SEMPOZYUM SONUÇ RAPORU 4-6 Mayıs 2015 tarihlerinde Mersin Üniversitesi Prof. Dr. Uğur Oral Kültür Merkezi B Salonunda FENBİLKON7 adı altında 7. Fen Bilimleri Lisansüstü Eğitim Sempozyumu gerçekleştirilmiştir. Ülkemizdeki 43 farklı Üniversiteden Enstitü Müdürleri, Yardımcıları ve Enstitü Sekreterlerinden oluşan 80 kişinin katılımıyla gerçekleştirilen Sempozyum da Lisansüstü Eğitim Öğretim Yönetmeliği, Lisansüstü Programlara Ulusal ve Uluslararası Öğrenci Kabulü, Disiplinler Arası Programların Açılması ve Yürütülmesinde Karşılaşılan Sorunlar, Lisansüstü Programlarda Akreditasyon, Tezlerde ve Bilimsel Yayınlarda Etik, Enstitülerde Süreli Yayınların Çıkarılması, Üniversite Sanayi İşbirliğinde Enstitülerin Rolleri ve Lisansüstü Öğretimde İdari Süreçler başlıklı konularda 05.05.2015 tarihinde 14.00-18.00 saatleri arasında çalıştay düzenlenmiştir. Çalıştayda yukarıda belirtilen konularda sorunlar tespit edilmiş, tartışılmış ve çözüm önerilerini kapsayan bir rapor düzenlenmiştir. 1- Lisansüstü Eğitim Öğretim Yönetmeliği Çalışma Grubu: A- Başvurularda ALES puanının %50 olan ağırlığının azaltılması ve Lisans ortalaması, bilim/mülakat ve yabancı dil sınavlarının buna uygun olarak % ağırlığının arttırılması. B- Lisansüstü eğitim-öğretim süresinin (i) Lisansüstü eğitimde çerçeve yönetmelikte belirlenen azami süreler baz alınarak başarısız öğrencilerin Enstitü ile ilişiklerinin kesilmesi. (ii) 6111 sayılı kanunla getirilen öğrenci affının geçici kanunu maddeleri ile uzatılmasına son verilmesi. C- Bologna süreci ile ilgili olan AKTS sisteminin Lisansüstü eğitim-öğretim çerçeve yönetmeliğine eklenmesi. D- Lisansüstü eğitim-öğretimin yürütülmesinde çeşitli ölçütlerin getirilmesi: (a) Emekli öğretim üyelerinin Lisansüstü danışmanlıklarının düşürülmesi önerilmektedir (b) YL ve Doktora programlarında öğretim üyesi başına düşen tez danışmanlığı üst sınırı belirlenirken her enstitü için altyapı olanakları gözetilmesi önerilmektedir (c) Lisansüstü programlarda zorunlu ders uygulamasının bütün anabilim dalları için uygun olmadığı, bu nedenle zorunlu ders uygulamasının Enstitü tarafından belirlenmesi/yürütülmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. (d) Çerçeve yönetmeliğe intihal program raporu (Itenticate ve mümkün olursa Türkçe taramaları yaparak sonuç verecek bir Türkçe benzer yazılım) ile ilgili açıklama eklenmeli ve benzerlik yüzdesi netleştirilmelidir. 1
E- Yabancı uyruklu öğrencilerin Lisansüstü eğitim ve öğretimi ile ilgili özel bir mevzuat hazırlanması ve uygulama birliğinin sağlanması. 2. Disiplinler arası programların açılması ve yürütülmesindeki sorunlar: A- Açılması planlanan disiplinler arası programın diğer ana bilim dallarına duyurulması ve katkı sağlayacak öğretim üyelerinin belirlenmesindeki iletişim eksikliğinin giderilmesi. B- Disiplinler arası Anabilim dalı kurulunun lisansüstü eğitim çerçeve yönetmeliğinde tanımlanmamış olması ve bu konuda eksikliğin giderilmesi. C- Disiplinler arası programlardan mezun olan doktora öğrencilerinin hangi alanda doçentliğe başvuru yapacağı konusundaki belirsizliğin giderilmesi (doçentlik alanı anahtar kelimelerinin bu konuda güncellenmesi). Bu konudaki belirsizlik mevcut programlara öğrenci başvurularını azaltmaktadır. 