TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU AĞUSTOS 2009/II HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Ağustos 2009

Ağustos ayının ikinci ve üçüncü haftalarında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir. * Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler TCMB Para Politikası Kurulu, 18 Ağustos 2009 tarihli toplantısında; Banka bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo-Ters Repo Pazarı nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranlarının indirilmesine karar vermiştir. a) Merkez Bankası borçlanma faiz oranı %8.25 ten %7.75 e, borç verme faiz oranı ise %10.75 ten %10.25 e indirilmiştir. b) Geç Likidite Penceresi uygulaması çerçevesinde, Bankalararası Para Piyasası nda saat 16.00 17.00 arası gecelik vadede uygulanan Merkez Bankası borçlanma faiz oranı %4.25 ten %3.75 e, borç verme faiz oranı ise %13.75 ten %13.25 e indirilmiştir, c) Açık piyasa işlemleri çerçevesinde piyasa yapıcısı bankalara repo işlemleri yoluyla gecelik ve bir haftalık vadelerde tanınan borçlanma imkânı faiz oranı %9.75 ten %9.25 e indirilmiştir. Kurul tarafından yapılan açıklamaya göre; son dönemde açıklanan veriler iktisadi faaliyetteki toparlanmanın yavaş ve kademeli olacağına işaret etmektedir. Dış talep zayıf seyrini sürdürmekte, yurt içi yatırım talebi gerilemekte ve istihdam koşullarında belirgin bir iyileşme görülmemektedir. Bu çerçevede, Enflasyon Raporu nda çizilen perspektifle uyumlu biçimde, enflasyonun düşük seyrini uzun bir süre koruyacağı öngörülmektedir. Kurul, para politikasının aşağı yönlü esnekliğini uzun bir süre koruması yönündeki görüşünü teyit etmiş, iktisadi faaliyette belirgin bir toparlanma gerçekleşmemesi halinde kısa vadede ölçülü faiz indirimlerine devam edilmesinin gerekeceği değerlendirmesinde bulunmuştur. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar çerçevesinde, teşvik belgeleri kapsamında yapılan değişikliği içeren tebliğ, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Tebliğ e göre, makine ve teçhizat, bina-inşaat gibi yatırım harcamaları da teşvik kapsamına alınabilecek. Tebliğin "daha önceki yıllara ait Bakanlar Kurulu kararlarına istinaden düzenlenmiş teşvik belgeleri için uygulanabilecek hükümleri" içeren 36. maddesinin 4. fıkrasının son cümlesi değiştirildi. Buna göre, yatırımın yapılacağı yerde bölgesel desteklerden yararlanamayan, genel teşvik sistemi içerisindeki yatırım konularında düzenlenmiş teşvik belgeleri kapsamına makine ve teçhizat, bina-inşaat gibi yatırım harcamaları ilave edilebilecek. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonunun (TİSK) "İhracatımızın Gelişimi, Sorunları ve Geleceği" raporunda, bazı olumlu işaretlere rağmen krizin bu yıl, diğer birçok ekonomi gibi Türk ekonomisi ve ihracatını da olumsuz * Rapor 21 Ağustos 2009 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir. 1

etkilemeye devam edeceği belirtildi. Raporda, bu yılın Ocak-Haziran döneminde en fazla ihracat yapılan ülkenin Almanya olduğu ve bu ülkeye yapılan ihracatın geçen yılın aynı dönemine göre %34.7 azalarak, 4 milyar 509 milyon USD olarak gerçekleştiği belirtilerek, Türkiye'nin en önemli ticaret partnerleri hakkındaki büyüme tahminlerinin ihracat performansının 2009 yılında da bozulmaya devam edeceğini ortaya koyduğu belirtildi. Raporda, ihracatta elde edilen tüm başarılara rağmen hala bazı yapısal sorunlar bulunduğu ve bunların, Türkiye'nin dünya ticareti içinde hak ettiği yeri almasını geciktirdiği ve sürdürülebilir ihracat artışı sağlanmasının önündeki en büyük engelleri oluşturduğu ifade edildi. Küresel ekonomik krizin genelde Türkiye'nin ekonomisini, özelde ise ihracatını olumsuz boyutlarda etkilediğine işaret edilen raporda, Türkiye'de görülmeye başlayan bazı olumlu işaretlere rağmen krizin bu yıl da Türk ekonomisi ve ihracatını olumsuz etkilemeye devam edeceğine dikkat çekildi. Raporda, yapılması zorunlu çabalar şöyle sıralandı: -İhracat yaptığımız ülke sayısını artırma, -Türk Lirasının aşırı değerlenmesini önleyici politika izleme, -İhraç ürünlerimizin maliyetinin yükselmesini önleyecek temel girdi ve enerji fiyatlarını kontrol altında tutma, -Vergi teşvik tedbirlerine başvurma, -Bürokratik engelleri azaltma, -KOBİ leri ihracatçı olmaya özendirme, -İhracatçılarımızın finansman sorunlarını hafifletme, -Yerli üretime dayalı katma değeri yüksek ihracatın teşvik edilmesi, -Gümrük Birliği nin Türk dış ticaretine ve serbest ticaret anlaşmalarına getirdiği sorunların AB nezdinde çözüme kavuşturulması. Nielsen Company nin Global Tüketici Güven Endeksi, Haziran ayında, Mart ayındaki seviyesinden 5 puan yükselerek, 82'ye ulaştı. Yapılan yazılı açıklamada yer verilen "2009 2. Çeyrek Global Tüketici Güven Araştırması"nın sonuçlarına göre, dünyada tüketiciler, global ekonomik krizin sonuna yaklaşıldığına dair "umut taşımaya başladı". Türkiye'nin puanı (67), ortalamanın altında olmasına rağmen 7 puan artış gösterdi. Geçmişte sürekli olarak global ortalamanın altında seyreden Türkiye Tüketici Güven Endeksi, 2007 başından bu yana ilk kez yükseliş gösterdi. JP Morgan Chase Bank araştırma notuna göre, Türkiye'nin faiz dışı bütçe dengesi, son 10 yılda ilk defa açık verebilir. JP Morgan a göre; Temmuz ayında hayata geçirilen bazı mali önlemlere karşın, bugüne kadarki bütçe sonuçları, son 10 yıl içinde ilk defa faiz dışı bütçe dengesinde açık olabileceğini gösteriyor. 