T.C. İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı Çevre Koruma Müdürlüğü VEKTÖR KONTROLÜNDE KULLANILAN EKİPMANLAR İÇİN TEKNİK ŞARTNAME World Health Organization Department of Control of Neglected Tropical Diseases WHO Pesticide Evaluation Scheme WHOPES WHO/CDS/NTD/WHOPES/GCDPP/2006.5 dökümanından çevirisi yapılmıştır.
Çevre Koruma Daire Başkanı Doç.Dr. İbrahim DEMİR Çevre Koruma Müdürü (Orman Müh.) Rıfat KELEŞ Çevre Koruma Müdür Yardımcısı (Kimyager) Naci SAĞLAM Mikrobiyolog Mehmet SINAV Maden Mühendisi Bülent ZEHİROĞLU Çevre Yüksek Mühendisi Zeynep Seda TAYLAN Biyolog Ayşegül DOKUMACI Çevre Mühendisi Erdinç OKUMUŞ Sağlık Teknikerleri Mustafa YAVUZ Bahattin KOÇ Tercüme Eden Çevre Yük. Müh. Zeynep Seda TAYLAN Düzenleyen Makine Müh. Kadir KARACAN Çevre Yük. Müh. Zeynep Seda TAYLAN Tüm hakları İstanbul Büyükşehir Belediyesi ne aittir ve saklıdır. Yayıncı izni olmadan, kısmen de olsa fotokopi, film v.b. elektronik ve mekanik yöntemlerle çoğaltılamaz.
İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ i SAYFA NO 1 2. AMAÇLAR, UYGULANABİLİRLİK, ŞARTNAME VE METOTLAR 2.1. Giriş Şartlar/Gereksinimler 2.2. Tanımlama Şartlar/Gereksinimler 2.3. Yapımda Kullanılan Malzemeler Şartlar/Gereksinimler 2.4. Ağırlık Şartlar/Gereksinimler 2.5. Pestisit Tankı ve Aksesuarları 2.5.1. Kapasite Şartlar/Gereksinimler 2.5.2. Doldurma Ağzı Boyutu Şartlar/Gereksinimler 2.5.3.Basınç Tahliye Valfı (Emniyet valfı) ve Basınç Tahliye Cihazları Şartlar/Gereksinimler 2.6. Yakıt Tankı Kapasitesi Şartlar/Gereksinimler 2.7. Blower/Kompresör/Fan Şartlar/Gereksinimler 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8
2.8. Hava Pompası 2.8.1. Pompa Performansı Şartlar/Gereksinimler 2.8.2. Çek Valfı Şartlar/Gereksinimler 2.9. Filtre Sistemi 2.9.1. Hava Filtresi Şartlar/Gereksinimler 2.9.2. Sıvı Hattı İçerisindeki Filtre Şartlar/Gereksinimler 2.10. Deşarj Sistemi 2.10.1. Hortum 2.10.1.1. Basınç Dayanım Kabiliyeti Şartlar/Gereksinimler 2.10.1.2. Elastikiyet Kabiliyeti Şartlar/Gereksinimler 2.10.2. Püskürtme Lans Mandalı Şartlar/Gereksinimler 2.10.3. Lans Şartlar/Gereksinimler 2.10.4. Akış Hızını Kontrol Eden Cihazlar Şartlar/Gereksinimler 2.10.5. Nozül 2.10.5.1. Akış Hızı ii SAYFA NO 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 12 12 12 12 12 12 12 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 14 14
iii Şartlar/Gereksinimler 2.10.5.2. Damlacık Boyutu Şartlar/Gereksinimler 2.10.5.3. Erezyon (Aşınma) Direnci Şartlar/Gereksinimler 2.11. Uzaktan Kontrol (Kumanda) Sistemi Şartlar/Gereksinimler 2.12. Askı Şeritleri (kayışlar) ve Sabitlenmesi Şartlar/Gereksinimler 2.13. Püskürtücü Performansı 2.13.1. Sızıntı Şartlar/Gereksinimler 2.13.2. Gürültü Seviyesi Şartlar/Gereksinimler 2.13.3. Dayanıklılık a) Basınçlı Püskürtücüler Tank Dayanıklılık Testi Tank Damla Testi b) Diğer Ekipmanlar Şartlar/Gereksinimler a) Basınçlı Püskürtücüler Tank Dayanıklılık Testi Tank Damlacık Testleri SAYFA NO 14 14 14 14 14 14 14 14 18 18 18 18 18 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 20 20 20 20 20 20 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 22 23 23 23 23 23
iv b) Diğer Ekipmanlar 2.14. Etiketleme ve İşaretleme Şartlar/Gereksinimler 3. EL İLE İŞLETİLEN BASINÇLI PÜSKÜRTÜCÜLER (SIRT PULVARİZATÖRÜ) İÇİN TAKİP EDİLECEK ŞARTNAME 3.1. Tanımlama 3.2. Yapımında Kullanılan Malzemeler 3.3. Ağırlık 3.4. Pestisit Tankı ve Aksesuarları 3.4.1. Kapasite 3.4.2. Doldurma Ağzı Boyutu 3.4.3. Basınç Tahliye Cihazları ve Basınç Güvenlik Valfları 3.4.3.1. Basınç Tahliye Cihazları 3.4.3.2. Basınç Güvenlik Valfları 3.4.4. Askı Şeritleri ve Sabitleme 3.4.5. İşaretleme 3.5. Hava Pompası 3.5.1. Performans 3.5.2. Çek Valfı 3.6. Deşarj Sistemi 3.6.1. Filtre Boyutu 3.6.2. Hortum 3.6.3. Püskürtme Lans Mandalı 3.6.4. Püskürtme Lansı 3.6.5. Akış Hızını Kontrol Eden Cihazlar 3.6.6. Nozül Tipi 3.6.6.1. Aşınma Direnci 3.7. Püskürtücü Performansı 3.7.1. Sızıntı ve Dayanıklılık 4. SIRT ÇANTALI-MOTORLU MİSTBLOWER LAR İÇİN TAKİP EDİLECEK ŞARTNAME 4.1. Tanımlama 4.2. Yapımında Kullanılan Malzemeler 4.3. Ağırlık 4.4. Pestisit Tankı ve Bağlantıları 4.4.1. Kapasite 4.4.2. Doldurma Ağzı Boyutu 4.4.3. Filtre SAYFA NO 23 23 23 23 23 24 25 25 25 25 25 25 25 26 26 26 26 26 27 27 27 27 27 27 27 28 28 28 28 28 28 29 29 29 29 29 29 30 30
v 4.4.4. Basınç Tahliye Aygıtı 4.5. Yakıt Tankı Kapasitesi 4.6. Deşarj Sistemi 4.6.1. Hava Kanalı 4.6.2. Sıvı Akış Kontrolü 4.6.2.1. Valf Kapama 4.6.2.2. Akış Hızı Kontrolü 4.6.3. Damlacık Boyutu 4.6.4. Damlacık Püskürtme 4.7. Askı Bantlar 4.8. Püskürtücü Performansı 4.8.1. Sızıntı 4.8.2. Dayanıklılık 4.8.3. Gürültü Seviyesi 4.9. İşaretleme 5. TAŞINABİLİR SOĞUK SİSLEME CİHAZLARI İÇİN TAKİP EDİLECEK ŞARTNAME (AEROSOL JENERATÖRLERİ) 5.1. Tanımlama 5.2. Yapımında Kullanılan Malzemeler 5.3. Ağırlık 5.4. Pestisit Tankı ve Bağlantıları 5.4.1. Kapasite 5.4.2. Doldurma Ağzı 5.4.3. Basınç Tahliye Aygıtı 5.5. Yakıt Tank Kapasitesi 5.6. Deşarj Sistemi 5.6.1. Nozül 5.6.2. Valf Kapatma 5.6.3. Akış Hız Kontrolü 5.6.4. Damlacık Boyutu 5.7. Askı Şeritleri ve Kapatma(Kilitleme) 5.8. Pulvarizatörün (Püskürtücü) Performansı 5.8.1. Kaçak-Sızıntı 5.8.2. Dayanıklılık 5.8.3. Gürültü Seviyesi 6. ARACA MONTELİ SOĞUK SİSLEME CİHAZLARI İÇİN TAKİP EDİLECEK ŞARTNAME (AEROSOL JENERATÖRLERİ) 6.1. Tanımlama 6.2. Yapımında Kullanılan Malzemeler 6.3. Ağırlık 6.4. Pestisit Tankı 6.4.1. Kapasitesi 6.4.2. Doldurma Ağzı 6.5. Yakıt Tankı Kapasitesi 6.6. Hava Kompresörü ya da Blower (eğer üzerinde varsa) SAYFA NO 30 30 30 30 30 30 31 31 31 31 31 31 31 32 32 33 33 33 33 33 33 33 34 34 34 34 34 34 34 34 35 35 35 35 36 36 36 36 36 36 37 37 37
6.7. Deşarj Sistemi 6.7.1. Pestisit Akışının Kontrolü 6.7.1.1. Akış Kontrolü 6.7.1.2. Vana Kapatma 6.7.1.3. Basınç Tahliye Sistemi 6.7.2. Damlacık Boyutu 6.8. Kontrol Panel Sistemi 6.8.1. Uzaktan Kontrol 6.8.2. Uzaktan Kontrol Paneli Üzerinde Zorunlu Olmayan Diğer Enstrümanlar( Aletler) 6.9. Sprey (Püskürtücü) Performansı 6.9.1. Sızıntı (Kaçak) 6.9.2. Dayanıklılık 6.9.3. Gürültü Seviyesi 7. TAŞINABİLİR TERMAL SİSLEME CİHAZLARI İÇİN TAKİP EDİLECEK ŞARTNAME (Termal ULV) 7.1. Tanımlama 7.2. Yapımında Kullanılan Malzemeler 7.3. Ağırlık 7.4. Pestisit Tankı ve Aksesuarları 7.4.1. Kapasite 7.4.2. Doldurma Ağzı Boyutu 7.4.3. Filtre 7.4.4. Basınç Tahliye Eden Aygıtlar 7.5. Yakıt Tankı Kapasitesi 7.6. Hava Pompası 7.7. Deşarj Sistemi 7.7.1. Akış Kontrolü 7.7.1.1. Valf Kapatma 7.7.1.2. Akış Hızı Kontrolü 7.7.2. Damlacık Boyutu 7.8. Askı Şeritleri ve Sabitleme (Kilitleme) 7.9. Sprey Performansı 7.9.1. Sızıntı (Kaçak) 7.9.2. Dayanıklılık 7.9.3. Gürültü Seviyesi 8. ARACA MONTELİ TERMAL SİSLEME CİHAZLARI İÇİN TAKİP EDİLECEK ŞARTNAME 8.1. Tanımlama 8.2. Yapımında Kullanılan Malzemeler 8.3. Ağırlık 8.4. Pestisit Tankı ve Aksesuarları 8.4.1. Kapasite 8.4.2. Doldurma Ağzı Boyutu vi SAYFA NO 37 37 37 37 37 38 38 38 38 38 38 39 39 40 40 40 40 40 41 41 41 41 41 41 42 42 42 42 42 42 42 42 43 43 44 44 44 44 45 45 45
