MADDEYİ TANIYALIM Bahri Yılmaz Fen ve Teknoloji
Çevremizde dokunduğumuz, gördüğümüz, kokladığımız birbirinden farklı varlık vardır. Az veya çok yer kaplayan her varlık madde olarak adlandırılır. Çiçekler, okuduğumuz kitap, hatta biz de birer maddeyiz. Maddeleri gözlenebilen ve ölçülebilen özelliklere göre tanımlarız.
Görme, işitme, koklama, tatma ve dokunma duyularımız maddelerin özelliklerini algılamamızı sağlar. Esneklik, parlaklık, kırılganlık gibi maddelerin gözlenebilen özelliklerindendir. Dokunma duyusuyla maddelerin sertlik, yumuşaklık, esneklik, sağlamlık gibi özelliklerini algılarız. Maddelerin şekli, saydamlığı, parlaklığı vb. ile ilgili özelliklerini ise görme duyumuzla algılarız.
Maddelerin bazı özelliklerini birden fazla duyumuzla algılarız. Örneğin pürüzlük, kırılganlık, esneklik gibi özelliklerini hem görme duyumuzla hem de dokunma duyumuzla algılayabiliriz. Bazı maddelerin özelliklerini de tadarak algılarız. Maddelerin tadı olup olmadığı, tadı varsa ekşi mi, acı mı, tatlı mı olduğunu tatma duyumuzla algılarız.
Maddeleri, duyularımızla algıladığımız özelliklerine göre sınıflandırabiliriz. Örneğin, silgi, lastik, hamur gibi maddeler esnektir. Saydam-Opak Işığı geçiren maddelere saydam madde denir. Saydam maddeler renksiz olabileceği gibi farklı renklerde de olabilir. Pencere, bardak, gözlük gibi camdan yapılmış maddeler, bazı poşetler saydamdır. Benzer şekilde su da saydam bir maddedir.
Tül perde, buzlu cam, kağıt gibi maddeler ışığın bir kısmını geçirir. Bu tür maddeler yarı saydam maddelerdir. Işığı geçirmeyen meddeler ise opaktır. Demir veya ahşap kapılar, duvarlar opak maddelere örnektir. Parlak-Mat Bazı cisimler üzerine ışık düştüğünde parlar. Örneğin çelik tencere, altın ve gümüşten yapılmış maddeler, teneke kutular parlaktır.
Odun, toprak gibi maddeler, ise üzerine ışık düştüğünde parlamaz. Bu tür maddeler mattır. Örneğin rugan ayakkabılarımız parlak bir yüzeye sahip iken süet ayakkabılarımız mattır. Pürüzlü-Pürüzsüz Yüzeyinde girinti-çıkıntı olmayan, düz olan maddeler pürüzsüzdür. Yüzeyinde girinti ya da çıkıntı olan maddeler ise pürüzlüdür. Örneğin, portakal pürüzlü, elma ve dometes pürüzsüzdür.
Esnek-Berk Uzayıp kısalanbilen, bükülebilen ve tekrar eski haline dönebilen maddeler esnektir. Paket lastiği, bulaşık süngeri ne silgi esnek maddelere örnektir. Birçok amaç için kullanılan yaylarda esnek maddeye örnektir. Esnemeyen maddelere berk maddeler denir. Berk maddeler sert ve sağlamdır. Kurşun kalem, masa, taş vb. berk maddelere örnektir.
Cisim Madde Cisim,Malzeme,Eşya,Alet Maddeye çeşitli işlemlerle şekil verildiğinde cisim adını alır. Çivi, toplu iğne gibi maddeler demire şekil verilerek yapıldığı için birer cisimdir. Sadece katı haldeki maddeler cisim olma özelliğine sahiptir. Aynı maddeden farklı cisimler yapılabilir. Örneğin defter, sandelye, peçete gibi farklı cisimler ağaçtan elde edilir.
Cisimler kullanım amacına göre eşya veya alet olarak sınıflandırılabilir. Alet Maddelere şekil vermek ya da onlar üzerinde bir iş yapmak için özel olarak yapılmış nesnelere alet denir. Meyve ve sebzeleri kesmeye yarayan bıçak bir alettir. Çırpıcı, çekiç, makas vb. gibi cisimlerde alete örnektir.
Eşya Madde Hayatımızı kolaylaştırdığı için evimizde, okulumuzda veya yanımızda bulundurduğumuz nesnelere eşya denir. Eşyalar uzun süre dayanabilen ancak zaman içerisinde eskiyen nesnelerdir. Kanepe, halı, televizyon, ayakkabı, elektrikli süpürge gibi nesneler birer eşyadır.
Malzeme Madde Maddeler tüketim amacıyla kullanıldığında malzeme adını alır. Malzemeler kullanıldıkça biter, yerine yenisi alınır. Yemek yaparken kullandığımız baharatlar,yağ ve yumurta birer malzemedir. Benzer şekilde resim yaparken kullandığımız boyalar, silgi,kalem de malzemedir. Malzeme katı, sıvı ve gaz halinde bulunabilir.