2008 yılında GSYH'nın %22'sini oluşturan gelirlerin bu yıl %20.4'e gerilemesinin beklendiğini ortaya koyan araştırma notunda, 2009 yılındaki mali bozulmanın asıl olarak döngüsel faktörlerin bir sonucu olduğu ifade edildi. Buna karşın, bankaların likit durumda bulunmaları ve özel kredi talebinin düşüklüğü, olumlu unsurlar olarak belirtildi. 2

Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD Merkez Bankası FED, yaptığı faiz konulu toplantıda aldığı kararla, beklentilere paralel olarak gösterge faiz oranında değişime gitmedi ve gösterge faizin ekonomideki toparlanmayı desteklemek için uzun bir süre bu seviyede kalacağını belirtti. Toplantının ardından yapılan açıklamada, ABD ekonomisinin iki yıl önce başlayan finansal krizin ardından istikrar kazanmaya başladığı yönünde işaretler gösterdiği kaydedildi. Verilerin ekonomik faaliyetlerin düzlüğe çıktığına işaret ettiği ve finans piyasalarındaki koşulların son haftalarda iyileştiği belirtildi. Açıklamada, hane halkı harcamalarının istikrar kazanmaya devam ettiği ancak iş kayıpları, yavaşlayan gelir artışı, sıkı kredi koşulları ve düşük konut fiyatları nedeniyle baskı altında olduğu belirtildi. ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, Temmuz ayında tarım dışı istihdamdaki azalış 247,000 ile beklentilerin altında gerçekleşti. Beklentiler verinin 320,000 azalış olarak gerçekleşmesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca Haziran ayında 467,000 azalış olarak açıklanan veri 443,000 azalış olarak revize edildi. İşsizlik oranı ise Temmuz ayında yıllık bazda %9.4 seviyesine geriledi. Haziran ayında %9.5 olarak gerçekleşen verinin Temmuz ayında %9.6 ya yükselmesi bekleniyordu. ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD de perakende satışlar Temmuz ayında bir önceki aya göre %0.1, dalgalı seyreden otomobil fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek perakende satışlar %0.6 azalış gösterdi. Beklentiler perakende satışların bir önceki aya göre %0.7, çekirdek perakende satışların ise %0.1 artış göstermesi yönündeydi. ABD de, öncü göstergeler endeksi, Temmuz ayında %0.6 artarak beklentilerin biraz altında gerçekleşti. Beklentiler verinin bir önceki aya göre %0.7 artması yönündeydi. ABD de, Philadelphia FED Endeksi Ağustos ayında 4.2 seviyesinde, beklentilerin üzerinde açıklandı. Temmuz ayında -7.5 olarak gerçekleşen verinin Ağustos ayında -2.0 olarak gerçeklemesi bekleniyordu. Philadelphia FED endeksinin sıfırın altında bir değer alması, bölgede üretim faaliyetinin azaldığı anlamına gelmektedir. ABD'de, tarım dışı verimlilik geçici verilere göre ikinci çeyrekte %6.4, işgücü maliyeti ise %5.8 geriledi. Reuters anketine katılan ekonomistler verimliliğin %5.3 artmasını, işgücü maliyetinin ise %2.4 azalmasını bekliyorlardı. ABD de dış ticaret açığı Haziran ayında 27.01 milyar USD olarak, beklentilerin altında açıklandı. Mayıs ayında 25.97 milyar USD olan verinin, Haziran ayında 28.5 milyar USD ye yükselmesi bekleniyordu. Dış ticaret açığı, geçen yıl aynı dönemde 60.18 milyar USD seviyesindeydi. Açıklanan verilere göre, Haziran ayında ihracat bir önceki aya göre %2 artarak 125.78 milyar USD seviyesine, ithalat ise %2.3 artarak 152.79 milyar USD seviyesine yükseldi. ABD de tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Temmuz ayında bir önceki aya göre beklentilere paralel olarak değişim göstermedi. Gıda ve enerji fiyatlarının hesaplama dışı tutulduğu çekirdek TÜFE ise Temmuz ayında %0.1 artış gösterdi. TÜFE, Haziran ayında bir önceki aya göre %0.7, çekirdek TÜFE ise %0.2 artış göstermişti. 3

ABD de, sanayi üretimi Temmuz ayında bir önceki aya göre %0.5 artarken, kapasite kullanımı %68.5 oldu. Beklentiler sanayi üretiminin %0.3 artması, kapasite kullanımının ise %68.3 olması yönündeydi. Sanayi üretimi Haziran ayında %0.4 azalış göstermişti. ABD, Michigan Üniversitesi tüketici güven endeksi, Ağustos ayında Temmuz ayındaki 66 seviyesinden 63.2 seviyesine gerileyerek beklentilerin altında gerçekleşti. Reuters anketine göre endeksin Ağustos ayında 68.5 değerini alması bekleniyordu. ABD de üretici fiyatları endeksi (ÜFE) Temmuz ayında, beklentilerin üzerinde %0.9 azalış gösterdi. Haziran ayında aylık bazda %1.8 artış gösteren verinin Temmuz ayında %0.3 azalması bekleniyordu. Açıklamaya göre, Haziran ayında %6.6 artan enerji fiyatları Temmuz ayında %2.4 azalış gösterdi. Açıklanan son veriyle birlikte Haziran ayında yıllık bazda %4.6 gerileyen ÜFE, Temmuz ayında %6.8 geriledi. Gıda ve enerji fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek