DARICA MEYDAN SÜRÜCÜ KURSU ARAÇ TEKNİĞİ DERS NOTLARI MOTORUN PARÇALARI DİZEL MOTOR (Püskürtme Ateşlemeli) KRANK MİLİ BESLEME POMPASI TRİGER MİL (KAM-EKSANTRİK MİLİ) ENJEKSİYON (MAZOT) POMPASI SÜBAPLAR / VOLAN ENJEKTÖRLER KÜLBÜTÖR (SÜBAP MUHAFAZA) KAPAĞI ISITMA KIZDIRMA BUJİLERİ PİSTON PİSTON KOLU (BİYEL) İKAZ SİSTEMLERİ KARBÜRATÖR - DİSTRİBÜTÖR ENJEKTÖR PARK LAMBALARI (KIRMIZI) SİLİNDİR KAPAĞI FREN LAMBALARI (KIRMIZI) SİLİNDİR BLOĞU SİNYAL LAMBALARI (SARI) KARTER (YAĞ DEPOSU) KORNA EMME MANİFOLTU GERİ VİTES LAMBALARI (BEYAZ) EGZOZ MANİFOLTU UZUN FAR ( 100 METRE MAVİ) KISA FAR (25 METRE YEŞİL) ATEŞLEME SİSTEMİ (Dizel Motorda Yok) AKÜMÜLATÖR FREN SİSTEMİ KONTAK FREN PEDALI ENDÜKSİYON BOBİNİ FREN ANA MERKEZ POMPASI DİSTRİBÜTÖR WESTİNGHOUSE PLATİN / TEVZİ MAKARASI HİDROLİK KABI KONDANSATÖR (MEKSEFE ) KAMPANA BUJİ KABLOLARI TEKERLEK SİLİNDİRİ BUJİLER FREN BALATALARI YAKIT SİSTEMİ AKTARMA ORGANLARI YAKIT DEPOSU DEBRİYAJ (KAVRAMA) YAKIT BORUSU DEBRİYAJ BALATASI YAKIT FİLTRESİ DEBRİYAJ BASKISI BENZİN (YAKIT) OTOMATİĞİ DEBRİYAJ BİLYESİ KARBÜRATÖR VİTES KUTUSU (ŞANZIMAN) EMME MANİFOLTU ŞAFT (KARDAN MİLİ) HAVA FİLTRESİ DİFERANSİYEL YAKIT GÖSTERGESİ AKS EGZOZ BORUSU VE SUSTURUCUSU TEKERLEKLER YAĞLAMA SİSTEMİ( Soğumayı Sağlamak Aşıntıyı Azaltmak ŞARJ SİSTEMİ KARTER (YAĞ DEPOSU) AKÜMÜLATÖR YAĞ POMPASI KONTAK YAĞ FİLTRESİ ALTERNATÖR (ŞAR DİNAMOSU) YAĞ ÇUBUĞU (İKİ ÇİZGİSİ ARASINDA) REGÜLATÖR (KONJEKTÖR) YAĞ GÖSTERGESİ ŞARJ GÖSTERGESİ YAĞ MÜŞÜRÜ V KAYIŞI KARTER CONTASI YAĞ VE YAĞ FİLTRESİ DEĞİŞTİRİLİR MARŞ SİSTEMİ SOĞUTMA SİSTEMİ AKÜMÜLATÖR KONTAK RADYATÖR MARŞ MOTORU RADYATÖR KAPAĞI MARŞ DİŞLİSİ RADYATÖR HORTUMLARI VOLAN DİŞLİSİ KALORİFER HORTUMLARI TERMOSTAT ENJEKSİYON SİSTEMLERİ SU POMPASI (DEVİRDAİM) YAKIT TASARRUFU SAĞLAR V KAYIŞI ENJEKTÖRLER HARARET MÜŞÜRÜ OKSİJEN SONDASI HARARET GÖSTERGESİ FAN MÜŞÜRÜ / FAN MOTORU (VANTİLATÖR) 1
MOTOR VE ARAÇ TEKNİĞİ SINAV SORU NOTLARI Günümüzde kullanılan motorlar ve araçlarda kullanılan motorlar içten yanmalı motorlardır. İçten yanmalı motorlarda dizel,benzin, ve LPG türü yakıt kullanılır.lpg çevreyi daha az kirletir Motora yağlama yağı sübap muhafaza kapağından (külbütör kapağı) yada sübap muhafaza kapağı üzerindeki kapaktan konulur. Sıra tipi boksör tipi yıldız tipi - V tipi motorlar vardır. Buji ateşlemeli motorlarda benzin ve LPG türü yakıt kullanılır.lpg kullanılan araçlar kapalı alanlara park edilemez Aracın kullanma kılavuzuna göre belli kilometre sonunda bujiler değiştirilmelidir. Motor araçlarda gücün kaynağıdır.lpg li araçlarda motor performansı bir miktar düşer Motorlar zamanlarına göre iki ve dört zamanlı olarak sınıflandırılır.iki zamanlı motorda pistonun iki hareketinde bir iş elde edilir.pistonun hareketi piston kolu sayesinde krank miline iletilir. Motorlar soğutma sistemlerine göre su ve hava soğutmalı olarak ikiye ayrılır. Su soğutmalı motoru hava soğutmalı motordan ayıran özellik su pompası ve radyatörün olmamasıdır. Krank mili ve pistonlara yataklık yapmak silindir bloğunun görevidir. Zaman oluşum sırası EMME-SIKIŞTIRMA-ATEŞLEME-EKSOZ sırasıyla oluşur. Krank mili motorun ana milidir.