Hazine Müsteşarlığı 2008 Yılı Faaliyet Raporu
ii
BAKAN SUNUŞU Kamu kaynaklarının ulusal hedeflerimize uygun olarak şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri çerçevesinde etkili ve verimli bir şekilde kullanılması, iyi yönetişimin sağlanması ve kamu hizmetlerinin kaliteli ve paydaş odaklı üretilmesi, Hükümetimizin en önemli önceliklerindendir. Bu çerçevede, en önemli reformlardan olan ve üç yıllık bir geçiş döneminden sonra 2006 yılında yürürlüğe giren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile kamu kurumları; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde, geleceğe ilişkin vizyon oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek, faaliyet sonuçlarını yıllık faaliyet raporlarıyla kamuoyunun bilgisine sunmakla yükümlü kılınmışlardır. Bu bağlamda hazırlanan Hazine Müsteşarlığı 2008 Yılı Faaliyet Raporunun kamuoyunun bilgi ihtiyacını karşılamasını temenni eder, Raporun hazırlanmasında emeği geçen Hazine personeline teşekkür ederim. Ali BABACAN Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı iii
iv
MÜSTEŞAR SUNUŞU Küreselleşmenin getirdiği hızlı değişime ayak uydurmak ve değişimi yönetmek için pek çok ülke tarafından 1980 li yıllardan itibaren uygulanmakta olan modern kamu yönetimi anlayışı, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile ülkemizde de yerleşmeye başlamıştır. Söz konusu Kanun, kamu kaynaklarının rasyonel harcanmasını ve harcamalarda şeffaflık ile hesap verebilirliği ön plana çıkarırken; yönetim anlayışı anlamında kamu yöneticilerinin gündelik sorunlarla ilgilenmenin yanı sıra, stratejik yönetim anlayışını benimsemelerini öngörmekte ve bunun yasal altyapısını oluşturmaktadır. Bu anlamda kamu kurumları, faaliyetlerine ilişkin plan ve programlarını stratejik yönetim anlayışı çerçevesinde belirleyerek bütçelerini de performans ölçümüne imkan verecek şekilde hazırlamak ve gerek faaliyet sonuçlarını gerekse bütçe uygulama sonuçlarını yıllık olarak kamuoyuna raporlamak zorundadır. Böylece kurumlar, kendilerine tahsis edilen bütçe kaynaklarını hangi faaliyetlerde kullandıklarını kamuoyuna açıklamak suretiyle mali yönetim reformunun gerektirdiği hesap verme ve şeffaflık ilkelerini yerine getireceklerdir. Kamu mali varlık ve yükümlülük yönetimi, uluslararası ekonomik ilişkiler, kamu iktisadi teşebbüsleri, uluslararası doğrudan yatırımlar ve devlet yardımları, sigortacılık ve özel emeklilik ile kambiyo alanlarında ülke ekonomisinde önemli görev ve sorumlulukları olan ve merkezi yönetim bütçesinin önemli bir kısmını kullanan Hazine Müsteşarlığının söz konusu işlevlerine ilişkin faaliyetleri ve harcamaları konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi ayrı bir önem arz etmektedir. Bu anlayışla hazırlanan Hazine Müsteşarlığı 2008 Yılı Faaliyet Raporu nu herkes için faydalı olması temennisiyle kamuoyunun bilgisine sunar, 2008 yılı faaliyetleri kapsamında gayretli çalışmalarından dolayı mesai arkadaşlarımı tebrik ederim. İbrahim H. ÇANAKCI Müsteşar v
vi
İÇİNDEKİLER 1. GENEL BİLGİLER... 1 1.1. YETKİ, GÖREV VE SORUMLULUKLAR... 2 1.2. İDAREYE İLİŞKİN BİLGİLER... 3 1.2.1. Yönetim ve İç Kontrol Sistemi... 3 1.2.2. Fiziksel Yapı... 3 1.2.3. Örgüt Yapısı... 4 1.2.4. Bilgi ve Teknolojik Kaynaklar... 6 1.2.5. İnsan Kaynakları... 7 1.2.5.1. Merkez Teşkilatı... 7 1.2.5.2. Bağlı Kuruluşlar, Yurt Dışı ve Taşra Teşkilatı... 7 1.2.6. Görevler ve Sunulan Hizmetler... 7 1.2.6.1. Ana Hizmet Birimlerinin Görevleri ve Sundukları Hizmetler... 7 1.2.6.2. Denetim Birimlerinin Görevleri ve Sundukları Hizmetler... 10 1.2.6.3. Danışma Birimlerinin Görevleri ve Sundukları Hizmetler... 12 1.2.6.4. Yardımcı Hizmet Birimlerinin Görevleri ve Sundukları Hizmetler... 13 1.2.6.5. Yurt Dışı Teşkilatının Görevleri ve Sunduğu Hizmetler... 14 1.2.6.6. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünün Görevleri ve Sunduğu Hizmetler... 15 2. AMAÇLAR VE HEDEFLER...17 2.1. AMAÇLAR ve HEDEFLER... 18 2.2. TEMEL POLİTİKALAR ve ÖNCELİKLER... 19 3. FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER...21 3.1. MALİ BİLGİLER... 22 3.1.1. Bütçe Uygulama Sonuçları... 22 3.1.2. Temel Mali Tablolara İlişkin Açıklamalar... 23 3.1.3. İç ve Dış Denetim Sonuçları... 23 3.2. PERFORMANS BİLGİLERİ... 24 3.2.1. Faaliyet ve Proje Bilgileri... 24 3.2.1.1. Ana Hizmet Birimleri Tarafından Yapılan Faaliyetler... 24 A) Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü... 24 B) Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü... 35 C) Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü... 44 D) Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü... 57 vii
E) Sigortacılık Genel Müdürlüğü... 65 F) Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü... 70 G) Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü... 75 H) Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü... 81 3.2.1.2. Denetim Birimleri Tarafından Yapılan Faaliyetler... 83 A) Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanlığı... 83 B) Sigorta Denetleme Kurulu Başkanlığı... 87 C) İç Denetim Birimi Başkanlığı... 95 3.2.1.3. Danışma Birimleri Tarafından Yapılan Faaliyetler... 97 A) Hukuk Müşavirliği... 97 B) Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı... 98 3.2.1.4. Yardımcı Hizmet Birimleri Tarafından Yapılan Faaliyetler... 101 A) Personel Dairesi Başkanlığı... 101 B) İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı... 107 C) Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği... 108 D) Savunma Uzmanlığı... 109 3.2.1.5. Bağlı Kuruluş Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü Tarafından Yapılan Faaliyetler... 110 3.2.1.6. Yurt Dışı Teşkilatı Yapılan Faaliyetler... 114 EK-1. İÇ KONTROL GÜVENCE BEYANI...119 EK-2. MALİ HİZMETLER BİRİM YÖNETİCİSİNİN BEYANI...120 viii
ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1: Hazine Müsteşarlığı Organizasyon Şeması... 5 GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1: İskontolu İç Borçlanmanın Ağırlıklı Ortalama Maliyeti... 25 Grafik 2: Piyasalardan Yapılan İç Borçlanmanın Ağırlıklı Ortalama Vadesi... 26 Grafik 3: Merkezi Yönetim Borç Stoku Döviz ve Faiz Kompozisyonu (2008 Yıl Sonu)... 31 Grafik 4: Yıllar İtibarıyla Sermaye İhracı... 60 Grafik 5: Yıllar İtibarıyla Döviz Bürolarının Kar/Zarar Durumu (Bin TL)... 62 Grafik 6: Yıllar İtibarıyla Döviz Bürolarının İşlem Hacmi (Milyon $)... 62 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Bilgi ve Teknoloji Kullanımında Yararlanılan Araçlar... 6 Tablo 2: Hazine Müsteşarlığı Bütçesi (2008-TL)... 22 Tablo 3: Birimlere Göre Hazine Müsteşarlığı Bütçesi (2008-TL)... 22 Tablo 4: Hazine Müsteşarlığı Operasyonel Bütçesi (2008-TL)... 23 Tablo 5: Hazine Finansman Durumu (Milyar TL)... 24 Tablo 6: İç Borçlanmanın Para Birimine ve Faiz Ödeme Biçimine Göre Ayrımı (Milyar TL)... 25 Tablo 7: Dış Borç Ödenek Kullanımı (Milyon TL)... 29 Tablo 8: Dış Borç Servisi (Milyon TL)... 30 Tablo 9: İç Borç Ödenek Kullanımı (Milyon TL)... 30 Tablo 10: Merkezi Yönetim Brüt Borç Stoku... 31 Tablo 11: Yıl Sonu İtibarıyla Hazine Alacak Stoku (Milyon TL)... 34 Tablo 12: Kuruluşların Görev Zararı Alacakları ve Yapılan Ödemeler (2008-Bin TL)... 37 Tablo 13: Hazinenin Sermaye Yükümlülüğü (Hazine Portfoyü-Bin TL)... 38 Tablo 14: İşletmeci KİT lere Bütçeden Aktarılan Tutarlar (Milyon TL)... 38 Tablo 15: T. Halk Bankası Sübvansiyonlu Kredi Uygulaması (Milyon TL)... 39 Tablo 16: Sübvansiyonlu Tarımsal Kredi Uygulaması (T.C. Ziraat Bankası ve TKK) (Milyon TL)... 39 Tablo 17: Vergi Dışı Normal Gelirler (Milyon TL)... 41 Tablo 18: Uluslararası Sermaye Piyasalarında Gerçekleştirilen Tahvil İhraçları (2008)... 44 Tablo 19: Yatırımcı Toplantıları (2008)... 44 Tablo 20: Kredi Notlarının Gelişimi (2003-2008)... 45 Tablo 21: Proje Finansmanı için Anlaşması İmzalanan Sektörlere Göre Orta ve Uzun Vadeli Kamu Kredileri (2008-Taahhüt Bazında)... 46 Tablo 22: Proje Kredilerinin Kreditörlere Göre Dağılımı (Taahhüt Bazında)... 47 Tablo 23: Proje Kredilerinin Kullanıcı Kuruluşlara Göre Dağılımı (Taahhüt Bazında)... 47 Tablo 24: Dış Proje Kredi Kullanımlarının Sektörlere Göre Dağılımı (2008)... 48 Tablo 25: Dış Kredi Kullanımlarının Kreditörlere Göre Dağılımı (2008)... 48 Tablo 26: IMF den Sağlanan Krediler ve Borç Servisi (1999-2008)... 49 Tablo 27: Dünya Bankası Proje Kredileri (31 Aralık 2008 itibarıyla- Milyon ABD Doları)... 50 Tablo 28: Avrupa Kredi Kuruluşlarından Sağlanan ve Kullanımı Devam Eden Krediler (2000-2008)... 52 Tablo 29: Ülkelere Göre Sermaye İhracı... 59 Tablo 30: Sermaye İhracının Sektörel Dağılımı... 60 Tablo 31: Yıllara Göre İşlenmemiş Altın İthali... 61 Tablo 32: İkrazatçıların Faaliyet Bilgileri... 63 Tablo 33: Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Konsolide Bilançoları (TL)... 65 Tablo 34: Prim Üretimi Artışına İlişkin Göstergeler... 65 Tablo 35: Bireysel Emeklilik Sistemi Göstergeleri... 66 Tablo 36: Uluslararası Sermayeli Firmaların Yatırımlarına Verilen Teşvik Belgeleri (2007-2008)... 72 Tablo 37: Yatırım Tamamlama Vizesi Yapılan Yatırım Teşvik Belgeleri (2008)... 73 Tablo 38: Uluslararası Sermayeli Firmaların Yatırımlarına Verilen Teşvik Belgelerinde İlk Beş Sektör (2008) 73 Tablo 39: Yatırım Teşvik Belgelerinin Bölgesel Dağılımı (2008)... 75 Tablo 40: Yatırım Teşvik Belgelerinin Yatırım Cinsine Göre Dağılımı (2008)... 75 Tablo 41: Yatırım Teşvik Belgelerinin Sektörel Dağılımı (2008)... 76 ix
Tablo 42: KOBİ Teşvik Belgeleri Bölgesel Dağılımı (2008)... 76 Tablo 43: KOBİ Teşvik Belgeleri Sektörel Dağılımı (2008)... 76 Tablo 44: KOBİ Teşvik Belgelerinin Yatırım Cinsine Göre Dağılımı (2008)... 77 Tablo 45: Tamamlaması Yapılan Ekspertiz İşlemleri (2008)... 77 Tablo 46: Tamamlama Vizesi Yapılan Yatırım Teşvik Belgelerinin Bölgesel Dağılımı (2008)... 78 Tablo 47: Tamamlama Vizesi Yapılan Yatırım Teşvik Belgelerinin Sektörel Dağılımı (2008)... 78 Tablo 48: Tamamlama Vizesi Yapılan Yatırım Teşvik Belgelerinin Yatırım Cinslerine Göre Dağılımı (2008).. 78 Tablo 49: İl Bazında Yapılan Enerji Desteği Ödemeleri (2008-Tesis ve İstihdam Sayıları)... 79 Tablo 50: İnceleme ve Denetim Sonuçları (2007-2008)... 83 Tablo 51: İnceleme ve Denetim Sonuçları (2008)... 87 Tablo 52: Konusuna Göre İnceleme ve Denetleme Oranları (2008)... 87 Tablo 53: Finansal Tablolar ve Teknik Karşılıklarla İlgili Denetim Sonuçları... 88 Tablo 54: Mali Bünye İle İlgili Denetim Sonuçları... 89 Tablo 55: Hasar İşlemleri Denetim Sonuçları... 90 Tablo 56: Bireysel Emeklilik İşlemleri Denetim Sonuçları... 91 Tablo 57: Hayat Dalı İş ve İşlemleri Denetim Sonuçları... 91 Tablo 58: Şikayet İnceleme Sonuçları... 92 Tablo 59: İç Denetim Planına Dahil Edilen Denetim Alanları (2008-2010 Dönemi)... 95 Tablo 60: Denetim Faaliyetleri (2008)... 96 Tablo 61: Hukuk Müşavirliğine İntikal Eden Davalar... 97 Tablo 62: Hukuk Müşavirliğince Verilen Görüşler... 97 Tablo 63: Bütçe İşlemleri... 99 Tablo 64: Ön Mali Kontrol Kapsamında Yapılan Zorunlu Kontrol Sayısı... 99 Tablo 65: Ön Mali Kontrolü Yapılan Ödeme Emri Belgeleri... 100 Tablo 66: Ön Mali Kontrolü Yapılan Muhasebe İşlem Fişi Belgeleri... 100 Tablo 67: Birimler İtibarıyla Personel Sayıları... 101 Tablo 68: Hazine Müsteşarlığı Personelinin Yabancı Dil (KPDS) Seviyesi... 102 Tablo 69: Mesleki Yeterlilik Sertifika, Diploma ve Ruhsatları... 102 Tablo 70: Yurt Dışı Teşkilatında Görev Yapmakta Olan Personel... 103 Tablo 71: Uluslararası Kuruluşlarda Görev Yapmakta Olan Personel... 103 Tablo 72: Yönetim Kurulu Üyesi Olarak Görev Yapan Hazine Personeli... 103 Tablo 73: Denetim Kurulu Üyesi Olarak Görev Yapan Hazine Personeli... 104 Tablo 74: Hizmet İçi Eğitim Faaliyetleri... 104 Tablo 75: Katılım Sağlanan Seminer, Panel, Konferans, Toplantı vb. Faaliyetler... 105 Tablo 76: Yurt Dışında Lisans Üstü Eğitim Görmekte ve Staj Yapmakta Olan Personel Sayısı... 105 Tablo 77: Genel Evrak İşlemleri... 107 Tablo 78: Kurum Tabipliğince Gerçekleştirilen Tedavi ve Sevk İşlemleri... 107 Tablo 79: Kullanımdaki Lojman Sayısı... 107 Tablo 80: İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı Tarafından Yapılan Diğer İşlemler... 107 Tablo 81: Madeni Para Üretimi... 110 Tablo 82: Madeni Hatıra Para, Madalyon ve Hatıra Nitelikli Ürün Üretimi... 110 Tablo 83: Madalya, Madalyon ve Nişan Üretimi... 111 Tablo 84: Mühür ve Soğuk Damga Üretimi... 111 Tablo 85: Vize / Harç Pulu ve Kıymetsiz Evrak Üretimi... 112 Tablo 86: Kıymetli Evrak Üretimi... 112 Tablo 87: İlgili Ülke Gerçek ve Tüzel Kişilerinin Talepleri... 115 Tablo 88: Ülkemizde ve İlgili Ülkelerdeki Yerleşik Türk Gerçek ve Tüzel Kişilerin Yurt Dışı Teşkilatından Talepleri... 115 x