3. Bilimsel Etik A- Araştırma yapmaya başlamadan önce öğrencilere danışmanları tarafından uzmanlık alan dersleri kapsamında doğru araştırma yapma yöntemleri ve sunum yapma, yazılı/sözlü doküman hazırlamada öğrencilerin uyması gereken bilimsel etik kurallar hakkında bilgi verilmelidir. Tez yazımı/makale yazımı esnasında yazım teknikleri ve uyulması gereken etik kurallar danışmanın gözetiminde tutulmalıdır. B- Derslerin daha sağlıklı ve verimli yürütülebilmesi için dersliklerin Enstitü binalarında olması ve Lisansüstü derslerin bu dersliklerde yapılması. C- Enstitüye kayıt yaptıran her öğrencinin mezun olma zorunluluğunun olmadığı bilincinin taşınması. D- Tez/makale yazımlarının daha güvenilir olmasını sağlamak için Itenticate vb. Türkçe yazılımlarının olduğu ve dilbilim konusunda yazımlarda destek olabilecek personeli barındıran enstitülere bağlı bir merkezin oluşturulması. E-Doktora tezi savunma sınavından önce basılı ya da DOI numarası alınmış yayına kabul edilmiş bir SCI çalışma şartının getirilmesi. 4. Lisansüstü programlara ulusal/uluslar arası öğrenci kabulü A- Öğrenci hareketliliği i- Erasmus+ Öğrenci hareketliliği: 2
(a) Erasmus öğrenci hareketliliği hem ABD öğretim üyelerine hem de Lisans üstü öğrencilerine tüm yönleriyle yeterince anlatılmalı. (b) Öğrencilerin önündeki en büyük engellerden olan yabancı dil sorununa yardımcı olmak amacıyla üniversite olanakları kullanılmalı. Mümkünse Erasmus bütçesinden bir bölümün başarı notu yüksek Erasmus adayı öğrenciler için yabancı dil geliştirme amacıyla kullanılma yolları araştırılmalıdır. Mümkün olan ölçüde değerlendire yabancı dil yeterliliği ön plana alınmalıdır. (c) Daha fazla alternatif oluşturmak amacıyla daha fazla sayıda ülke ve üniversitelerle anlaşma yapma yoluna gidilmelidir. (d) Uluslararası tanınırlığı yüksek olan üniversiteler ile anlaşmalar yapma yoluna gidilmelidir. (e) Erasmus dan yararlanmış öğrencilerden dönüşlerinde diğer öğrencilere deneyimlerini paylaşması için bir sunum yapması istenmelidir. (f) Öğrencinin yurt dışında birlikte çalıştığı danışmanından öğrenciye ilişkin bir değerlendirme raporu istenmesi. (g) Yabancı öğrencilerin gelişini teşvik etmek amacıyla ulusal üniversitelerimizin yabancı öğrenci ofislerinin web sayfasında ayrıca enstitüler web sayfasında farklı dillerde yeterli tanıtım yapılması. (h) Yabancı öğrenciler için mümkünse öğrenci konaklama alanlarının yapılması. (ı) Yabancı öğrenciler için verilebilecek dersler ile ilgili bir ders havuzu oluşturulmalı ve bu bilgi yabancı öğrenciler ofisi ya da enstitü web sayfasında paylaşılmalı. (i) Araştırma görevlilerinin Erasmus öğrenci hareketliliğinden yararlandırılmaları teşvik edilmelidir. ii- Mevlana Değişim Programları Erasmus öğrenci hareketliliği için yapılan