri olduğu gösterildi. Anne dolaşımındaki serbest DNA nın ~%3-6 sı fetüse aittir. Lancet Aug 16;350(9076): Presence of fetal DNA in maternal plasma and serum. Lo YM, Corbetta N, Chamberlain PF, Rai V, Sargent IL, Redman CW, Wainscoat JS. Source Nuffield Department of Clinical Biochemistry, John Radcliffe Hospital, University of Oxford, UK.

57 Anne serumunda serbest fetus DNA/RNA incelemeleri 2000: Anne serumunda plasentada eksprese edilen genlerden kaynaklanan fetüse ait mrna ların varlığı da gösterildi. Poon LLM, Leung TN, Lau TK, Lo YMD. Presence of fetal RNA in maternal plasma. Clin Chem 2000;46:

58 Anne serumunda serbest fetus DNA/RNA incelemeleri Yeni teknolojiler bu serbest DNA/RNA moleküllerinin prenatal tanı amaçlı kullanılmalarına olanak verdi. Nat Rev Genet Jan;8(1):71-7. Epub 2006 Dec 5. Prenatal diagnosis: progress through plasma nucleic acids. Dennis Lo YM, Chiu RW. Source Li Ka Shing Institute of Health Sciences and the Department of Chemical Pathology, The Chinese University of Hong Kong, Prince of Wales Hospital, 3032 Ngan Shing Street, Shatin, New Territories, Hong Kong SAR, China.

59 Anne serumunda serbest fetus DNA/RNA incelemeleri ile neler saptanabilir? Fetüs cinsiyeti Y kromozomuna ait dizilerin tayiniyle, Tek gen hastalıkları Babadan kalıtılan allelin tayiniyle, Rh uyuşmazlığı RhD geninin tayiniyle, Anöploidi İncelenen kromozoma ait mrna oranlarının tayiniyle

60

61 Haemophilia May;14(3): doi: /j x. Epub 2008 Mar 4. Foetal sex determination in maternal blood from the seventh week of gestation and its role in diagnosing haemophilia in the foetuses of female carriers. Bustamante-Aragones A, Rodriguez de Alba M, Gonzalez-Gonzalez C, Trujillo- Tiebas MJ, Diego-Alvarez D, Vallespin E, Plaza J, Ayuso C, Ramos C. Source Department of Genetics, Fundacion Jimenez Diaz-Capio, CIBERER, Madrid, Spain. BLOOD, 31 MARCH 2011 VOLUME 117, NUMBER 13 Noninvasive prenatal diagnosis of hemophilia by microfluidics digital PCR analysis of maternal plasma DNA Nancy B. Y. Tsui,1,2 Rezan A. Kadir,3,4 K. C. Allen Chan,1,2 Claudia Chi,3,4 Gillian Mellars,4 Edward G. Tuddenham,4

62 Lo YMD, Tsui NBY, Chiu RWK, Lau TK, Leung TN, Heung MMS, Gerovassili A, Jin Y, Nicolaides KH, Cantor CR et al. Plasma placental RNA allelic ratio permits noninvasive prenatal chromosomal aneuploidy detection. Nat Med 2007b;13: Fetal-specific DNA methylation ratio permits noninvasive prenatal diagnosis of trisomy 21. Nat Med. 2011; 17(4):510-3 (ISSN: X) Papageorgiou EA; Karagrigoriou A; Tsaliki E; Velissariou V; Carter NP; Patsalis PC Cytogenetics and Genomics Department, The Cyprus Institute of Neurology and Genetics, Nicosia, Cyprus.

63 İnvaziv prenatal tanı teknikleri

64 Fetoskopi Fetusun bir endoskop yardımıyla direkt olarak gözlenmesi (15-18 hafta) Anatomik fetal defektlerin gözlenmesi Fetal numune alınması (18-21 hafta)

65

66

67

68 Fetoskopi Dezavantajları enfeksiyon maternal kanama su kesesinin yırtılması fetal travma yüksek abortus oranı (%20) fetus ölümü (%2)

69 Amniyosentez Bir iğne ile amniyon boşluğundan incelenmek üzere bir miktar (~20 ml) sıvının alınması 2. trimester ( gebelik haftaları) Amniyon sıvısı 180 ml ye ulaşır, içinde incelenmek üzere yeterli miktarda canlı hücre bulunur.