KISALTMALAR AB ABD AKKB AYB BM ÇTTH DASK DFİF DİBS DTÖ EBRD EGM EXIMBANK GATS GSM IBRD IMF IPA İAB İKB JCR KİT KOBİ ODTÜ OECD ÖYK PTT SDR TCDD TCMB TEDAŞ TL TMSF TMTB TPAO TRAMER TŞFAŞ YDK YKTK YOİKK Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası Avrupa Yatırım Bankası Birleşmiş Milletler Çalışanları Tasarrufa Teşvik Hesabı Doğal Afet Sigortaları Kurumu Destekleme ve Fiyat İstikrarı Fonu Devlet İç Borçlanma Senetleri Dünya Ticaret Örgütü Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Emeklilik Gözetim Merkezi Türkiye İhracat Kredi Bankası Hizmet Ticareti Genel Anlaşması Küresel Mobil İletişim Sistemi Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası Uluslararası Para Fonu Katılım Öncesi Mali İşbirliği Aracı İstanbul Altın Borsası İslam Kalkınma Bankası Japon Kredi Derecelendirme Kuruluşu Kamu İktisadi Teşebbüsleri Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Özelleştirme Yüksek Kurulu Türkiye Posta Telgraf Teşkilatı Özel Çekme Hakkı Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Türk Lirası Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Trafik Sigortası Bilgi Merkezi Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yatırım Danışma Konseyi Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmaları Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu xi
xii
BÖLÜM 1 GENEL BİLGİLER 1
Hazine Müsteşarlığının 2008 yılı Faaliyet Raporu, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun 41 inci maddesi ile Kamu İdarelerince Hazırlanacak Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda hazırlanmıştır. HAZİNE MÜSTEŞARLIĞININ VİZYONU: Ekonomik kalkınmanın sağlanmasında öncü ve kurumsal yönetimde model olarak kabul edilen bir kurum olmaktır. HAZİNE MÜSTEŞARLIĞININ MİSYONU: Ülkemizin kalkınmasına katkıda bulunmak amacıyla, ekonominin tüm aktörleriyle işbirliği içerisinde, şeffaf, hesap verebilir ve etkin bir şekilde; kamu mali varlık ve yükümlülüklerini yönetmek, ekonomik, finansal ve sektörel politikalar ile düzenlemeleri oluşturmak, uygulamak, denetlemek ve uluslararası ekonomik ilişkilerin koordinasyonunu sağlamaktır. 1.1. YETKİ, GÖREV VE SORUMLULUKLAR Hazine Müsteşarlığının görevleri, 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun da aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Ekonomi politikalarının tespitine yardımcı olmak, Hazine işlemleri ve kamu finansmanına ilişkin faaliyetleri yürütmek, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve devlet iştiraklerine ilişkin pay sahipliğinin gerektirdiği faaliyetleri yürütmek, İkili ve çok taraflı dış ekonomik ilişkileri düzenlemek, Uluslararası ve bölgesel ekonomik ve malî kuruluşlarla ilişkileri yürütmek, Yabancı ülke ve kuruluşlardan borç ve hibe alınması ve verilmesine ilişkin işlemleri yürütmek, 2
Ülkenin finansman politikaları çerçevesinde sermaye akımlarına ilişkin düzenlemeleri yapmak ve kambiyo rejimine ilişkin faaliyetleri yürütmek, Sigortacılık sektörüne ilişkin izleme ve düzenleme faaliyetlerini yürütmek, Yatırım ve yatırım teşvikleri ile doğrudan yabancı sermaye yatırımları faaliyetlerini düzenlemek, uygulamak, uygulamanın izlenmesi ve geliştirilmesine ilişkin esasları tespit etmek, İlgili mevzuatla verilen diğer görevleri yerine getirmektir. 1.2. İDAREYE İLİŞKİN BİLGİLER 1.2.1. Yönetim ve İç Kontrol Sistemi 2008 yılında, Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği ve Stratejik Plan (2009-2013) çerçevesinde, Hazine Müsteşarlığı İç Kontrol Sisteminin uluslararası en iyi uygulamalar seviyesine yükseltilmesi için Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı koordinasyonunda bir proje başlatılmıştır. Hazine Müsteşarlığı faaliyetlerinin eşgüdüm içinde, stratejik amaç ve hedeflere uygun biçimde yürütülmesini sağlamak için Müsteşar başkanlığında birim amirleriyle periyodik yönetim toplantıları düzenlenmektedir. Hazine Müsteşarlığı faaliyetlerinin sonuçları ile ilgili, şeffaflık ve hesap verebilirliğin bir gereği olarak; başta Kamu Borç Yönetimi ve KİT Hazine Pay Sahipliği Raporları olmak üzere, uluslararası doğrudan yatırımlar, sigortacılık ve özel emeklilik, yatırımlarda devlet yardımları gibi alanlarda düzenlenen raporlar vasıtasıyla kamuoyu periyodik olarak bilgilendirilmektedir. Kurumsal ve yönetsel süreçlerin etkinliğinin artırılmasını teminen, Hazine Müsteşarlığı İç Denetim Birimi Başkanlığı tarafından İç Denetim Programı hazırlanmış ve anılan birimce bu çerçevede bazı denetim ve danışmanlık faaliyetlerinde bulunulmuştur. 1.2.2. Fiziksel Yapı Hazine Müsteşarlığı merkez teşkilatı, Dış Ticaret Müsteşarlığı ile ortaklaşa kullanılan, İnönü Bulvarı No:36 Emek/Ankara adresinde bulunan yerleşkede hizmet vermektedir. Yerleşke toplam 67.068 m 2 kullanım alanı üzerine kurulmuş 1 adet ana bina (A Blok) ile 5 adet ek binadan (B,C,D,E,F Blokları) oluşmaktadır. Yerleşke içinde 344 kişi kapasiteli Konferans Salonu ile bir de kütüphane bulunmaktadır. 3
1.2.3. Örgüt Yapısı Hazine Müsteşarlığı, Başbakanlığa bağlı bir kuruluştur. Başbakan, Hazine Müsteşarlığı ile ilgili yetkilerini gerekli gördüğü takdirde bir Devlet Bakanı vasıtasıyla kullanabilmektedir. Hazine Müsteşarlığı bünyesinde merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatları ile bağlı kuruluş olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü bulunmaktadır. Müsteşar, Hazine Müsteşarlığının üst yöneticisidir. Hazine Müsteşarlığında, 3 müsteşar yardımcısı görev yapmaktadır. Denetim, danışma ve yardımcı hizmet birimlerinin tamamı, ana hizmet birimlerinden ise Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü ile Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü doğrudan Müsteşar a bağlıdır (Şekil 1). 4
Şekil 1: Hazine Müsteşarlığı Organizasyon Şeması MÜSTEŞAR Doğrudan Bağlı Birimler Müsteşar Yardımcısı Müsteşar Yardımcısı Müsteşar Yardımcısı Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanlığı Hukuk Müşavirliği Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü Sigorta Denetleme Kurulu Başkanlığı Personel Dairesi Başkanlığı Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü Savunma Uzmanlığı İç Denetim Birimi Başkanlığı İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü Taşra Teşkilatı Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı a Yurt Dışı Teşkilatı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği Müsteşarlık Müşavirleri 5
1.2.4. Bilgi ve Teknolojik Kaynaklar Hazine Müsteşarlığı bilişim sistemleri, etkin bir bilişim ve iletişim teknolojileri altyapısına sahiptir. Bilişim altyapısı: 1. Yerel Bilgisayar Ağı, 2. Geniş Alan Ağı (WAN), 3. Sunucular, bileşenlerinden oluşmaktadır. 4. Kullanıcı Bilgisayarları Altyapı ve üzerinde çalışan bilgi sistemleri için aşağıdaki donanımlar kullanılmaktadır. Tablo 1: Bilgi ve Teknoloji Kullanımında Yararlanılan Araçlar Bilgisayar Diğer Donanım Sistem Odası Araçlar* Adet 2007 2008 Kişisel Bilgisayar 886 916 Diz Üstü Bilgisayar 178 109** Terminal Bilgisayar (Thin Client) 539 543 Yazıcı 318 330 Projektör 16 21 Faks 46 50 Fotokopi Makinesi 52 56 Tarayıcı 50 50 Sunucular 91 92 Klima 2 2 Kesintisiz Güç Kaynağı 2 2 Yönlendiriciler 3 3 Ağ Anahtarları 45 45 (*) 31 Aralık 2008 itibarıyla aktif kullanımda olan araçlardır. (**) Hurdaya ayırma işlemi sonrası, 2008 yılı sonu taşınır kayıtları esas alınmıştır. Hazine Müsteşarlığının temel faaliyetlerini yürütmek ve raporlamak amacıyla bilgi sistemleri kullanılmaktadır. Bu sistemlerin başlıcaları; İç Borç, Dış Borç, Alacak Yönetimi, Devlet Borçları Muhasebesi, Dış Borç Proje Takibi, Proje Finansmanı ve Uluslararası Doğrudan Yatırım işlemlerinde kullanılan bilgi sistemleridir. Kamuoyunun bilgilendirilmesi amacıyla www.hazine.gov.tr adresinden Türkçe ve İngilizce olarak internet sitesi hizmeti verilmektedir. İnternet sitesinde ana hizmet birimlerinin yanı sıra denetim ve danışma birimleri ile yardımcı hizmet birimlerinin görev, sorumluluk ve faaliyetlerine ilişkin ayrıntılı bilgiler sunulmaktadır. Ayrıca kurum içi bilgi ve doküman paylaşımına imkan sağlayacak şekilde intranet sitesi de faaliyette bulunmaktadır. 6