vii 8.4.3. Filtre 8.4.4. Basınç Tahliye Eden Aygıtlar 8.5. Yakıt Tankı Kapasitesi 8.6. Deşarj Sistemi 8.6.1. Akış Kontrolü 8.6.1.1. Valf Kapatma Aygıtı 8.6.1.2. Akış Hızı Kontrolü 8.6.2. Damlacık Boyutu 8.7. Kontrol Paneli 8.8. Sprey Performansı 8.8.1. Sızıntı(Kaçak) 8.8.2. Dayanıklılık 8.8.3. Gürültü Seviyesi EK 1. SÖZLÜK EK 2. NOZÜL EREZYON TESTİNDE KULLANILAN ÇÖZELTİNİN İÇERİĞİ YARARLANILAN KAYNAKLAR SAYFA NO 45 45 45 45 45 45 46 46 46 46 46 46 46 47 50 51
viii ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. Lazer kırınım cihazının genel kurulumu Şekil 2. Damlacık Boyutu Belirlemede Kullanılan Skala Şekil 3. Basınçlı Püskürtücü Tankında Dayanıklılığın Belirlenmesinde Kullanılan Test Aparatı SAYFA NO 16 17 22
ix RESİMLER LİSTESİ SAYFA NO Resim 1. Malvern Master SizerX-Long Bed Lazer Kırınım Cihazı Resim 2. Hot-wire Teknolojisini Kullanan DC-III Sistemi Resim 3. Magnezyum Oksit (MgO) Emdirilmiş Özel Cam Bazlı Slayt Kağıtları 15 16 18
1.GİRİŞ Bu çalışmanın amacı, vektör kontrolünde uygulanan pestisitleri kullanan cihazların temel özelliklerini geliştirmek ve standardize etmektir. Şartname yönergelerinin amacı, vektör kontrol aktivitelerinde pestisit uygulayan ekipmanların seçimi ve kalite temini işlemlerinde yetkili uzmanlara yardım etmektir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pestisit uygulama ekipmanları ile ilgili daha önceden yayınlanmış kaynaklara ilaveten en son 1990 senesinde Vektör Kontrolü için Gerekli Ekipmanlar adı altında bir çalışma yayınlanmıştır. Bu doküman, WHO tarafından önerilen minimum gerekli şartları ve ilgili alandaki teknolojik yenilikleri içermektedir. Bu sebeple, bu doküman, WHO tarafından daha önceden yayınlanmış olan dokümanların yerini almıştır. Dokümanda tanımlanan test metotlarında; cihazın imalatçı firmanın talimatlarına göre uygun-rutin bakımı yapıldığında minimum 3 yıl boyunca işlevini sürdürüp sürdüremeyeceğini değerlendirmek amaçlanmıştır. Üretici firma, ekipmanın yapımında kullanılan materyaller ve bunlar ile ilgili testlerin ulusal yetkili makamlar tarafından talep edilen sertifika ve güvenlik belgelerini sağlamak zorundadır. Ekipman yapımında kullanılan materyaller, ulusal ve uluslar arası şartnamelerde belirtilen özelliklere uygun olarak imal edilmelidir. Ekipman ile ilgili problem varsa, WHO dokümanında o ekipmana ait yayımlanmış özelliklere bakılarak, ekipmanın performansı ile ilgili WHO ya geri bildirim yapılmalıdır. Üretici firma, cihazın işletim / bakım-onarım talimatnamesini sağlamak ve ayrıca, gerekli olan yerlerde ekipmanın kullanımı ile ilgili personel eğitimi, ekipmanın rutin bakımı ve doğru saklama koşulları ile ilgili çalışanlarını bilgilendirmekle sorumludur. 1
2. AMAÇLAR, UYGULANABİLİRLİK, ŞARTNAME VE METOTLAR Şartname, belli kriterlere uyan ve uymayan ekipmanlar arasındaki farklılığı sınama veya ölçüm metotlarıyla net olarak tanımlayan, ekipmanların sahip olması gereken özellikleri kapsayan listelerdir. Ölçümlerde, açıkça tanımlanan metotlar gereklidir; bu metotlar tekrarlanabilir sonuçları üretme kabiliyetinde olmalıdırlar. Şartname yönergesi, benzer özellikleri paylaşan bir ürün grubuna uygulanabilen taslak şartnamedir. Özelliklerin ölçümü için kullanılan metotlar yönergede tanımlanmalıdırlar. Şartname, yönergeden bazı noktalarda farklılık gösterebilir : (i) Yönergede, ekipmanlar ile ilgili özelliklerin uygun olmadığını gösteren bazı ifadeler mevcuttur. (ii) Şartname, uygun olan ve olmayan ekipmanların ayırt edilmesi için uygun özellikleri içermelidir. Pestisit uygulama ekipmanları ile ilgili şartnameler, operatörün güvenliği, işletim performansı ve sağlamlılık ile ilgili özelliklere hitap eden cümleler (ifadeler) içermelidir. Bazı özellikler, ekipmanların yalnızca belli tipleri ile ilgilidir. Ekipmanların uzun süreli işletim periyotlarında performans ve işletim güvenliği, eskiyen-yıpranan aksamların kusursuz bakımı ile ilgili bilgiler etkili, sonuçlandırıcı ve geçerli bilgiler olmalıdır. Ekipmanları satın alan (almak isteyen) alıcılar (müşteriler) ekipmanların şartnamede geçen özelliklerine güven duyabilmelidirler. Şartnamede kalite kontrolü ile ilgili kısımlar olmamasına rağmen; hem pestisit uygulama ekipmanları işletim metodu, kalibrasyon metodu, güvenlik önlemleri, bakımonarım prosedürleri, hem de ilk yıl boyunca rutin bakım gerektiren yedek parçalar ile ilgili detaylar sağlanmalıdır. Takip eden bölümde şartname yönergesinin içerdiği özellikler, farklı uygulama ekipmanlarına uygulanabilirliği, ölçüm metotları, teknik ve uygulama gereksinimleri ile ilgili kısımlar amaçlanmaktadır. Bu dokümanda tavsiye edilen test prosedürleri, farklı ülkelerde geçerli (halen kullanılan) olabilen ve kabul görmüş diğer eşdeğer metotları dışlamamaktadır. Ancak herhangi bir uyuşmazlık olduğu takdirde, tanımlanan tüm prosedürler kendi içinde değerlendirilir. Tüm testler, operatörü korumak için güvenlik ekranı ile yürütülmelidir. Kullanım ve elden çıkarma (satış, yok etme) ile ilgili özel bir uygulama yapılmamış ise; pestisitler testlerde kullanılmamalıdır. 2
2.1. Giriş Ekipmanın, açık ve net bir şekilde kısaca tanımlamasını sağlamak, Tüm şartnameler Şartlar/Gereksinimler Pestisitlerin uygulamasında kullanılan ekipmanların sınıflandırılmasında uluslararası alanda kabul edilmiş bir terminolojinin olmadığı durumda; bu dokümanın Ek 1 kısmında verilen terimler sözlüğü takip edilmelidir. 2.2. Tanımlama Ekipmanın hakkında kısa ve öz bir tanımlama yapmak ve planlanan kullanım alanı/alanları hakkında bilgi vermek. Tüm şartnameler Şartlar/Gereksinimler Tanımlama, konu ile ilgili anahtar noktaları ve basit bir denetim ile kontrol edilebilecek maddeleri kapsamalıdır. 2.3. Yapımda Kullanılan Malzemeler Ekipmanların normal işletimini ve kullanımını kötü yönde etkilemeyecek şekilde korozyona ve diğer kimyasal formülasyonlara dirençli materyaller ile yapılandırılmış bir makineye sahip olmak. Tüm ekipman türlerinde. Pestisitler ile doğrudan temasa giren bileşenlerin yapımında kullanılan materyal örnekleri, pestisit sıvısı ya da süspansiyonunu temsil edecek örnekler ile birlikte suya daldırılmalıdır. Materyal üzerinde pestisit sıvısının tesiri, eğer ki olumsuz bir etki varsa materyalin suyu absorblayıp absorblamadığı (emip emmediği); deformasyon gibi 3
