İSTANBUL TİCARET ODASI TEKNİK TEKSTİL SEKTÖR ARAŞTIRMASI

İSTANBUL TİCARET ODASI TEKNİK TEKSTİL SEKTÖR ARAŞTIRMASI Hazırlayan : Ayşın Özdizdar İstanbul, 2004 1

1- ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1.1 Tanımı Kavram olarak çoğumuzun hayatının dışında gördüğü, ancak bugün inşaatlardan itfaiye elbiselerine, taşımacılıktan sağlığa kadar yaşantımızın her alanında yer alan teknik tekstilin güncelliğini yitiren eski tanımı Koruyucu amaçlı olmayan giysilerin, ev tekstil ürünlerinin, döşemelik ve zemin kaplamalarının dışında kalan tekstil malzeme ve ürünleri şeklindeydi. Teknik tekstillerin günümüzdeki tanımı ise, sayıları hızla artan tekstil ürünlerinin, hem performans ve dekoratif özelliklerini, hem de fonksiyonlarını bir araya getirici niteliklerinden yola çıkılarak, Estetik veya dekoratif özelliklerinden ziyade, öncelikle teknik performansları ve fonksiyonel özellikleri için üretilen tekstil malzemesi ve ürünleri olarak yapılmaktadır. 1.2 Ana Hammaddeleri - Doğal Lifler - Vizkoz Rayonu - Poliamid ve Poliester - Poliolefinler - Yüksek Performanslı Lifler - Cam ve Seramik 1.3 Ürün Özellikleri Teknik Tekstillerin ürün özellikleri çok fazla olmakla beraber, bu özellikler dört ana grup altında sınıflandırılabilir. 1- Mekaniksel Özellikler Teknik Tekstillerden beklenen mekaniksel özellikler üç gruba ayrılır: a) Mukavemet b) Takviyelendirme c) Elastikiyet 2- Değiştirme Özellikleri Teknik Tekstiller gözenekli malzemeler olmaları nedeniyle belirli büyüklükteki partiküllerin geçmesine izin vermeleri, daha büyük partiküllerin geçişini engellemeleri, ısı iletim ve yalıtımı, elektrik iletim ve yalıtımı, gibi özellikleri sayesinde bir malzemenin durumunda değişiklik yapabilme özelliğine sahiptirler. Değiştirme özelikleri beş gruba ayrılır. a) Filtrasyon b) İzolasyon ve İletkenlik c) Drenaj 2

d) Su geçirmezlik e) Emicilik 3- İnsan Sağlığı İle İlgili Özellikler Teknik tekstil malzemeleri, mikroorganizmalara karşı korunma, protez, ameliyat malzemeleri, dokulara uyumlu parçalar veya biyolojik olarak vücutta çözünebilen malzemeler olarak insan sağlığı açısından önemli olan bir çok alanda kullanılmaktadır. 4- Koruma Özelliği Teknik Tekstillerin koruma işlemi çok çeşitlilik göstermektedir. Kullanılan tekstil malzemesi ile kullananların ısıl, mekaniksel ve radyolojik etkilerden korunması sağlanabilir. Başlıca koruma özellikleri; Elektrik yalıtımı, UV koruması, NBC (nükleer, biyolojik ve kimyasal) koruması, Fosforesan ve fluoresan özellik göstermesi, Elektro-manyetik alanlardan koruma vb.dir. 1.4 Kullanım Alanları Teknik tekstil endüstrisinin faaliyet alanı, genellikle olduğundan daha küçük görülmektedir. Ancak, tekstil endüstrisi üretiminin ve son ürün tüketiminin %40 ından fazlasını kapsayan teknik tekstiller tam olarak her yerdedir. Başımızın üstünde bir yerlerde bir çok yapıda çatı kaplama keçe tabakası olarak, ayağımızın altındaki polipropilen veya polyester tabana sahip halılarda, evimizde elektrik süpürgemizde, mutfak aspiratörümüzde veya havalandırma tertibatımızda bulunmaktadırlar. Mobilyalarda, artık yay yerine elastikleştirilmiş dar dokuma bantlar ve toksik gazlar çıkaran tehlikeli köpükler yerine, güç tutuşur dolgu ve astar kumaşları kullanılmaktadır. Perdelerdeki perde bantları, güneşliklerin çekme ipleri ve çift camlı pencerelerdeki kaplama şeritlerinin hepsi teknik tekstil ürünleridir. Açıklama: Açıklama: Diğer taraftan, bir otomobilde 13-14 kg tekstil ürünü bulunmaktadır ve bunlar sadece görünen yerlerde değil (araba halısı, döşemeler, tavan ve emniyet kemeri) aynı zamanda lastiklerde, su hortumlarında, fren hortumlarında ve kayışlarda da esnek takviye malzemesi olarak kullanılmaktadır. Arabanın gittiği yolların altında bir jeotekstil ürünü olma olasılığı fazladır, bu ürünler yolun temeli için sağlam bir yapı oluşturulmasına yardımcı olur veya yüzey çatlamasını önler. Jeotekstil ürünleri yolların, demiryollarının, nehirlerin toprak setlerinde dik eğimlerde kaymayı önlemek ve bazen yeni bitki örtüsünün tutunmasını sağlamak için kullanılmaktadır. Bunun yanında, golf sopaları, kayaklar, tenis raketleri ve balıkçı oltalarının hepsi elyaf bileşiklerinden yapılır. Tıpta teknik tekstillerin kullanım alanları ile ilgili liste; diyaliz için cerrahi pamuğa, genel temizleme ve emme uygulamaları için yün kullanımına kadar uzayıp gitmektedir. 3