1.2.5. İnsan Kaynakları Hazine Müsteşarlığında merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatları ile bağlı kuruluş olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünde toplam 1.824 personel istihdam edilmektedir. Söz konusu sayının %40 ı meslek memurlarından 1 oluşmaktadır. 1.2.5.1. Merkez Teşkilatı Hazine Müsteşarlığı merkez teşkilatında 834 ü erkek, 532 si kadın olmak üzere toplam 1.366 personel çalışmaktadır. Toplam personelin %56 sı ana hizmet, %13 ü denetim, %2 si danışma, %29 u ise yardımcı hizmet birimlerinde istihdam edilmektedir. 1.2.5.2. Bağlı Kuruluşlar, Yurt Dışı ve Taşra Teşkilatı Hazine Müsteşarlığı bağlı kuruluşu olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünde 334, yurt dışı teşkilatında 48 ve Kambiyo Müdürlüklerinden oluşan taşra teşkilatında ise 76 personel çalışmaktadır. 1.2.6. Görevler ve Sunulan Hizmetler 1.2.6.1. Ana Hizmet Birimlerinin Görevleri ve Sundukları Hizmetler A) Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü Hazine işlemlerini yürütmek, devlet giderlerinin gerektirdiği nakdi sağlamak ve yönetmek, Devletin iç borçlanmasını ihraç ettiği hazine bonosu, devlet tahvili ve diğer iç borçlanma araçlarıyla yürütmek, Devlet iç ve dış borcunu takip etmek, borçların anapara ve faiz ödemelerini yapmak, Hazine işlemlerinin muhasebesini tutmak, Kamu borçları, Hazine garantileri ve Hazine alacakları ile ilgili her türlü analiz ve risk değerlendirmesini yapmak ve raporlamak, Hazinenin garanti verdiği ve dış borcun ikrazı suretiyle kullandırdığı kredilerin takip, üstlenim ve kayıt işlemlerini yapmak, Para politikası ile ilgili konularda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ile ilişkileri yürütmek, Madeni para ve hatıra para basımını planlamak ve bu amaçla Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü ile ilişkileri yürütmek. 1 Hazine Uzmanı, Hazine Uzman Yrd., Hazine Başkontrolörü, Hazine Kontrolörü, Stajyer Hazine Kontrolörü, Sigorta Denetleme Uzmanı, Sigorta Denetleme Uzman Yrd., Aktüer, Aktüer Yrd., Mali Hizmetler Uzmanı ve Mali Hizmetler Uzman Yrd. 7
B) Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü Hazine pay sahipliğinin gerektirdiği her türlü işlemi yapmak, KİT lerin yıllık genel yatırım ve finansman programlarını hazırlamak ve uygulamasını izlemek, Tarımsal destekleme politikalarının oluşturulması ve uygulanmasına ilişkin çalışmalar yapmak, Sosyal güvenlik sisteminin finansmanı ve istihdam politikalarına ilişkin çalışmalar yapmak, Petrol Kanunu ile ilgili olarak, vergi hükümleri dışındaki mali hükümlerin uygulanmasını sağlamak. C) Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü Dış finansman sağlanması kapsamında yabancı kreditörler ile temas ve müzakerelerde bulunmak, anlaşma yapmak, Yabancı devletler, uluslararası mali/ekonomik kuruluşlar, banka ve fonlar nezdinde ülkemizi temsil etmek, Yurt dışına borç ve hibe verilmesi kapsamında temas ve müzakerelerde bulunmak, anlaşma yapmak, Dış borç yönetimi kapsamında dış borç portföyünü belirlenen ölçütlere göre yönetmek, AB ile mali ilişkiler kapsamında Ulusal Yetkilendirme Görevlisi Ofisi ve Ulusal Fon faaliyetlerini yürütmek, Kamu kuruluşlarının yurt dışı borçlanmalarına izin vermek, Hazine Müsteşarlığının görev alanına giren dış temaslar ile ilgili protokol faaliyetlerini düzenlemek ve yürütmek. D) Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü Türk Parası Kıymetini Koruma mevzuatını hazırlamak, uygulamak ve denetimini sağlamak, Ödünç para verme mevzuatı kapsamında faaliyet gösteren ikrazatçıların kuruluş, faaliyet ve denetimlerine ilişkin işlemleri yerine getirmek, Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) çerçevesinde ilgili kamu kurum ve kuruluşların koordinasyonunu sağlayarak Dünya Ticaret Örgütüne (DTÖ) üye ülkelerle temas ve müzakerelerde bulunmak, Kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanının önlenmesi konusunda yürütülen faaliyetlere katkı sağlamak. 8
E) Sigortacılık Genel Müdürlüğü Sigorta, reasürans, emeklilik şirketleri, sigorta aracıları, eksperler, aktüerler ve sigortacılıkla ilgili diğer gerçek ve tüzel kişilerin piyasaya girişleri, faaliyetleri ve piyasadan çıkışları ile ilgili düzenlemeleri hazırlamak, uygulamak ve izlemek, Sektörde faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilere yönelik denetim raporlarına ilişkin işlemleri yürütmek, Zorunlu Deprem Sigortası uygulamasını yürütmek, Tarım Sigortası uygulamasını Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ile koordineli olarak yürütmek, Sigortalara ilişkin genel şart, tarife ve talimatları hazırlamak, Sigortalıların şikayet ve taleplerini değerlendirmek. F) Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Uluslararası doğrudan yatırımlarla ilgili politikaları oluşturmak, Yabancı ülkelerle yapılacak yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması anlaşmalarına ilişkin hizmetleri ve müzakereleri yürütmek, Genel mevzuat çerçevesinde yabancı sermayeli yatırımları teşvik etmek, izlemek ve denetlemek, İlgili mevzuat çerçevesinde Yap-İşlet-Devret modeli ile gerçekleştirilecek projelere ilişkin çalışmalara katkı sağlamak, Yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş şirketlere irtibat bürosu açma izni vermek, Yatırım ortamını izlemek, değerlendirmek ve iyileştirilmesine yönelik politikalar geliştirmek; bu doğrultuda Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu (YOİKK) sekreteryasını yürütmek ve teknik komitelere katılım sağlamak, Yatırım Danışma Konseyi (YDK) sekreteryasını yürütmek, ilerleme raporlarını yayınlamak. G) Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü Bölgeler arası gelişmişlik farklılıklarını gidermek, istihdam artışını sağlamak ve işletmelerde yaratılan katma değeri yükseltmek amacıyla Kalkınma Planları ve Yıllık Programlarda öngörülen hedefler doğrultusunda, uluslararası yükümlülüklerimiz de dikkate alınarak, tasarrufların ileri ve uygun teknolojileri kullanan yatırımlara yönlendirilmesini sağlamak amacıyla mevzuat düzenlemeleri yapmak, belirlenen destekleri uygulamak veya uygulanmasını sağlamak, 9