ön tarafında krank mili kasnağı arkasında volan bağlıdır. Eksantrik mili (kam yada triger mili ) yardımcı mildir.yakıt pompasına-yağ pompasına-distribütöre ve sübaplara hareket verir.iki ölü nokta arasında hareket ederek zamanları meydana getiren parça pistondur Araç iteklenerek çalıştırılacak olursa triger kayışı kopabilir. Triger mili kayışı belli kilometre sonunda değiştirilmelidir. Piston sübap ve sekman motorun parçalarıdır.piston kolu (biyel) motorun parçasıdır. Silindir kapağı sübaplara-triger mile-bujilere ve enjektörlere yataklık yapar Akümülatörün elektrolit seviyesi azalmış ise saf su ilave edilir. Akünün bakımı haftalık yapılır.kışın donmaması için tam şarj ettirilir. Akünün iki kutup başı üzerine madeni bir parça ile dokunulursa kısa devre olur patlar Akünün + kutubu daha kalın - kutubu daha incedir. Akünün bakımında eleman kapak deliklerinin açık olup olmadığına bakılır. Akünün üstünde pislikler birikmişse temizlenir temizlenmezse akümülatör kendiliğinden boşalır. Akünün görevi marş motoruna ilk hareket için elektrik vermek ve motor çalışmadığı zamanlarda aydınlatma sistemi ışık ve özel alıcılara elektrik göndermektir. Akünün bakımında kutup başlarının oksitleri temizlenir. Akü takviyesi yapılırken + kutup + kutupla - kutup - kutupla paralel bağlanır. Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz.kutuplar ters bağlanırsa Alternatör diyotları yanabilir Alternatörlü araçlarda elektrik kaynağı yapılacaksa bataryanın yani akünün kutup başı sökülür. Aracın elektrik sistemindeki kaçak akünün kendiliğinden boşalmasına neden olur. Araçta kısa devreden doğacak yangın durumunda bataryanın kutup başı çıkartılır. Akümülatör sökülecekse önce (-) kutup sökülür Takılacaksa önce (+) kutup takılır. SİSTEM VE PARÇALARI AYNI ZAMANDA MOTORUN PARÇALARIDIR. ENDÜKSİYON BOBİNİ-DİSTRİBÜTÖR-PLATİN-MEKSEFE- TEVZİ MAKARASI VE BUJİLER ATEŞLEME SİSTEMİ PARÇASIDIR. Kontak anahtarının görevi elektrik devresini açıp kapatmaktır. Akünün voltajını 15000 ile 25000 arasında yükselten endüksiyon bobinidir. Kontak anahtarı ateşleme konumunda çık unutulursa endüksiyon bobini ve platin yanabilir. Platin meme yapmış ise zımpara ile temizlenir. Platinin sık sık arızalanması meme yapması meksefenin (kondansatör) arızalı olmasındandır. Meksefe nin görevi platini korumaktır. Bujinin görevi ateşlemeyi yapmaktır. Belli kilometre sonunda eskimiş ise bujiler ve platin değiştirilmelidir. Bujiler kurum bağlamış ise motor fazla yakıt yakar ve çekişten düşer.motordan siyah duman çıkar. Araç su birikintisine girip stop ederse ateşleme sistemi parçaları kurulandıktan sonra çalıştırılır. Buji kablolarından biri çıkmış ise motor düzensiz tekleyerek çalışır. Elektronik ateşleme sisteminde platin bulunmaz. Elektronik ateşleme sisteminde buji çakma voltajı çok yüksektir ve yakıt tasarrufu