Günlük giysilerde bile teknik tekstiller gerekli parçalar olarak bulunmaktadır. Tela, ince şekilde dağıtılan termoplastik polimer kaplama sayesinde, bağlandığı kumaşın şeklini korumasını ve sabit kalmasını sağlar. Ayakkabılar da astar ve iç taban gibi bir çok teknik tekstil ürünü içerir; bunlar ayakların temiz kalmasına yarayan parçalardır ve özellikle yüksek enerji kullanımı gerektiren spor aktivitelerinde kullanılan ayakkabılar da, yeni jenerasyon uzun ömürlü bakterileri öldüren elyaflardan yapılmaktadır. Böylece liste uzayıp gitmektedir, neredeyse sonu yoktur ve hala kullanım alanları genişlemektedir. Teknik tekstillerin faaliyet alanlarının sınıflandırılmasında da bir çok şema ortaya konulmaktadır. Bu konuda,teknik tekstil endüstrisinin en büyük vitrini olan Techtextil Fuarı (Almanya da Frankfurt ve Japonya da Osaka da 1980 li yıllardan beri iki yılda bir organize edilmektedir) aşağıda belirtilen 12 adet uygulama alanını içermektedir. 1.4.1 Agrotech (tarım,su ürünleri, bahçecilik ve ormancılık) Geçmişten bugüne kadar tekstiller,gıda üretiminde, balıkçılık endüstrisinde (ağ, halat ve misina formunda), tarım ve bahçecilik uygulamalarında (örtme, koruma ve ambalajlama amaçlı) geniş çaplı olarak kullanılmışlardır. Bu sektörde teknik tekstillere olan ihtiyaç az görünse de, ileride klasik tekstillerin yerine hafif, daha uzun ömürlü teknik tekstillerin (sentetiklerin özellikle de polipropilenlerin) kullanılacağı umut edilmektedir. Bununla birlikte deniz balıkçılığı da teknik tekstil sektörü ile ilişkisi giderek büyüyen bir endüstri kolu haline gelmiştir. Özellikle HMPE gibi yüksek performanslı lifler, hafif ve çok yüksek mukavemetli misinalar ve ağlar balıkçılık endüstrisine giren bazı teknik tekstil ürünleridir. 1.4.2 Buildtech (bina ve konstrüksiyon) Teknik tekstillerin inşaat ve mimari uygulamalarda kullanılması, hafif olmalarının yanı sıra dayanım, elastikiyet ve esneklik avantajları sunmakta ve özellikle yapıların geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Bu ürünler, sabit yapılarda klasik malzemelerin yerine veya tamamlayıcısı olarak da yaygın şekilde kullanılmaktadırlar. Teknik tekstillerden, konstrüksiyon çalışmaları sırasında, emniyet ağları, kaldırma ve germe halatları ve tedavi amaçlı esnek örme ürünleri gibi farklı kullanım alanlarında geniş çapta yararlanılmaktadır. Konstrüksiyonda teknik tekstiller için potansiyel kullanım alanları ise hemen hemen sınırsızdır. Diğer taraftan çadırlar, tenteler ve güneşlikler gibi ürünler önceleri ağır pamuklardan yapılırken, şimdi daha hafif, mukavemetli, çürümeye, güneş ışınlarına ve hava etkilerine dayanıklı sentetik malzemelerden yapılmaktadır. Bununla birlikte oldukça yeni bir kategori sayılan mimari membranlar ise spor stadyumları, fuar merkezleri ve diğer modern binalar gibi yarı saydam konstrüksiyonlarda göze çarpmaya başlamıştır. 4

1.4.3 Clothtech (ayak giyecekleri ve giysi) Clothtech uygulamasına dahil olan birçok teknik tekstil ürünü (astar, dikiş ipliği, vatka ve fiberfill gibi) giysi üretiminde kullanılmakta olup, bunların üretimi için yüksek düzeyde ürün mühendisliği gerekmektedir. Büyük oranda yeni yüksek performans giysi kumaşları ve aynı zamanda fibrefill şirketleri tarafından daha iyi performansa sahip ürünlerin geliştirilmesi nedeniyle, sektörün gelişimi sürekli olarak artmaktadır. 1.4.4 Geotech (jeotekstiller ve inşaat mühendisliği) Techtextil araştırmasının yapıldığı süre boyunca jeotekstiller, 12 ana uygulama alanı içinde yer alan bölümlere göre en hızlı büyüyen sektör olmuştur. Jeotekstillerin kullanımı özellikle gelişmiş bölgelerde, özellikle Kuzey Amerika da yaygınlaşmaya başlasa da diğer bölgelerde de dikkate değer bir büyüme göstermiştir. Gelişmekte olan ülkelerde ana altyapı projeleri yüksek miktarda jeotekstil tüketme potansiyelini göstermiştir ve bu durum bu ürünlerin imalat kapasitelerinin artmasını hızlandırmıştır. 1.4.5 Hometech (mobilya teknik komponent, ev tekstil, ve yer döşemelikleri) Ev tekstili ve mefruşatı üretiminde çok büyük miktarda elyaf tüketilmektedir. Bu sektör her ne kadar doğal elyafların üstünlüğüne sahipse de, sentetikler pazar paylarını hızlı şekilde arttırmaktadırlar. Bir yandan teknik tekstiller doğal elyafların yerine geçmeye devam ederken, sentetik ürünlere olan talep de artmaktadır. Tüm ev tekstili endüstrisinde yüksek düzeyde geç tutuşur elyaf ve kumaşlar artan şekilde kullanılmaktadır. 1.4.6 Indutech (filtrasyon, taşıma, temizleme ve diğer endüstriyel kullanımlar) Teknik tekstiller, endüstride yaygın şekilde kullanılmaktadır. Özellikle doğrudan endüstriyel proseslerde kullanılan filtreler, taşıma bandları ve aşındırma bandları, baskılı devre plaketleri, contalar ve sızdırmazlık elemanları ve diğer endüstriyel ekipmanlar gibi ürünlerde teknik tekstiller yoğun şekilde yer almaktadır. 1.4.7 Medtech (hijyenik ve tıbbi uygulamalar) Tıbbi tekstiller ve bununla ilgili olan bakım ve hijyen sektörü tekstil endüstrisinin önemli ve büyüyen bir alanıdır. Büyüme hem tekstil teknolojisindeki hem de tıbbi yöntemlerdeki sürekli ilerleme ve yenilikler sayesinde olmaktadır. Bu tekstillerin en geniş kullanım alanları ıslak mendiller, çocuk bezleri ve yetişkinler için sağlık ve bakım ürünleri gibi hijyen uygulamalarıdır. Ayrıca, ameliyat giysi takımları ve örtüleri, sterilizasyon paketleri, pansuman sargıları, yapay kemik bağları, damarlar, 5