Yatırım projelerinin mevzuata uygun olarak gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini izlemek, teşvik belgesi şart ve niteliklerine uymayan yatırımlar için gerekli müeyyideleri uygulamak veya uygulanmasını sağlamak, Kamu ve özel kurum ve kuruluşlar ile işbirliği içerisinde sektörel gelişmeleri izlemek, değerlendirmek ve belirlenecek öncelikler çerçevesinde yeni uygulamaları geliştirmek, DTÖ ve OECD gibi uluslararası kuruluşların sübvansiyonlar ve devlet yardımları ile ilgili düzenleme ve çalışmalarını takip etmek, Hazine Müsteşarlığınca uygulanan yatırımlarda devlet yardımları ile ilgili ülke bildirimlerini yapmak, ulusal mevzuatımızın uluslararası düzenlemeler ile uyumuna yönelik politika oluşturulmasına katkıda bulunmak, Devlet yardımları ile ilgili AB Komisyonu nezdinde müzakerelere katılmak, AB nin ilgili mevzuatına uyum sağlanması yönünde yürütülen çalışmalara katkıda bulunmak. H) Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü Ülkemiz ve dünya ekonomisiyle ilgili gelişmeleri izlemek, ekonomik ve mali analizler ile tahminler yapmak ve değerlendirme raporları hazırlamak, Yapısal politika gelişmelerini izlemek ve değerlendirmek; yapısal politikaların etkinliğini ve makroekonomik etkilerini ölçmeye yönelik analizlerde bulunmak, Bilişim teknolojilerinin kurum içi kullanımını yaygınlaştırmak, kurum içi bilgi paylaşımını en üst düzeye çıkarmak, Hazine Müsteşarlığının bilgi varlıklarını koruyacak politika, süreç ve güvenlik uygulamalarının geliştirilmesiyle, bilginin ve bilişim sistemlerinin bütünlüğünü ve devamlılığını sağlamak, Bilgisayar ve bilgi sistemleri alanlarında eğitim programları planlamak, uygulamak ve değerlendirmek, Yayın ve dokümantasyon ile kütüphanecilik hizmetlerini yürütmek. 1.2.6.2. Denetim Birimlerinin Görevleri ve Sundukları Hizmetler A) Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanlığı Hazine garantili kamu ve özel borçlanmalar ile ilgili mevzuat çerçevesinde krediyi kullanan veya yatırımcı kuruluş nezdinde, mali bünye ve yeterlilik incelemelerini yapmak, Katılım Öncesi Mali İşbirliği Aracı (IPA) kapsamında AB tarafından sağlanan fonlara ilişkin yönetim ve kontrol mekanizmalarının işlerliğini ve etkinliğini denetlemek, 10
Dünya Bankası ile yapılan finansman anlaşmaları kapsamındaki dış proje kredilerinin bağımsız denetimlerini yapmak, Kamu İktisadi Teşebbüslerinin faaliyetlerinin yatırım ve finansman kararnamelerine uygunluğunu incelemek, Yatırımlara İlişkin Teşvik Mevzuatı kapsamında incelemeler yapmak, Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Kambiyo Mevzuatı, Ödünç Para Verme İşleri Mevzuatı, Petrol Mevzuatı ve Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun uyarınca incelemeler yapmak, Makam onayı ile verilen ön inceleme görevini 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümlerine göre sonuçlandırmak ve Türk Ceza Kanunu ve diğer kanunlar gereği doğrudan Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulması gereken hallerde, cezai takibatı gerektiren durumların tespitini içeren raporları; ilgili Cumhuriyet Başsavcılıklarına tevdi etmek, Hazine Müsteşarlığının görev ve yetki alanına giren konularda; mevzuat ve uygulama ile ilgili yurt içi ve yurt dışı gelişmeleri de inceleyerek her türlü araştırma ve etütler yapmak, görüş bildirmek ve tekliflerde bulunmak, Teşkilat Kanunu ve diğer mevzuatla Hazine Müsteşarlığına verilen tüm görevler kapsamında Hazine Müsteşarlığının merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatı ile bağlı kuruluşlarında inceleme, teftiş ve soruşturma yapmak. B) Sigorta Denetleme Kurulu Başkanlığı Sigortacılık Kanunu ile sigortacılık ve bireysel emeklilik sistemine ilişkin diğer mevzuat kapsamında denetim, inceleme ve soruşturma yapmak, Sigortacılık sektörü ile mali piyasalar hakkında konsolide raporlar düzenlemek, bu konulardaki çalışmalara katılmak ve mütalaa vermek, Görev ve yetki alanına giren konularda mevzuat ve uygulama ile ilgili her türlü araştırma ve diğer çalışmaları yapmak, yürütmek, görüş bildirmek ve tekliflerde bulunmak, Sigortacılıkla ilgili Tarım Sigortaları Havuz İşletmesi (TARSİM), Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK), Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu, Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM), Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi (TRAMER), Sigorta Tahkim Komisyonu ve Güvence Hesabı gibi kurum ve kuruluşların denetimini yapmak, Sigorta acenteleri, sigorta ve reasürans brokerleri, sigorta hasar eksperleri ve aktüerler ile sigortacılık ve bireysel emeklilik alanında faaaliyet gösteren diğer kişi ve kuruluşların denetimini yapmak, Sigortacılıkla ilgili ihbar ve şikayetleri incelemek ve sonuçlandırmak. 11
C) İç Denetim Birimi Başkanlığı Risk analizlerine dayanarak kurumun yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek, Kaynakların etkili, verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak, önerilerde bulunmak, Harcama sonrası yasal uygunluk denetimi yapmak, Kurumun harcamalarının, karar ve tasarruflarının, kurumun amaç ve politikalarına, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek, Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak, Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak, Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlanıldığında Müsteşara bildirmek, Suç teşkil eden durumlara ilişkin tespitlerini Müsteşara bildirmek, Kurum tarafından üretilen bilgilerin doğruluğunu denetlemek, Müsteşar tarafından gerekli görülen hallerde, performans göstergelerini belirlemede yardımcı olmak, belirlenen performans göstergelerinin uygulanabilirliğini değerlendirmek. 1.2.6.3. Danışma Birimlerinin Görevleri ve Sundukları Hizmetler A) Hukuk Müşavirliği Hazine Müsteşarlığı birimlerine hukuki, mali, cezai sonuçlar doğuracak işlemler hakkında görüş vermek, Hazine Müsteşarlığının taraf olduğu anlaşma ve sözleşmelerde kamu menfaatini koruyucu ve anlaşmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında almak, anlaşma ve sözleşmelerin bu esaslara uygun olarak yapılmasına yardımcı olmak, Hazine Müsteşarlığının ilgili olduğu adli ve idari davalarda gerekli hazırlıkları yaparak Müsteşarlığı temsil etmek. B) Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı Hazine Müsteşarlığının Stratejik Planının hazırlanması çalışmalarını koordine etmek ve stratejik yönetim konusunda danışmanlık sunmak, Stratejik Planın uygulanmasında koordinasyon sağlamak, uygulamayı izlemek ve raporlamak, Etkili bir İç Kontrol Sisteminin kurulması ve yürütülmesiyle ilgili çalışmaları koordine etmek, 12