sağlar. Motorun çalışması için gerekli olan yüksek voltajı ateşleme sistemi meydana getirir. Yüksek gerilimi bujilere dağıtan parça distribütördür. Distribütör hareketinin triger yani eksantrik milinden alır. Ateşleme sisteminde avans - platin ve buji ayarı yapılır.endüksiyon bobinin kablosu çıkarsa motor çalışmaz YAKIT DEPOSU-YAKIT BORUSU-YAKIT FİLTRESİ-YAKIT POMPASI- KARBÜRATÖR-HAVA FİLTRESİ YAKIT SİTEMİ PARÇALARIDIR. Aracın belli bir kilometre gidebilmesi için yakıtı üzerinde bulunduran parça yakıt deposudur. Yakıt deposundan yakıt karbüratöre yakıt borusu ile taşınır. Yakıtı depodan motora yani karbüratöre gönderen yakıt pompasıdır. Jikle devresi ve rölanti devresi karbüratörün devreleridir. Soğuk havalarda silindire havanın az yakıtın fazla girmesini sağlayan jikle devresidir. Rölanti devrinin yüksek olması yakıt sarfiyatını artırır. Kışın soğuk havalarda motorun kolay çalışması için zengin karışım hazırlayan devre jikle devresidir. Yakıt tasarrufu için jikle devresi çekik unutulmamalıdır. Jikle çekili unutulursa yakıt sarfiyatı artar ve motor boğulur. Hava filtresi tıklanmış ise motor boğulur ve çekişten düşer. Kışın hava filtresi ve otomatik jikle kışlık pozisyona çevrilir. Boğulmuş motoru çalıştırmak için ayak gaz pedalına sonuna kadar basılır ve marş yapılır. 2
Seyir halinde iken jikle devresi açık olursa yakıt sarfiyatının artması beklenir. Kuru tip hava filtresi basınçlı hava ile yağlı tip hava filtresi gaz yağı ile temizlenir. Motorun çalışması için silindirlere yakıt hava karışımını 1/15 oranında karbüratör gönderir. Karbüratör emme manifoltu üzerinde bağlıdır.klima kullanımı yakıt tüketimini artırır. Gösterge panelindeki yakıt uyarı ışığı yanınca araç 20-30 yada 30-50 km daha yol gider. Yakıt içerisinde toz su pislik var ise motor düzensiz tekleyerek çalışır siyah duman çıkartır. Yakıt sisteminde rölanti ayarı yapılır.yakıt seviyesi kontrol edilir Jikle kelebeği (devresi) karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur. Karbüratöre ve motora giren havayı hava filtresi temizler. Depodaki yakıt miktarını göstergeye bildiren yakıt şamandırasıdır. Depodaki yakıt miktarını sürücüye bildiren yakıt göstergesidir. Benzinli motorlarda silindire yakıt hava karışımı doldurulur. MARŞ YAPILDIĞINDA MARŞ MOTORU MOTORU RAHAT DÖNDÜRÜYOR FAKAT MOTOR ÇALIŞMIYORSA YAKIT SİSTEMİ YADA ATEŞLEME SİSTEMİ ARIZALIDIR. YAKIT DEPOSU-BESLEME POMPASI-YAKIT FİLTRESİ-ENJEKSİYON POMPASI- ENJEKTÖRLER VE ISITMA(KIZDIRMA) BUJİLERİ DİZEL MOTOR YAKIT SİSTEMİ PARÇALARIDIR. Dizel motorda sıkıştırılmış havanın üzerine enjektörle motorin püskürtülür. Dizel motorlarda silindire sadece hava doldurulur. Dizel motorlu araçlarda yakıt borularının sökülmesi yakıt filtresinin değiştirilmesi ve depodaki yakıtın bitmesi motorun hava yapmasına neden olur. Motor hava yapmış ise çalışmaz sistemin havası alındıktan sonra çalıştırılır. Dizel motorlarda kontak anahtarını açıp marşa basmadan önce ısıtma(kızdırma) bujileri lambasının