70 Amniyosentez Sıvı içindeki hücrelerin kaynakları: fetusun derisi sindirim yolları idrar amnion zarı göbek kordonu

71 Amniyosentez 1. tip hücreler: Büyük, düzensiz, nukleussuz, deri kaynaklı, prenatal tanı için kullanılmaz 2. tip hücreler: Büyük ve düzensiz, piknotik nüveleri var, fetal cinsiyet tayininde kullanılabilirler 3. ve 4. tip hücreler: Büyük ve küçük, nukleusları vesiküllü, canlı hücreler, kültürde üretilebilirler

72 Amniyosentez Uygulamaları 1-Amniyon sıvısının incelenmesi 2- Hücrelerin doğrudan incelenmesi 3- Kültürde üretilen amniyon hücrelerinin incelenmesi

73 uterus duvarı koryon santrifüj Plasenta amniyotik sıvı hücreler hücre kültürü hücre amniyotik sıvı biyokimyasal testler Kromozom analizi

74 Amniyon sıvısının incelenmesi Santrifüjle ayrılan amniyon sıvısında biyokimyasal testler yapılabilir enzim, hormon, amino asitler Sonuçlar çok kesin olmadığından başka yöntemlere de başvurmak gerekir. En yaygın olarak Nöral Tüp Defekti vakalarında tanı amaçlı Alfa Feto-Protein incelemelerinde kullanılmaktadır. Amniyon sıvısında anne serumuna göre-normal ve patolojik değerleri birbirinden ayırt etmek çok daha kesindir.

75 Amniyon hücrelerinin direkt incelenmesi Cinsiyet kromatini bakarak fetusun cinsiyetinin tayini FISH Mukopolisakkaridozlarda metakromazi

76 Amniyon hücre kültürü 2-3 haftalık kültürler olarak üretilirler. % 90 sitogenetik inceleme amaçlı uygulanır.

77 Prenatal Tanı Teknikleri

78

79 FISH

80

81 Amniyosentez Avantajları: İkinci trimesterdeki ( gebelik haftaları) prenatal tanı güvenilir ve rutin olarak uygulanan en yaygın yöntemdir. Girişime bağlı fetal kayıp riski %0,5-1 (normal populasyon riski ~%2-3)

82 Amniyosentez Dezavantajları: Blumberg ve ark. psikolojik çalışmaları: Amniyosentez sonrası yapılan tıbbi abortusları takiben, kadınlarda uzun süreli depresyonlar ile karakterize ağır psikolojik sorunlar ortaya çıkabilmektedir. İkinci trimesterde gebeliği sonlandırmak zor; Fetusun hareketleri hissedilir. 21. haftada gebeliği sonlandırmak 8. haftada sonlandırmaktan 20 kat daha rizikoludur. Daha erken dönemde prenatal tanı gerekli.

83 Koryon Villus Biyopsisi İlk trimester (8-11. gebelik haftaları arasında) Chorion frondosumdan transservikal veya transabdominal olarak elde edilen chorion villuslar mitotik olarak çok aktif olan hücreler (sitotrofoblast dokusu) içerir.

84

85

86 Koryon Villus Biyopsisi Direkt yöntem: Sitotrofoblastlar spontan mitotik aktiviteye sahiptir. Biyopsiyi takiben birkaç saat içinde kromozom analizi mümkündür.

87 Koryon Villus Biyopsisi Uzun süreli yöntem (kültür): villusların stroma hücreleri (mezenşim, fibroblast, retikulum hücreleri) üretilir.