herhangi bir görülebilir etki; elastikiyet-bükülme gibi fiziksel özelliklerde değişim ya da ağırlık değişimi test edilmelidir. Alternatif olarak; conta gibi sentetik kauçuktan yapılmış parçalar; (i) Eşit oranda dizel ve benzin içeren bir karışım; (ii) Ekipmanlardaki kullanım uygunluğunu değerlendirmek için %10 aseton + %90 su (i) ve (ii) deki karışımlara daldırılmalıdır. Daldırma periyodu 20-30 C sıcaklığında ve 24 saat boyunca olmalıdır. Her bir materyalin ağırlığı daldırma işlemi öncesinde ve sonrasında kaydedilmelidir. Daldırma işlemi sonrası ağırlık ölçümü materyalin yüzeyi üzerinde arta kalan sıvıyı kuruttuktan sonra alınmalıdır. Pestisitlerin kullanıldığı yerlerde; bu testler iyi havalandırılmış ortamlarda yapılmalıdır. Cihazı oluşturan ekipman parçaları monte edilmeden önce; normal süresinden 24 saat daha fazla kurutulmalıdır. Daha sonra; ekipmanları oluşturan tüm bileşenler; fonksiyonlarını doğru yapıp yapmadığını kontrol etmek için çalıştırılmalıdır. NOT: 1. Taşıyıcı gövde gibi daha büyük cihaz parçaları, materyalden küçük parçalar koparmak suretiyle üretici firmadan temin edilmelidir. Küçük parçalar, ilgili testlere tabii tutulmalıdır. 2. Paslanmaz çelikten yapılan püskürtücü, ostenitli çeliğin (mıknatıslanmaz; manyetik olmayan vb) parçalarının üretiminde parçalar basit bir mıknatıs kullanarak kontrol edilebilir. Şartlar/(Gereksinimler) Ekipmanların üretiminde kullanılan tüm materyaller, vektör kontrolünde kullanılan kimyasallara maruz bırakıldıklarında korozyon ya da diğer etkilere (giderek sertleşme, kolay kırılganlık ya da düşük esneklik) karşı herhangi bir zıt etki göstermemelidir. Bu husus, özellikle ultra düşük hacimli sıvı formülasyonlarının (UL) kullanılabileceği bilinen yerlerde önemlidir. %5 in üzerindeki ağırlık artışı potansiyel bir problemi gösterecektir. Yukarıdaki testlerde kullanılacak tüm lastik conta ve sızdırmaz kapaklar ekipmanların orijinal pozisyonlarında tatmin edici bir işletim kabiliyetine sahip olmalıdırlar. 4
2.4. Ağırlık Püskürtücünün tamamının ağırlığı ekipmanın kolay taşınabilirliliğini mümkün kılmalıdır. Ekipmanların tüm tipleri. Doğruluk açısından sertifikalı ağırlık ölçerler kullanılmalı. Şartlar/(Gereksinimler) Maksimum ağırlık, ulusal sağlık ve güvenlik ile ilgili yönetmelikte belirlenmiş ağırlığı aşmamalıdır. Ulusal yönetmeliklerin olmadığı durumda; el ile taşınan ekipmanın maksimum ağırlığı; tam dolu olduğunda, sırt çantalı modelinde 25 kg ı, el ile taşımalı modelinde ise 20 kg ı geçmemelidir. Araç üzerinde kullanılan daha büyük ekipmanlarda, cihaz boş iken 250 kg ı geçmemeli; eğer ki daha uygun bir taşıma ekipmanı yoksa en fazla 4 insan tarafından taşınabilmelidir. 2.5. Pestisit Tankı ve Aksesuarları 2.5.1. Kapasite Spreyleme işlemi esnasında doldurulması zorunlu olan tankın kapasitesi püskürtücünün çalışma süresini minimize edebilecek kadar yeterli kapasiteye sahip olmalıdır. Tüm ekipman tiplerinde. Pestisit tankının hacmi, litre olarak ölçülebilmelidir. Şartlar/(Gereksinimler) Taşınabilir ekipmanın tank boyutu taşınabilecek maksimum ağırlığa bağlı olacaktır. Mekanize edilmiş ekipmanlarda, tankın boyutu, normal işletim koşullarında işletilebilecek makinenin işletim periyodu ile ilgili olmalıdır. 5
2.5.2. Doldurma Ağzı Boyutu Tankın ağız açıklığının boyutu, tankın toplam hacmini düşünmeksizin, sıçrama ve dökülmeye müsaade etmeyecek boyutta olmalıdır. Tüm ekipman tiplerinde. a) Tankın ağız kısmı ölçülmeli b) Tankın maksimum seviyede tavsiye edilen doldurma süresi ölçülmeli Şartlar/(Gereksinimler) Tankın ağız açıklığının 90 mm den az olmaması önerilir. Tankın ağız açıklığının 90 mm den daha az olduğu yerlerde; filtre kanalı (dökme hunisi) ya da buna benzer transfer sistemi kullanılmalıdır. Basınçlı püskürtücülerde, ağız açıklığının boyutu 40 saniyede 10 litreden daha yavaş olmayacak hızda ve herhangi bir dökülme olmayacak şekilde tankın doldurulmasını sağlamalıdır. 2.5.3. Basınç Tahliye Valfı (Emniyet valfı) ve Basınç Tahliye Cihazları Püskürtücüdeki iç basıncın güvenli şekilde tahliyesini sağlamak ve daha yüksek basınç altında kalmayı önlemek. 50 kpa dan ( 0.5 atm) daha yüksek basınç altında çalışan parçalara sahip tüm ekipman tiplerinde. a) Basınç Tahliye (Emniyet) Valfı Tayin edilen limitler üzerinde tankın basınç altında kalmasını önlemek amacıyla yerleştirilmelidir. Valf çalışmaya başladıktan sonra; püskürtücünün normal şartlarda çalışmasını sağlamak için tekrar kapanmalıdır. 6
b) Basınç Tahliye Cihazları Basınç tahliye cihazları, operatörü tehlikeye atmaksızın tanktaki basıncın tahliyesini sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu aygıtlar, basit ve kolay bir şekilde işletilebilmelidir. c)dişli Bağlantı ile Bağlanan Basınç Tahliye Valfları Bağlantı çapı 1.3 cm den büyük ise hava çıkış ağzı emniyetli bir şekilde yönlendirilmelidir. a) Basınç Tahliye Valfları: Belirlenmiş olan basıncın biraz üzerinde bir basınç uygulandığında valf açılıyor ise sistem test edilmiş ve çalışıyor demektir. Valf, cihazının tahliye parçasının açılmasını sağlayarak tüm basıncı tahliye ve kontrol edecek şekilde işletilebilmelidir. b) Basınç Tahliye Aygıtları: Tank içindeki basınç bir manometre ile ölçülmeli (tank üzerine monteli ). Valf tahliye parçası döndürüldüğünde basınç düşümü manometre üzerinde gözlenebilmelidir. Şartlar/(Gereksinimler) Basınç tahliye valfı, ekipmanın herhangi bir parçasını (basınç ayar parçası) açmadan önce tüm basıncı kolayca tahliye edebilmeli; ekstra güvenlik sınırına sahip olmalı ve maksimum çalışma basıncına dayanıklı olmalıdır. 2.6. Yakıt Tankı Kapasitesi etmek Pestisit tankını yeniden doldurmadan önce, yakıt ikmal ihtiyacını minimize Pestisit ile çalışan tüm makine ve ekipmanlarına uygulanabilir. Tank kapasitesi direkt ölçüm ile belirlenir. Yakıt tüketimini belirlemek için, cihaz durana kadar cihaz az miktarda yakıt ile işletilmelidir. Belli miktarda yakıt (0.1 litre) yakıt tankına eklenir. Makine yeniden çalıştırıldığında; durdurulmadan önce geçen süre ve yakıttaki azalma miktarı belirlenir. Ardından birim saat başına yakıt tüketim miktarı hesaplanır. Hesaplanan bu değer, tüm yakıt tankını boşaltmak için gereken zamanı belirlemede kullanılır. Bulunan zaman, tavsiye edilen minimum akış oranında 7