sönmesi beklenir. Kışın dizel motorun soğuk havalarda kolay çalışmasını kızdırma bujileri sağlar. Dizel motor soğuk havalarda geç çalışıyor ise kızdırma bujileri arızalıdır. Dizel motorlarda ateşleme sıcak havanın üzerine enjektörden motorin (mazot) püskürtülmesiyle olur. Dizel motorlarda ateşlemeyi yapan enjektördür.enjektör arızası sonucu motor çalışmayabilir Dizel motorlarda yakıt filtresi değiştirilince yakıt sisteminin havası alınır. Günlük olarak yakıt deposunun suyu alınır. Dizel motorlu araç hareket halinde iken yakıt filtresi tamamen tıkanırsa MOTOR STOP EDER enjeksiyon pompası ayarsız olursa siyah duman çıkar Enjeksiyon sistemli bir araçta kontak anahtarını açtıktan sonra marş yapmadan önce enjeksiyon sistemi uyarı lambasının sönmesi beklenir. Oksijen sondası ve kanistas kutusu enjeksiyon sitemli araçta yakıt sistemi parçasıdır. Enjeksiyon sisteminin faydası yakıt tasarrufu sağlamasıdır RADYATÖR-RADYATÖR HORTUMLARI-KALORİFER HORTUMLARI-DEVİRDAİM (SU POMPASI)-TERMOSTAT-HARARET MUŞURU-HARARET GÖSTERGESİ- TAKVİYE SU KABI FAN MUŞURU VE FAN MOTORU SOĞUTMA SİSTEMİ PARÇALARIDIR. Soğutma sisteminin görevi motoru verimli çalışabileceği sıcaklıkta ayarlamaktır. Motor çok sıcaksa hararet yapmışsa radyatöre konulacak su ılık ve kireçsiz olmalıdır. Çok sıcak radyatörün kapağı hava basıncı alındıktan sonra yavaşça açılır. Hararet yapmış motora ılık su motor rölantide çalıştırılarak yavaş yavaş takviye su kabından ilave edilir. Radyatör suyu azalmış ise peteklerin üzerine kadar içilebilecek nitelikte su ilave edilir. Radyatör hortumlarındaki ve kalorifer hortumlarındaki kaçak suyun aşırı miktarda azalmasına neden olur. Radyatör kapağı bozuksa,petekleri tıkalı ise silindir bloğunda çok miktarda kireçlenme var ise motor hararet yapar. Silindir kapağı contası arızalı yırtık ise motor hararet yapar. Donmayı önlemek için radyatöre antifriz ilave edilir.motor suyu günlük kontrol edilir. Su pompası (devirdaim) hareketini krank mili kasnağından V kayışı ile alır. Su pompasının görevi radyatördeki suyu motor su kanallarına göndermektir. Termostatın görevi motoru çalışma sıcaklığında sabit tutmaktır. Termostat yoksa yada çıkarılmışsa motor SOĞUK ÇALIŞIR GEÇ ISINIR AŞINMALAR ARTAR. Termostat arızalı ise motor hararet yapar.hararet yaparsa klima kapatılır yada kalorifer sıcak konumda çalıştırılır. Motor suyunda yağ motor yağında su gözleniyorsa silindir kapak contasında arıza kaçak vardır Motor çalıştıktan sonra çok geç ısınıyor çalışma sıcaklığına gelmiyor ise termostat arızalıdır. Hararet muşurunun kablosu çıkmış,kopmuş yada oksit yapmış ise hararet göstergesi çalışmaz. Fan muşurunun kablosu çıkmış oksit yapmış kısa devre yapmış ise elektrikli fan motoru çalışmaz. Elektrikli fan motoru çalışmaz ise yada arızalı ise motor hararet yapar. Otomatik soğutucu fan arızalı ise motor hararet yapar. Motor çok sıcak iken soğuk su konulması silindir bloğu ve silindir kapağının çatlamasına neden olur. Motor ısının