ÜFE ise Temmuz ayında bir önceki aya göre %0.1 azalış gösterdi. Haziran ayında %0.5 artan verinin Temmuz ayında %0.1 artması bekleniyordu. ABD de, konut başlangıçları verisi Temmuz ayında %1 azalarak 581,000 seviyesine geriledi. Beklentiler verinin 600,000 seviyesinde gerçekleşmesi yönündeydi. Avrupa Merkez Bankası ECB nin yaptığı açıklamaya göre, Euro bölgesinde cari işlemler açığı Haziran ayında mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle 5.3 milyar EUR olarak gerçekleşti. Böylece 12 aylık kümülatif cari açık geçen seneki 34.5 milyar EUR seviyesinden 122.6 milyar EUR seviyesine yükseldi. Euro bölgesi, 2008 yılında 63.2 milyar EUR cari işlemler açığı vermişti. Avrupa Birliği istatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesi sanayi üretimi Haziran ayında aylık bazda %0.6, yıllık bazda ise %17 düşüş gösterdi. Beklentiler verinin aylık bazda %0.3 artması, yıllık bazda %16 gerilemesi yönündeydi. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro Bölgesi nde Gayri Safî Yurt içi Hasıla (GSYH) 2. çeyrekte geçici verilerle bir önceki çeyreğe göre %0.1, geçen yılın aynı çeyreğine göre ise %4.6 daraldı. Reuters anketine göre, Euro Bölgesi ekonomisinin 2. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %0.1 ve geçen yılın aynı çeyreğine göre %4.7 daralması bekleniyordu. Açıklanan verilere göre, Almanya ve Fransa'da ekonomi 2. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %0.3 büyüdü. Beklentiler iki ülkenin de %0.3 daralması yönündeydi. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde tüketici fiyatları Temmuz ayında aylık bazda ve yıllık bazda %-0.7 seviyesinde gerçekleşti. Enerji ve gıda fiyatlarının dahil edilmediği çekirdek enflasyon ise Temmuz ayında aylık bazda %0.5 azalırken, yıllık bazdaki artış %1.2 olarak gerçekleşti. Almanya Mannheim merkezli ZEW araştırma enstitüsünün analist ve kurumsal yatırımcılar arasında yaptığı araştırmaya göre, Alman yatırımcılarının Avrupa nın en büyük ekonomisi olan Almanya ya ilişkin güven eğilimleri Ağustos ayında beklentilerin üzerinde artarak 56.1 seviyesine yükseldi. Temmuz ayında 39.5 değerini alan verinin Ağustos ayında 45 değerini alması bekleniyordu. ZEW in açıkladığı bir diğer endeks olan cari durum endeksi ise Ağustos ayında -77.2 değerini alarak beklentilerden daha iyi gerçekleşti. Temmuz ayında -89.3 değerini alan verinin Ağustos ayında -85 değerini alması bekleniyordu. 4

Japonya Merkez Bankası (BOJ), gösterge faiz oranını beklentilere paralel olarak %0.1 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. Toplantının ardından yapılan açıklamada, ekonomide kötüleşmenin durduğu yönündeki görüş tekrarlandı, ancak görünümün hâlâ ciddi şekilde belirsiz olduğu belirtildi. Üretim ve ihracatta toparlanma görüldüğü belirtilen açıklamada, hane halkı tüketiminin kötüleşen istihdam ve gelir seviyesi nedeniyle genel olarak zayıf seyrini sürdürdüğü ifade edildi. Açıklamada ayrıca dünya ekonomilerinin iyileşmesi ve uygulanan destekleme politikalarının etkisi ile ekonominin önümüzdeki aylarda toparlanmasının beklendiği belirtildi. ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke, dünya merkez bankası başkanlarının katıldığı yıllık toplantıda yaptığı açıklamada, sürpriz bir şekilde, ABD ekonomisinin toparlanarak, yeniden ekonomik büyümenin eşiğinde olduğunu belirtti. Bernanke, ABD konut sektörünün de önemli bir toparlanma içinde olduğunu vurguladı. ABD de ikinci el konut satışları, Temmuz ayında beklentilerin üzerinde %7.2 artış gösterdi ve yıllık bazda 5.24 milyon adede yükseldi. Beklentiler verinin 5 milyon adet olarak gerçekleşmesi yönündeydi. Veri Haziran ayında 4.89 milyon adet olarak gerçekleşmişti. ABD de ikinci el konut satışları, Temmuz ayında yıllık bazda ise %5 artış gösterdi. İkinci el konut satışları endeksi, gelecekteki ev satışlarının bir göstergesi olarak kabul ediliyor. Son Açıklanan Veriler TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2009 yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %9.7 oranında azalarak 109.9 olmuştur. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %7.9 oranında, imalat sanayi sektörü endeksi %10.6 oranında, elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %3.8 oranında azalmıştır. % 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 0.0-5.0-10.0-15.0-20.0-25.0-30.0 Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100) 18.8 11.6 8.4 9.1 6.3 2.6 7.0 5.9-18.5-21.3-23.8-20.8 7.3 3.2-17.3 4.2 2.4-9.7 6.2 7.9 3.8-3.6 4.0-4.3 10.4-6.8-13.3 8.5-1.9-17.8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar 2007 2008 2009 Ana Sanayi Grupları Sınıflamasına göre de; aramalı imalatının %10.8, enerjinin %7.0 oranında düştüğü, dayanıksız tüketim malı imalatının %1.8, dayanıklı tüketim malı imalatının %7.2 oranında arttığı görülmektedir. 2009 yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim Endeksi alt gruplarındaki en yüksek düşüş %36.5 ile Diğer Ulaşım Araçları İmalatında gerçekleşmiş olup, bunu %35.9 luk düşüş ile Tıbbi Hassas ve Optik Aletler ile Saat İmalatı ve %33.6 lık düşüşle de Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı izlemiştir. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Temmuz ayında %80.0 olan üretim değeri ağırlıklı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO), 2009 yılı 5

