M. DAĞTEKĠN 1 G. A. K. GÜRDĠL 2 Y. YILDIZ 3 A. N. ULUOCAK 4

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 821 KÜMESLERDE BUHARLAġTIRMALI SERĠNLETME SĠSTEMĠNDE (FAN-PED) KULLANILAN FARKLI TĠP PEDLERĠN PĠLĠÇLERĠN VERĠMLERĠ ÜZERĠNE ETKĠSĠ The Effect of Different Type Pad Materials on the Productivity of the Broilers in Evaporative Cooling System in Poultry Houses M. DAĞTEKĠN 1 G. A. K. GÜRDĠL 2 Y. YILDIZ 3 A. N. ULUOCAK 4 ÖZET Bu çalışmada, buharlaştırmalı serinletme sisteminin bölge koşullarında yaygın olarak kullanımını sağlamak için fan-ped sisteminde kullanılabilecek ped malzemelerinin piliçlerin verimleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda, kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerde canlı ağırlık kazancı ortalamaları 7. haftada kontrol grubunda yetiştirilen piliçlere göre % 6,42 artışla en iyi durumda olduğu belirlenmiş olup, bunu fındık kabuğundan yapılan ped (% 4,26) ve mukavva ped ( % 2,62) bölmelerinde yetiştirilen piliçler izlemiştir. Yem çevrim etkinliği ise, kavak talaşı, mukavva ve fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçlerde sırası ile 2,34; 2,43; ve 2,71 olarak gerçekleşmiştir. ABSTRACT In this study, in order to get widespread using of the evaporative cooling system in region conditions, it was aimed to determine the effects of pad materials that can be used in fan-pad system on the productivity of the broilers. At the end of the research, the average of the body weight gain of the broilers breeded in aspen fiber section is the best one with an increase of 6,42 % in 7 th week when compared to the control group, this is followed by the broilers breeded in hazelnut rind pad section(4,26 %) and in coardboard pad section(2,62 %). Feed conservation ratio is realized as 2,34; 2,43 and 2,71 respectively, on the broilers breeded in aspen fiber pad, coardboard pad and hazelnut rind pad sections. 1. GĠRĠġ Dünyada yaşayan insan toplulukların en önemli sorunların başında yeterli ve dengeli beslenme gelmektedir. Hızla artan dünya nüfusunun, insan beslenmesinde önemli bir yeri olan hayvansal besinlere olan talebi hızla artmaktadır. Mevcut dünya üretimi, artan bu talebi tam olarak karşılayamamakta ve dolayısıyla protein açığı doğmaktadır. Hayvansal protein açığının giderilmesinde önemle üzerinde durulması gereken hayvancılık uğraşlarının başında tavukçuluk gelmektedir. Üretimin kısa süre içerisinde gerçekleşmesi, ürünlerinin sevilerek yenilmesi, ekonomik ve insan sağlığına uygun olması nedeniyle etlik piliç üretimi ülkemizde hayvansal protein açığının giderilmesinde önemli bir konuma sahiptir. Tavuk yetiştiriciliğinde üzerinde önemle durulan ve verimi etkileyen çevre faktörlerinden birisi de çevre sıcaklığıdır. Günümüz tavukçuluğunda çevre sıcaklığı 1 Yrd. Doç. Dr., Ç.Ü. Ceyhan Meslek Yüksekokulu, Ceyhan-ADANA 2 Ar.Gör., Ç.Ü.Z.F. Tarım Makinaları Bölümü, ADANA 3 Prof.Dr., Ç.Ü.Z.F. Tarım Makinaları Bölümü, ADANA 4 Prof.Dr., Ç.Ü.Z.F. Zootekni Bölümü, ADANA

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 822 konusundaki en büyük sorun, çevre sıcaklığının termonötral bölge (15-25 ºC) üzerine çıkmasıdır. Ülkemizde etlik piliç yetiştiriciliğin yaygın olarak yapıldığı Çukurova, Ege, Trakya, Güney Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerinde, kümeslerde ortam sıcaklığı 35-40 ºC ye kadar yükselmektedir. Bu sıcaklık koşullarında yetiştirilen piliçlerde, sıcaklık stresi olarak tanımlanan ve organizmada tam olarak anlaşılmayan bir seri kompleks fizyolojik değişimler meydana gelmektedir. Bu değişimler sonucunda, piliçlerde önemli ölçüde verimde düşüşler meydana gelmektedir [3,4,5]. Çukurova Bölgesinde hava bağıl neminin diğer bölgelere göre daha yüksek olması, yaz döneminde piliçlerde görülen verimdeki düşüş, hava bağıl nemin etkisi ile daha da artmaktadır. Bu verim düşüşü, özellikle yetiştiriciliğin 5.