aniden yükselmesinin sebebi V kayışının kopmuş olmasıdır. Radyatörün üzerindeki fan motoru çalışmazsa motor hararet yapar V kayışına parmakla basıldığında 1,5 cm esnemelidir. V kayışı gevşek yada kopmuş ise motor hararet yapar. V kayışı çok sıkı gergin olursa alternatör yatakları bozulur. V kayışı hareketini krank mili kasnağından alır.su pompasına ve alternatöre iletir. V kayışının koptuğu ilk önce şarj lambasından göstergesinden anlaşılır. V kayışı kopunca motor ısısı aniden yükselir ve motor hararet yapar.devirdaim su pompasının kayışı V kayışıdır. KARTER-YAĞ FİLTRESİ-YAĞ POMPASI-YAĞ MUŞURU-YAĞ GÖSTERGESİ (LAMBASI)- YAĞ ÇUBUĞU YAĞLAMA SİSTEMİ PARÇALARIDIR. Yağlama siteminin görevi sürtünmeden dolayı oluşan aşınmaları önlemeye çalışmaktır. Yağlama siteminin görevi soğutma sitemine yardımcı olmaktır. Yağlama sisteminin görevi motorun iç temizliğini yapmaktır. 3
Karterin görevi motor yağına depoluk etmektir.motor yağı günlük kontrol edilir. Motorda yağ seviyesi normalin çok altında iken motor çalıştırılırsa motor ısınır yanar. Kullanma kılavuzuna göre belli kilometre sonunda motor yağı ve filtresi değiştirilir. Karterde yağın kalmadığı ilk önce yağ göstergesinden anlaşılır. Marşa basıp Motor çalıştığı andan itibaren yağ lambası ve şarj lambasının sönmesi gerekir. Taşıt hareket halinde iken yağ lambası yanar ise yani yağ göstergesi değer göstermez ise motor stop edilir. Yağ göstergesinin değer göstermemesi yağ lambasının yanması anlamına gelir. Motor yağı değiştirileceği zaman araç düz bir zemine çekilir motor stop edilir yağın kartere inmesi için 4-5 yada 6 dakika beklenir ve yağ kontrol edilir.yağ yakan aracın egsoz dumanı mavi renk çıkar. Yağ seviyesi yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır. Motor yağı değiştirileceği zaman motorun sıcak olmasına dikkat edilir. Yağ muşuru arızalı ise kablosu çıkmış kısa devre yapmış ise yağ lambası yanar. Yağ lambası yanınca motor hemen durdurulur.silindirler ve segmanlar aşınmışsa motor yağ yakar Yağlama sistemi motorda çalışan parçaların kolay hareket etmesini sağlar kolaylaştırır. Kısa devre olduğunda sistemi korumak sigortanın görevidir.sigorta atmış ise yerine aynı amperde sigorta takılır. Aracın farlarından biri sönük yanıyorsa far kablo bağlantıları gevşektir yada paslanmıştır. Farların bakımı yapılırken far ayarı yapılır.uzun farlarda gösterge panelinde mavi ışık yanar Kısa farlar 25 m uzun farlar 100 m aydınlatmalıdır. Farlar hiç yanmıyorsa far anahtarı yada far rölesi arızalı olabilir.sigorta atmış olabilir. Araca römork bağlandığında elektrik bağlantı fişi prize takılmalıdır. Araca bağlanan römorkta ikaz sistemlerinden park lambaları ve fren lambaları çalışır durumda olmalıdır. Sinyal verildiğinde Sinyal lambalarından biri yanmıyor ise yanmayan lambanın ampulü yanmıştır. Sinyal lambaları hiç yanmıyor ise sinyal flaşörü arızalıdır. Sinyal verildiğinde ön gösterge panelindeki sinyal uyarı lambası çok sık hızlı hızlı yanıp sönüyorsa