(akış hızını ölçmek için gerekli testlere bakınız) pestisit tankını boşaltmak için gereken zaman ile karşılaştırılır. Şartlar/(Gereksinimler) Taşınabilir jet- termal sisleme cihazlarında; yakıt tankı kapasitesi, tavsiye edilen minimum akış hızında çalışmayı durdurmaksızın pestisit tankının tümünü boşaltacak kadar yeterli olmalıdır. İdeal olarak diğer ekipmanlar, kendine özgü işletim periyodu boyunca yakıt ikmali yapmaksızın çalışabilmelidir. 2.7. Blower/Kompresör/Fan Sıvının atomizastonunu sağlamak veya ilaçlanması hedeflenen alana püskürtme işlemini gerçekleştirmek. Mistblowerlar, soğuk sisleme ve bazı termal sisleme cihazlarında. Mistblowerlardan havanın çıkış hızı anemometre, hot-wire anemometre (kızgın tel) gibi cihazlar kullanılarak ölçülmelidir. Ortalama hız, üç yatay-üç dikey arakesitin kesişim noktası olan dokuz noktada ölçülmelidir (deşarj tüpünün 1 m dışında ve hava akımının çapraz olduğu merkezi bölgede). Ölçüm işleminin yapıldığı pozisyon kenar bölgeler olmamalıdır. Ayrıca ilave ölçümler nozülden 3m, 6m, ve 9m lik mesafelerden (mesafe ile hızın azalma derecesini) alınabilir. Sprey cihazının izdüşümü üzerinde olacak şekilde, yatay yönde akan hava ile taşınan damlacıkların mesafesini belirlemek için 5 m ileriden 1 m aralıklar ile konumlandırılan dikey desteklere suya duyarlı özel kağıtlar bağlayarak daha fazla ölçüm yapılabilir. Suya duyarlı özel kağıtları yükseltmek için ip ve makara sistemi kullanan benzer bir metot, taneciklerin dikey yönde izdüşümünü ölçmede kullanılabilir. Şartlar/(Gereksinimler) Hava hacmi ve akış hızı, ekipmanın tipine, kullanılan nozüle, beklenen sprey sıvı hacim oranına, damlacık boyut spektrumuna bağlıdır. Sırt çantalı mistblowerlarda, durgun hava akımı içerisine 10 saniye boyunca; nozülden yatayda 15 m, dikeyde 8 m mesafede konumlandırılan yüzeyler üzerinde her cm 2 de en azından 5 damla belirlenmelidir. 8
2.8. Hava Pompası 2.8.1. Pompa Performansı Bazı pulse jetli termal sisleme cihazlarının çalışmaya başlatılması ve püskürtücünün verimli şekilde çalışması için gerekli hava basıncını vermek. a)basınçlı Püskürtücüler b)ekipmanın çalışmaya başlatıldığında kullanılan hava pompasına sahip belli sisleme ekipman tiplerinde. a)basınçlı Püskürtücüler Spreyleme tankında gerekli iç basıncı sağlamak için el ile işletilen hava pompalarının stroke (basma+emme)sayıları ölçülmeli. b) Pulse jetli termal sisleme cihazlarının belli türleri Pompa stroke sayısının sayımı (basma+emme) cihazın çalışmaya başlatılması için gereklidir. (Yakıt karışımının ayarlanması gerekebilir ve ateşleme kontrol edilmelidir). Şartlar/(Gereksinimler) a) Pompa, 60 stroke (basma + emme) sayısına ulaşmadan maksimum işletme basıncını sağlamalıdır. b) Hava pompası, 10 stroke sayıya ulaşmadan çalışmaya başlamalıdır. 2.8.2. Çek Valfı Pompa içine geri akışı önlemek Basınçlı püskürtücüler Püskürtücü pompası, tankı basınçlandırmak için kullanılır. Tank basıncının, pompadaki bozuk valf sebebiyle düşüp düşmediğinin gözlemlenmesi gerekir. Bir saatlik bir basınçlandırma işlemi sonrasında pompa odacığına sıvı girişi olup olmadığı kontrol edilmelidir. Gözlemleme işlemini kolaylaştırmak için, pompanın el kilidi (el 9
tutamağı) serbest bırakılabilir. 1 saat sonrasında tanktaki basınç tahliye edilir ve pompa odacığı, ortama giren sıvının olup olmadığını kontrol etmek için sökülür (parçalara ayrılır). Bu test, aynı materyal kullanılarak (20 g/l lik inert toz süspansiyonu ile 20 kez doldurma+boşaltma işlemi sonrası) yapılmalıdır. Not: Teknisyen, işletimdeki herhangi bir olumsuzluk ile karşılaştığında; valftan kaçan sıvıya maruz kalabilir. Bu gibi durumlarda, güvenlik açısından maske kullanımı tavsiye edilir. Şartlar/(Gereksinimler) Valfın; nozüllere akışın kolay olması için, pompa çıkışına konulması tavsiye edilir. Hava pompasındaki valflar, hava pompası içerisine sıvı sızıntısını önlemelidir. 2.9. Filtre Sistemi 2.9.1. Hava Filtresi Blower ve makine sistemini korumak Blower/kompresör/hava pompası kullanan tüm makine ekipmanları Metot Filtrenin emniyetli çalışmasını sağlamak için kontrol ekipmanları mevcuttur. Şartlar/(Gereksinimler) Kompresörün ve blower ın hava girişindeki filtre 100 µm çapından daha yüksek partikülleri tutabilme kabiliyetinde olmalıdır. 2.9.2. Sıvı Hattı İçerisindeki Filtre Püskürtülen sıvıdan yabancı maddeleri gidermek ve diğer sıvı taşıyan hortumlar, borular ve nozüllerin tıkanması sebebiyle kontrol işlemleri esnasında sistemin durmasını önlemek. Tüm sprey ekipmanları için. 10
Nozül orifisinin (ağız açıklığı) boyutunu ölçmek. Filtre eleğinin açıklığını ve boyutunu ölçmek Şartlar/(Gereksinimler) Filtre eleği mesh boyutu aşağı yönde geçişe izin vermeyecek şekilde nozül orifis boyutundan daha küçük olmalıdır. Filtrenin alanı, akış oranının %5 ten daha fazla azalmasını ve 1 günlük işletim esnasında filtreyi temizleme ihtiyacını önlemek amacıyla yeterli büyüklükte olmalıdır. 2.10. Deşarj Sistemi 2.10.1. Hortum 2.10.1.1. Basınç Dayanım Kabiliyeti Maksimum işletim basıncına dayanabilecek ve yeterli gelebilecek şekilde olmalı. Basınçlı sistem kullanan tüm püskürtücülerde. Uzunluğu 50 cm den az olmayacak hortumlar hidrolik pompaya bağlanabilmelidir. Su ile dolu hortumlar metal bir tıpa ile kapatılabilmeli ve sıkıştırma kelepçesi ile güvence altına alınmalıdır. Ardından, 1 dakikadan daha uzun periyotlar için ve normal püskürtücülerin kullanımında, hidrolik pompa ile tavsiye edilen maksimum çalışma basıncının 2 katı ile test edilir. Şartlar/(Gereksinimler) Hortum, pestisit sıvısı veya hava ile çalıştığı durumda maksimum tavsiye edilen çalışma basıncının 2 katına karşı koyabilmelidir. 2.10.1.2. Elastikiyet Kabiliyeti Hortum, kullanım esnasında elastikiyet özelliğini korumalıdır. Tüm hortumlar 11