-6. ve 7. haftalarında daha belirgin olmaktadır [9]. Kümeslerde sıcaklık sorununun çözümünde buharlaştırmalı serinletme (fan-ped ve su püskürtme) sistemlerinin kullanılmasının bir çok araştırıcı tarafından önerilmektedir [7,8]. Bölge koşullarında yapılan çalışmada, fan-ped sisteminin gerek iç ortam sıcaklığını piliçlerin gereksinim duyduğu koşullara düşürmede, gerekse verim artışının su püskürtme sistemine göre daha etkili olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, ped materyalin ülkemize ithal olarak gelmesi sistemin maliyetini önemli oranda artırdığından, kümeslerde sıcaklık sorununun giderilmesinde fan-ped sisteminin kullanılmasını engellediği de vurgulanmıştır [1]. Bu nedenle, fan-ped sisteminin bölgedeki kümeslerde daha yaygın olarak kullanımını sağlamak için farklı tip malzemeden yapılan pedlerin etkinliklerinin karşılaştırılması amacıyla bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada, mukavva pede alternatif olarak kavak talaşı ve fındık kabuğundan yapılan pedler denenmiştir. Çalışma sonucunda, kavak talaşından yapılan pedin buharlaştırma etkinliği ve kümes içi ortam sıcaklığını düşürmesi bakımından mukavva ped ile benzer özellik gösterdiği, bu nedenle, kavak talaşından yapılan pedin mukavva pede alternatif olarak kullanılabileceği belirlenmiştir [2]. Fakat, araştırmada fan-ped sisteminde kullanılan pedlerin piliçlerin verimleri üzerindeki etkileri değerlendirilmemiştir. Bu çalışmada, buharlaştırılmalı serinletme sisteminin bölge koşullarında yaygın olarak kullanımını sağlamak için sistemde kullanılabilecek ped malzemelerinin piliçlerin verimleri üzerindeki etkileri karşılaştırılmıştır. 2. MATERYAL ve YÖNTEM 2.1. Materyal Araştırma, Ç.Ü. Ceyhan Meslek Yüksekokulu Kampus alanında bulunan 15x5x3 m boyutlarındaki model kümeste yürütülmüştür. Model kümes, Bölgede etlik piliç yetiştiriciliğinin yaygın olarak yapıldığı kümesleri karakterize edecek biçimde şekillendirilmiş olup, 5x3x3 m boyutlarında dört eşit bölmeye ayrılmıştır. Ayrılan üç bölmeye buharlaştırmalı serinletme sistemlerinden fan-ped sistemi yerleştirilmiş ve pedlerde malzeme olarak mukavva, kavak talaşı ve fındık kabuğu kullanılmıştır. Araştırmada canlı materyal olarak Hybora hibrit civcivleri kullanılmıştır. Civcivler, Bölgede etlik piliç yetiştiriciliği yapan bir işletmenin 21 gün yaştaki 10 000 adetlik sürüsünden rast gele 600 adet alınarak araştırmanın yapılacağı kümese getirilmiştir. Kümese getirilen civcivler, ±10 g duyarlılıktaki terazide tartılarak 4 deneme bölmesine eşit sayıda (125 er) ve rast gele dağıtılmıştır. Yerleşim sıklığı her bölmede 9,61 adet/m 2 düzeyinde tutulmuştur. Dört farklı bölmeye konan civcivler arasında toplam canlı ağırlık bakımından istatistiksel olarak önemli düzeyde fark bulunmamıştır. Araştırmada hayvanlara 4. haftaya kadar % 22 ham proteinli toz

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 823 civciv yemi, 4.-7. hafta arasında ise % 21 ham proteinli pelet etlik piliç yemi verilmiştir. Araştırma süresince faklı bölmelerde yetiştirilen hayvanların tüm bakım ve besleme işlemleri eş düzeyde tutulmuştur. 