öneriler Mevlana değişim programı için de geçerlidir. iii- Farabi Değişim Programları a- Gelen öğrencilere barınma yeri temini konusunda kolaylaştırıcı ortam hazırlanması. b- Özellikle tez çalışmaları için mevcut birimin altyapısının yeterli olmadığı durumlarda birim öğrencileri Farabi değişim hareketliliği için yönlendirilmelidir. B- Yabancı öğrenci başvurularında kabul/kayıt koşulları, sorunları ve çözüm önerileri (a) Barınma sorunlarının çözümüne yönelik mümkünse YURT-KUR ile ikili anlaşmalar yapılmalı 3
(b) Yabancı öğrencilerin gelişlerini özendirmek için Lisansüstü öğrencilik katılım payının mümkün olduğunda düşük tutulması yoluna gidilmelidir. (c) Yabancı öğrenciler için Üniversitenin web sayfasında Fakültelerin, Bölümlerin, Enstitülerin vb. birimlerin yabancı dillerde tanıtımının yapılması gerekmektedir. (d) Yabancı öğrencilerin başvuruların mümkün olduğu ölçüde kolaylaştırılmalı elektronik ortamda başvuru olanağı sağlanmalı, başvuru/kabul-kayıt işlemleri detaylı olarak anlatılmalıdır. (e) Yabancı öğrencileri ilgilendiren her türlü Yönetmelik, yönerge, ders bilgileri, ayrıca TÖMER olanağı ve ücret durumuna ilişkin bilgilere web sayfasında yer verilmelidir. (f) Yabancı dilde eğitim öğretim yapılan programlarda ayrıca Türkçe dil düzeyi A 1 -A 2 istenmemesi yabancı öğrenci gelişi açısından özendirici olur. (g) ALES (GRE, GMAT) uygulamasının yabancı öğrenci gelişinde engel olduğu gerçeğinden hareketle ALES ( veya eşdeğeri) koşulu istenmemesi yabancı öğrenci gelişini teşvik eder. 5. Lisansüstü Öğretimde Akreditasyon 1. Akreditasyon Lisansüstü öğretimde ulusallaşma ve uluslararasılaşma açısından bir gerekliliktir. Lisansüstü öğretimin kalitesinin arttırılması ve mezunların istihdamına katkı ve yarar sağlar. 2. Yukarıda belirtilen nedenlerle Mühendislik alanı dışındaki programlarda da MÜDEK benzeri bağımsız denetim ve değerlendirme mekanizmasının oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. 3. Lisansüstü programların akreditasyona başvurularını teşvik edecek stratejiler belirlenmeli ve izlenmelidir. 4. Akredite olmuş lisansüstü programların BAP gibi araştırma desteklerinden, yurt dışı bilimsel etkinlik desteği ve performans değerlendirmesinde ekstra puan verilmesi gibi teşvik edici stratejilerin üniversite yönetimleri tarafından hayata geçirilmesi yararlı olacaktır. 5. Enstitülerde akreditasyon ve kalite süreçlerini takip edecek birimlerin oluşturulması gerekmektedir. Bu birimlerde daimi olarak görev yapacak bir idari personel istihdamı ve bir akademik personelin de kalite elçisi olarak görevlendirilmesi tavsiye edilmiştir. 6. Enstitülerin kalite akreditasyon sürecinin takibi ve raporlanması işlemlerini sağlıklı bir şekilde yürütmeleri için bilişim alt yapısının da oluşturulması gerekmektedir. 4