Hortum (içerisinde herhangi bir sıvı olmaksızın), 30 C sıcaklığa kadar 50 mm lik bir yarıçap etrafında kesitinde daralma olmaksızın 180 kıvrılabilmelidir. Şartlar/(Gereksinimler) Hortum, dolaşmamalı, düzleşmemeli ve serbest sıvı akışını önlememelidir. 2.10.2. Püskürtme Lans Mandalı Valfın açıp/kapama mandalı el ile (manüel olarak) çalıştırılabilmeli. El ile işletilen püskürtücüler Püskürtme mandalı, yüzeyine 500 kpa dan (5 kg/cm 2 ) daha az basınç uygulayan mil vasıtasıyla 1 dk da 10-15 devir yapan valfı kapatmak ve açmak için dizayn edilmiş bir test donanımına monteli olmalıdır. Valf bileşenlerinin yıpranmaya karşı dirençlerini test etmek için 300 kpa basınçta 20 g/l lik silika süspansiyonunun 0.75 litresini dağıtan bir nozül ile donatılmalıdır. Test süspansiyonu, her 8 saatlik kullanımdan sonra değiştirilmelidir. Mekanizma, 0,2 saniyeden daha fazla ve 0,1 saniyeden daha az olmayacak şekilde (0.1-0.2 sn arasında) valfı açmalıdır. 100 kpa lık basınçta ve 500 kez ilk test sonrasında; 300 kpa da bu işlemi 50.000 kere yapmalıdır. Sonunda; test 500 kere 1000 kpa lık basınçta tekrarlanmalıdır. Alternatif olarak, pnömatik kontrollü test aparatları, pnömatik süre ölçerler, valflar ve sayaçlar da kullanılabilir. Eğer ki, test başarısızlıkla sonuçlanırsa; test sonlandırılmalıdır. Valfı çalıştırmak için gerekli olan tork, açık pozisyona yakın manivela kolunu hareket ettirmek için gereken ağırlığın ölçümü ve manivela kolunun mil noktasına uygulanan ağırlığın mesafesinin çarpılması ile belirlenir. Şartlar/(Gereksinimler) Valf, maksimum işletme basıncında, 51.000 tekrar sonrasında, herhangi bir sızıntı olmaksızın maksimum işletme basıncında işlevine devam etmelidir. Tork, 1.5 newton metre den daha az olmalıdır. 12
2.10.3. Lans Püskürtücünün el ile işletilmesini sağlamak. Çoğunlukla el ile işletilen ekipmanlara uygulanır. Lans mandalı ve nozül arasındaki mesafe ölçülmelidir. Şartlar/(Gereksinimler) Lans, düzgün olmalı ve minimum uzunluğu 500 mm olmalıdır. Bu sayede püskürtülen madde operatörün vücudundan uzağa salınır. 2.10.4. Akış Hızını Kontrol Eden Cihazlar Nozüldeki sıvının akışının ve basıncının tavsiye edilen seviyelerde olmasını sağlamak. Tüm ekipman tiplerine a) Basınçlı Püskürtücüler Cihaz tankı, önerilen maksimum seviyede su ile doldurulur ve yine önerilen basınca kadar çalıştırılır. Sprey (püskürtülen ilaç), arka arkaya her bir dakika toplanır ve ölçülür. Tank boşalmadan basıncın düşmesi nedeniyle sıvı akışı kesilebilir. Bu durumda tank yeniden basınçlandırılır ve teste devam edilir b) Diğer Ekipmanlar, sisleme Tüm ekipman tiplerinde ekipmanları vs Pestisit tankından gelen sıvı taşıyan hortum, taksimatlı ölçüm kabının içine yerleştirilir. Makineyi çalıştırırken; aynı viskoziteye sahip pestisit sıvısının çıkan miktarı 5 dakikalık periyotlardan daha sık olmak üzere her bir dakikalık miktarı ölçülür. Şartlar/(Gereksinimler) Test neticesinde ekipmanın verimindeki değişim seçilen basınçta nozül veriminin %5 inden az olması gerekir. 13
2.10.5. Nozül 2.10.5.1. Akış Hızı Nozülün veriminin doğruluğunu kontrol etmek. Tüm hidrolik nozül tiplerine Nozül verimi, seçilen bir basınçta (örneğin 3 bar ) çalıştırıldığında; konteynerda toplanan sıvı ile ölçülmelidir. Şartlar/(Gereksinimler) Verim, üretici firmanın verdiği değerin ± % 5 sınırları içerisinde olmalıdır. 2.10.5.2. Damlacık Boyutu Tanımlanmış spektrum boyutunda sprey damlacık sisi üretmek Tüm ekipman tiplerine Damlacık boyut analizi için 3 yöntem bulunmaktadır (Hoffmann ve diğ., 2007). 1. Lazer ışınlı partikül boyut analizcisi, 2. Hot-wire Yöntemi, 3. Sayım Metodu. 1. Lazer ışınlı partikül boyut analizcisi Lazer ışınlı partikül boyut analizcisi kullanımı tavsiye edilmektedir. Ekipman, düşük güçte çalışan optik bir benç ve sensör içermektedir. Lazer ışını uygun bir yazılım programı vasıtasıyla bilgisayara bağlantılı sensörlere mercekler ile yönlendirilir. Damlacıkları örnekleme öncesinde; sensöre bağlı lazerin pozisyonu kontrol edilir. Teste tabii tutulacak nozül, cihaza monte edilir. Önce sprey püskürtülmeden lazer yöntemiyle ilk okuma yapılır. Sonra spreyleme işleminde sprey bulutu içinden enlemesine bir kesit boyunca çaprazlama geçiş yaparak damlacıkları temsil edici bir örnek alınır. Lazer ışınları tanecikler üzerine gönderilir. Belli açılar ile kırılan lazer ışınları, Fourier 14
merceğinden geçip, detektörün üzerine odaklanmaktadır. Detektörün üzerine düşen ışınlar bilgisayara bağlı analog-dijital dönüştürücü vasıtasıyla aynı anda sayısallaştırılarak bilgisayara aktarılmakta ve özel bir yazılım vasıtasıyla ışınların kırılma açısından tane büyüklüğü; yoğunluğundan ise hacimce tane yüzdeleri hesaplanmaktadır. Ekipman, damlacık spektrumunun bilgisayardan detaylı çıktısını verecektir. Elektromanyetik kurama dayanan bu ilkeden yararlanılarak tane büyüklüğü ve dağılımı belirlenmektedir (Özer ve Orhan, 2007) (NOT: Bu ekipman tipi ile ilgili standart örnekleme prosedürleri ASAE ve ISO Standartlarında mevcuttur). NOT: Ekipmanın damlacık spektrumu (hidrolik nozül kullanıldığında) üretici firma tarafından önerilen tüm akış hızlarında - basınç aralığında test edilmelidir. Sprey işleminin mercekler üzerinde olumsuz etkisini önlemek için özel bakım gereklidir. İkincil olarak; yeterli sayıda damlacık merceklerin odaksal uzunluğu içerisine lazer aracılığıyla geçmelidir; fakat ışık miktarı kabul edilebilir sonuçları almak açısından az olmamalıdır. Son olarak; termal sislemeden gelen yoğun dumanlama işleminde problem yaşanabilir; ki genelde alt örnekleme teknikleri gerektirir. Lazer ışınlı partikül boyut analizcisi 3 ana kısımdan oluşmaktadır: 1. Lazer Ünitesi, 2. Örnek Hazırlama Ünitesi, 3. Bilgisayar (Resim 1; Şekil 1) Resim 1. Malvern Master SizerX-Long Bed Lazer Kırınım Cihazı (Özer ve Orhan, 2007) 15
Şekil 1. Lazer kırınım cihazının genel kurulumu (1. Lazer kaynağı, 2. Işın genişletici, 3. Ölçüm hücresi, 4. Fourier merceği, 5. Herhangi bir taneye çarpmayan ışın demeti, 6. Aynı büyüklükteki tanelere çarparak kırılan ışınlar, 7. Merceğin odak uzaklığı, 8. Çok elemanlı dedektör, 9. Merkezi dedektör, 10. Süspansiyonun akış yönü, 11. Örnek hazırlama ünitesi 12. Bilgisayar) (Özer ve Orhan, 2007) 2. Hot-wire Yöntemi İnsektisit sıvısının (sıvı ve yağ bazlı sıvı) püskürtülmesinin ardından oluşan sis kümesi içerisindeki damlacıkların kütlesel ortalama çapı (MMD), Hacimsel Ortalama Çapı (VMD) ve Sauter Ortalama Çapını (SMD) hesaplayan ve damlacık boyutu/damlacık sayısı değerlerini veren bir ölçüm teknolojisidir. Bu teknoloji hot-wire teknolojisine dayanmaktadır. Püskürtülen sıvıdaki damlacıklar hassas (5 mikronluk tel) test probu tarafından tutulur. Damlacıkların MMD, VMD, SMD, çap/sayı dağılım oranları verisi bilgisayara aktarılarak gerekli veriler elde edilir (Resim 2). (http://www.kldlabs.com) Resim 2. Hot-wire Teknolojisini Kullanan DC-III Sistemi (http://www.kldlabs.com) 16
