1
İçindekiler Önsöz 1.Devrim öncesi 2.Devrim sonrası 3.Suriyelinin insan hakları ihlalleri 3A.Yaşam hakkı ihlali 3B.Özgürlük hakkı ihlali 3C.Sistematik işkence 3D.Susturma politikası ve medya yasakları Sonuç 2
Önsöz Birleşmiş Milletler (BM), 1948 yılında 10 Aralık ı, İnsan Hakları Günü olarak kabul etti. BM, insan haklarına ilişkin hazırladığı tasarıda, insan haklarının korunmasına dair maddeleri belirterek, uluslararası toplumun bu konuda hassas davranmasını planlamaktaydı. Suriye, BM e üye olup İnsan Hakları Günü Sözleşmesi ne imza atmasına rağmen, açık bir şekilde sözleşmenin maddelerini ihlal etmeye devam ediyor. Esed rejimi, devrimden önce, olağan üstü hal yasasıyla Suriyelilerin hak ve özgürlüklerini kısıtlamış, devimden sonra ise olağan üstü hal yasasını kaldırmasına rağmen, sayılamayacak kadar insan hakları ihlalleri yapmıştır ve halen insan hakları ihlallerine devam etmektedir. Tutuklama ve sistematik işkence ile başlayan insan hakları ihlalleri, her türlü silahla infaz etmeye kadar gidiyor. Devrim öncesi Suriyeliler, ülkede yürürlükte olan olağanüstü hukuk kuralları nedeniyle uluslararası toplumun özgürlük sözleşmesince tayin edilen haklardan mahrum kaldı. Özellikle 22 Aralık 1962 tarihli 51 inci yasama maddesi ve 3 Ağustos 1963 tarihli 3 üncü askeri emri ile yürürlüğe giren olağan üstü hal ve sıkıyönetim yasası 50 yıl boyunca uygulandı. Rejim, devrimin başlaması ile birlikte sokağın öfkesini dindirebilmek için olağan üstü hal yasasını, 20 Nisan 2011 de iptal etti. Ama daha sonra rejim, bu girişimi,devrimi yok etmek ve iktidara tutunmak amacıyla gerçekleştiğini gösterdi. Ayrıca 28 Mart 1968 tarihli 47 No lu yasa ile Üst Düzey Milli güvenlik Mahkemesi oluşturulmuş, 17 Ocak 1965 yılı 8 Mart devrimini koruma kanunu çıkartmış ve benzeri birçok kanun ile Anayasa ve hukukun çiğnenmesine imkân veren bir sistem oluşturarak insan hakları ihlalleri gerçekleştirmiştir. Olağan üstü hal yasası ile yürütme organın yetkileri sıkıyönetim idaresine devredildi. Olağan üstü hal yasası ile Suriye Anayasası, vatandaşlık kanunu ve ceza kanunu gibi diğer kanunları da çiğnenmiştir. Beşar Esed, iktidara gelmesi ile birlikte demokrasi ve yargı reformlarından söz etti. Ancak, aktivistlere ve hukukçulara sıkıyönetimin keyfi tutuklamalar ve istisnai hükümlerini uyguladı. Temel özgürlüklerin kısıtlamasına örnek olarak; Askeri Mahkeme Savcılığı, Nisan 2004 yılında toplum unsurları arasında çatışmaya teşvik ve gizli örgütlere mensup olmaktan 14 demokrasi aktivisti hakkında kabül edilemez bir karar verdi. Yargılanan Semir Neşar, Necip Demdem, Zerdeşt Muhammed, Abdulgani Bekri, HazımAcec Akrai, Muhammed Dib Kur, Abdulcevad Salih, Haşim Haşim, Gazi Mustafa, Yaser Kaddur, Safvan Akkaş, Reşid Şaban ve Fuat Bavadıkçı üçer aylık hapis cezasına çarptırılırken, Fatih Camus ömür boyu hapse mahkûm edildi. 2.Devrim sonrası Suriye devriminin ilk kıvılcımı, Dera da çocukların okul duvarlarına görüşlerini yazmalarıyla başladı. Çocukların yakınları, rejimin; çocuklara ceza kestiğini, tutuklama merkezinde tecavuz ettiğini, tırnaklarını kopardığını ve işkence uyguladığını duyduğunda artık devrim başlamıştı. Böylece, olağan üstü hal yasasının gerçekte yürürlükten kalkmadığı belli oldu. Aksine, olağan üstü hal yasasının iptal kararının aradından keyfi tutuklamalar arttı ve 2011 Mayıs ayında, yani iptal karından birkaç gün sonra, Esed rejimine bağlı ve tank destekli güçler, Dera nın semtleri ve kasabalarında keyfi tutuklamalar ve baskınlar gerçekleştirdi. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, rejimin gerçekleştirdiği baskınlarda 50 aktivisti tutukladığını doğruladı. Rejimin keyfi tutuklamaları nedeniyle, Suriyeli aktivistler sosyal medya üzerinden (Facebook) halkı 3