deriler, diyaliz makinaları için içi boş lifler vb. sağlık ürünleri de bu bölümde yer almaktadır. 1.4.8 Packtec (paketleme) Ambalajlama, tekstiller için uzun süreden beri yapılan bir uygulamadır. Her ne kadar jüt ve pamuk gibi doğal elyaflardan yapılan çuvallar ve torbalar hala yaygın şekilde kullanılıyorsa da, modern sentetik elyaflar (özellikle polipropilen) endüstrileşmiş pazarlarda doğal malzemelerin yerini büyük oranda almıştır. Paketleme piyasasının hızla büyüyen bir çok bölümünde, özellikle gıda endüstrisinde, bir çok sarma ve koruma uygulamalarında hafif ağırlıklı nonwoven gibi teknik tekstiller kullanılmaktadır. Çay ve kahve poşetlerinde ıslak serimli nonwoven ürünleri tercih edilmektedir. Etler, sebzeler ve meyveler sıvıların absorbe edilmesi için nonwoven aralarla paketlenmektedir. Ayrıca, örme tekstil ürünleri de tüketici ambalajlarında büyüyen bir kullanım alanına sahiptir. 1.4.9 Oekotech (çevre koruma) Oekotech in alanı çevre koruma uygulamalarında kullanılan tekstilleri içerir. Endüstriyel tekstiller, jeotekstiller ve tarımsal tekstiller dahil olmak üzere farklı bir çok alan ile çakışmasına rağmen bu tip tekstiller henüz çok net tanımlanabilmiş değildir. Bu gruba giren tekstiller endüstriyel tozların filtrasyonu (Indutech), toprak erozyonun önlenmesi ve toksik atık çöplerinin örtülmesi (Geotech) ile yapıların termal yalıtımı (Buildtech) gibi bazı son kullanım alanları ile çakışmaktadır. Her ne kadar Oekotech teknik tekstiller içinde en hızlı büyüyen uygulamalardan birisi haline geldiyse de, hacim ve değer açısından halen küçüklüğünü korumaktadır. 1.4.10 Protech (personel ve eşya koruma) Kişisel koruyucu giysi üretiminde teknik tekstil kullanımı, jeotekstillerden sonra en fazla ve en tutarlı büyüme alanıdır. Endüstriyel koruyucu giysi üretiminde işçinin güvenliği için yükselen standartlar ile birlikte bu ürünlere talebin artması beklenmektedir. Bu tür teknik tekstiller, bıçakla yaralanma ve patlamalar, yangın, aşırı sıcaklık, zarar verici tozlar ve partiküller, nükleer, biyolojik ve kimyasal tehlikeler, yüksek voltaj ve statik elektrik, kötü hava, aşırı soğuk gibi etkilerden korunma vb. fonksiyonlarını içermektedir. Ayrıca, insanların olduğu kadar hassas cihazların ve proseslerin de korunmaya ihtiyacı bulunmaktadır. Bu nedenle, temiz oda giysisi gerektiren, elektronik ve eczacılık dahil olmak üzere bir çok endüstri için de bu tekstil ürünleri büyük önem arz etmektedir. 1.4.11 Mobiltech (otomobiller, deniz taşımacılığı, demiryolları ve uzay) Taşımacılık sektörü otomobillerde, ticari araçlarda, trenlerde, botlarda ve hava taşıtlarında kullanılan tekstiller teknik tekstiller için en değerli pazarı oluşturmaktadır. Toplamın yaklaşık %20 sine karşılık gelen bu alandaki ürünler yer ve koltuk döşemeleri, otomobil lastiği, kayış ve hortum takviyeleri, emniyet kemerleri ve hava yastıkları, otomotiv gövdeleri için kompozit takviyeler, sivil ve 6

askeri uçak gövdeleri, kanatlar ve makine komponentleri vb. alanlarda kullanılmaktadır. 2005 yılına kadar Mobiltech için ılımlı bir hacim artışı öngörülse de, bölgeler ve özel bazı kullanımlara bağlı olarak önemli miktarda farklılıklar olması beklenmektedir. Örneğin, kayışlar ve hortumlar gibi mekanik kauçuk ürünler için kord bezi ve takviyelerin kullanımı Batı da azalırken, dünya genelinde kompoze malzemeler mükemmel bir büyüme alanına sahip bulunmaktadırlar. 1.4.12 Sporttech (spor ve serbest zaman) Aktif spora dünya genelinde ilginin ve katılımın artması, spor malzemelerinde tekstil ürünleri tüketiminin hızlı şekilde artmasına neden olmuştur (özellikle pamuk gibi klasik kumaşların yerini büyük oranda alan sentetik elyaf ve kaplama formları gibi). Son kullanıcı konforunun, güvenliğinin ve performansının yüksek düzeyde olması için sürekli olarak yapılan çalışmalar, global bazda ürün promosyonu ile desteklenen daha yüksek fiyatlı, markalı özel elyafların ve diğer malzemelerin kullanımını teşvik etmektedir. Söz konusu ürünlerin yukarıda belirtilen kullanım alanları ile birlikte fonksiyon ve sektörleri detaylı olarak Tablo 1 de belirtilmiştir. 7

1.5 Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon (GTİP) Numaraları Armonize Sistem Nomanklatürü ne göre bazı Teknik Tekstil ürünlerinin sınıflandırması aşağıda verilmektedir. FASIL NO POZİSYON NO EŞYANIN TANIMI 54 Sentetik ve Suni Filamentler - 54.07.10.00.90.11 - Paraşütlük mensucat - 54.07.10.00.90.12 - Çadırlık mensucat 56 Vatka, Keçe ve Dokunmamış Mensucat; Özel İplikler; Sicim, Kordon, İp, Halat Ve Bunlardan Mamul Eşya - 56.01.10.10.00.00 - Sentetik ve suni liflerden vatkadan hijyenik havlu ve tamponlar, bebek bezleri v.b.hijyenik eşya - 56.01.22.10.00.11 - Sigara filtresi - 56.02.10.11.00.00 - Jüt ve bitki iç kabuklarının dokumaya elverişli diğer liflerden keçeler - 56.04.10.00.00.00 - Dokumaya elverişli maddelerle kaplanmış kauçuk ip ve halatlar - 56.08.11.11.00.00 - Sicim, ip ve halattan hazır balık ağları 62 Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarı - 62.10.40.00.00.11-62.10.50.00.00.11 - Erkek ve erkek çocuklar için dalgıç elbiseleri - Kadın ve kız çocukları için dalgıç elbiseleri - 62.10.40.00.00.12-62.10.50.00.00.12 - Erkek ve erkek çocuklar için radyasyona karşı koruyucu elbiseler - Kadın ve kız çocukları için radyasyona karşı koruyucu elbiseler 8

- 62.11.20.00.00.12-62.11.20.00.00.22 - Erkek ve erkek çocuklar için suni veya sentetik liflerden kayak kıyafetleri - Kadın ve kız çocuklar için suni veya sentetik liflerden kayak kıyafetleri 63 Dokumaya Elverişli Maddelerden Diğer Hazır Eşya,Takımlar, Kullanılmış Giyim Eşyası ve Dokumaya Elverişli Maddelerden Kullanılmış Eşya, Paçavralar 68 Taş, Alçı, Çimento, Amyant, Mika veya Benzeri Maddelerden Eşya - 63.06.22.00.00.00 - Sentetik liflerden çadırlar - 63.06.22.00.00.00 - Sentetik liflerden yelkenler - 63.07.10.30.00.00 - Dokunmamış mensucattan yer bezleri, bulaşık bezleri, toz bezleri ve benzeri temizlik bezleri - 63.07.90.99.10.11 - Tıbbi maskeler (Bir kullanımlık) - 68.12.50.00.00.11 - Amyant esaslı elbiseler - 68.12.50.00.00.13 - Amyant esaslı başlıklar ve eldivenler - 68.13.10.10.10.00 - Fren balataları (Esas amyant ve diğer mineralleri olan) 70 Cam ve Cam Eşya - 70.19.31.00.00.00 - Takviye tabakaları Cam lifleri (cam yünü dahil) ve bunlardan eşya 9