3. Sayım Metodu Magnezyum oksit (MgO) emdirilmiş özel cam bazlı slayt kağıtları (2.5 cm x 7.5 cm) üzerine düşürülmüş damlacıkların mikroskop yardımı ile veya bilgisayar ortamında sayım metodudur. Kendi içerisinde 2 gruba ayrılır: a) Özel slâytlara düşürülmüş damlacıklar mikroskop altında boyut belirleme skalası ile karşılaştırılarak damla boyutu ve sayısı bulunur (Şekil 2) (WHO-9241544031, 1990). 1990). Şekil 2. Damlacık Boyutu Belirlemede Kullanılan Skala (WHO 9241544031, b) Suya duyarlı kâğıtlar üzerinde (Resim 3) toplanan damlaların sayılarının, ortalama çaplarının ve yüzey kaplama değerlerinin belirlenmesi amacıyla, Don Wilcox ve arkadaşları (The University of Texas Health Center in San Antonio) tarafından geliştirilen Image Tool for Windows, version 2.02 yazılımı aracılığı ile bilgisayar ortamına aktarılarak damlacık boyutu ve dağılımları elde edilir (Güler H., 2002). 17
Resim 3. Magnezyum Oksit (MgO) Emdirilmiş Özel Cam Bazlı Slayt Kağıtları (Sweeney K., Invented Presentation Articles). Şartlar/(Gereksinimler) Alansal uygulamalarda, havadan yapılan ilaçlamada damlacık çapı 30 µm nin altında olmaktadır. İdeal olarak, vektör uygulamalarının pek çoğunda havadan yapılan ilaçlamalarda damlacık boyutu 10-15 µm aralığında olmaktadır. Larvasit uygulamaları ve diğer alansal uygulamalarda (hidrolik nozül kullanılıyorsa sıvı spreylerin boyutu 200 µm den daha büyük olmalıdır. Mistblowerlar ile yapılan ilaçlamada taneciklerin boyutu, büyük taneciklerin hava akımı ile hızlı düşüşünü minimize etmek için ideal olarak 50-100 µm VDM boyutunda olmalıdır. Nozülün verimi püskürtücünün dizaynına bağlıdır. Nozülün verimi nozüle bağlı ekipman ile ve uygulama tipine bağlı olarak tayin edilmelidir. 2.10.5.3. Erezyon (Aşınma) Direnci Orifisin hızlı erezyonu sebebiyle, nozül verimindeki değişimi(azalmayı) belirlemek. Tüm hidrolik nozül tiplerine Nozülün verimi ilk olarak ölçülmelidir. 300 kpa basınçta ve 20 g/l lik inert sentetik silika toz süspansiyonu (Ek 2 de bu testte kullanılan silikanın özellikleri görülmektedir) nozüle pompalanmalıdır. Verim ya her 200 litrede ya da 5 saat aralıklar ile toplam 20 saate kadar ölçülmelidir. 18
Şartlar/(Gereksinimler) Nozülün verim kaybı 20 saat içerisinde %5 ten daha fazla artma gösterdiyse; nozül başarısız sayılır. 2.11. Uzaktan Kontrol (Kumanda) Sistemi Araç kabininden ekipmanın güvenli bir şekilde çalıştırılmasını sağlamak. Araca monteli tüm ekipman tiplerinde. Uzaktan kontrol sisteminin işlerliğini (çalıştığını) ve ekipmanın, araç kabini içine pestisitin girmesini önleyecek şekilde dizayn edilip edilmediğini doğrulamak. Şartlar/(Gereksinimler) Operatör (işletmen), ilaçlama cihazını kapatmalıdır ve araç kabininden sprey aç/kapa butonunu çalıştırabilmelidir. Kontrol sisteminin tasarımı, pestisitin araç kabinine girmemesini sağlayacak tasarıma sahip olması gerekmektedir. 2.12. Askı Şeritleri (Kayışlar) ve Sabitlenmesi Kayışların dayanıklılığı garanti edilmeli ve operatör tarafından güvenli ve konforlu bir şekilde işletilecek bir makine tasarımı sağlanmalıdır. El ile çalışan tüm ekipman tiplerinde. a) Doğrudan ölçülebilecek boyutlar b) Askı şeritlerin dayanıklılığı Püskürtücü tankı, önerilen maksimum seviyeye göre doldurulmalıdır ve operatörün omuzlarına 75 mm çapında rijit, sağlam yatay monteli bantlar ile asılabilmelidir. Püskürtücü 300 mm yükseğe kaldırılır, ardından yatay bir bar (çubuk) ile tutularak damlacık bırakmasına izin verilir. Bu 25 kez tekrarlanır ve daima her bir damlacıktan sonra püskürtücünün kayışlar ile serbestçe asılı tutulmasına izin verilir. 19
c) Askı şeritlerin Absorbansı (emiciliği) Askı şeritleri çıkartılır ve şeritlere bağlı dolgu maddeleri alınır. Kuru ağırlık tartılır. İki dakika boyunca askı şeritler suya tamamıyla daldırılır. Ardından sudan çıkarılır ve silkilerek suyu akıtılır. Yeniden tartım öncesinde 10 dakika asılı tutularak kurutulur. Şartlar/(Gereksinimler) a) Şeritlerin genişliği, operatör cihazı omuzlarına astığında rahatsızlık vermeyecek derecede yeterli genişliğe (50 mm) sahip olmalı. Askılar, ayarlanabilir uzunluğa sahip olmalıdır. b) Ne şerit askılar ne de aksesuarları dayanıklılık testlerinde başarısız olmamalıdır. c) Suya batırdıktan sonra ağırlıkları, kuru ağırlığın %10 unu aşmamalıdır. 2.13. Püskürtücü Performansı 2.13.1. Sızıntı Ekipman çalışır durumda iken; pestisite maruz kalmaktan operatörü korumalıdır. Tüm ekipman tiplerine uygulanabilir. Basınçlı püskürtücünün pestisit tankı, %0.1 oranında non-iyonik yüzey aktif madde içeren sulu karışım ile önerilen maksimum seviyeye kadar doldurulur. Ardından görülebilir boya eklenir. Tankın dışına herhangi bir sıvı sızıntısı var ise sızan sıvı temizlenir. Pompa, maksimum işletme basıncına 2 kez maruz tutulur. Püskürtücü, temiz bir plastik levha üzerinde, güvenlik kafesi içerisinde (1 saat boyunca) dikey olarak sabit tutulur. Tanka aynı işlem yataya 45 lik açı yaptırılarak; tamamen yatay konumda bırakılarak ve ters çevrilerek tekrarlanır. Levhanın yüzeyinde ve püskürtücüde sızıntı olup olmadığı ayrıca basınç düşüşü olup olmadığı kontrol edilir. Diğer Ekipmanlar: Püskürtücü, %0.1 oranında non-iyonik yüzey aktif madde içeren sulu karışım ile önerilen maksimum seviyeye kadar doldurulur. Ardından görülebilir boya eklenir. Tankın dışına herhangi bir sıvı sızıntısı var ise sızan sıvı temizlenir. Püskürtücü 1 saat boyunca temiz bir plastik levha üzerinde tutulur. Levhanın yüzeyi ve püskürtücü sızıntının olup olmadığının kontrolü için kontrol edilir. 20
Şartlar/(Gereksinimler) Püskürtücüden herhangi bir sıvı sızıntısı olmamalıdır. Nozüllere ilaç karışımını dağıtan sistemler ile ilgili olan valflar, hortumlar.vs. ekipmanlar devreye girmelidir. 2.13.2. Gürültü Seviyesi Ekipmanlar çalışırken; aşırı gürültüden operatörü korumak. Makine ile çalışan tüm ekipman türlerinde El ile taşınan ekipmanlarda cihazın ses seviyesini ölçmek için ses ölçer kullanılmalıdır. Ayrıca; yine cihaz aynı düzeyde çalışırken araca monteli ekipmanların her bir yönünden 1 m yükseklikte de aynı işlemler yapılmalıdır. Şartlar/(Gereksinimler) Eğer ki gürültü seviyesi 85 db i aşıyorsa; kulak koruyucular kullanılmalıdır. Cihaz üzerinde kulağın korunması gerektiğine dair bir işaret veya talimatlar bulunmalıdır. Ekipmanın uzaktan kumanda edildiği yerlerde; (araç kabininden olduğu gibi); kabinin dışında (gürültü yayan ekipmanın yanında duran bir bakım mühendisi vs ölçüm yapabilir) gürültü seviyesini ölçmek gereklidir. 2.13.3. Dayanıklılık Ekipman, tüm çalışma periyodu boyunca, çalışmasında bir kesinti olmaksızın, minimum bakım-onarım ile makul bir hizmeti sağlayabilecek kadar sağlam olmalıdır. Tüm ekipman türlerinde a) Basınçlı Püskürtücüler Tank Dayanıklılık Testi Püskürtücünün tekrarlanan basınçlara dayanıp dayanmadığı ölçülür (püskürtücü tamamen su ile dolu olduğunda, Şekil 3 de görülen aparatlara bakınız). Tüp ya da tankın 21