protesto eylemlerini artırma ve binlerce siyasi tutuklu için dayanışma çağrısında bulundu. İnsan hakları örgütlerinin verilerine göre rejim; 2011 Mayıs ayında 8 bin kişiyi tutukladı. 3.Suriyelinin insan hakları ihlalleri 3A.Yaşam hakkı ihlali BM in İnsan Hakları Beyannemesinin 3. Maddesinde, Her birey yaşam, özgürlük ve sağlık haklarına sahiptir ibaresi bulunmaktadır. Esed rejimi, devrim sonrası aktivistleri tasfiye etmek için yaşam hakkı ilkesini sayısız defa ihlal etti, ayaklanan şehirleri ve sivilleri bombaladı. İnsan Hakları aktivistleri, devrimin başlangıcından bu yana 300 bin ile 400 bin kişinin öldürüldüğünü tahmin ediyor. Suriye Devrimi Veritabana göre; kayıt altına alınmış öldürülenlerin sayılarını 15.11.2014 e kadar yüz on dokuz bin altı yüz kırk dokuz kişi. Belgeleme İhlal Merkezi; Aralık 2012 den bu yana yüz sekiz bin sekiz yüz on beş kişi öldürüldüğünü kaydetti. Suriye İnsan Hakları Ağı ise Esed rejiminin Kasım 2014 te otuz bir katliam gerçekleştirerek, seksen ikisi çocuk, kırk sekizi kadın olmak üzere toplamda üç yüz altmış beş kişiyi öldürdüğünü belgeleyip, doğruladı. Bu bağlamda, Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) Basın Birimi, devrimin başlangıcını takip eden 20 ayda rejimin gerçekleştirdiği 20 katliamda aralarında iki yüzü çocuk yüz yirmisi kadın toplamda iki bin sekiz yüz seksen beş kişiyi bıçak ve satırlarla katlettiğini (Bıçakla) yayınladığı raporda kaydetti. Suriye rejimi, Suriye halkına yönelik hafif silah ve tank toplarına kardar her türlü silahları kullanarak, soykırım yaptı. Daha sonra varil bombaları, uçak füzeleri ve kimyasal silahlara kadar her türlü silahı kullandı. İnsan Hakları İzleme Örgütü, Esed rejiminin, 21 Ağustos 2013 tarihinde Şam ın kırsalına bağlı Guta bölgesinde kimyasal silah kullanıldığını ve BM nin de doğruladığı üzere yüzlerce sivilin kullanılan sarin gazı yüzünden hayatını kaybettiğine dair bir rapor sundu. Raporda, 2008 yılında misket bombaların yasaklanması sözleşmesini Suriye onaylamamıştı. Misket bombalarının kullanımı sözleşmesi kapsamında yasaklanırken, Suriye rejimine bağlı güçler bu bombayı kullanmaya devam etti. Bu bağlamda İnsan Hakları İzleme Örgütü, Suriye nin 14 ilinden 9 unda ve 152 yerde rejim tarafında kullanılan 204 misket cephanesine rastladığını belirtirken, bu sayının daha yüksek olabileceğine dikkati çekti. İzleme Örgütü nün diğer raporlarında, Esed rejimi hava kuvvetlerinin sivil yerleşim yerlerini yakıcı madde bombaları ile vurduğunu, Aralık 2012 de bir okulun futbol sahasına yapılan saldırının bunlardan biri olduğunu kaydetti. Rejimin saldırılarında kullandığı yakıcı maddelerin yanıcı malzemeler içerdiği, yanıklara ve ölüm vakalarına neden olduğu tesbit edildi. Ayrıca, Esed rejimi hava kuvvetleri sivillerin yerleşim bölgelerine onlarca saldırı gerçekleştirerek, balistik füzelerle vurdu. Bu kapsamda İnsan Hakları İzleme Örgütü, 2013 yılında rejimin 9 balistik saldırısında 100 ü çocuk en az 215 kişinin hayatını kaybettiğini belirtti. Esed rejimi, bütün devletler tarafından uyulması gereken yaşam hakkı ilkesini ihlal etmeye devam ediyor. 4