1.6 Teknik Tekstillere Uygulanan Kalite Kontrol Parametreleri Teknik tekstillerin özelliklerinin ölçümüne yönelik yapılan test işlemlerinde kullanılan başlıca kalite kontrol standartları (ISO, BS, ASTM ve TS vb.) aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Standart Numarası Standart İsmi Test Edilen Özellik ASTM D 4393-98 Strap Peel Adhesion of Reinforcing Kord bezinin Cords or Fabrics to RubberCompounds kauçuktan soyulması TS 6347 Sanayii tipi devamlı lifli iplikler ile kord iplikleri için deney metotları Kord bezi özellikleri BS EN ISO 1421:1998 Rubber-or plastics-coated fabrics. Kopma mukavemeti Determination of tensile strength and ve % uzama elongation at break Rubber- or plastics-coated fabrics. BS EN ISO 4674-2:1998 Determination of tear resistance. Yırtılma mukavemeti Rubber or plastics-coated fabrics. BS EN ISO 5470-1:1999 Determination of abrasion resistance. Abrasyon dayanımı BS ISO 5473:1997 Rubber or plastics-coated fabrics. Determination of crush resistance Ezilme dayanımı BS ISO 6179:1998 Rubber, vulcanized or thermoplastic. Transfer edebildiği Rubber sheets and rubber-coated fabr. uçucu *BS 903-A46:1998 Determination of transmission rate of volatile liquids (gravimetric technique) madde miktarı BS ISO 7229:1997 Rubber- or plastics-coated fabrics. Measurements of gas permeability Gaz geçirgenliği Plastics. Reinforcement fibres. BS ISO 15100:2000 Chopped strands. Determination of bulk Hacimlilik yoğunluğu density ISO 1420 Rubber- or plastics-coated fabrics; Determination of resistance to Su geçirmezlik penetration by water BS EN 25978:1993 *BS Rubber- or plastics-coated fabrics. 3424- Determination of blocking resistance Engelleme dayanımı BS EN 1734:1997 Rubber- or plastics- coated fabrics. Su geçirmezlik-düşük Determination of resistance to water basınçta penetration. Low-pressure method BS EN 1875-3:1998 ve Rubber and plastics-coated fabrics. ISO 4674 Determination of tear strength. Yırtılma mukavemeti BS EN 1876-1:1998 Rubber- or plastics-coated fabrics. Low Eğilme mukavemeti temperature tests. Bending test düşük sıcaklıkta BS EN 1876-2:1998 ISO Rubber- or plastics-coated fabrics. Low Darbe mukavemeti 4646 temperature tests. Impact test on loop düşük sıcaklıkta BS EN 12332-1:1999 ve Rubber- or plastics-coated fabrics. ISO 3303 Determination of bursting strength. Patlama mukavemeti Rubber- or plastics-coated fabrics - ISO 6452 Determination of fogging Duman özellikleri characteristics of trim materials in the 10

interior of automobiles ASTM D 6242-98 Mass per Unit Area of Nonwoven Fabrics Birim alan ağırlığı ASTM D 5734/34/35-95 Tearing Strength of Nonwoven Fabrics Yırtılma mukavemeti ASTM D 5736-95 Thickness of Nonwovens Fabrics Kalınlık Textiles. Test methods for nonwovens. BS EN ISO 9073-4:1997 Yırtılma mukavemeti Determination of tear resistance Textiles. Test methods for nonwovens. BS EN ISO 9073-7:1998 Eğilme mukavemeti Determination of bending length Textiles. Test methods for nonwovens. BS EN ISO 9073-9:1998 Dökümlülük katsayısı Determination of drape coefficient Textiles. Test methods for nonwovens. BS EN ISO 9073-7:1998 Eğilme mukavemeti Determination of bending length Textiles. Test methods for nonwovens. BS EN ISO 9073-2:1997 Kalınlık Determination of thickness BS EN 29073-1:1992 Methods of test for nonwovens. Birim alan ağırlığı *ISO 9073-1:1989 Determination of mass per unit area BS EN 29073-3:1992 Methods of test for nonwovens. Kopma mukavemet ve % uzama *ISO 9073-3:1992 Determination of tensile strength and elongation BS 6906-5:1991 Methods of test for geotextiles. Determination of creep Statik yorulma BS 6906-7:1990 Methods of test for geotextiles. Su geçirgenliği Determination of in-plane waterflow (yüzeye paralel yönde) BS 6906-8:1991 Methods of test for geotextiles. Kum-çakıla sürtünme Determination of sand-geotextile davranışı frictional behaviour by direct shear BS EN ISO 10319:1996 Geotextiles. Wide-width tensile test Kopma mukavemeti BS EN ISO 10321:1996 Geotextiles. Tensile test for Dikiş kopma joints/seams by wide-width method mukavemeti Geotextiles and geotextile-related BS EN ISO 11058:1999 products. Determination of water Su geçirgenliği permeability characteristics normal to (yüzeye dik yönde) the plane, without load BS EN ISO 12236:1996 BS EN ISO 12958:1999 BS EN ISO 13431:1999 BS EN 964-1:1995 BS EN 965:1995 ve ISO 9864 Geotextiles and geotextile-related products. Static puncture test (CBR- Test) Geotextiles and geotextile-related products. Determination of water flow Statik delinme mukavemeti Su geçirgenliği (yüzeye paralel yönde) capacity in their plane Geotextiles and geotextiles-related Statik kopma yorulma products. Determination of tensile ve delinme creep and creep rupture behaviour Geotextiles and geotextile-related Kalınlık tayini products. Determination of thickness at specified pressures. Single layers Geotextiles and geotextile-related Birim alan ağırlığı products. Determination of mass per 11

