Doğu Akdeniz de Tarım ve Şehirleşme Süreci Elif Ünlü Boğaziçi Üniversitesi - Tarih Bölümü
Arkeoloji insanların kültürlerini ortaya çıkarıp, belgelemek ve analizlerini yapmak suretiyle maddi kültür ve çevresel verilerin (mimari, insan yapımı eserler ve diğer buluntular, insanın tabiata yaptığı değişiklikler vb) yorumlanması yoluyla geçmiş yazımı
Tell Beydar - Syria Höyük nedir?
Höyük aynı yerde uzun süre insan yerleşimi sonucu maddi kültür kalıntılarının üstüste yığılmasıyla oluşan arkeolojik tepedir Kinet Höyük
Dünya Zamandizini
Dünyada Tarımın Kökeni 3000 BC 2000 BC 3000 BC 9000 BC 8000 BC 3000 BC
Mesopotamya da Yıllık Ortalama Yağış (mm)
Tarımın Kökeni: Bereketli Hilal
The Younger Dryas (Erken Holosen) M.Ö. ~10,000 - ~9,000 Soğuk ve kuru geçen bir dönem
Önasya da Tarımın Gelişmesi Neolitik Dönüm Noktaları: M.Ö. 9000 8000: İlk tarım M.Ö. 8000: İlk hayvan evcilleştirilmesi M.Ö. 7000: İlk çanak çömlek
İlk Köyler Natufian ve Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Dönemleri ~ M.Ö. 1,100 7,000
Natufian Kültürü (M.Ö. 11,000 9,000) Tarımdan önce yerleşik hayat Depolama çukurları olan evler Yıl boyu kullanılan yerleşim Yabani buğday, arpa, palamut, badem ve fıstığa rastlanıyor
Natufian: M.Ö. 11,000-9,000 Ain Mallaha (Aynan) Yerleşik avcı-toplayıcılar Basit, yarı yere gömülü, yuvarlak planlı evler Taş aletler
Abu Hureyra ~ M.Ö. 10,500 9,000 (1. evre = Natufian) Küçük bir grup (200-300 kişi) Küçük, yuvarlak planlı evler Avcı-toplayıcı Özellikle ceylan avlanıyor ve yabani tahıllar toplanıyor
Abu Hureyra, ~ M.Ö. 9,000-6,000 (2. evre = Çanak çömlek öncesi Neolitik) Daimi yerleşim (2000-3000 kişi) Ahşap destekli kerpiçten yapılma dörtgen planlı evler Hayvancılık (kuzu ve keçi) Evcilleştirilmiş bitkiler (buğday, kızıl buğday, çavdar, mercimek, nohut) Gittikçe azalan yabani hayvan ve bitki tüketimi
Göbekli Tepe Epipaleolitik - Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Yerleşimi (M.Ö. 9,700 8,000)
Göbekli Tepe Birinci Dönem Kült Binaları (M.Ö. 10,000-9,000)
Göbekli Tepe Binaların inşası kurgulaması
Göbekli Tepe Geç Dönem Kült Binaları (M.Ö. 9,000-8,000)
Göbekli Tepe İkinci Dönem Kült Binaları Aslan Dikmeli Bina
Göbekli Tepe Kült binaları - Taş dikmelerde hayvan betimlemeleri
Göbekli Tepe Kült binaları - Taş dikmelerde hayvan betimlemeleri Yılan Tilki Yaban domuzu Turna Yaban eşeği Yaban öküzü Leopar Ceylan Yaban koyunu
Göbekli Tepe Kült binaları - Taş dikmelerde stilize edilmiş insan betimlemeleri?
Göbekli Tepe Kült binaları - Taş dikmeler üzerinde kullanılan semboller
Göbekli Tepe Heykeller
Nevali Çori Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Yerleşimi (M.Ö. 8,600 7,900) Hem Konutlar, Hem Kült Binası
Nevali Çori Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Yerleşimi (M.Ö. 8,600 7,900): Konutlar
Nevali Çori Kült Binası
Nevali Çori Heykeller
Tarımın Yayılması Neolitik ~ M.Ö. 7,000 6,000
Bir seçim miydi yoksa zorunluluk mu? Kültürel bir özellik mi yoksa nakledilmiş bir fikir mi?