2.2. Yöntem Araştırmada kümesin Güney duvarı üzerinde bulunan havalandırma açıklıklarına 180x100 cm boyutlarındaki üç farklı malzemeden yapılan pedler yerleştirilmiştir. Bölmelerde 1 m 3 hacme 0,046 m 2 ped yüzey alanı düşmüştür. Pedlerin karşı duvarı üzerine ise, aynı özelliğe sahip 3 adet 7 400 m 3 /h debili aksiyal tip fan konmuştur. Fanlar, bölgede hava sıcaklığının yetiştiricilik açısından sorun olduğu 11 00-17 00 saatleri arasında sürekli olarak çalıştırılmıştır. Fanların sürekli çalışmadığı dönemlerde ise, iç ortamda oluşan zararlı gazların dış ortama atılarak yerine temiz havanın alınması için, fanlar 15 er dakikalık aralıklarla 30 ar dakika çalıştırılmıştır. Fanların sürekli çalışmadığı dönemlerde, pedlere su verilmemiş ve sadece yapay (elektriksel) havalandırma uygulanmıştır. Sistemler ortam sıcaklığının piliçlerin verimini olumsuz yönde etkileyen 4. haftadan sonraki yetiştirme döneminde çalıştırılmıştır. Araştırmada fan-ped sisteminin çalıştığı zaman aralığında dış ortam ve kontrol ile üç farklı malzemeden yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde gerçekleşen ortam sıcaklığı ve hava bağıl nem değerlerinin değişimi Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1. Fan-Ped Sisteminin Uygulandığı Bölmelerde Gerçekleşen Ortam Sıcaklığı ve Hava Bağıl Nem Değerlerinin Değişimi Fan-Ped Sisteminin Uygulandığı Bölmeler Mukavva Kavak talaşı Fındık kabuğu Kontrol Dış ortam Sıcaklık ( C) 24,8-25,7 26,2-27,3 27,6-28,3 29,1-31,1 29,5-31,7 Bağıl Nem (%) 88-96 80-88 84-89 67-76 66-71 Araştırma, Temmuz1997-Ağustos 1997 dönemleri arasında yürütülmüştür. Araştırmada, kontrol ve fan-ped sisteminin uyguladığı bölmelerde yetiştirilen piliçlerin haftalık canlı ağırlıkları, canlı ağırlık kazançları, yem çevrim etkinlikleri ve yaşama gücü değerleri belirlenmiş ve elde edilen değerlerin tesadüf parselleri deneme desenine göre istatistiksel analizleri yapılmıştır. Bölmelerde yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık değerleri bireysel olarak, yem tüketimi değerleri ise, grup düzeyinde ölçülmüştür. canlı ağırlık ortalamaları ve yem tüketim değerlerinden yem çevrim etkinliği gruplar düzeyinde hesaplanmıştır. Farklı bölmelerde yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık ölçümleri 4. haftadan başlayarak 7. hafta sonuna kadar birer hafta arayla aynı gün ve saatte ±10 g duyarlılığındaki teraziyle yapılmıştır. Tüketilen yem miktarı ve yaşama gücü değerleri günlük olarak kaydedilmiştir. Araştırmada kontrol bölmesi ile fan-ped sisteminin uygulandığı üç farklı malzemeden yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde canlı ağırlık ortalamaları HARVEY paket programında analiz edilmiş ve bölmeler arası canlı ağırlık ortalamaları bakımından önem seviyeleri ve farklılıklar, DUNCAN testi ile kontrol

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 824 edilmiştir. Yem tüketimi ve yem çevrim etkinliği grup düzeyinde belirlendiğinden istatistiksel analiz yapılamamıştır. 3. BULGULAR ve TARTIġMA 3.1. Canlı Ağırlık Ortalamalarının DeğiĢimi Fan-ped sisteminin uygulandığı bölmelerde yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık ortalamalarının değişimi Çizelge 2 de verilmiştir. Çizelge 2. Fan-Ped Sisteminin Uygulandığı Bölmelerde Yetiştirilen Piliçlerin Canlı Ağırlık Ortalamalarının Değişimi YaĢ(Hafta) Mukavva Kavak talaģı Fındık kabuğu Kontrol Deneme Başlangıcı 722,5±2,978 a 710,6±2,98 a 714,5±2,98 a 729,1±2,98 a 4. Hafta 898,1±9,25 a 910,2±9,25 a 883,5±9,25 a 855,8±9,25 a 5. Hafta 1 400,8±14,65 a 1 370,0±14,65 a 1367,4±14,65 a 1 295,6±14,65 a 6. Hafta 1 879,9±19,26 a 1 791,9±19,26 b 1 796,4±19,26 b 1 741, ±19,26 b 7. Hafta 2 321,1±27,24 a 2 249,4±27,24 b 2 244,7±27,24 b 2 171,2±27,24 b *Aynı sırada ayrı harfle gösterilen ortalamalar arası farklar önemlidir (P<0.05) Çizelgede görüldüğü üzere, mukavva pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık ortalamaları 4. haftada 898,1 g iken 7. haftada 2 321,1 g'a ulaşmıştır. Aynı haftalar itibariyle, bu değer kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölmede 910,2 g'dan 2 249,4 g'a, fındık kabuğundan yapılan pedin bulunduğu bölmede 883,5 g'dan 2 244,7 g'a ve kontrol bölmesinde 855,8 g'dan 2 171,2 g'a yükselmiştir. Mukavva pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık ortalamaları bakımından 6. haftada 1 879,9 g'la en yüksek durumdadır. Bunu sırası ile fındık kabuğu (1796,4 g) ve kavak talaşından (1791,9 g) yapılan pedlerin bulunduğu bölmeler ile kontrol (1741,2 g) bölmesinde yetiştirilen piliçler izlemiştir. Bu sıralama 7. haftada ise, 2 321,1 g'la mukavva, 2 249,4 g'la kavak talaşı ve 2 244,7 g'la fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler ile 2 171,2 g'la kontrol bölmesinde yetiştirilen piliçler şeklinde gerçekleşmiştir. Canlı ağırlık ortalamaları 6. haftada oransal olarak kontrol bölmesinde yetiştirilen piliçlere göre, mukavva pedin bulunduğu bölmede % 7,96; fındık kabuğundan yapılan pedin bulunduğu bölmede % 3,17 ve kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölmede % 2,90 oranında bir artış göstermiştir. Bu oran, 7. haftada ise,. sırası ile % 6,90; 3,38 ve 3,60 olarak gerçekleşmiştir. Diğer deyişle, mukavva, kavak talaşı ve fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık ortalamalarının kontrol bölmesine göre farkı 7. haftada sırası ile 149,9; 78,2 ve 73,5 g daha yüksek değerler aldığı belirlenmiştir. Benzer yapılan bir çalışmada, buharlaştırmalı serinletme sisteminin uygulandığı bölmede yetiştirilen piliçler ile kontrol grubundaki piliçler arasındaki canlı ağırlık ortalamaları farkının 122 g, başka bir çalışmada ise 30 g olduğu belirlenmiştir [6,8]. Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, 6. ve 7. haftalarda canlı ağırlık ortalamaları bakımından fındık ve kavak talaşından yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler ile kontrol bölmesinde yetiştirilen piliçler arasında istatistiksel olarak önemli düzeyde fark bulunmamasına karşın mukavva pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçler ile diğer üç bölmede yetiştirilen piliçler arasındaki farklılık önemli düzeyde bulunmuştur (P<0.05).

Canlı ağırlık kazancı ortalamaları Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 825 3.2. Canlı Ağırlık Kazancı Ortalamalarının DeğiĢimi Fan-ped sisteminin uygulandığı bölmelerde yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık kazancı ortalamalarının değişimi Şekil 1 ve Çizelge 3 de verilmiştir. 520 500 480 460 440 420 400 380 5 6 7 Yaş (hafta) Kontrol Fındık kabuğu Kavak talaşı Mukavva Şekil 1. Fan-ped sisteminin uygulandığı bölmelerde yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık kazancı ortalamalarının değişimi Çizelge 3. Fan-Ped Sisteminin Uygulandığı Bölmelerde Yetiştirilen Piliçlerin Canlı Ağırlık Kazancı Ortalamalarının Değişimi YaĢ (Hafta) Mukavva Kavak talaģı Fındık kabuğu Kontrol 5.Hafta 502,64 502,64 459,76 459,76 483,92 483,92 439,76 439,76 6.Hafta 479,12 981,76 421,92 881,68 429,04 9 12,96 445,68 885,44 7.Hafta 441,20 1 422,96 457,56 1 339,24 448,24 1 361,20 429,92 1 315,36 Şekil ve çizelgede görüldüğü üzere, mukavva pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık kazancı ortalamaları 5. haftada 502,64 g'la en yüksek durumda olup bunu sırası ile fındık kabuğu (483,92 g) ve kavak talaşından (459,76 g) yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler ile kontrol (439,76 g) bölmesinde yetiştirilen piliçler izlemiştir. Bu sıralama 6. haftada 479,12 g'la mukavva, 445,68 g'la kontrol, 429,04 g'la fındık kabuğu ve 421,92 g'la kavak talaşından yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler şeklinde değişmiştir. 