unit area BS EN ISO 10319:1996 Geotextiles. Wide-width tensile test Kopma mukavemeti BS EN 12225:2000 Geotextiles and geotextile-related Mikrobiyolojik products. Method for determining the dayanımı microbiological resistance by a soil burial test ISO 12956 Geotextiles and geotextile-related products Determination of the Gözenek büyüklüğü characteristic opening size TS EN 918 Jeotekstil malzemeler ve jeotekstille Dinamik delinme ilgili mamuller- Dinamik delme deneyi mukavemeti TS EN 965 Jeotekstil ve jeotekstille ilgili mamuller- Birim alan ağırlığı Birim alan başına kütle tayini TS EN ISO 9863-2 Jeotekstil ve jeotekstille ilgili mamuller- Kalınlık Belirtilen basınçlarda kalınlığın tayini BS EN ISO 1889:1997 Reinforcement yarns. Determination of Lineer yoğunluk linear density BS ISO 4602:1997 Reinforcements. Woven fabrics. Birim alandaki iplik Determination of number of yarns miktarı per unit length of warp and weft BS 3424-6:1982 Testing coated fabrics. Methods 7A, 7B Yırtılma mukavemeti and 7C. Methods for determination of tear strength BS 3424-16:1995 Testing coated fabrics. Method 16. Methods for determination of colour Sürtme haslığı fastness to wet and dry rubbing and determination of resistance to printwear BS 3424-17:1987 Testing coated fabrics. Method 18. Determination of air permeability Hava geçirgenliği BS 3424-21:1993 Testing coated fabrics. Method 23. Sıfır gerilim altındaki Method for determination of boyutsal çekmesi dimensional changes on mechanical BS 3424-22:1983 BS 3424-24:1990 BS 3424-25:1993 BS 3424-26:1990 BS 3424-34:1992 relaxation at zero tension Testing coated fabrics. Method 24. Method for determination of elongation and tension set Testing coated fabrics. Methods 27A and 27B. Methods for determination of abrasion resistance Testing coated fabrics. Method 28. Method for determination of the coating Kalınlık thickness and thickness of any expanded layer Kopma mukavemeti ve % uzama Aşınma dayanımı Testing coated fabrics. Methods 29A, Su geçirmezlik 29B, 29C and 29D. Methods for determination of resistance to water penetration and surface wetting Testing coated fabrics. Method 37WVPI Subuharı geçirgenlik 12

2- SEKTÖRÜN MEVCUT DURUMU 2.1 Dünyada Teknik Tekstil Sektörü Teknik tekstil endüstrisinin faaliyet alanı genellikle olduğundan daha küçük görülmektedir. Halbuki bir çok ülkede teknik tekstiller, tekstil endüstrisi üretiminin son ürün tüketiminin %40 ından fazlasını kapsamaktadır. Dünya teknik tekstil endüstrisi ve pazarına yönelik istatistiksel veriler teknik tekstil ürünlerinin kullanım alanlarının çok geniş ve kapsamlı olması nedeniyle sektörü gerçek anlamda yansıtmamaktadır. Diğer taraftan teknik tekstil sektörünü ülke bazında inceleyecek olursak, özellikle ABD, Batı Avrupa ve Japonya gibi gelişmiş ülkelerden alınan verilerden Kuzey Amerika'daki teknik tekstiller endüstrisinin, bu alanda dünyadaki en büyük endüstri olduğu anlaşılmaktadır. 2.1.1. Kuzey Amerika daki Teknik Tekstil Endüstrisi: Dünya çapındaki pazar payı azalmasına rağmen bu bölgedeki endüstri, kabaca tüm teknik tekstiller pazarının %30'una sahiptir. Söz konusu sektörün bu bölgede 1995 ile 2005 yılları arasındaki büyüme oranının yaklaşık %2,4 olacağı tahmin edilmektedir. Özellikle, teknik tekstillerin pek çok segmenti pozitif büyüme gösterirken teknik giysilerin (Clothtech ayakkabılar, özellikle kumaşlar, dış ortam giysileri...vb.) deniz aşırı ülkelerdeki giysi üretimi sebebiyle azalması beklenmektedir. Olumsuz ekonomik gelişmelere rağmen genel olarak Kuzey Amerika'daki teknik tekstiller endüstrisinin oldukça iyi durumda olduğu söylenebilir. Bu sektör, ekonominin genel performansı ile çok yakından ilgili olduğu için zaman zaman düşüşler yaşanmaktadır. Ancak, şu günlerdeki durum, sektörün tarihinin en parlak dönemini yaşadığını göstermektedir. Kuzey Amerika teknik tekstiller endüstrisi oldukça yenilikçi ve yaratıcıdır. Sektörde geleceği etkileyecek alanlar ise akıllı tekstiller, yeni lifler ve yeni uygulamalar olacaktır. 2.1.2.Güney Amerika daki Teknik Tekstil Endüstrisi: Güney Amerika ve özellikle Brezilya'da teknik tekstil terimi 1995'ten sonra telaffuz edilmeye başlanmıştır. Teknik tekstil terimi spesifik olarak kullanılmamakla birlikte yapılan istatistikler Brezilya'nın toplam tekstil üretiminin yaklaşık %50'sinin teknik tekstil sektörüne ait olduğunu göstermektedir. Brezilya, Güney Amerika'nın kalbi durumundadır ve bu bölgedeki teknik tekstilin %70'ini karşılamaktadır. Güney Amerika'nın teknik tekstil tüketimi 2000 yılında yaklaşık 446,2 bin ton olarak gerçekleşmiştir, Brezilya'nın bu toplamdaki payı 316,8 bin ton ile %71 olarak görülmektedir. Bu miktarın 2005'e kadar yıllık %6,9 oranında artması beklenmektedir. Büyük ürün grupları içinde en büyük üretim artışının nonwovenlarda olması ülkenin ithalatını da düşürecektir. Kompozitler de potansiyel ve önemli bir pazara sahiptir ve sektör hala yeni uygulamalara ve geliştirilebilecek yeni fırsatlara açıktır. Güney Amerika'daki en önemli pazar payına sahip teknik tekstil grupları şunlardır: Ambalaj Tekstilleri (Packtech): Geçmişte jüt ve kağıt kartonla üretilen torba, çuval ve paketleme materyalinde kullanılan polipropilenle birlikte %36,5 oranı ile liderliği elinde tutmaktadır. 13