sinyallerden biri yanmıyordur. Frene basıldığında fren lambalarından biri yanmıyorsa yanmayan lambanın ampulü yanmıştır. Frene basıldığında fren lambaları hiç yanmıyorsa fren muşuru arızalanmıştır.kablosu çıkmış olabilir. Sinyal ve frenlerin yanmamasının sebebi sigortaların atmış olması olabilir. Korna,fren lambaları,sinyal lambaları,park lambaları ve geri vites lambaları ikaz sistemi parçalarıdır V KAYIŞI-ALTERNATÖR-KONJEKTÖR(REGÜLATÖR)-ŞARJ LAMBASI ŞARJ SİSTEMİ PARÇALARIDIR. Alternatörün görevi hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirmektir. Alternatör motor çalıştığı andan itibaren aracın elektrik ihtiyacını karşılar. Akümülatörü dolduran yani şarj eden alternatördür. Alternatörün kablosu çıkmış kısa devre yapmış kablosu oksit yapmış yada alternatörün kömürleri aşınmış ise şarj lambası yanar. Şarj lambası yandığı zaman motor hemen durdurulur yani hemen stop edilir. Şarj lambası yandığında ilk akla gelen V kayışının kopmuş olmasıdır. Alternatör hareketini V kayışından alır.kayış gevşek ise şarj lambası yanar. Alternatörden çıkan akımı düzenleyip aküye ve diğer alıcılara gönderen konjektör (regülatör) dür. Araçta ampuller sık sık patlıyor ve akümülatör su kaybına uğruyor ise konjektör arızalıdır. Konjektör yani regülatör arızalı ise akü su kaybeder ampuller patlar ve şarj lambası yanar. V kayışının koptuğu ilk önce şarj göstergesinden anlaşılır.şarj sistemindeki gerilimi sınırlandıran regülatördür. MARŞ MOTORU-MARŞ DİŞLİSİ-VOLAN DİŞLİSİ MARŞ SİSTEMİ PARÇALARIDIR. Marş motorunun görevi motora ilk hareketi vermektir. Araçta kontak anahtarını açıp marşa basma süresi en fazla 10-15 saniyedir. 10-15 saniyeden fazla marş yapılırsa akümülatör boşalır ve marş motoru zarar görür. Çalışan motora marş yapıldığı takdirde marş dişlisi zarar görür. Marş motoru hareketini volan dişlisine iletir. Marşa basıldığında TIK diye ses gelip motor çalışmaz ise akünün kutup başları oksit yağmış yada gevşemiş olabilir.akümülatör boşalmış olabilir. Marşa basıldığında motor çalışmaz kornada çalmaz ise akümülatör boşalmıştır. Marşa basıldığında marş motoru çalışmaz ancak korna ve farlar çalışırsa marş motoru kablosu çıkmış olabilir marş motoru kömürü bitmiş arıza yapmış olabilir. FREN PEDALI-FREN ANA MERKEZ POMPASI-WESTİNGHAUS-FREN BORULARI- FREN BALATALARI-FREN KAMPANALARI-TEKERLEK SİLİNDİRİ FREN SİSTEMİ PARÇALARIDIR. Fren yağı hidrolik yağıdır.günlük bakımda kontrol edilir. Fren yağı eksilmiş ise hidrolik ile tamamlanır. Frene basıldığında etkili bir frenleme olmuyor ise sistemde hava vardır Frene basıldığında pedal yeterince sertleşmiyorsa hidrolik kalmamıştır. Frene basıldığında etkili bir frenleme olmuyorsa fren sistemi aşırı ısınmıştır. Westinghouse frenli bir araçta taşıt hareket halinde iken kontak anahtarı kapatılır ise fren tutmaz Kampana fren sistemi parçasıdır.aracı yavaşlatmak için sadece fren pedalına basılır Tekerlek silindiri fren sistemi parçasıdır. Servis ayak frenine basıldığında ön ve