Anadolu daki Önemli Neolitik Yerleşimler
Çatalhöyük Başlangıcından sonuna kadar tamamen tarıma dayalı bir yerleşim James Mellaart ve sonra Ian Hodder tarafından kazıldı
Çatalhöyük (M.Ö. 7,400 6,000 ) 14 hektarlık köy ~ 1,000 ev nüfus ~ 3,500 8,000
Çatalhöyük Yerleşim Planı Kompleks mekan düzenlemesi
Çatalhöyük Evler Duvar sıva katmanlarının mikroskopik kesiti pencereler fırınlar ocaklar banklar platformlar merdivenler
Çatalhöyük Ev içi mekanlarının kullanımı - Yiyecek hazırlama - Depolama - Üretim (Obsidyen, boncuk, aşıboyası hazırlama vs)
Çatalhöyük Ev içi mekanlarının kullanımı (rekonstrüksiyon)
Çatalhöyük Duvar süsleri Duvarlara sabitlenmiş olarak bulunan: sığır boynuzları yaban domuzu boynuzları tilki, sansar dişleri leşçil kuş gagaları
Çatalhöyük Duvar süsleri
Çatalhöyük Derin bir sembolik iletişim: Figürinler Kadın, erkek, hayvan
Çatalhöyük Derin bir sembolik iletişim: Figürinler Doğurganlık ve Ölüm
Çatalhöyük Derin bir sembolik iletişim: Ev içi gömüleri
Çatalhöyük Ev içi gömüleri: Sıva kaplı bir kafatası... İskeletlerin manipülasyonu -> kült faaliyetlerinin ve öteki dünya ile ilgili bir takım fikirlerin varlığına delil
Çatalhöyük Zanaat ekonomisi ve ticaret Çakmaktaşı, Obsidyen, Midye kabuğu, Kemik, Bakır, vs
Tarımın Sonuçları Yerleşik hayat Yiyecek stoku ve üretim fazlası Yeni teknoloji ve gereçler Daha karmaşık sosyal organizasyon ve devlet toplumlarının temellerini teşkil eden gerekli ekonomik ve sosyal koşulların oluşması
İlk Şehirler: Mezopotamya Kalkolitik ~ M.Ö. 6,000 3,000
Mezopotamya İklim ve farklı bir tarım tekniği
Mesopotamya da Yıllık Ortalama Yağış (mm)
Fırat ve Dicle Nehirlerinin Rejimleri
Erken Mezopotamya kültürleri
Eridu (Tell Abu Shahrain)
Eridu
Eridu Yerleşim Planı
Eridu Su Tanrısı Enki nin Tapınağı Bir küçük oda olarak başlar Zaman içinde yüksek bir platforma dönüşür Tapınak en tepeye yerleştirilir: Ziggurat
4. Binyılda Eridu (Yeniden Kurgulama)
Uruk (M.Ö. 4100-3100)
Uruk (Warka) ~ 200 ha ~ 10,000 nüfus Uzun dar sokaklar şehri merkezdeki anıtsal kült binalarına bağlar
Uruk Tapınak Mahallesi Stone-Cone Temple (Mosaic Temple)
Uruk Anu (Gök Tanrısı) Zigguratı
Anu Zigguratı nın Üzerindeki Beyaz Tapınak 18 x 22 m Kireç badanalı kerpiç yapı
Mezopotamya Uruk Dönemi nde Yenilikler Silindir mühürler Yazının İcadı Çanak çömlek yapımında çark kullanımı Tarımda sunni sulama ve saban kullanımı
Görsel Propaganda: Uruk Vazosu
Görsel Propaganda: Krallık İdeolojisi
Uruk Kültürünün Yayılması
Şehirleşme Sürecinin Getirdikleri: Merkezi yönetim Ürün fazlası üretim ve bunun yeniden dağıtımı Gittikçe artan gelir dağılımı farkı ve sosyo-ekonomik hiyerarşi Kurumsallasmıs bir krallık anlayısı ve dinin kralın gücünü desteklediği bir ideoloji Lüks mallar için talep ve uzak yerlerle oluşturulan ticaret bağları Şehir-devletler arasında şiddetli çekişme ve kalıcılaşan savaş hali