çıkış ağız bağlantısı manifolda (tercihen püskürtücü hortumu ile) bağlantılıdır. Basınçlı hava manifold içerisinden basınç düzenleyen valf yoluyla geçer. 500 kpa lık ( 5 kg/cm 2 ) basınç 15 sn süresince uygulanır, ardından 15 sn de tahliye edilir. Bu döngü 1 dakikada 2 kez olmak üzere tekrarlanır. Bu tekrarlarda basınçta herhangi bir düşme gözlemlenmez ise 12000 kez tekrarlanır. Test süresi cihaz içinde bulunan bir saat yardımı ile kontrol edilir. Cihaz içerisinde bulunan bir sayaç tamamlanan devir sayısını gösterebilir. Şekil 3. Basınçlı Püskürtücü Tankında Dayanıklılığın Belirlenmesinde Kullanılan Test Aparatı Tank Damla Testi Önerilen işletme basıncında ve hacminde, tank tamamen su ile dolu iken, operatörün sırtında asılı halde herhangi bir sızıntı olup olmadığına karar vermek için tank damla testleri yapılır. Tahtadan yapılmış düz bir zemin üzerine 60 cm yükseklikten (20-30 mm kalınlığında ve 800 mm 2 alanında ahşap- düz bir yüzey) cihaz çalıştırılır (Testi yapan kişiyi yaralanmalara karşı korumak amacıyla kişi, metalden bir kafes içinde olmalıdır). Damlama testi 6 kez dikey yönde tekrarlanır. Ayrıca kişinin cihazı omzuna astığı da düşünülürse uygun bir simülasyon (benzeşim) modeli ile aynı test 10 lik bir açı ile de tekrarlanır. Püskürtücü, test sonrası normal fonksiyonlarına devam etmelidir. 22
b) Diğer Ekipmanlar Test örnekleri, 10 günlük bir periyodu aşkın süre boyunca; minimum 50 saatlik bir operasyonu kapsayan teste maruz bırakılır. 8 saatlik bir işletim periyodu, vektörlere bağlı hastalıkların salgın olduğu bir alanda, 1 tam günlük operasyonu temsil edecek şekilde yürütülmelidir. Tüm kesinti ve aksaklıklar nedenleri ve detayları ile kayıt altına alınmalıdır. Cihazda yapılan herhangi bir tamir-tadilat ta kayıt altına alınmalıdır. Yakıt tüketim verileri toplanmalıdır. Şartlar/(Gereksinimler) Dayanıklılık testleri süresince basınç ile çalışan ve diğer tüm ekipmanlarda hiçbir sızıntı olmamalıdır. a) Basınçlı Püskürtücüler Tank Dayanıklılık Testi Püskürtücü, 0-500 kpa aralığındaki basınçlara 12000 kez dayanabilmelidir. Tank Damlacık Testleri Püskürtücü, yapılan testler sonrası normal fonksiyonlarına devam etmelidir; ayrıca sızıntı testi için gerekli şartları karşılamalıdır. b) Diğer Ekipmanlar Püskürtücü, önemli bir aksaklık olmaksızın, test periyodu boyunca önerilen koşullara göre çalıştırılmalıdır. Yakıt tüketimi, yukarıdaki belirlenmiş şartları karşılamalıdır. 2.14. Etiketleme ve İşaretleme Makinenin ve diğer tüm bileşenlerinin tanımlanması ve çalışma konumunun belirlenmesi. Tüm ekipman türlerinde Her bir cihazın üzerinde cihazı tanıtıcı, kolay okunabilir ve silinmez nitelikte (kabartmalı yazı da olabilir) cihaz hakkında bir etikete sahip olmalıdır. 23
Şartlar / (Gereksinimler) Cihazı çalıştıran kişi, ekipmanın rutin kullanımını etkileyen temel bileşenlerin pozisyonunu, cihazın tipini, üretim ile ilgili detaylarını, üretim tarihini, seri numarasını ve bunun gibi detayları görebilmeli; yerlerini kolaylıkla bulabilmelidir. Cihaz üzerindeki valfların ya da düğmelerin on/off pozisyonları, nozüllerin boyutu ve diğer kontrol ekipmanlarının pozisyonları açıkça belirtilmelidir. Her bir tanka eklenen sıvının tipi de açıkça belirtilmelidir. Ayrıca etiketler, pestisit formülasyonlarına maruz kaldığında okunaksız ve anlaşılması güç duruma gelmemelidir. 24
3. EL İLE İŞLETİLEN BASINÇLI PÜSKÜRTÜCÜLER (SIRT PULVARİZATÖRÜ) İÇİN TAKİP EDİLECEK ŞARTNAME 3.1. Tanımlama Püskürtücü, el ile çalıştırılan hava pompasına ve genellikle silindirik bir tanka sahiptir. Ayrıca, tank kapağından ayrı olarak kilitleme aygıtı, basınç tahliye emniyet valfı, tankın üstüne bağlı bir hortum, kilitleme özelliğine sahip püskürtme lans mandalı, kontrollü akışa sahip valf ve nozül; kullanıcı tarafından belirlenmiş diğer aksesuarlara da sahiptir. Normal işletim koşullarında cihazı kullanan kişiyi yaralayabilecek keskin köşe ya da çıkıntıları olmamalıdır. Püskürtücünün yapımında ahşap malzeme kullanılmamalıdır. 3.2. Yapımında Kullanılan Malzemeler Cihazın yapımında kullanılan materyaller, korozyona, basınca ve ultra viyole (UV) ışınlarına dirençli olmalıdır. Tank, dayanıklılık testlerine maruz bırakıldığında (Bölüm 2.13.3.), tankın kaynak yapılmış kısımlarında kırık ve sızıntı olmamalıdır. Cihazın lehim yapılan kısımlarında (lans, valf kapama düğmesi, nozül ve ilaç tankı arasındaki ortak parçalar hariç) ve esas bileşenlerinde kalay ya da kurşun malzeme kullanılmamalıdır. 3.3. Ağırlık geçmemelidir. Cihaz, normal işletim koşullarında ve tam dolu iken toplam ağırlığı, 25 kg ı 3.4. Pestisit Tankı ve Aksesuarları 3.4.1. Kapasite Cihazın kapasitesi açık olarak belirtilmelidir. 3.4.2. Doldurma Ağzı Boyutu Doldurma ağzı genişliği 90 mm den az olmamalıdır. 25
3.4.3. Basınç Tahliye Cihazları ve Basınç Güvenlik Valfları 3.4.3.1. Basınç Tahliye Cihazları Basınç tahliye cihazları, cihazın üzerinde konumlandırılmalı ve cihaz açılmadan önce tankın basıncını tamamen boşaltabilecek kabiliyette olmalıdır. Valfın çalıştığı durumda; cihazın normal çalışma koşullarına dönebilmesi için tekrar kapalı konuma geçmelidir. 3.4.3.2. Basınç Güvenlik Valfları Cihaz üzerinde yüksek basınçtan kaynaklanan kazaları önleyici basınç emniyet valfı olmalıdır. Basınç emniyet valfı, üretici firma tarafından ± %10 güvenlik sınırları içinde kalacak şekilde üretilmelidir. Valfın çalıştığı durumda, püskürtücünün normal çalışma koşullarını sürdürmesi için valf yeniden kapanmalıdır. 3.4.4. Askı Şeritleri ve Sabitleme Şeritlerin genişliği en az 50 mm genişliğinde omuza asılabilir şekilde olmalı ve uzunluk olarak en az 100 cm ye ayarlanabilmelidir. Askı şeritleri damlacık testlerine maruz bırakıldığında (Bölüm 2.12.); askı şeritler, sabitleme parçaları ve askı klipslerinin yapısında bir değişim olmamalıdır. Askı şeritleri absorbans (emicilik) test metotlarına maruz bırakıldığında (Bölüm 2.12.) askı şeritlerinin ağırlığı %10 dan daha fazla artmamalıdır. 3.4.5. İşaretleme Püskürtücü cihazı üzerinde maksimum sıvı hacmini gösteren silinmez nitelikte, kalıcı bir işaretleme olmalıdır. İşaretlemeler 1 er litrelik derecelendirme şeklinde olmalıdır. 26