arka tekerlekler birlikte durur. El freninin görevi duran aracı sabitlemektir. Sürekli fren sürtünmesi frenleri sıkı olması anlamına gelir.fren sisteminde fren ayarı yapılmaldır. Motor kompresyon freninin taşıta etkisi taşıtı yavaşlatmasıdır. ABS fren sisteminin avantajı direksiyon hakimiyeti sağlamasıdır. Havalı fren ek parçaları hava kompresörü ve hava tüpüdür. Hava frenli bir araçta hava basınç saati değer göstermiyorsa araç yerinden hareket ettirilmez. Frene basıldığında sürtünme sesleri geliyorsa balata ve disk yüzeyi tozlanmıştır. 4
Diskli fren sisteminin avantajı balata ve disk yüzeyinin daha kolay soğumasıdır. Araç hareket ettirilmek istendiğinde zorlanıyor ise el freni çekilidir. El freni çekili halde yola devam edilir ise fren balataları ısınır ve yanar. Kışın soğuk havalarda el freni çekik unutulursa fren balataları donarak kampanaya yapışır. DİREKSİYON-DİREKSİYON MİLİ-DİREKSİYON KUTUSU-ROT KOLLARI- ROT BAŞLARI-ROTİLLER-SALINCAK VE TRAVERS ÖN DÜZEN SİSTEMİ PARÇALARIDIR. Direksiyon kutusunun bakımı yapılırken yağına ve yağ kaçağı olup olmadığına bakılır. Rot ayarının yapılma sebebi aracın düzgün istikamet takibi içindir. Rot başları ve rotiller ön düzen sistemi parçasıdır.direksiyonun hareketi direksiyon mili sayesinde dişli kutusuna iletilir. Muhtemel ön düzen sistemi bozukluğunda ön lastikler içten yada dıştan aşınır. Rot başları aşınmış ise direksiyonda boşluklar meydana gelir ve sesler artar. Direksiyon kutusu arızalı ise boşluklar artar.araç bir tarafa çeker. Rot ayarı bozuk olan bir araç sağa yada sola çeker düz gitmez VOLAN-KAVRAMA(DEBRİYAJ)-VİTES KUTUSU(ŞANZIMAN)-ŞAFT-DİFERANSİYEL- AKSLAR VE TEKERLEKLER AKTARMA ORGANLARI PARÇALARIDIR. Kavrama (debriyaj) sistemi volan ile vites kutusu arasındadır. Debriyaj teli kopmuş ise araç vitese geçmez Ani ve sert kalkış yapılması debriyaj balatasının sıyrılarak aşınmasına neden olur. Araç vitese geçmiyorsa ayak debriyaj pedalından çekilip yeniden basılır. Vites değiştirirken ses geliyor ise debriyaj pedalına tam basılmamıştır. Taşıt hareket halinde iken debriyaja yarım basılması debriyaj baskı balatasının aşınmasına ve debriyaj bilyesinin bozulmasına neden olur. Vites değiştirme imkanı sağlayan pedal debriyaj pedalıdır.vites değiştirirken debriyaj pedalına basılır. Vites kutusu aracın gücünü ve torkunu ayarlar. Yakıt tasarrufu sağlamak için araç uygun vites ve devirde kullanılmalıdır. Araca geri hareket yeteneğini kazandıran vites kutusu yani şanzımandır. Vites kutusunun bakımı yapılırken sadece yağına yağ kaçağı olup olmadığına bakılır. Şaftın (kardan mili) görevi vites kutusunun hareketinin diferansiyele iletmektir. Şaft tan almış olduğu hareketi 90 derece çevirip aks lara ve tekerleklere ileten parça diferansiyeldir. Tekerleklerin virajlarda farklı hız ve açılarda dönmesini sağlayan sitem diferansiyel sistemidir. Diferansiyeli bakımı yapılırken sadece yağına yağ kaçağı olup olmadığına bakılır. Ayna dişli mahruti dişli istavroz dişli