Risklerin analiz edilmesi ve yönetilmesini teminen mekanizmalar tesis etmek, Hazine Müsteşarlığı mali işlemlerinin, belirlenen konu, nitelik ve miktarlarda ön mali kontrolünü yapmak, Hazine Müsteşarlığının yatırım programı ile performans esaslı bütçesinin hazırlanmasını, uygulanmasını ve bütçe kesin hesabının çıkarılmasını koordine etmek, Kurum performans programlarını ve faaliyet raporlarını hazırlamak, Bilgi yönetimi ve e dönüşüm alanlarında koordinasyonu sağlamak, Kurumun verimliliğini etkileyen her türlü etkeni analiz etmek, sürekli performans iyileştirme konusunda danışmanlık sunmak, Modern yönetim tekniklerinin uygulanmasında danışmanlık sunmak. 1.2.6.4. Yardımcı Hizmet Birimlerinin Görevleri ve Sundukları Hizmetler A) Personel Dairesi Başkanlığı Hazine Müsteşarlığının insan kaynakları planlaması ve personel politikasıyla ilgili çalışmaları yapmak, Hazine Müsteşarlığı personelinin atama, özlük, emeklilik ve benzeri işlemlerini yürütmek, Eğitim planını hazırlamak, hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programlarını düzenlemek ve uygulamak. B) İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı Hazine Müsteşarlığı mal ve hizmet alımları ile yapım işlerini yürütmek, gerçekleştirme işlemlerini yapmak, Temizlik, aydınlatma, ısıtma, bakım, onarım ve taşıma hizmetlerini yapmak, Sosyal tesislerin kurulması ve yönetimi ile ilgili hizmetleri düzenlemek ve yürütmek, Hazine Müsteşarlığı personeli ve ailelerine kurum içi sağlık hizmetleri sağlamak, Hazine Müsteşarlığı genel evrak, arşiv ve haberleşme işlemlerini yürütmek, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlıkları yerleşkesi içinde güvenliği sağlamak. C) Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği Hazine Müsteşarlığının medyayla ve kamuoyuyla iletişimini sağlamak, Basın ve halkla ilişkilerle ilgili faaliyetleri planlamak ve bu faaliyetlerin belirlenen usul ve ilkelere göre yürütülmesini sağlamak, Bilgi Edinme Hakkı Kanunu çerçevesindeki bilgi taleplerinin karşılanmasını sağlamak. 13
D) Savunma Uzmanlığı Hazine Müsteşarlığının Koruyucu Güvenlik Hizmetlerini planlamak, ilgili birimler arasında işbirliğini sağlamak ve kontrol etmek, Sivil savunma hizmetlerini ilgili mevzuat kapsamında yürütmek, yönlendirmek, takip ve kontrol etmek, denetlemek, 108 sayılı Savunma Sekreterlikleri Kurulmasına Dair Kanun ile 7/17209 sayılı Savunma Yönetmeliği yle verilen diğer görevleri yapmak. 1.2.6.5. Yurt Dışı Teşkilatının Görevleri ve Sunduğu Hizmetler Resmi ve özel kurum ve kuruluşlarla temas ve görüşmeler yaparak Hazine Müsteşarlığı görev alanıyla ilgili bilgileri toplamak, değerlendirmek ve sonuçlarını raporlamak, Uluslararası ekonomik ilişkilerimizin geliştirilmesine çalışmak, İkili ve çok taraflı ekonomik anlaşmalarla ilgili hazırlık çalışmalarını yürütmek, Ülkemizin ekonomik ve mali çıkarlarının korunması, piyasa hareketlerinin takibi gibi konularda gerekli bilgilerin sağlıklı bir şekilde ekonomik ve mali çevrelere zamanında ulaşmasına yardımcı olmak, Hazine Müsteşarlığı görev alanına giren konulara ilişkin hibe ve kredi anlaşmaları hükümlerinin uygulanmasını takip etmek, Ekonomik ve mali kurumların faaliyetlerini, ulusal ve uluslararası ekonomik ve mali kongre ve konferansları takip etmek, Uluslararası mali ve ekonomik kurumların çalışmalarına katılmak, Görev yaptıkları uluslararası kuruluşların diğer ülkeler ile olan ilişkilerini takip ederek ülkemizi ilgilendiren konular ve sağlanacak imkanlar konusunda tekliflerde bulunmak, Hazine Müsteşarlığının görevlendirmesiyle; uluslararası mali kuruluşlar, yabancı ülkelerin resmi mali kurumları ve yurt dışında yerleşik yatırım ve kalkınma bankalarından sağlanacak finansmanla ilgili olarak hazırlık, sözleşme, kefalet ve garanti işlemlerini yürüterek dış borçlanmaya esas teşkil edecek görüşmeleri sürdürmek, bilgi ve belgeleri sağlamak, Sağlanan dış kamu borçlarının ve kültür yardımları dışındaki dış yardımların kullanılmasına, bu borç ve dış yardımlara ait mukavele ve anlaşmaların uygulanması ile ilgili olarak her türlü temas, müzakere ve gerekli işlemlerin yapılması hususunda ve diğer konularda Başbakanlık ile misyon ve konsolosluk şeflerince verilecek görevleri yerine getirmek. 14
1.2.6.6. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünün Görevleri ve Sunduğu Hizmetler İlgili kanunlar gereğince Hazine Müsteşarlığınca tedavüle çıkarılması kararlaştırılan madeni ufaklık para ve madeni hatıra paraları basmak ve dağıtmak, Cumhuriyet altın sikkeleri ile Cumhuriyet ziynet altınlarını basmak, Resmi kuruluşlarca hatıra madalyonu mahiyetinde olmayıp, belirli amaçlarla belirli kişilere dağıtılan madalyaları imal etmek, Kıymetli madenlerden ve taşlardan mamul süs ve ziynet eşyalarının kontrollerini yapmak, ticaretini düzenlemek amacıyla standartlar belirlemek ve resmi ayar evi olarak hizmet vermek, özel ayar evlerinin kuruluşuna izin vererek yetkilendirmek ve denetlemek, Resmi mühürleri imal etmek ve resmi mühür sicilini tutarak, resmi mühür beratlarını tanzim etmek, Hazinenin para, madalyon ve madalya arşivlerini oluşturmak, Her çeşit vize ve harç pulları ile değerli kağıtları basmak, bastırmak ve dağıtmak. 15
16
BÖLÜM 2 AMAÇLAR ve HEDEFLER 17
2.1. AMAÇLAR ve HEDEFLER Hazine Müsteşarlığı 2009-2013 Stratejik Planı nda yer alan amaçlar ve hedefler şunlardır: Kamu mali varlık ve yükümlülük yönetiminin etkinliğini artırmak amacı kapsamında; Finansman ihtiyacının en uygun maliyet ve makul risk düzeyinde karşılanması Nakit yönetiminin etkinliğinin artırılması Hazine garantili krediler ve ikrazen kullandırılan dış krediler ile diğer işlemlerden kaynaklanan kredi riskinin azaltılması Kamu işletmelerinde kurumsal yönetişim ilkelerinin uygulanması ve bu kapsamda kamu işletmelerinin verimliliklerinin artırılması Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünün başta madeni para üretimi ve dağıtımı olmak üzere, faaliyetlerini maliyet-etkin, zamanında, sürekli ve güvenli bir şekilde gerçekleştirmesi Uluslararası ekonomik ilişkilerde ülkemizin etkinliğini artırmak amacı kapsamında; Uluslararası ekonomik kuruluşlarla ilişkilerin geliştirilmesi ve söz konusu kuruluşlar nezdinde Türkiye nin etkinliğinin artırılması AB müktesebatına uyumun ve AB fonlarının kullanımının etkin bir biçimde gerçekleştirilmesi DTÖ Hizmet Ticareti Genel Anlaşmasıyla ilgili ülkemiz pozisyonunun belirlenmesinde kurumlararası koordinasyonun etkin bir şekilde sağlanması Yurt dışı temsilciliklerimizin uluslararası ekonomik ilişkiler ile karşılıklı yatırımcı ilişkilerinin güçlendirilmesine ve Hazine Müsteşarlığı politikalarının oluşumuna katkılarının artırılması Ülkemizin yatırım potansiyelinin en üst düzeyde kullanılmasına katkı sağlamak amacı kapsamında; Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu ve Yatırım Danışma Konseyi platformlarının etkin bir şekilde işleyişinin sağlanması Uluslararası doğrudan yatırımlara ilişkin politika geliştirme, koordinasyon ve uygulama kapasitesinin güçlendirilmesi Yatırım teşvik sisteminin geliştirilmesi ve etkinleştirilmesi Sigortacılık ve özel emeklilik sisteminin büyüme potansiyelini harekete geçirmek amacı kapsamında; Düzenleme ve denetimin uluslararası en iyi uygulamalar seviyesine yükseltilmesi 18