Ev Tekstilleri (Hometech): Halılar, yatak malzemeleri ve gelecek yıllarda artması beklenen elyaf dolguları ile birlikte %24'lük bir paya sahiptir. Otomotiv Tekstilleri (Mobiltech): Özellikle Brezilya pazarının büyümesine bağımlıdır. Brezilya da üretilen araçlar, içerisinde yüksek hacimde nonwoven barındırır, bu da teknik tekstillere olan ihtiyacı arttırır. Airbag gibi diğer kumaşlara daha az ihtiyaç duyulur.çünkü Brezilya için kullanımı mecburi değildir. Mobiltech'in payı, toplam hacmin %15,5 idir. Tıbbi Tekstiller (Medtech): Özellikle hijyen ve tıbbi pazarda uygulama alanları genişledikçe artan oranda kullanılmaktadır. Çocuk bezi kullanımındaki yıllık artış %15 civarında olmakla birlikte potansiyel çok daha fazladır. Tıbbi alandaki nonwoven ların kullanım oranı düşüktür çünkü ihtiyaca uygun ürün tanıtımı ve pazarlaması yeterli değildir. Endüstriyel Tekstiller (Indutech) %10,3; teknik giysiler (Clothtech) %3,8; zirai tekstiller (Agrotech) %3,9 yıllık büyüme oranları ile ümit vaat eden branşlardır. Yapı tekstilleri (yıllık 5,7 büyüme oranı) ve jeotekstiller (yıllık %2,4 büyüme oranı) ekonomideki büyümeye, yeni yollara yapılan yatırımlara ve jeotekstil kullanımının yaygınlaşmasına bağlı olarak oranları artacak tekstillerdir. Jeomembranlar ve diğer jeotekstil ürünleri bugün için kullanımı yaygınlaşmamış ürünler oldukları gibi yakın gelecekte de ümit verici bir pazar gösterememektedirler. Teknik tekstiller içinde payları yıllık %3,9 ve 2,4 olan zirai tekstiller (Agrotech) ve ekolojik tekstiller (Oekotech) için de durum aynıdır. Fakat çevrenin korunmasına yönelik ekolojik endişeler arttıkça uzun vadede ekolojik tekstillerin önem kazanması beklenebilir. Brezilya'da polipropilen tüm teknik tekstil ürünlerinin %68'inde yer alarak en önemli yere sahip olmakta, onu %21,2 ile polyester, %9 ile polyamid izlemektedir. Gelecek için uzmanlar transport pazarında polyamid kullanımının kord bezlerinde polyester kullanılması sebebiyle azalacağını tahmin etmektedirler. 2.1.3.Asya daki Teknik Tekstil Endüstrisi: Asya'daki gelişmekte olan ülkelerde ileri teknoloji tekstillerine olan talep, yüksek ekonomik büyüme ve gelişen hayat standartları sayesinde artmıştır. Gelişmiş ülkelerle senkronize olarak Asya pazarının kendisi de teknik tekstiller alanında spesifik olarak yer almaya başlamıştır. Asya kıtasının gelişmekte olan ülkelerinde, konvansiyonel tekstil pazarının doygunluğa ulaşması, üretimin ileri teknoloji ürünü olan teknik tekstillere kaymasını mecburi kılmıştır. Ancak, bu alandaki pazarlar rekabet için henüz yeteri kadar hazır olmadıklarından bir çok can alıcı teknolojik noktalarda büyük mesafeler katetmek durumundadırlar. Asya'daki Çin gibi bir tekstil devinin yanı sıra Hindistan da AR-GE ve teknik tekstiller alanında son yıllardaki atılımlarıyla yükselen yıldız olma yolundadır. Bölgedeki yüksek büyüme oranlarıyla birlikte ziraat, inşaat, giyim, ev tekstilleri, tıbbi tekstiller, otomotiv tekstilleri ve ekolojik tekstiller alanlarında, spesifik uygulama gerektiren tekstillere duyulan ihtiyaç da giderek artmaktadır. Ayrıca dünya nüfusunun %65'ini barındırması da Asya bölgesini gelecek açısından cazip kılmaktadır. Asya'nın 1990'lı yılların sonlarında yaşadığı ekonomik krizleri fırsatlara 14

dönüştürmesi de teknik tekstiller pazarının oluşması ve yeni seçenekler yaratması açısından önemlidir. Asya'da sentetik liflere olan ihtiyacın artması, teknik tekstillerin üretiminde ki artışı da gündeme taşımıştır. Bölgede Japonya hem AR-GE hem de teknik tekstil üretimi açısından liderdir. Japonya'daki teknik tekstil üretiminin çoğu denizaşırı pazarlar içindir. Ancak son yıllarda diğer ülkelerde gerçekleştirilen teknik gelişmeler Japonya'yı, bir yandan dış pazarlama yönü yüksek olan üstün teknoloji yapımı ürünler arayışına iterken diğer yandan iç pazarını da genişletmeye zorlamaktadır. Bu güne kadar Japonya'daki toplam lif tüketiminin %45'i (doğal lifleri de içermek suretiyle) ileri teknoloji ürünü tekstiller için gerçekleştirilmiştir. Tayvan ve Kore, tekstil sanayiinde benzer geçmişlere sahip olduklarından, rekabet ortamında daha güçlü olabilmek için işbirliği yapmışlardır. İki ekonomi de ithalatta varlık göstermekte ve 1995-2005 yılları arasında kendi iç ihtiyaçlarında %4-6 büyüme oranı beklemektedir. Kore'nin pazar payı Tayvan dan daha fazladır. Japonya'nın ardından en büyük teknik tekstil alıcı pazarı Çin'dir. Ekonomideki hızlı büyüme ve inşaat sektöründeki artan büyük ölçekli projeler sebebiyle Çin'deki toplam lif tüketiminin %37'sinin teknik tekstiller kapsamında olduğu ve 2005'te Çin'in bu alandaki tüketimde en yüksek noktada olacağı düşünülmektedir. Japonya %29 ile ikinci sıradadır. En sonda ise %6 ile Tayvan bulunmaktadır. Kore ve Tayvan'da spor tekstilleri, ev tekstilleri ve teknik giysiler en üst sıradaki anahtar ürünler olmakla birlikte bazen diğer teknik tekstil alanlarında da son derece çarpıcı ürünlere rastlanmaktadır. Asya pazarında bazı endüstriyel tekstillerin pazar araştırmaları şöyledir: Jeotekstiller: Japonya, bölgedeki birçok profesyonel üretim ve uygulama projelerini başarıyla bitirmiş bir ülke olarak (örneğin Osaka limanı tüneli projesi) jeotekstillerin kullanımı konusunda çok daha fazla paya sahiptir. Genellikle jeotekstillerin kullanımı hükümet tarafından yürütülen projelerde söz konusu olmakta ve teknik spesifikasyon gereksinimleri de çok sıkı tutulmaktadır. Bu nedenle fiyat rekabeti de daha şiddetli yaşanmaktadır. Ancak jeotekstil pazarı bir ülkenin finansal durumuna bağımlı olup, sabit, düzenli bir tabana oturmaz. Böyle olmasına rağmen Asya'da özellikle gelişmekte olan ülkelerde jeotekstillerin pazar payı veya kullanım frekansı gelecekteki Avrupa veya Amerika pazarından daha iyi görünmektedir. Örneğin Tayvan'daki yüksek hızlı tren projesi 5 milyar metrekareden fazla jeotekstil kullanımını gerektirmektedir. Bu da hem Tayvan hem de diğer ülkelerin jeotekstil üretiminin canlanmasını beraberinde getirecek bir olaydır. Sportif Tekstiller: Yeni sentetik liflerin bulunması ve kullanımı ile sportif tekstillerin üretiminde artış söz konusudur. Asya bu alanda hem üretim hem tüketim açısından dünyadaki en hızlı büyüme oranına sahiptir. Bunun bir sebebi de artan gelir oranı sebebiyle sportif faaliyetlere daha fazla zaman ayrılmasıdır. Hala bu alandaki üretimde Tayvan liderliğini sürdürmektedir ve bu durumun yakın gelecekte değişmesi de beklenmemektedir. Sportif giysilerin yanında spor salonu ve güneşlik için kanvas, suni tohumlama, kamp çadırları ve yüzme havuzu örtüleri de sportif tekstil üretimi arasında sayılmaktadır, ancak bunların büyük kısmı ihraç edilmektedir. 15