88 Koryon Villus Biyopsisi Direkt yöntem Uzun süreli yöntem maternal kontaminasyon riski yok kromozom ve bant kalitesi yüksek maliyet düşük maliyet pahalı çok kısa sürede sonuç uzun zaman alır kromozom ve bant kalitesi kötü maternal kontaminasyon riski çok yüksek yanlış pozitif, yanlış negatif sonuç

89 Koryon Villus Biyopsisi Direkt yöntem ile elde edilen sonuç kültür ile teyid edilmeli Kültürde mozaik bulgu gözlenirse, amniyosentez veya başka bir yöntem ile bulgu desteklenmeli

90 Koryon Villus Biyopsisi Avantajları Dezavantajları İlk trimester haftalar arası Maternal hücre kontaminasyonu Spontan mitotik aktivite nedeniyle çok çabuk sonuç Yanlış negatif/yanlış pozitif Plasental mozaisizm Gebeliğin sonlandırılması ikinci trimesterdekinden çok daha kolay Girişime bağlı fetal kayıp riski artışı %1 (normal populasyon riski %2-5)

91 Kordosentez US eşliğinde 21G spinal iğne ile göbek kordonundan 1-2 cc fetal kanın aspire edilmesi 18. gebelik haftasından doğuma kadar

92 Kordosentez Birkaç günlük kültürle sitogenetik analiz için uygun hücre elde edilebilir. Amniyosentezden sonuç alınamadığında ya da alınan sonuç yorumlanamadığında uygulanır. Girişime bağlı fetal kayıp riski ~%2-3.

93 Kordosentez

94 Prenatal kromozom analizinde problemler Mozaisizm: Bir birey ya da doku örneğinde iki ya da daha fazla farklı kromozom yapısında hücre soyu bulunması. Amniosentez ve CVS kültürlerinde mozaisizm tespit edildiğinde bunun doğruluğu ve klinik önemini değerlendirmek zordur.

95 Mozaisizm Amniosentez ve CVS kültürlerinde 3 çeşit mozaisizm olabilir: Gerçek mozaisizm: farklı primer kültürlerden elde edilmiş birden fazla hücre kolonisinde mozaisizm vardır. Fetusde de mozaisizm olasılığı yüksektir. Pseudomozaisizm: Sadece bir tek hücrede farklı bir karyotip tespit edilmesi. Genellikle gözardı edilir. Sadece bir tek primer kültürden elde edilen birkaç hücre ya da kolonide mozaik yapı görülmesi. Karar vermek zordur, ama genellikle kültürde meydana gelmiş pseudomozaisizm olduğu düşünülür.

96 Mozaisizm XX/XY mozisizmi tespit edilirse maternal kontaminasyon düşünülmelidir. Özellikle uzun süreli CVS kültürlerinde koryon villüsleri anne kaynaklı decidua dokusundan ne kadar iyi temizlenirse temizlensin, maternal kontaminasyon riski vardır. Bu durumda amniyosentez de yapılarak analiz tekrarlanmalıdır.

97 Plasental Mozaisizm Mozaisizm bazen sadece plasentada bulunur, fetusta yoktur: Plasenta ile sınırlı mozaisizm. Plasentada normal ve trizomik hücreler saptandığı halde fetusun saf trizomi 13 ya da 18 taşıdığı durumlar bildirilmiştir. Zigot trizomik olduğunda, postzigotik mitoz bölünmeler sırasında sitotrofoblast öncül hücrelerinden birinde ilave kromozomun kaybı ile normal bir hücre soyu meydana gelir (trisomy rescue: trizomiden kurtuluş). Plasentadaki normal hücrelerin trizomik fetusun doğuma kadar canlı kalabilme olasılığını arttırabileceği düşünülmektedir.

98 Trisomy rescue Trizomiden kurtulma fetusun kendisinde de meydana gelebilir. Aynı ebeveynden gelen iki kopya kalırsa Uniparental Dizomi meydana gelir.

99 UPD Uniparental dizomi olan kromozomda imprint li genler varsa, hastalığa yol açabilir. Ör. 15q11-13 bölgesinde bulunan imprintli genler sonucunda Anne kaynaklı UPD Prader-Willi Sendromu, Baba kaynaklı UPD Angelman Sendromu na yol açar.

100 Prenatal kromozom analizinde problemler Anöploidi tayini için karyotipleme yapıldığında beklenmeyen anormal karyotipler tespit edilebilir. Yaygın varyant kromozomlar 9qh bölgesinde perisentrik inversiyon Nadir bir yeniden düzenlenme Marker kromozom Bu durumlarda anne-babada da kromozom analizi yapılmalıdır.