Kurumsal ve Yönetsel Mükemmeliyeti Sağlamak amacı kapsamında; Araştırma geliştirme ve yenilikçilik yaklaşımının kurum kültürünün bir parçası haline getirilmesi İnsan kaynakları yönetiminin geliştirilmesi Sürekli performans iyileştirme anlayışının hakim kılınması Bilişim teknolojileri yönetişiminin uluslararası en iyi uygulamalar seviyesine çıkarılması Kurumsal iletişimin güçlendirilmesi Hazine Kontrolörleri Kurulu denetimlerinde uluslararası denetim standartlarına uyumun artırılması İç denetimde farkındalığın ve etkinliğin artırılması 2.2. TEMEL POLİTİKALAR ve ÖNCELİKLER Temel politika ve önceliklerimizin belirlenmesinde; Dokuzuncu Kalkınma Planı, Bilgi Toplumu Stratejisi ve Orta Vadeli Mali Plan ile Hazine Müsteşarlığı Stratejik Planı (2009 2013) esas alınmış olup kurumumuzun stratejik öncelikleri: Kamu Mali Varlık ve Yükümlülük Yönetimi Uluslararası Ekonomik İlişkiler Yatırım Ortamı ve Yatırımlarda Devlet Yardımları Sigortacılık Sektörü ve Özel Emeklilik Sistemi Kurumsal Yönetim olarak tespit edilmiştir. 19
20
BÖLÜM 3 FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ ve DEĞERLENDİRMELER 21
3.1. MALİ BİLGİLER 3.1.1. Bütçe Uygulama Sonuçları Hazine Müsteşarlığı 2008 yılı içinde görev ve sorumluluklarının ifası için kendisine tahsis edilen toplam 63,8 milyar TL lik ödeneğin 57,9 milyar TL sini kullanmıştır. Toplam ödeneğin ve harcamaların gider türlerine göre dağılımı Tablo 2 de, birimlere göre dağılımı ise Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 2: Hazine Müsteşarlığı Bütçesi (2008-TL) Gider Türleri Toplam Ödenek Harcama 01 Personel Giderleri 58.748.600 56.862.495 02 Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri 5.297.400 4.854.898 03 Mal ve Hizmetler Alım Giderleri 234.397.138 181.395.061 04 Faiz Giderleri 56.000.000.000 50.661.299.856 05 Cari Transferler 3.975.191.937 3.972.965.215 06 Sermaye Giderleri 6.616.000 2.308.134 07 Sermaye Transferleri 233.756.976 233.730.159 08 Borç Verme 3.237.922.849 2.796.902.849 TOPLAM 63.751.930.900 57.910.318.669 Tablo 3: Birimlere Göre Hazine Müsteşarlığı Bütçesi (2008-TL) Birim Toplam Ödenek Harcama Özel Kalem 2.617.400 2.344.768 Savunma Uzmanlığı 251.050 229.684 İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı 15.167.646 13.685.088 Personel Dairesi Başkanlığı 7.212.368 5.287.585 Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanlığı 4.070.000 3.554.018 Sigorta Denetleme Kurulu Başkanlığı 3.335.000 3.005.517 Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı 447.000 257.237 Hukuk Müşavirliği 1.135.263 1.085.871 Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği 446.658 424.133 Müsteşarlık Müşavirlikleri 549.000 494.450 Ekonomi Müşavirlikleri ve Ataşelikleri 5.814.500 4.960.108 Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü 56.738.360.702 50.913.881.956 Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü 5.477.901.529 5.477.645.350 Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü 921.280.508 920.888.058 Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü 3.221.071 3.001.613 Kambiyo Müdürlükleri 2.712.100 2.306.114 Sigortacılık Genel Müdürlüğü 3.201.221 3.119.722 Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü 3.735.575 3.470.292 Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü 459.579.632 459.488.465 Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü 8.038.420 6.323.724 Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü 92.854.257 84.864.915 TOPLAM 63.751.930.900 57.910.318.669 22
Hazine Müsteşarlığı, kendisine tahsis edilen bütçe ödeneğinin 78,6 milyon TL sini personel giderleri ile mal ve hizmet alımları gibi operasyonel harcamalar için kullanmıştır. Operasyonel bütçenin dağılımı Tablo 4 te gösterilmiştir. Tablo 4: Hazine Müsteşarlığı Operasyonel Bütçesi (2008-TL) Toplam Operasyonel Gider Türleri Ödenek Harcama 01 Personel Giderleri 58.748.600 56.862.495 02 Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri 5.297.400 4.854.898 03 Mal ve Hizmetler Alım Giderleri 21.397.138* 14.609.263* 06 Sermaye Giderleri 6.616.000 2.308.134 TOPLAM 92.059.138 78.634.790 (*) Devlet borçları genel giderleri ile Darphaneye ait üretime yönelik mal ve hizmet alım giderleri hariç tutulmuştur. 3.1.2. Temel Mali Tablolara İlişkin Açıklamalar 2008 yılı sonu harcamalarının toplam ödeneğe oranı %90,8 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu oran; personel giderlerinde %96,8, sosyal güvenlik kurumlarına yapılan devlet primi giderlerinde %91,6, mal ve hizmet alımı giderlerinde %77,4, faiz giderlerinde %90,5, cari transferlerde %99,9, sermaye giderlerinde %34,9, sermaye transferlerinde %99,9, borç vermede ise %86,4 olarak gerçekleşmiştir. 3.1.3. İç ve Dış Denetim Sonuçları İç Denetim Birimi Başkanlığı 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun geçici 5. maddesi çerçevesinde 31.12.2007 tarihi itibarıyla kurulmuştur. İç Denetim Birimi, 2008 yılı içinde plan ve program çalışmalarını bitirmiş, kısmen denetim çalışmalarına başlamıştır. Hazine Müsteşarlığının dış denetimi Sayıştay tarafından düzenli olarak yapılmakta ve her yıl Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanmaktadır. Hazine Müsteşarlığı bünyesinde Dış Ödemeler Muhasebe Birimince 41, İç Ödemeler Muhasebe Birimince 39, Devlet Borçları Muhasebe Birimince 58 olmak üzere toplam 138 hesap kullanılmaktadır. Sayıştay tarafından 2008 yılı içinde yapılan denetimleri esas alan 2007 Yılı Hazine İşlemleri Raporunda 138 hesaptan 11 ine uygunluk verilmemiştir. Bu hesaplar; 230-Dış Borcun İkrazından Doğan Alacaklar Hesabı, 954-Risk Hesabı Alacakları Hesabı, 132-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı, 232-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı, 181-Gelir Tahakkukları Hesabı, 281-Gelir Tahakkukları Hesabı, 197-Sayım Noksanları Hesabı, 217-Menkul Varlıklar Hesabı, 240-Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı, 241-Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı ve 137-Takipteki Kurum Alacakları Hesabı dır. 23