Giysiler: Asya'daki teknik giysilerdeki rekabet birkaç yıl önce başlamıştır. Teknik giysi üretimi için AR-GE çalışmaları yapılmaktadır. Asya'daki üretimin yaklaşık %60'ı Avrupa ve ABD'ye ihraç edilirken kalan %40'ı kendi iç ihtiyaçları için kullanılmaktadır. Asya'da bu alandaki son trend teknik kumaş üreticilerinin önde gelen spor giyim markalarıyla işbirliği yapmasıdır. Ancak, bunu gerçekleştirirken hedef pazara ait tüketici davranışı iyi tahlil edilmeli ve üretim için dikkate alınmalıdır. Örneğin Avrupalı insanlar futbol ve tenis üzerinde yoğunlaşmışken Amerikalılar beysbol ve basketbolü çok severler. Asya'da da özellikle sportif giysiler daha çok tüketilmektedir. Bölgeler arasında az yada çok fark vardır ve bu fark çevre ve yaşam standartlarıyla yakından ilişkilidir. Tıbbi Tekstiller: Tıbbi tekstiller pazarının gelişmesine hem dünya nüfusundaki artış hem de gelişmekte olan ülkelerde artan refah seviyesi neden olmuştur.ayrıca teknolojideki gelişmeler de çeşitli sağlık koruma ve tıbbi ihtiyaçları da beraberinde getirmiştir. Artan refaha bağlı olarak yaşlı nüfustaki artış ta tıbbi tekstiller pazarının büyümesini temin etmiştir. Özellikle Batılı ülkelerde bu pazar gelişmiş olmakla birlikte Asya'da da insanların giderek daha fazla tıbbi bakımlarına özen göstermeye başladıkları bilinmektedir. Disposable (tek kullanımlık) ya da recyclable (işlenip yeniden kullanılabilir) ürünlerin seçimi tartışılabilir bir konu olmakla birlikte Tayvan'da genel olarak disposable (tek kullanımlık) ürünler tercih edilmektedir. Asya için tıbbi tekstil kullanımında 2005 yılına kadar yıllık %5,5 oranında artış beklenmektedir. Pazardaki büyük ve tekel firmaların varlığı yeni ve küçük markaların markete girmesini zorlaştırmakla birlikte yeni uygulama alanına yönelik ürünler için bu sorun daha kolay çözülebilmektedir. 2.1.4.Avrupa daki Teknik Tekstil Endüstrisi: Avrupa'da teknik tekstillerin genel tekstil üretimi içindeki payı oldukça yüksektir. Almanya'da bu oran %40 civarındadır. Giysi ve ev tekstilleri ise %30'şar oranında yer bulmaktadır. Ancak bu son iki sektörün payları çok küçük oranda artış göstermektedir. Almanya ve tüm Avrupa Birliği ülkelerinde teknik tekstillerin genel tekstil üretimi içindeki payı giderek artmaktadır. 2000 yılında teknik tekstiller için dünya pazarı 11 milyon ton (60 milyar ABD doları) iken Asya'nın payı Kuzey Amerikanın (3.4 milyon ton) önünde 3,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Batı Avrupa'nın payı ise 2,7 milyon tondur. Yukarıdaki bilgiler ışığında Coğrafi bölgeler bakımından teknik tekstillerin dünyadaki tüketimleri aşağıda Tablo 2 de belirtilmiştir. TABLO 2: COĞRAFİ 10 3 ton Milyon $ BÖLGELER 2000 2005 Büyüme % yıllık 2000 2005 Büyüme % yıllık Batı Avrupa 2.690 3.110 2,9 13.370 15.730 2,7 Doğu Avrupa 420 560 5,9 2.500 3.260 5,5 Kuzey Amerika 3.450 3.890 2,4 16.980 18.920 2,2 Güney Amerika 350 430 4,2 1.870 2.270 3,9 Asya 3.560 4.510 4,8 20.560 25.870 4,7 Diğer 870 1.190 6,5 4.590 6.280 6,5 Toplam 11.330 13.690 3,9 60.270 72.330 3,7 16

Diğer taraftan Uygulama Alanlarına Göre Teknik Tekstillerin Dünya Çapındaki Tüketimleri ise aşağıda Tablo 3 de verilmiştir. TABLO 3: 10 3 ton Milyon $ Uygulama alanlarına Göre teknik tekstiller 2000 2005 Büyüme (%yıllık) 2000 2005 Büyüme (%yıllık) Transport tekstilleri (otomobil, tren, gemi, 2.220 2.480 2,2 13.080 14.370 1,9 hava taşımacılığı) Endüstriyel ürün ve komponenteler 1.880 2.340 4,5 9.290 11.560 4,5 Tıbbi ve hijyenik tekstiller 1.380 1.650 3,6 7.820 9.530 4,0 Ev tekstilleri, ev ekipmanları 1.800 2.260 4,7 7.780 9.680 4,5 Giysi komponentleri (dikiş, ip, astarlık) 730 820 2,3 6.800 7.640 2,4 Tarım, bahçecilik ve balıkçılık 900 1.020 2,5 4.260 4.940 3,0 Konstrüksiyon yapı ve çatı kaplama 1.030 1.270 4,3 3.390 4.320 5,0 Paketleme ve kaplama 530 660 4,5 2.320 2.920 4,7 Spor ve serbest zaman (konfeksiyon hariç) 310 390 4,7 2.030 2.510 4,3 Jeotekstiller, inşaat mühendisliği 400 570 7,3 1.860 2.660 7,4 Koruma ve emniyet giysileri ve tekstilleri 160 220 6,6 1.640 2.230 6,3 TOPLAM 11.330 13.690 3,9 60.270 72.330 3,7 Kaynak: David Rigby Associates / Techtextil 17