3B.Özgürlük hakkı ihlali Dünya İnsan Hakları bildirgesinin 9. Maddesine göre; keyfi bir şekilde insanlar tutuklanamaz, sürülemez ya da gözaltına alınamaz. Ama Esed rejimi bu sözleşmenin bu maddesinin açıkça çiğneyerek, ilk protesto eylemleri ile birlikte muhalifleri ve ayaklananları tutukladı, tutuklamaya da devam ediyor. Tutuklama merkezlerinde alıkonulan tutuklular mahkemeye çıkartılıp yargılanmıyor, avukat tutma hakları elinden alınıyor. Suriye İnsan Hakları Ağı na göre; devrimin başlangıcından bu yana rejim, 215 bin kişiyi tutukladı. 76 bin kişinin isim listesine ulaşabilen İnsan Hakları Ağı, diğer tutukluların da isim listesine ulaşmanın çok zor olduğunu vurguluyor. Rapor, hız kazanarak bir olgu haline dönüşen 3 tür keyfi tutuklama modeline dikkati çeketi. Bunlar, Mecburi askeri görev, tutuklanan kişilere taahhütname imzalatmak ve siyasi tutuklular şeklinde kaydedildi. Ayrıca rapor, İnsan Hakları Ağı nın yayınladığı önceki rapora dikkati çekerek, rejimin birçok siyasi tutukluyu halen tutuklama merkezlerinde bulundurduğunu kaydetti. Esed rejimi, muhaberat ağı aracılığıyla tespit ettiği muhalif seslere yönelik keyfi tutuklama yöntemini 2014 yılında daha belirgin bir şekilde uygulamıştır. Ayrıca bu keyfi tutuklamaların basında yer almaması için olağanüstü bir caba sarf etmiştir ve büyük oranda da başarılı olmuştur. Bu bağlamda, kayıtlarımıza göre; 2014 Ocak ayından 2014 Temmuz ayına kadar en az 47 siyasi tutuklu bulunmaktadır. Ayrıca, şebbiha ve sivil savunma komitesi çetelerinin fidye karşılığı adam kaçırma faaliyetlerine devrimcileri cezalandırma amacıyla,ülkeyi kargaşaya, kaosa sokmasına rağmen göz yumuldu. Suriye İnsan Hakları Komitesi, Suriye rejiminin kaçırma politikası uyguladığını, devrimcileri cezalandırma eğilimiyle kadınlara tecavuz ettiğini belgeledi. Bu kapsamda, rejimin en az 1500 kaçırma ve tecavuz olayı gerçekleştirdiğini, bunun yanında kaçırılan ya da tutuklananlara yönelik sadist yöntemler kullanıldığını, şiddet uyguladığını kaydetti. Rejimin, ayaklanmaları bastırması amacıyla çok sayıda şebbiha görevlendirdiği, ayaklanan köylü ve mahalleli kadınlara tecavuz ederek, toplu cezalandırma politikasını uyguladığı, ifade edildi. 3C.Sistematik işkence Dünya İnsan Hakları bildirgesinin 5. Maddesine göre; hiç kimse işkenceye, cezalara, insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleye tabi tutulmaz. Acak Esed rejimi özgürlük ve onurları için sokağa çıkanları tutuklayıp, her tür zulmü ve işkenceyi yaptı. İnsan Hakları Ağı, 2014 Temmuz ayına kadar Esed rejiminin, tutuklama merkezlerinde gördüğü işkence nedeniyle en az 50 bin 47 kişin can verdiğini belgeleriyle kamuoyuna duyurdu. Bu bağlamda, 11 bin tutuklunun fotoğraflarını deşifre eden Kayser, dünyaya Esed rejimin tutuklu sivillere yönelik vahşetini gösterdi. Bunun üzerine açılan soruşturmada, fotoğraftaki öldürülenlerin birçoğunda Beriberi ( bir tür sinir hastalığı) hastalığı tesbit edildiği, birçoğunda cesetlerinin üzerinde job ya da sıkı bağlama nedeniyle işkence izlerinin belirtileri olduğu ifade edildi. Soruşturma başkanı Sir Desmond de Silva, Prof. David M. Crane ve Sir