3.5. Hava Pompası 3.5.1. Performans Tank, maksimum sıvı ile dolu olduğunda ve tüm aksesuarları ile birlikte maksimum işletim basıncına ulaşmalıdır. El pompası, işletme basıncına 60 stroktan (basma + emme) önce ulaşmalıdır. 3.5.2. Çek Valfı Tank, önerilen maksimum çalışma basıncında çalıştırıldığında ve çek valfı tamamen su içine daldığı zaman; pompadaki çek valfı pompa silindirine sıvı sızıntısını önlemelidir. 3.6. Deşarj Sistemi 3.6.1. Filtre Boyutu Püskürtme lans girişindeki filtrenin boyutu, nozüldeki delik açıklığından daha küçük olmalıdır yani 50 mesh boyutundan daha büyük olmamalıdır (eğer ki nozülde filtre yoksa delik açıklığı 0.5 mm ya da 0.3 mm den daha büyük olmamalıdır). Ekipmanda, nozülü tıkayabilecek partiküllerin geçişini önleyecek uygun mesh boyutuna sahip bir ya da daha fazla filtre olmalıdır. Nozülün tıkanmasını önleyecek en azından bir filtre yerleştirilmelidir. 3.6.2. Hortum Hortum uzunluğu 1,5 m den az olmamalı ve pestisit ürünleri için uygun materyalden yapılmış olmalıdır. Hortum, Bölüm 2.10.1. deki gereksinimleri karşılamalıdır. 3.6.3. Püskürtme Lans Mandalı Püskürtme lans mandalı, Bölüm 2.10.2. de tanımlanan test metodunda olduğu gibi damlatmamalı ve sızdırmamalıdır. Valf kolunun uzunluğu pivot noktasından itibaren 100 mm den az olmamalıdır. Kol üzerindeki maksimum tork 1.5 newton metre olmalıdır. 27
3.6.4. Püskürtme Lansı Lans uzunluğu, 500 mm den az olmamalıdır. 3.6.5. Akış Hızını Kontrol Eden Cihazlar Cihaz, (metot 2.10.4. te anlatıldığı gibi) nozülün verimini ± %5 seviyesinde uniform tutmalıdır. 3.6.6. Nozül Tipi Nozülün tipi ve akış hızları, uluslar arası standartlarla uyum içerisinde olmalıdır. Deşarj hızı tolerans limiti; bölüm 2.10.5.1. de tanımlanan test prosedürüne uygun olarak test edildiğinde; ± %5 i aşmamalıdır. 3.6.6.1. Aşınma Direnci Nozülün verimi, bölüm 2.10.5.3. te tanımlanan teste maruz bırakıldığında; %10 dan daha fazla artış göstermemelidir. 3.7. Püskürtücü Performansı 3.7.1. Sızıntı ve Dayanıklılık Maksimum çalışma basıncı (kpa) açıkça belirtilmelidir. Tank, tüm aksesuarları ile birlikte tavsiye edilen maksimum çalışma basıncının iki katı iç hidrostatik basınca dayanabilmelidir. Bölüm 2.13.3. te belirtilen tank damlacık testleri sonrası hiçbir sızıntı olmamalıdır. Püskürtücü, önerilen çalışma basıncı ile ve basınçsız durumda olmak üzere dikey-yatay ve 45 lik açılar ile konumlandırılarak test edilmelidir. Kapak, basıncın olmadığı durumda sızdırma yapmamalıdır. 28
4. SIRT ÇANTALI-MOTORLU MİSTBLOWER LAR İÇİN TAKİP EDİLECEK ŞARTNAME 4.1. Tanımlama Püskürtücü, yüksek hızda hava akımı üreten, bu havayı pestisit sıvısı üzerine sevk eden motor ile çalışan bir fana sahip olmalıdır. Makinenin, kolay çalışır bir mekanizması olmalıdır. Yakıt tankı makinenin altına monte edilmelidir. Tüm hareketli aksamlar ve eksoz yaralanmayı önleyecek donanıma sahip olmalıdır. Makine kontrol ekipmanları (durdurma düğmeleri de dahil olmak üzere), operatörün görebileceği şekilde ön kısımda monteli olmalıdır. Makine fan ünitesi, operatörün arka kısmında rahat taşıyabileceği şekilde sırta monteli olmalıdır. Cihazın dış yüzeyi absorbe etmeyen (emici olmayan) malzemeden yapılmış olmalıdır. Makinenin bağlantı noktaları, titreşimi azaltmalıdır. Motor, titreşim önleyici takozlar üzerine oturtulmuş olmalıdır. Cihaz (tüm aksesuarları ile birlikte), normal çalışma periyodu boyunca, kullanan kişiyi yaralayabilecek keskin köşeleri olmamalıdır. Ayrıca ekipmanların kalıcı ve tanımlayıcı bir etiketi olmalıdır. 4.2. Yapımında Kullanılan Malzemeler Cihazın yapımında kullanılacak malzemeler, insektisitler ile temas halinde olduğunda kimyasallara karşı dirençli, emici özelliği olmayan bir malzemeden yapılmış olmalıdır. Ayrıca, bölüm 2.3 te tanımlanan test metodunda anlatılanlara bağlı olmalıdır. 4.3. Ağırlık Ekipmanların ağırlığı, normal işletim şartlarında pestisit ve yakıt tankı dolu olduğunda 25 kg ı geçmemelidir. 4.4. Pestisit Tankı ve Bağlantıları 4.4.1. Kapasite Pestisit tankının kapasitesi, açıkça belirtilmelidir. 29
4.4.2. Doldurma Ağzı Boyutu Doldurma ağzının boyutu belirtilmeli ve 90 mm çapından az olmamalıdır. Doldurma ağzı, hava sızdırmaz kapak ile donatılmalıdır. 4.4.3. Filtre Filtre, tank ağzının yeterince içerisine, derine yerleştirilmelidir. Filtre, tanktan dökülme ve sıçramayı önleyecek şekilde 60 saniye içerisinde doldurulabilmelidir. 4.4.4. Basınç Tahliye Aygıtı Tank açılmadan önce, tankın basıncını tamamen alabilecek yeteneğe sahip olmalıdır (Bölüm 2.5.3.). 4.5. Yakıt Tankı Kapasitesi Yakıt tankının kapasitesi, açıkça belirtilmeli ve makine durmaksızın sistemin 1 saat çalışabilmesini sağlamalıdır. Yakıt türü, karışımı makine ya da yakıt tankı üzerinde gösterilmelidir. 4.6. Deşarj Sistemi 4.6.1. Hava Kanalı Blower dan gelen hava, nozüle bir tüp içinde nakledilmelidir. Hava nakli, operatör tarafından spreyin yönünü kolaylaştırmak amacıyla esnek olmalıdır. Pestisit tankı ya da pompadan gelen sıvı, akış kontrol sınırlayıcıları ile nozüle yönlendirilmelidir. 50 mesh ya da daha ince gözenekli filtre sıvı akımı içerisine yerleştirilmelidir. Böylece, nozül ya da sınırlayıcının tıkanması önlenir. 4.6.2. Sıvı Akış Kontrolü 4.6.2.1. Valf Kapama Valf aç/kapatma sistemi, pestisit sıvısının akış kontrolü amacıyla operatörün önündeki hava kanalına bağlı olmalıdır. 30
4.6.2.2. Akış Hızı Kontrolü Pestisit sıvısının akış hızını ayarlayan mekanizma, sprey çıkış noktasına monte edilmelidir. Bu mekanizma, önceden ayarlanmış olabilir veya çalışma esnasında ayarlanabilir olmalıdır. 4.6.3. Damlacık Boyutu Damlacık spektrumu, farklı test sıvılarında ve akış hızlarında açıkça belirtilmelidir. Damlacıkların boyutu bölüm 2.10.5.2. de belirtildiği gibi (VMD) 50-100 µm arasında olmalıdır. 4.6.4. Damlacık Püskürtme Damlacıklar, cihazdan püskürtüldüğünde havada yatayda 15m, dikeyde 8 m ye ulaşabilmelidir. 4.7. Askı Bantlar Askıların genişliği, omuza rahatça asılabilecek kadar, en azından 50 mm olmalıdır. Askıların uzunluğu 75 cm ye ayarlanabilir olmalıdır. Askılar, bölüm 2.12. deki test metodundaki absorbsiyon (emicilik) deneylerine maruz bırakıldıklarında ağırlıkları %10 oranından daha fazla artmamalıdır. 4.8. Püskürtücü Performansı 4.8.1. Sızıntı Püskürtücü, tanktan pestisit sıvı sızıntısı olmaksızın çalışmalı, sızdırmaz olmalıdır. Bölüm 2.13.1. de anlatılan test metoduna uymalıdır. 4.8.2. Dayanıklılık Püskürtücü, vektör salgını yaşanan bölgelerde, 10 günü aşkın bir periyot boyunca, günde 8 saatlik bir periyot ile minimum 50 saat çalışabilmelidir. Cihaz çalışırken tüm kesintiler nedenleri ile not edilmelidir. Ayrıca tamiri süren cihazın tüm ayrıntıları not edilmelidir. Cihazın yakıt tüketim verileri toplanmalıdır. 31