3.2. PERFORMANS BİLGİLERİ 3.2.1. Faaliyet ve Proje Bilgileri 3.2.1.1. Ana Hizmet Birimleri Tarafından Yapılan Faaliyetler A) Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü a. İç Borçlanma 2008 yılı Hazine Finansman Programı 18.12.2007 tarihinde kamuoyuna açıklanmıştır. Söz konusu programda toplam borç servisi miktarı ile borç servisinin finansmanında öngörülen kaynaklar yer almaktadır. Yıllık programın her yıl düzenli olarak açıklanmasının temel amacı borçlanmada öngörülebilirliğin artırılmasıdır. 2008 yılındaki borçlanmalar büyük ölçüde planlandığı ve kamuoyuna açıklandığı gibi gerçekleştirilmiş olmakla birlikte, 2008 yılının ikinci yarısında başlayan ve son üç ayında yoğunluk kazanan küresel kredi krizinin etkisiyle programdan sınırlı sapmalar da söz konusu olmuştur. Borçlanma dışı kaynakların beklenenin altında gerçekleşmesi nedeniyle toplam borçlanma öngörülenin üzerine çıkmıştır. Azalan risk iştahına bağlı olarak uluslararası piyasalardan borçlanma imkanı sınırlanmış, hedefin altında gerçekleşen dış borçlanma iç borçlanma ihtiyacını artırmıştır. Ayrıca, olumsuz piyasa koşullarına bağlı olarak Devlet iç borçlanma senetlerine (DİBS) yönelik azalan yabancı yatırımcı talebi nedeniyle sabit kuponlu ve uzun vadeli DİBS ihracı düzenli olarak gerçekleştirilememiş ve söz konusu ihraçlar yerine değişken faizli DİBS ihraçları gerçekleştirilebilmiştir. 2008 Finansman Programı kapsamında 130,8 milyar TL si iç borç ve 18,9 milyar TL si dış borç servisi olmak üzere toplam 149,7 milyar TL tutarında borç servisi, 91,6 milyar TL si iç borçlanma ve 15,3 milyar TL si dış borçlanma olmak üzere toplam 106,9 milyar TL tutarında borçlanma, ayrıca 44,7 milyar TL tutarında borçlanma dışı kaynak öngörülmüştür. Toplam iç borç çevirme oranı %70 olarak programlanmıştır. (Tablo 5) 2008 yılında toplam borç servisinin 33,9 milyar TL lik kısmı borçlanma dışı kaynaklar ile karşılanırken, 96,3 milyar TL si iç borçlanma ve 10,9 milyar TL si dış borçlanma yoluyla karşılanmıştır. Ayrıca Hazine nakit rezervlerinden 1,7 milyar TL kullanım yapılmıştır. Diğer taraftan, 129,6 milyar TL lik iç borç servisine karşılık 96,3 milyar TL iç borçlanma yapılması sonucunda, iç borç çevirme oranı yüzde 74,3 olarak gerçekleşmiştir. (Tablo 5) Tablo 5: Hazine Finansman Durumu* (Milyar TL) 2008 (Program) 2008 (Gerçekleşme) I- TOPLAM BORÇ SERVİSİ 149,7 146,5 İç Borç Servisi 130,8 129,6 24
Dış Borç Servisi 18,9 16,9 II- KAYNAKLAR VE BORÇLANMA 149,7 146,5 Borçlanma Dışı Kaynaklar 44,7 33,9 Toplam Borçlanma 106,9 107,2 İç Borçlanma 15,3 10,9 Dış Borçlanma 91,6 96,3 Kasa/Banka Değişimi -1,9 1,7 Döviz Hesabı Kur Farkı (**) 0,0 3,6 TOPLAM İÇ BORÇ ÇEVİRME ORANI (%) 70,0 74,3 (*) Nakit bazlı (**) Kur farkları Kasa/Banka hesabına ilişkin kur hareketlerinden kaynaklanan farkları göstermektedir. Pozitif tutar Kasa/Banka hesabındaki artışı, negatif tutar azalışı ifade etmektedir. 2008 yılında gerçekleştirilen iç borçlanmanın yüzde 96,2 si ihale yoluyla; kalan yüzde 3,8 i ise doğrudan satış yoluyla gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, 2007 ve 2008 yıllarında gerçekleştirilen iç borçlanmanın para birimine ve faiz ödeme biçimine göre ayrımı aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 6: İç Borçlanmanın Para Birimine ve Faiz Ödeme Biçimine Göre Ayrımı (Milyar TL) 2007 2008 TOPLAM İÇ BORÇLANMA 108,8 100,0% 96,3 100,0% TL Cinsi 100,7 92,6% 94,2 97,8% Sabit Faizli 80,8 74,3% 64,0 66,4% Değişken Faizli 19,9 18,3% 30,2 31,4% Döviz Cinsi 8,1 7,4% 2,1 2,2% Sabit Faizli 8,1 7,4% 2,1 2,2% Değişken Faizli 0,0 0,0% 0,0 0,0% 2007 yılında %18,4 seviyesinde olan TL cinsi iskontolu DİBS ihraçlarının ortalama faizi, 2008 yılında %19,2 olarak gerçekleşmiştir. (Grafik 1) Grafik 1: İskontolu İç Borçlanmanın Ağırlıklı Ortalama Maliyeti 24,0 Bileşik Faiz % 18,0 12,0 6,0 Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara Ort 2008 16,2 16,7 17,5 18,3 19,6 21,5 20,5 18,9 18,7 20,6 21,4 18,6 19,2 2007 20,4 18,8 19,8 19,1 18,8 18,5 17,6 18,6 18,3 16,4 16,2 16,5 18,4 25
2007 yılında 34 ay seviyesinde olan nakit iç borçlanmanın ortalama vadesi 2008 yılında yaklaşık 32 ay olmuştur. (Grafik 2) Grafik 2: Piyasalardan Yapılan İç Borçlanmanın Ağırlıklı Ortalama Vadesi Ay 60,0 54,0 48,0 42,0 36,0 30,0 24,0 18,0 12,0 6,0 Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara Ort 2008 21,0 30,5 20,2 30,8 28,4 40,3 31,9 30,2 29,7 42,6 33,9 34,0 31,7 2007 23,9 44,9 42,7 29,2 56,3 33,6 29,6 41,0 30,7 32,1 24,3 21,9 34,0 2008 yılında gerçekleştirilen dört değişim ihalesi ve dört geri alım ihalesi ile 2008 yılı iç borç itfaları toplam 6,2 milyar TL tutarında azaltılmış; bu sayede 2008 yılı yüklü ödeme dönemlerindeki likidite riski azaltılarak Hazine borç stokunun vadesi uzatılmıştır. 2008 yılı başından itibaren yatırımcı tabanının genişletilmesine, banka ya da diğer büyük kurumsal yatırımcıların yanında bireysel müşterilerin ve perakende yatırımcıların tasarruflarının da DİBS lere yöneltilmesine yönelik çalışmalar yürütülmeye başlanmıştır. b. Nakit Yönetimi 2008 yılı geçici verileri uyarınca nakit bazda toplam 194,1 milyar TL gelir elde edilmiş, 170,1 milyar TL faiz dışı harcama yapılmış ve 24 milyar TL faiz dışı fazla oluşmuştur. Toplam 49,5 milyar TL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 16,3 milyar TL açık vermiştir. Aylık Hazine nakit gerçekleşmeleri, her ayın ilk haftasında Hazine Müsteşarlığı internet sitesinde yayımlanarak kamuoyuna duyurulmuştur. Tek Hazine Hesabı Sistemi nin modernize edilmesine ilişkin olarak 2006 yılında başlatılan çalışmalar uygulamanın kapsamının genişletilmesi yönünde 2008 yılında da devam etmiştir. Bu çerçevede, 2007 yılında uygulamaya geçen taşra muhasebe birimlerine ek olarak merkez muhasebe birimlerinden 11 tanesi sisteme dahil olmuştur. Kalan merkez muhasebe birimlerinin ve vergi dairelerinin de uygulamaya dahil edilmesi ve Kamu Elektronik Ödeme Sistemine geçilmesi yönünde Maliye Bakanlığı, TCMB ve T.C. Ziraat Bankası ile yürütülen çalışmalar devam etmektedir. 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun un 12 nci maddesinde yer alan yetki doğrultusunda; hazine nakit yönetiminin daha etkin hale getirilmesine yönelik olarak 2007 yılında başlatılan mevzuat çalışmaları 2008 yılında tamamlanmış ve 08.11.2008 26