Temmuz ayında %72.3 olarak gerçekleşmiştir. İşyerlerinin tam kapasite ile çalışmamasının nedenleri olarak, önem sırasına göre; iç talep yetersizliği ilk sırada yer alırken, bunu dış pazarda talep yetersizliği, mali imkânsızlıklar, yerli mallarda hammadde yetersizliği, ithal mallarda hammadde yetersizliği ve işçilerle ilgili meseleler izlemiştir. KKO, 2009 yılı Haziran ayında %72.7 seviyesindeydi. 2009 yılı Temmuz ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %0.5 oranında % 88 84 80 76 72 68 64 60 İmalat Sanayi KKO 82.0 81.7 83.3 83.5 83.2 80.3 83.1 81.9 82.6 80.1 80.3 81.1 79.3 81.2 81.7 82.4 82.3 80.0 79.8 78.3 70.4 72.7 76.2 76.7 66.8 72.3 72.9 63.8 63.8 64.7 64.7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar2007 2008 2009 artmış, satış miktarı %1.4 oranında azalmış, hammadde fiyatları %0.1 oranında artmış, satış fiyatları ise aynı kalmıştır. 2009 yılı Ağustos ayında üretim miktarının %1.7 azalması, satış miktarının %1.2, satış fiyatlarının %0.6 ve hammadde fiyatlarının da %0.9 oranında artması beklenmektedir. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2009 yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %9.4 oranında, ithalat miktar endeksi %11.9 oranında azalış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %21.9 ve ithalat birim değer endeksi de %27.2 oranında azalmıştır. Ana sektörler itibarıyla, Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %4.2, balıkçılık sektöründe %16.2 oranında artış gösterirken, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %4.4 oranında, imalat sanayii sektöründe %10 oranında düşüş göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %5.2, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %6.2, imalat sanayii sektöründe ise %13.1 oranında gerileme kaydetmiştir. Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %7.2, balıkçılık sektöründe %15.7, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %31.8 ve imalat sanayii sektöründe %22 oranında azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de geçen yılın aynı ayına göre, tarım ve ormancılık sektöründe %26.4, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %39.9, imalat sanayii sektöründe ise %21.8 oranında azalış göstermiştir. % 104.0 102.0 Bu gelişmelerden sonra; 2009 100.0 98.1 97.6 yılının Nisan ayında büyük bir 98.0 96.1 sıçramayla tekrar ihracat 96.0 lehine dönmüş olan dış ticaret 94.0 95.7 hadleri, Haziran ayında; bir 92.0 önceki aya göre ithalat fiyat 90.0 92.5 artışının (%3.62) ihracat fiyat 88.0 artışından (%2.74) daha yüksek olması nedeniyle, 0.9 puan azalışla, 100.2 seviyesinde bir miktar ithalat lehine hareket etmiştir. Dış Ticaret Hadleri (%) 101.0 99.5 100.2 97.6 96.6 94.6 98.2 93.3 97.3 94.6 89.3 96.7 90.0 97.2 93.9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar 2007 2008 2009 6

T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2008 yılı Haziran ayında 5,501 milyon USD olan cari işlemler açığı, bu yılın Haziran ayında %65 oranında azalarak 1,923 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. Haziran ayı cari açığının bir önceki yılın aynı ayına göre daralmasında, alt kalemler itibariyle; ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının, bir önceki yılın aynı ayına göre %56.2 oranında düşerek 2,750 milyon USD ye gerilemesi, gelir dengesinden kaynaklanan net giderlerin %10.7 oranında azalarak 899 milyon USD ye gerilemesi ve cari transferlerden kaynaklanan girişlerin de %51 oranında artarak 222 milyon USD olarak gerçekleşmesi etkili olmuştur. Aynı ayda hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre %8.4 oranında azalarak 1,494 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. Sonuç olarak, bu yılın Ocak-Haziran döneminde cari açık, bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında %75.7 oranında azalarak 27,690 milyon USD den 6,726 milyon USD ye gerilemiştir. Finans hesaplarında, bir önceki yılın Ocak-Haziran döneminde 29,361 milyon USD net sermaye girişi gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde 1,772 milyon USD tutarında net sermaye çıkışı olmuştur. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir; Doğrudan yatırımlar kaleminde bu yılın ilk yarısındaki net sermaye girişi, bir önceki yılın Ocak-Haziran dönemine göre %57.4 oranında azalarak 3,409 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı döneminde 1,650 milyon USD net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında, bu dönemde 318 milyon USD net çıkış gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın aynı döneminde 20,074 milyon USD net giriş gerçekleşmişken, bu dönemde 9,293 milyon USD net çıkış olmuştur. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervler, 2008 yılının Ocak-Haziran döneminde 362 milyon USD artmışken, bu yılın aynı döneminde 4,430 milyon USD azalış göstermiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2009 Mayıs Dönemi (Nisan, Mayıs, Haziran 2009) Sonuçları na göre; 2009 yılı Mayıs % Aylık İşsizlik Oranı (%) döneminde, kurumsal olmayan 17.0 çalışma çağındaki nüfus geçen 16.0 15.0 yılın aynı dönemine göre 875 14.0 bin kişi artarak 51 milyon 575 13.0 bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam 12.0 11.0 edilenlerin sayısı, geçen yılın 10.0 aynı dönemine göre 387 bin 9.0 kişi azalarak 21 milyon 455 bin 8.0 7.0 kişiye düşerken, işgücüne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2007 11.0 11.4 10.4 9.8 8.9 8.8 8.8 9.2 9.3 9.7 10.1 10.6 katılma oranı %48.2 olarak 2008 11.6 11.9 11.0 9.9 9.2 9.4 9.9 10.2 10.7 11.2 12.6 14.0 gerçekleşmiştir. 2009 15.5 16.1 15.8 14.9 13.6 Türkiye genelinde işsiz sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon 179 bin kişi artarak 3 milyon 382 bin kişiye yükselirken, işsizlik oranı 4.4 puanlık artış ile %13.6 seviyesinde, tarım dışı işsizlik oranı da %17 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, istihdam edilenlerin %25.3 ü tarım, %18.6 sı sanayi, %6'sı inşaat, %50.1 i de hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektörünün 7

istihdam edilenler içindeki payının 0.8 puan ve hizmetler sektörünün payının 1.2 puan arttığı, buna karşılık sanayi sektörünün payının 1.8 puan ve inşaat sektörünün payının ise 0.2 puan azaldığı görülmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu ve T.C. Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2009 yılının Haziran ayında 85.27 olan Tüketici Güven Endeksi, Temmuz ayında bir önceki aya göre %3.40 oranında azalarak 82.37 değerine düşmüştür. Ankete göre, güven endeksindeki azalış, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik durum, gelecek dönem iş bulma olanakları ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin kötüleşmesinden kaynaklanmaktadır. TÜİK tarafından açıklanan Aylık Sanayi Ciro Endeksi, Haziran ayında, 2008 yılının aynı ayına göre %9.7 oranında azalış, bir önceki aya göre ise %7.5 oranında artış göstererek 155.9 olarak gerçekleşti. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde, 2009 yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranları incelendiğinde, Madencilik ve Taşocakçılığı Endeksi %0.5 oranında artarken, İmalat Sanayi Endeksi %10 oranında azalmıştır. Ana sanayi grupları sınıflamasına göre Aylık Sanayi Ciro Endeksi incelendiğinde, en yüksek düşüş %24.4 ile Enerji de görülürken bunu %18.2 ile Aramalı İmalatı izlemiştir. İmalat Sanayi alt bölümlerinin 2009 yılı Haziran ayında 2008 yılının aynı ayına göre yüzde değişim oranları incelendiğinde, en yüksek düşüş oranının %46.1 ile Ana Metal Sanayii nde gerçekleştiği, bunu %32.3 ile Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri Sanayii nin izlediği görülmektedir. Aylık Sipariş Endeksi ise, 2009 yılı Haziran ayında, geçen yılın aynı ayına göre %15.3 azalış, bir önceki aya göre ise %7.3 artış göstermiştir. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Temmuz ayında, yeni kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %1.9 oranında azalarak 4,263 ten 4,180 e düşmüştür. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı ise bir önceki yılın aynı ayına göre sabit kalmış, 799 olarak gerçekleşmiştir. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2009 yılı Temmuz ayı sonu itibarıyla, Merkezi Yönetim Brüt Toplam Borç Stoku, 414.5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam borç stokunun 289 milyar TL tutarındaki kısmı (%69.7) Türk Lirası cinsinden, 125.1 milyar TL tutarındaki kısmı (%30.2) döviz cinsinden ve geriye kalan 0.4 milyar TL tutarındaki kısmı ise (%0.1) dövize endeksli borçlardan oluşmaktadır. 2009 yılı Temmuz sonu itibariyle merkezi yönetim brüt borç stokunun %57.7 si iç piyasaya, %16.5 i ise kamu kesimine olan iç borçlardan oluşurken, dış borçların ağırlığı %25.8 olarak gerçekleşmiştir. İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda; 2008 yılında %76.1 olan piyasa payının, 2009 yılının ilk yarısında sürekli yükseldiği görülmektedir. Ocak ayında iç borç stokunun piyasa payı %76.3 iken Nisan ayında %76.9 a, Mayıs ve Haziran aylarında da %77.9 a yükselmiştir. Temmuz ayında ise iç borç stokunun piyasa payı %77.8 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı genelinde 23.9 ay olarak gerçekleşen iç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı 2009 yılı Ocak ayında 23.3 ay, Nisan ayında 23.1 ay, Mayıs ayında 23.7 ay, Haziran ayında 23.1 ay ve Temmuz ayında da 23.2 ay olarak gerçekleşmiştir. 8

Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2009 yılı Temmuz ayı Hazine Nakit Dengesi Gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; nakit bazda 13.1 milyar TL gelir elde edilmiş, 17.5 milyar TL faiz dışı harcama yapılmış ve 4.4 milyar TL faiz dışı açık oluşmuştur. Toplam 5.1 milyar TL faiz ödemesinden sonra, Hazine nakit dengesi 9.5 milyar TL açık vermiştir. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2009 Yılı Ağustos Ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2009 yılında %5.1 oranında küçüleceği, tüketici fiyatlarının %5.94 oranında artacağı, cari işlemler açığının 10,836 milyon USD ve dolar kurunun 1.5680 TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6.37 ve %6.47 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %10.02, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %12.51 olarak beklenmektedir. Ağustos II. Dönem Beklenti anketi kapsamında, bir önceki dönem anket sonuçlarına göre; büyüme, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi ve 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisinin beklenti değerleri düşmüş, diğer bütün ekonomik göstergelerin beklenti değerleri yükselmiştir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 31 Temmuz 14 Ağustos 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, 9.75 oranında genişleyerek 105,950 milyon TL düzeyine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi 6.94 oranında artış gösterirken, İç Varlıklar kalemi -1,649 milyon TL den, -1,366 milyon TL seviyesine çıkmıştır. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.) 22.08.08 31.07.09 14.08.09 Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER 107,860 104,927 105,950-1,910 1,023 1.DIŞ VARLIKLAR 95,607 106,576 107,316 11,709 740 2.İÇ VARLIKLAR 12,253-1,649-1,366-13,619 283 PASİFLER 107,860 104,927 105,950-1,910 1,023 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 58,108 54,591 55,432-2,676 841 1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 18,768 20,381 20,359 1,591-22 1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 39,340 34,210 35,073-4,267 863 1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 18,675 15,533 16,382-2,293 849 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 20,665 18,677 18,691-1,974 14 2.MERKEZ BANKASI PARASI 49,752 50,336 50,518 766 182 2.1. REZERV PARA 48,522 56,890 55,633 7,111-1,257 2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 30,337 34,358 35,403 5,066 1,045 2.1.2. Bankalar Mevduatı 18,077 22,398 20,138 2,061-2,260 2.1.3. Diğer Kalemler 108 134 92-16 -42 2.2. DİĞER MB PARASI 1,230-6,554-5,115-6,345 1,439 2.2.1. APİ den Doğan Borçlar -5,556-8,865-10,682-5,126-1,817 2.2.2. Kamu Mevduatı 6,786 2,311 5,567-1,219 3,256 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 75,462 66,970 67,809-7,653 839 Kaynak: TCMB Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %1.54 oranında arttığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler 9

kaleminin 1.08 oranında azalırken, İç Yükümlülükler kaleminin ise %2.52 oranında artış kaydettiği göze çarpmaktadır. Bu dönem Rezerv Para kalemi, Kamu Mevduatının %10.09 oranında gerilemesine bağlı olarak, 1,257 milyon TL azalış göstererek 55.6 milyar TL seviyesine inerken, Emisyon Hacmi ise %3.04 oranında artış kaydederek 35.4 milyar TL düzeyine çıkmıştır. Öte yandan Diğer Merkez Bankası Parası kaleminin alt başlıklarından birisi olan ve 31 Temmuz tarihi itibariyle -8.86 milyar TL düzeyinde bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi, 1.82 milyar TL azalış kaydederek -10.68 milyar TL seviyesine inmiştir. Diğer bir ifade ile Temmuz ayı sonu itibariyle Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan 8.86 milyar TL alacaklı iken, bu dönem bu tutar 10.68 milyar TL düzeyine çıkmıştır. Diğer yandan Merkez Bankası nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi ise %140.89 oranında artış göstererek 5,567 milyon TL seviyesine yükselmiştir. Yaklaşık bir aydır artış kaydeden TC Merkez Bankası brüt rezervlerindeki yükselişin, bu dönem ivme kaybetmekle birlikte devam ettiği görülmektedir. 31 Temmuz 14 Ağustos 2009 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 839 milyon USD artarak 67,809 milyon USD düzeyine yükselmiştir. Tahvil-Bono Piyasası Ağustos ayının ilk haftasını %10.16 seviyesine gerileyerek kapatan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 11 Mayıs 2011 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, ayın ikinci haftası içerisinde Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi tahvil-bono piyasasındaki 10.75 alımların devam etmesine 11.05.2011 itfa tarihli tahvil 10.50 bağlı olarak aşağı yönlü seyrini 10.25 sürdürdü. FED in ekonomideki düzeltme işaretlerinin belirginleştiği ve bunu desteklemek için kısa vadeli faiz oranlarını bir süre daha düşük seviyelerde tutmaya devam edeceği yönündeki açıklamalarının yanı sıra Getiri oranı (%) 10.00 9.75 9.50 9.25 9.00 07.08 yurtiçinde de IMF anlaşmasına yönelik beklentilerin yeniden güçlenmesinin etkisi ile tahvil-bono bileşik faizleri, tarihinde ilk defa tek haneli seviyelerden seans kapanışı gerçekleştirdi. Ağustos ayının ikinci haftasını %9.89 seviyesine gerileyerek