101 Anne-baba normal de novo anomali Fetusta anomalilere sebep olabilir. Anne-babadan birinde dengeli translokasyon Fetusta dengesiz durumda Ağır anomalilere sebep olabilir. Fetusta da aynı dengeli anomali Dengeli translokasyon taşıyıcısı, normal.

102 Prenatal tanı sırasında herhangi bir anomali saptandığında, doğum sonrasında ya da gebelik sonlandırıldıysa fetal dokularda kromozom analizi yapılarak sonuçlar doğrulanmalıdır.

103 Preimplantasyon genetik tanı (PGD) In vitro fertilizasyon (IVF) uygulamasında uterusa yerleştirilecek embriyoların seçimi sırasında belirli genetik hastalıkları taşıyıp taşımadıklarını anlamak için moleküler ya da moleküler sitogenetik tekniklerin kullanılmasıdır.

104 Preimplantasyon genetik tanı (PGD) In vitro fertilizasyon 4-8 hücre aşamasında blastomer biyopsisi Alınan hücrede genetik tanı testi uygulaması FISH 13, 18, 21, X, Y PCR ve dizi analizi

105

106 PGD kimlere yapılır? Fertilite problemleri nedeniyle IVF uygulanacak çiftlerde uygulanabilir. Ciddi genetik bozukluklar için risk altında olan ailelerde konvansiyonel prenatal tanı testleriyle gebeliği sonlandırmak geç olacağı için tercih edilebilir. Geç ortaya çıkan otozomal dominant hastalıklar için risk altında olan ailelerde tercih edilebilir.

107 PGD endikasyonları Tek gen hastalıkları Geni bilinen ve tanısı konulabilen X e bağlı hastalıklar Cinsiyet tayini Kromozom anomalileri Trizomiler Yapısal anomaliler

108 PGD PGD polar cisimcik incelenerek de yapılabilir.

109 Polar cisimcik incelemesi İndirekt bir genotip tayin yöntemi 1. polar cisimcik I. Mayoz da ovum dan ayrılır ovum ve 1. polar cisimcik her kromozom çiftinin farklı bir homoloğunu alır.

110 Polar cisimcik incelemesi Otozomal resesif bir mutasyon için heterozigot olan bir anne adayında Polar cisimcikte mutasyon var olduğu tespit edilirse, Oosit normal alleli taşıyor demektir.

111 Blastomer incelemesi Polar cisimcik incelemesi Embriyonun kendisi hakkında bilgi verir. Her iki ebeveynden kaynaklanan sorunlarda uygulanabilir. Sadece anne kaynaklı genetik risklerde uygulanabilir.

112 PGD sorunlar IVF ile doğan çocuklarda doğumsal anomaliler normal populasyona göre biraz daha fazla görülüyor. Fertil Steril Nov;84(5): In vitro fertilization is associated with an increase in major birth defects. Olson CK, Keppler-Noreuil KM, Romitti PA, Budelier WT, Ryan G, Sparks AE, Van Voorhis BJ. Kültür koşulları??? Mekanik muamele???

113 Teknik PGD (blastomer) Polar cisimcik incelemesi Zaman (hafta) Endikasyon Tedavisi olmayan belirli bir hastalık için yüksek risk Kromozom anomalisi için yüksek risk Maternal tek gen hastalıkları ve kromozom yapı anomalileri İmplantasyon sonrası noninvaziv prenatal tanı İlk trimester tarama Down Sendromu ve diğer krz. bozuklukları Ultrason MSS, kalp, böbrek ve ekstremite anomalileri İnvaziv prenatal tanı CVS Krz. anomalileri, metabolik bozukluklar, moleküler defektler Amniyosentez NTD, krz. anomalileri, metabolik bozukluklar, moleküler defektler Kordosentez 18-term Krz. Anomalilieri, hematolojik bozukluklar, prenatal enfeksiyonlar Fetal biyopsi (ör. deri) Kalıtsal deri hastalıkları

114 Prenatal Tanı Uygulamaları Sağlıklı bebekler için