2.2. Türkiye de Teknik Tekstil Sektörü: 2.2.1. Üretim Türkiye'de teknik tekstil yatırımlarının yeni olması, üretimlerinin gizli tutulması ve bu alanda henüz bilgi envanterinin oluşturulamamış bulunması gibi nedenlerle firmaların üretim kapasitelerine ve ürün yelpazelerine ulaşmak güçtür. Ancak teknik tekstil alanında faaliyet gösteren irili ufaklı birkaç firmanın olduğu da bir gerçektir., Moğul Spunbonded Nonwovens, KordSA, Penta Tekstil, Bezci Tekstil, Vateks Tekstil, Teksis, Flokser, Beteks-bodurlar gibi firmalar branşlarında uluslararası firma konumuna gelmişlerdir. Aşağıda yer alan tabloda 2000-2003 yılları arasında bazı teknik tekstil ürünlerinin üretim miktarları ve değerleri belirtilmiştir. 2000-2003 YILLARI ARASINDA BAZI TEKNİK TEKSTİL ÜRÜNLERİNİN ÜRETİMİ ÜRÜNLER 2000 2001 2002 2003(Ocak-Şubat- Mart) Miktar Milyon TL Miktar Milyon TL Miktar Milyon TL Miktar Milyon TL Akrilik veya monoakrilik 96.991 122.199.136 100.135 185.085.526 121.925 296.519.966 33.145 89.516.932 sentetik devamsız lifler ton ton ton ton Naylondan veya diğer 90.251 180.423.418 83.346 252.714.397 99.383 398.229.003 22.502 93.177.389 poliamidlerden diğer ton ton ton ton iplikler Diğer sentetik filament 7.521 12.962.976 4.221 12.679.442 8.715 36.576.286 3.692 16.891.759 iplikler ton ton ton ton Diğer sentetik filament 42.038 62.184.710 33.287 86.718.449 50.730 149.040.889 12.078 43.127.507 veya elyftan iplikler ton ton ton ton Naylon diğer poliamid, 46.701.729 42.254.793 46.920.083 86.456.473 58.603.359 124.126.900 17.245.708 35.658.979 poliesterlerden elde edilen yüksek mukavemetli ipliklerden Dokunmuş mensucat metre metre metre metre Sentetik devamsız 54.764.111 79.254.793 53.487.904 134.705.967 53.368.538 176.453.076 17.712.396 63.371.390 liflerden dokumlar metre metre metre metre Suni devamsız liflerden 81.765.628 106.157.867 83.556.826 197.484.487 109.157.717 406.412.071 24.938.205 95.693.596 dokumalar metre metre metre metre Non-woven dokumasız 12.578.307 10.881.971 1.656.717 1.504.649 8.213.945 18.989.078 1.859.889 4.786.702 halılar m 2 m 2 m 2 m 2 Vulkanize kauçuktan 103.864.340 13.976.326 95.834.240 22.508.088 116.911.340 36.767.853 42.272.888 12.795.574 contalar, sızdırmazlık contaları Adet adet adet adet Yer, bulaşık, toz bezi vb. temizlik bezleri 47.962.605 adet 64.956.246 44.540.410 adet 116.600.504 35.837.443 adet 139.762.800 adet 15.391.096 adet 55.141.709 Vatkadan havlu, tampon,bebek bezi vb. 9.492.934 koli 194.660.146 11.852.396 koli 397.652.357 14.934.265 koli 1.252.127.313 4.291.953 koli 184.183.915 Kaynak: D.İ.E. İmalat Sanayi İstatistikleri 18

Ülkemizde üretilen bazı teknik tekstil ürünlerinin ürün bazında ihracat ve ithalatına yönelik açıklamalar aşağıda yer almaktadır. İhracat 1- Yer, bulaşık, toz bezi vb. temizlik bezleri : Aşağıdaki tablolardan da görüleceği üzere, Türkiye de yaygın bir kullanım alanına sahip olan Yer, bulaşık, toz bezi vb. temizlik bezleri nin 2000-2003 yılları arasında en fazla ihracatının 2002 yılında gerçekleştiği ve ülke olarak da ilk sırayı (4 yılın toplam değeri) 73.391 kg. ve 421.494 $ ile Birleşik Arap Emirlikleri nin aldığı onu 56.941 kg. ve 175.694 $ ile ABD nin izlediği gözlenmektedir. 2000-2003 YILLARI ARASINDA YER, BULAŞIK, TOZ BEZİ VB. TEMİZLİK BEZLERİ İHRACATI (KG. BAZINDA) ÜLKELER 2000 2001 2002 2003 Yunanistan 1.864 9.696 28.406 - Bosna-Hersek - 84 52 24.952 Rusya 50 11.665 15.969 13.536 B.A.E 6.462 13.144 40.819 12.966 Lübnan 24.031 3.927 12.679 9.134 Suudi Arab. - - 13.624 7.589 Mısır 2.604 939 1.051 3.216 Azerbeycan 158 792 3.755 2.313 Kazakistan 50 5 784 2.057 İtalya 2.260 4.398 2.178 - Almanya 3.081 3.435 955 - ABD 56.209 732 - - TOPLAM 96.769 48.817 120.799 81.845 M İK T A R ( KG) 140.000 120.000 2000-2003 YILLA RI A RA SINDA YER, BULA ŞIK, TOZ BEZİ V B.TEM İZLİK B EZ L ER İ İH R A C A T I T O P L A M 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 2000 2001 2002 2003 2000-2003 YILLARI ARASINDA ÜLKE BAZINDA YER, BULAŞIK BEZİ, BULAŞ IK, M İK T A R (K G ) T O Z B E Z İ V B.T E M İZ L İK B E Z L E R İ İH R A C A T I 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 YUNANİSTAN BOSNA-HERSEK RUSYA B.A.E LÜBNAN SUUDİ ARAB. MISIR YUGOSLAVYA IRAK AZERBEYCAN KAZAKİSTAN İTALYA ALMANYA ABD Ü L K E L E R Kaynak: D.İ.E. 19

2000-2003 YILLARI ARASINDA YER, BULAŞIK, TOZ BEZİ VB. TEMİZLİK BEZLERİ İHRACATI ($ BAZINDA) ÜLKELER 2000 2001 2002 2003 Yunanistan 7.940 37.762 119.364 - Bosna-Hersek - 949 543 68.437 Rusya 575 44.035 82.984 67.375 B.A.E 67.879 80.003 208.996 64.616 Lübnan 25.872 22.591 75.475 43.961 Suudi Arab. - - 76.390 41.133 Mısır 19.136 9.678 3.725 13.845 Azerbeycan 1.432 7.071 21.950 15.431 Kazakistan 117-4.593 10.984 İtalya 8.787 12.325 5.549 - Almanya 15.718 15.650 9.761 - ABD 159.330 16.364 - - TOPLAM 306.786 246.428 610.274 335.849 2 000-2003 YILLARI ARASINDA YER, BULAŞIK, TOZ BEZİ VB. TEMİZLİK BEZLERİ İHRACATI DEĞER $ 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 2000 2001 2002 2003 YILLAR TOPLAM 2000-2003 YILLARI ARASINDA ÜLKE BAZINDA YER, B U L A Ş IK, T O Z B E Z İ V B.T E M İZ L İK B E Z L E R İ İH R A C A T I DEĞER $ 450.000 400.000 350.000 300.000 250.000 S eriler 1 200.000 150.000 100.000 50.000 0 YUNANİSTAN BOSNA-HERSEK RUSYA B.A.E LÜBNAN SUUDİ ARAB. MISIR YUGOSLAVYA IRAK AZERBEYCAN KAZAKİSTAN İTALYA ALMANYA ABD ÜLKELER Kaynak: D.İ.E. 20