kapatan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizinin, Ağustos ayının üçüncü haftasının ilk işlem gününde küresel piyasalara yönelik olumsuz veri açıklamalarına bağlı olarak artış kaydetse de ilerleyen günlerde tekrar tek haneli seviyelere indiği görüldü. ABD de beklentilerin üzerinde açıklanan konut satışları verisi ile TC Merkez Bankası nın gerçekleştirdiği faiz indiriminin ardından yeni faiz indirimlerinin sinyalini vermesinin yarattığı olumlu hava ile yoğunlaşan alımlar sonucunda %9.39 seviyesine kadar gerileyen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Ağustos ayının üçünü haftasını da %9,54 düzeyinden kapattı. Döviz Piyasası Ağustos ayının ilk haftasını 1.4817 TL seviyesinden kapatan dolar, ayın ikinci haftası içerisinde pariteye bağlı bir seyir izledi. Hafta ortasında paritedeki 10.08 11.08 12.08 13.08 14.08 Tarih 17.08 18.08 19.08 20.08 21.08 10

gerileme sonucunda TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.5068 TL düzeyine yükselen dolar, haftanın son günlerinde paritenin tekrar yükseliş kaydetmesine bağlı olarak TL ABD Dolar Denge Kuru Ağustos ayının ikinci haftasını 1.52 1.4817 TL seviyesinden kapattı. Ağustos ayının üçüncü 1.50 haftasında ise TC Merkez Bankası nın gerçekleştirdiği faiz indiriminin döviz piyasasına alım yönünde yansıdığı görüldü. Bu süreçte TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.5081 TL düzeyine yükselen dolar, 1.48 1.46 1.44 07.08 haftanın son işlem gününde alternatif piyasalarda yoğunlaşan alımlara bağlı olarak gerileme kaydederek, Ağustos ayının üçüncü haftasını 1.4893 düzeyinden kapattı. Son iki haftalık dönem içerisinde dolar, TL karşısında 5.13 oranında değer kazanırken, euronun değer kazancı ise 0.75 olarak gerçekleşmiştir. Ağustos ayının ilk haftasını 1.4365 düzeyinden kapatan EUR/USD paritesi, ayın ikinci haftasında ABD toptancı stokları ve tüketici güveni verilerinin beklentilerden kötü açıklamasına bağlı olarak uluslararası borsaların satıcılı bir seyir izlemesi sonucunda gerileme kaydetti. Bu süreçte TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4135 seviyesine kadar gerileyen parite, Ağustos ayının ikinci haftasını ise 1.4275 düzeyinden kapattı. Ağustos ayının üçüncü haftasında FED Başkanı Ben Bernanke nin küresel ekonomiye ilişkin iyimser açıklamalarının, global piyasalardaki alımları yoğunlaşmasına bağlı olarak paritenin tekrar artış kaydettiği görüldü. 1.4320 düzeyine kadar yükselen parite, Ağustos ayının üçüncü haftasını da TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4303 seviyesinden kapattı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Ağustos ayının ilk haftasını 44,768 düzeyinden kapatan İMKB Bileşik Endeksi, ayın ikinci haftasının ilk günlerinde, ABD Michigan Üniversitesi Ağustos ayı tüketici güven endeksinin İMKB Bileşik Endeksi beklentilerden daha düşük 48000 gelmesine bağlı olarak düşüş kaydetti. Bu süreçte 42,525 47000 puana kadara gerileyen bileşik 46000 endeks, ilerleyen günlerde Türkiye nin IMF ile anlaşma 45000 sağlayabileceği yönündeki 44000 beklentinin güçlenmesi 43000 sonucunda toparlanarak Ağustos ayının ikinci haftasını 44,303 puan düzeyinden E ndeks 07.08 kapattı. Ağustos ayının üçüncü haftasında ise gerek yurtdışı gelişmeler gerekse de TC Merkez Bankası nın faiz indirim kararının ardından yapılan açıklamalar, bileşik endeksin hızlı bir yükseliş kaydetmesini sağladı. ABD de konut satışlarının beklentilerin üzerinde artması ve FED Başkanı Ben Bernanke nin ekonomik toparlanmaya işaret eden konuşmasının yarattığı olumlu hava ile uluslararası 10.08 10.08 11.08 11.08 12.08 12.08 13.08 13.08 14.08 Tarih 14.08 Tarih 17.08 17.08 18.08 18.08 19.08 19.08 20.08 20.08 21.08 21.08 11

borsalara paralel bir biçimde artış gösteren bileşik endeks, TC Merkez Bankası nın faiz indirim kararının ardından özellikle bankacılık hisselerine gelen alımlarla yükselişini sürdürdü. Haftanın son iki işlem gününde yoğunlaşan alımlarla Ağustos ayının üçüncü haftasını 47,170 puana yükselerek kapatan bileşik endeks, bu dönem içerisinde %5.37 oranında değer kazanırken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %66.25 seviyesinden %66.86 düzeyine yükselmiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 21 Temmuz 4 Ağustos 2009 döneminde 1 oranında azalarak 481.8 milyar TL seviyesine gerileyen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönemde %2.4 oranında artarak 493.4 milyar TL düzeyine yükseldiği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen 6 oranındaki genişlemeye karşılık, vadesiz mevduatlardaki artışın %13.6 düzeyine ulaşması göze çarpmaktadır. Vadesiz mevduatlarda kaydedilen yüksek oranlı bu yükseliş, dönem sonu tarihinin kamu maaş ödemelerine rastladığı hususu göz önüne alındığında, arızi bir durum olarak değerlendirilmektedir. Geçen dönem 3 oranında artış kaydederek 369 milyar TL seviyesini geçen bankacılık sektörü toplam kredi hacmindeki genişlemenin, bu dönemde ivme kazanarak sürdüğü görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi bu dönem, %1 genişleyerek 373 milyar TL düzeyine yükselirken, toplam mevduatlardaki artışın daha yüksek oranda gerçekleşmesi nedeniyle Krediler/Mevduat oranı %26.9 seviyesine gerilemiştir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerde görülen %1.2 oranındaki artışa karşılık, döviz sepetinin %2 oranında değer kazandığı bu dönemde, yabancı para cinsinden kredilerindeki yükselişin 5 düzeyinde kalması dikkati çekmektedir. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.) Değişim (%) 31.12.08 04.08.09 17.08.09 Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 469,455 481,757 493,423 5.1 2.4 Vadeli 404,359 414,880 417,473 3.2 0.6 Vadesiz 65,095 66,877 75,950 16.7 13.6 KREDİLER TOPLAM KREDİLER 372,812 369,191 372,983 0.0 1.0 TL 264,463 269,276 272,604 3.1 1.2 YP 108,350 99,915 100,379-7.4 0.5 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 29.1 27.1 26.9 Krediler /Mevduat (%) 82.4 80.6 79.6 Takipteki Alacaklar (Brüt) 13,836 19,100 19,597 41.6 2.6 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3.6 4.9 5.0 Menkul Değerler Portföyü 194,275 225,445 231,563 19.2 2.7 MDP/ Mevduat (%) 41.4 46.8 46.9 Kaynak: BDDK Son bir yıldır düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönemde de ivme kazanarak devam ettirdiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönem %2.6 oranında artış kaydederek 19.6 milyar TL düzeyine ulaşırken, takipteki alacakların kredilere oranı da %5 seviyesine yükselmiştir. 12

21 Temmuz 4 Ağustos 2009 7 oranında artarak 225.4 milyar TL seviyesine ulaşan bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmindeki genişlemenin, bu dönemde ivme kazanarak sürdüğü görülmektedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi bu dönemde %2.7 oranında genişleyerek 231.5 milyar TL düzeyini geçerken, MDP/Mevduat oranı da %46.9 düzeyine yükselmiştir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 mustafa.simsek@kalkinma.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman 0312 4179200/2355 mustafa.tosun@kalkinma.com.tr 13

2006 2007 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER GSYİH (Milyon $) 526,429 656,670-217,086 * - - 155,848 * 2008 2009 Ağu Eyl Eki Kas Ara Oca Şub Mar Nis May Haz Tem - - 127,812 * - - - - Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) 6.9 4.7-1.2 * - - -6.2 * - - -13.8 * - - - - İmalat Sanayi KKO (%) 81.0 81.8 76.2 79.8 76.7 72.9 64.7 63.8 63.8 64.7 66.8 70.4 72.7 72.3 İşsizlik Oranı (%) 9.9 9.9 10.2 10.7 11.2 12.6 14.0 15.5 16.1 15.8 14.9 13.6 - - Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) 11.58 5.94 14.67 12.49 13.29 12.25 8.11 7.90 6.43 3.46-0.35-2.46-1.86-3.75 Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) 9.65 8.39 11.77 11.13 11.99 10.76 10.06 9.50 7.73 7.89 6.13 5.24 5.73 5.39 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 160.1 190.3 193.9 191.9 174.0 170.2 168.8 166.5 163.4 159.5 166.8 168.4 165.1 167.2 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -32,051-38,219-2,986-920 -2,362-348 -2,996-398 -224-1,050-1,501-1,630-1,923 - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -54,041-62,800-8,205-5,091-5,220-2,678-3,682-1,399-642 -2,362-2,547-3,477-4,152 - - İhracat-FOB (Milyon $) 85,535 107,262 11,047 12,793 9,722 9,396 7,722 7,884 8,434 8,162 7,574 7,360 8,332 - - İthalat-CIF (Milyon $) 139,576 170,063 19,251 17,885 14,942 12,073 11,405 9,282 9,076 10,525 10,121 10,838 12,483 - Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat 61.3 63.1 57.4 71.5 65.1 77.8 67.7 84.9 92.9 77.6 74.8 67.9 66.7 - Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 171,309 189,617 26,447 13,788 15,107 17,990 15,140 15,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 - - Vergi Gelirleri (Milyon TL) 137,554 152,832 18,920 11,827 13,044 15,752 12,014 13,825 13,805 10,514 12,814 15,275 12,850 - - Diğer Gelirler (Milyon TL) 33,756 36,785 7,528 1,961 2,063 2,237 3,126 2,004 4,611 2,539 7,250 3,579 2,561 - Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 175,304 203,501 20,437 23,215 15,178 21,375 23,937 18,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 - - Faiz Harcamaları (Milyon TL) 45,945 48,732 8,140 5,022 2,013 5,440 1,871 3,783 9,859 4,449 3,038 4,991 1,123 - - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 129,359 154,769 12,297 18,193 13,165 15,935 22,066 15,013 15,950 17,372 17,972 14,473 16,809 - Bütçe Dengesi (Milyon TL) -3,995-13,883 6,010-9,426-71 -3,385-8,797-2,967-7,393-8,767-947 -610-2,521 - - Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 41,951 34,848 14,150-4,404 1,942 2,055-6,926 816 2,466-4,319 2,091 4,381-1,398 - Merkezi Yönetim Toplam 178,906 219,207 224,907 216,274 181,324 175,253 181,728 170,839 171,230 173,167 186,478 196,723 197,161 208,339 İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam 66,576 67,117 69,697 70,889 68,194 67,724 69,754 68,476 67,916 68,469 69,947 71,331 70,154 72,300 Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 14