6. Üniversite-sanayi İşbirliği 1. Sanayicinin AR-GE maliyeti yüksek olmaktadır ve firmalar bu maliyeti karşılamak istememktedir. Ayrıca araştırma süreleri uzun olduğu için sonuçlar beklenmemektedir. 2. Yüksek lisans ve Doktora tezinin sonuçlanması için gerekli olan süreleri firmalar için uzun olduğu için ilgi göstermemektedirler. Ancak tez sonuçlandıktan sonra ya da araştırma sonuçları firmalar ile paylaşılabilir. 3. Üniversitede yapılan araştırmalar, hazırlanan tezler her firma için ayrı ayrı tasnif edilerek yayınlanabilir ve sanayi sektörüyle paylaşılabilir. 4. Üniversitelerde uygulamaya yönelik ders, proje attırılması önerilebilir. 5. Araştırma enstitülerinin yaygınlaştırılması ve araştırma görevlisi kadrolarının daimi hale getirilmesinin sağlanması. Üniversite- sanayi işbirliğinde kurumsal yapı güçlenebilir. 6. Uzun vadeli büyük projeler yanında kısa vadeli pratik çözümlere yönelik proje ve danışmanlıklar şeklinde işbirliği yaygınlaştırılabilinir. Zaman içinde firmaların Ar-Ge talebi gelişebilir. 7. Üniversite-sanayi işbirliği toplantıları ve girişimleri genel kalmaktadır. Her sektör ve anabilim dalı için çok özel toplantılar ve ortaklıklar daha etkili olacaktır. San-tez ve Ar-Ge projeleri dışında TTO talepli projeler etkili olabilir. Firmaların hangi birime başvuracaklarını belirleyebilmeleri için Üniversite-Sanayi işbirliği TTO kurumsal kapasitelerinin genişletilmesi ve sanayici taleplerinin anabilim dallarına ulaştırılması ile daha hızlı sonuç alınabilir. 8. Tez sürecinde (ilgili tezlerde) sanayi sektöründen dış gözlemci bir üye veya danışman tezi uygulamaya aktarılmasında katkı sağlayabilir. Dış gözlemci tezden beklentileri ve tezin pratik yararlarını aktarabilir. 9. Sanayi bakanlığı ve KOSGEB firmalara danışmanlık desteği verebilir (Örneğin; Tarım Bakanlığının çiftçilere sağladığı zirai danışmanlık sistemi). Firmalara yapılacak bu destek sayesinde akademisyenler firmalara danışmanlık hizmeti verebilir. 10. Tez konusu her zaman AR-GE projesine uygun olmayabilir ve firmalara yararlı olmayabilir. Bazı firmalar sistem geliştirme ve pratik sorun çözümü talep etmektedir. Bazı tezler pratik sorunların çözümüne yönelik formüle edilebilir. 11. Özellikle küçük ölçekli firmalar AR-GE için kaynak ayırmamakta ve ihtiyacını bilmemektedir. Firmaların bağlı olduğu odalar, dernekler ve birlikler sektör sorunlarına yönelik AR-GE projeleri 5
tanımlayabilir ve kaynak ayırabilirler. Üniversitelerin kurumsal (oda, birlik, dernek) işbirliği geliştirmesi daha etkili olacaktır. 12. Üniversitelerin genel kapsamlı işbirliği protokolleri yerine mühendislik, fen bilimleri, ziraat fakülteleri gibi birimler düzeyinde işbirliği protokolleri daha etkili olacaktır. 13. Akademik atama ve yükseltme ölçütleri içinde AR-GE projesi uygulama projesi gibi çalışmaların ağırlığının arttırılması önerilmektedir. 14. Üniversitelerin yayın ve proje teşvikleri içinde TTO üzerinden gelen ve uygulanan projelerin teşvik primlerinin yüksek olması önerilmektedir. Projelerde malzeme ve donanım desteği dışında nakit kaynak desteği (teşvik primi) verilmesi önerilmektedir. Bunun için ilgili yönetmeliklerin değiştirilmesi gerekmektedir. 