Geoffrey Nice ın verdikleri raporda; Esed rejiminin tutuklulara yönelik sistematik işkence uygulayarak öldürdüğü ve eldeki fotoğrafların delil kabul edilerek olayın yargıya taşınacağı belirtildi. Ayrıca bu raporda; soruşturma ekibi, eldeki deliller doğrultusunda Esed rejiminin insanlığa karşı cinayet ve savaş suçları işlediği bulguları olduğunu kaydetti. Konuya ilişkin olarak Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu(SMDK) Genel Sekreteri Nasır el-hariri uluslararası toplum ve sivil toplum kuruluşlarından, Esed rejimi 5
militanlarının tutuklulara yönelik cinayetlerini önlemek için harekete geçmelerini, zalim Esed rejimini düşürme mücadelesi verdikleri için tutuklama merkezlerinde bulunan tutukluların durumlarının takip etmelerini istemişti. Ayrıca Hariri, tutuklama merkezlerinden edinilen bilgiye göre; Esed rejimi Askeri istihbarat birimi 215. Şubesi, 131 tutukluyu bulaşıcı Veba hastalığına yakalanmaları nedeniyle infaz ettiğini kaydetmişti. Tutuklama merkezindeki katliam karşısında kayıtsız kalmanın ayrı bir cinayet olduğunu belirterek, uluslararası toplımun bu katliama sessiz kalması, halkın yaşamlarını hafife almaktır, katliama kayıtsız kalan katliam yapmaktadır demişti. 3D.Susturma politikası ve medya yasakları Dünya İnsan Hakları bildirgesi 19. Maddesine göre, herkes düşünce ve anlatım özgürlüğü hakkına sahiptir, bu hakka kimse müdahele edemez, kişi düşencesini farklı kanallarla sunabilir. BM in bu sözleşmesi rejim tarafından kabul görmedi, zira rejim görüş ve fikir sahiplarinin sesini kısmayı tercih etti. Gazeteci ya da Suriye de olup bitenler hakkında görüş beyan eden herkesi tutukladı, uluslararası basının Suriye ye girişini engelledi. Suriye de muhabir, gazeteci ve medya mensuplarına yapılan ihlalleri ele alan ve Suriye Gazeteciler Derneği ne bağlı Suriye Basın Özgürlüğü Merkezi, Kasım 2014 te 4 meyda aktivistin öldürüldüğünü kaydetti. Böylece, Suriye de Mart 2011 den bu yana öldürülen gazeteci, aktivist ve medya mensunun sayısı 261 ye yükseldi. Ayrıca merkez, Esed rejiminin basın mensuplarına yönelik Şam, Dera, Deyri Zor, Halep kırsalı ve Lübnan sınırında yapılan ihlallerine işaret etti. Buna karşın IŞİD, Deyri Zor da, görüşüne aykırı kanallarla iletişime geçtiği gerekçesiyle bir basın mensubunu tutukladı. 16 Mart 2011 de basın mensunu Mazin Derviş( Gazeteci ve Uluslararası Gazeteciler Birliği üyesi aynı anda Suriye Görüş ve Özgürlük Basın Merkezi Başkanı) İçişleri Bakanlığı nın önünde diğer tutukluların serbest bırakılmaları için bir dilekçe vermek istediği gerekçesiyle Esed rejimi tarafında tutuklandı. O tarihten bu yana Derviş ailesinin de bütün yalvarmalarına rağem Esed rejimi tutukluyu serbest bırakmadı. Bu bağlamda, rejim basın mensubu Mazin Derviş i bakanlığın önünde basın açıklaması yapmasının ardından sorguya alarak tutukladı. Sonuç Dünya İnsan Hakları Günü Beyannamesi, her zaman ve her yerde, herkese uygulanması takdirde geçerli ve önemli olacaktır. İnsan Hakları Beyannamesi Esed rejiminin cinayetlerini durduramıyorsa sadece kâğıt üzerinde kalır.rejimin tutuklama merkezlerinde tutukluların sesleri uluslararası toplumun kulağını sağır eder. Rejimin katliamlarını, işkenceleri ve ihlallerine son verene dek, 4 yıl boyunca özgürlüğü, adaleti ve onuru yolunda haykıran halkın sesi her yeri inletmeye devam edecektir. 6