diferansiyeli dişlileridir.ancak bunlara bakılmaz. Aktarma organlarında dişli yağı kullanılır.aracı stop ettirmeden durdurmak için debriyaj ve frene basılır Diferansiyeli hareketini tekerleklere ileten parça aks tır. DEBRİYAJ VİTES KUTUSU ŞAFT DİFERANSİYEL AKS TEKERLEKLER Lastik havalarının fazla olması lastiklerin ortadan aşınmasına neden olur.araçta ve direksiyonda titremeler olur. Lastiklerin üzerindeki rakamlar lastiğin ebatları hakkında bilgi verir. Aracın lastikleri araca binileceği zaman kontrol edilir.lastiklerde balanssızlık varsa tekerlek yatakları kısa sürede aşınır. Lastiklerin havası az olursa enerji kaybı ve yakıt sarfiyatı artar.lastikler kenarlardan aşınır direksiyon zor döner. Lastiklerden biri yeni diğeri eski olursa araç bir tarafa çeker.lastiklerde balanssızlık varsa sürüş konforu azalır Lastiklerden biri dubleks diğeri şamyelli olursa araç bir tarafa çeker.fazla hava basılırsa aracın yola tutunması zorlaşır Kışın karlı havalarda çekici lastiklerin ikisine birden zincir takılır. Lastiklerin havası ısıdan dolayı fazlalaşmış ise olduğu değerde bırakılır. Lastiklerde balansızlık var ise direksiyonda belli hızlarda titreşimler meydana gelir. Lastik değiştirileceği zaman araçta el freni çekilmelidir. Lastikleri sabitleyen civatalara bijon adı verilir.bijonların temizliği kuru bezle yapılır. Yeni bir araçta 1000-2000 km sonunda servislerde yapılan bakıma ilk bakım adı verilir. Yeni bir aracın parçalarının alışma zamanı 1000-2000 km dir ve bu zaman rodaj zamanı adı verilir. Rodaj zamanı boyunca ani ve sert kalkış yapılmaz fazla sürat yapılmaz. Rodaj zamanı boyunca ani ve sert kalkıştan kaçınılır fazla süratten kaçınılır. Silindir içerindeki yanmış gazlar egsoz borusu ile dışarı atılır.kilma araç içindeki nem oranını düzenleyen elemandır. Yanmış gazların sesini azaltan parça egsoz susturucusudur.klimanın araç içine aldığı havayı polen filtresi temizler Katalitik konvertör bulunan araçlarda kurşunsuz benzin kullanılır.egzoz gaz emisyonunu katalitik konvertör ayarlar Katalitik konvertör zehirli gazların zehirleyici etkilerini azaltır. Sıkıştırılmış yakıt ile hava karışımını buji ile ateşleyerek çalışan motor benzin motorudur. Süspansiyon sistemi parçaları yaylar ve amortisörlerdir.geri vites lambaları beyaz renkli yanar Yoldan dolayı meydana gelen titreşim ve darbeleri üzerine alan sönümleyen parça yaylardır. Yayların salınımını yani esnemesini kontrol altına alan oynama zamanını sınırlayan parça amortisör dür. Araçta kısa devreden doğacak yangın durumunda bataryanın(akünün) kutup başı çıkartılır. Araca bağlanan römorkta ikaz sistemlerinden park lambaları fren lambaları sinyal lambaları çalışmalıdır. Römorkun elektrik bağlantı fişi prizine takılmalı ve römorkla aracın bağlantısına gres yağı sürülmelidir. Kuru bakımsız akülerde yeşil ışık akünün şarjlı olduğunu siyah ışık şarj gerektiğini beyaz ışık safsu ilavesi gerektiğini belirtir. Mustafa ÖZKAN 5
6 HIZ GÖSTERGESİ VE YAĞ LAMBASI