15. Üniversitelerde disiplinler arası işbirliği düzeyi yetersizdir. Üniversite-sanayi işbirliğinin geliştirilmesi için farklı disiplinler arası işbirliği projeleri teşvik edilmelidir. 16. Organize sanayi bölgesi, küçük sanayi sitesi ve meslek odalarında üniversite masaları kurulması önerilmektedir. Bu masalarda görevli personel sektörün taleplerini akademisyenlere ileterek işbirliği konusunda aracı olabilir. 17. SAN-TEZ dışında sanayicinin doğrudan üniversite ve ilgili birime proje desteği vermesi sağlanabilir. SAN-TEZ projeleri çok zaman aldığından ve prosedürü yoğun olduğundan yeterince yaygınlaşamamaktadır. 7. Süreli Yayınlar 1. Hali hazırda yayın hayatı devam eden enstitü süreli yayın envanterinin oluşturularak bileşenlerle paylaşılması durum analizi için bir gerekliliktir. 2. Yayın hayatı devam eden enstitü süreli yayınlarından özellikle uzun yıllardır yayınlananların desteklenmesi ve öne çıkarılması önerilmektedir. Özellikle süreli yayın yapmanın zorlukları tanınırlıkları, uluslararası indekslerce taranma sürecinin uzunluğu ve problemleri göz önüne alındığında yeni süreli yayın çıkarılması yerine mevcut olanların varlığını sürdürmesi desteklenmelidir. 3. Fen-Bilimleri enstitü dergilerinin tanıtım ve tanınırlığının arttırılması önemlidir. Bu alanda özel çaba harcanması TÜBİTAK dergi-park sistemine katılması yararlı olacaktır. 4. Enstitülerde tamamlanan tezlerin araştırma makalesi olarak yayınlanması için enstitü dergilerine yönlendirme yapılması sağlanabilir. 6
5. Ülkemizde faaliyet yürüten bilim insanlarının araştırmalarının uluslararası düzeydeki dergilerde yer alması bir gerekliliktir. Enstitü kaynaklı yerel süreli yayınlarımızın uluslar arası endekslerce taranmasının desteklenmesi sağlanmalıdır. 6. 2016 yılında düzenlenecek olan FENBİLKON8 Sempozyum unda Fen Bilimleri Enstitüleri içinde başarılı bir süreli yayın öyküsüne yer vererek deneyimlerin paylaşılması önerilmektedir. Yayın hayatına devam eden özellikle uluslararası endekslerce taranan bir süreli yayının seçilmesi uygun olacaktır. 8. Lisansüstü Öğretimde İdari Süreçler 1. Lisansüstünde başarı değerlendirme sürecinde kullanılan not aralıklarındaki ölçütlerin (100 lük sistem, 4 lük sistem ve harf sistemi) kullanılmasında birlik oluşturmak. 2. Derslerin AKTS değerlerinin hesaplanmasında (aynı ders aynı bölüm aynı içerik) uyumluluk sağlanması. 3. Lisansüstü eğitim-öğretim yönetmeliğinin FENBİLKON8 de gündeme alınarak ortak uygulamaya gidilmesi (Farklı enstitülerin yönetmeliklerinin toplantıya getirilerek karşılaştırma yapılması). FENBİLKON8 Sempozyum una Dicle Üniversitesi nin ev sahipliği yapmasına oybirliği ile karar verilmiştir. Danışma kurulu seçimi gerçekleştirilmiş ve yeni danışma kurulu üyeleri aşağıda verilmiştir. Prof. Dr. Ayla ÇELİK (Mersin Üniv.) Prof.Dr. Ahmet ŞAHİNER (Süleyman Demirel Üniv.) Prof.Dr. Mustafa GÖK (Çukurova Üniv.) Prof.Dr. Fevzi KILIÇEL (Karamanoğlu Mehmet Bey Üniv.) Doç.Dr. Mehmet YILDIRIM (Dicle Üniv.) Doç.Dr. Yeşim BENAL YURTLU (On Dokuz Mayıs Üniv.) Yrd.Doç.Dr. İbrahim TURAN (Gümüşhane Üniv) 7