7. haftada ise, 457,56 g'la kavak talaşı, 448,24 g'la fındık kabuğu, 441,20 g'la mukavva pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler ve 429,92 g'la kontrol bölmesinde yetiştirilen piliçler olarak gerçekleşmiştir. Diğer deyişle, kontrol bölmesinde yetiştirilen piliçlere göre 5.; 6. ve 7. haftalarda canlı ağırlık kazancı ortalamaları oransal olarak sırası ile mukavva pedin bulunduğu bölmede %14,29; 7,50; 2,62 kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölmede % 4,54; (-5,33); 6,42 ve fındık kabuğundan yapılan pedin bulunduğu bölmede % 10,04; (-3,73); 4,26 oranında daha üstün olduğu belirlenmiştir. Mukavva pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerin canlı ağırlık kazancı 6. hafta kavak talaşı ve fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde

Yem tüketim ortalamaları Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 826 yetiştirilen piliçlere göre en iyi durumundayken 7. haftada bu iki pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlere göre daha düşük düzeylerde kalmıştır. Bununla birlikte kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerin 7. haftada özellikle, diğer pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçlerden daha fazla ağırlık kazancı sağlamıştır. Ancak, bölmede altlığın 6. hafta sonuna doğru kullanılamayacak düzeyde bozulduğundan 7. hafta içinde oluşan ağırlık kazancını olumsuz yönde etkilediği gözlenmiştir. Kavak talaşı ile fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçlerin 6. haftada ağırlık kazancının kontrol grubunun altında gerçekleşmiştir. Buna neden olarak, şehir şebekesi suyunun kesilmesinden dolayı üç gün pedlere su verilememesi ve bölmelerde yalnızca yapay (elektriksel) havalandırma yapılması, dolayısıyla piliçlerin ani değişen çevre koşullarına uyum sağlayamamaları gösterilebilir. 3.3. Yem Tüketimi Ortalamalarının DeğiĢimi Fan-ped sisteminin uygulandığı bölmelerde yetiştirilen piliçlerin haftalık yem tüketimi ortalamalarının değişimi Şekil 2 ve Çizelge 4 de verilmiştir. 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 5 6 7 Yaş (hafta) Kontrol Fındık kabuğu Kavak talaşı Mukavva Şekil 2. Fan-ped Sisteminin uygulandığı bölmelerde yetiştirilen piliçlerin haftalık yem tüketimi ortalamalarının değişimi Çizelge 4. Fan-Ped Sisteminin Uygulandığı Bölmelerde Yetiştirilen Piliçlerin Yem Tüketimi Ortalamalarının Değişimi YaĢ (Hafta) Mukavva Kavak talaģı Fındık kabuğu Kontrol 5.Hafta 909,77 909,77 790,79 790,76 936,91 963,91 840,96 840,96 6.Hafta 1024,84 1934,61 1008,38 1799,17 1005,4 1942,31 1056,26 1897,22 7.Hafta 1063,29 2997,90 1071,36 2870,53 1003,70 2946,01 1167,92 3065,14 Şekil ve çizelgede görüldüğü üzere; mukavva, kavak talaşı ve fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçlerin yem tüketimleri 6. ve 7. haftalarda birbiriyle benzer değişim göstermiş ve kontrol

Yem çevrim etkinliği (g/g) Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 827 grubundan daha düşük düzeylerde gerçekleşmiştir. Fındık kabuğundan yapılan pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerin yem tüketimi ortalamaları 5. haftada 936,91 g'la en yüksek durumdadır. Bunu sırası ile mukavva pedin bulunduğu bölme (909,77 g), kontrol (840,96 g) bölmesi ve kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölmelerde (790,79 g) yetiştirilen piliçler izlemiştir. Bu sıralama 6. haftada 105,26 g'la kontrol bölmesi, 1024,84 g'la mukavva ped, 1008,38 g'la kavak talaşı ve 1005,40 g'la fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler şeklinde gerçekleşmiştir. 7. haftada ise, 1167,92 g'la kontrol bölmesi, 1071,36 g'la kavak talaşı, 1063,29 g'la mukavva ve 1003,70 g'la fındık kabuğundan yapılan pedin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler gelmiştir. 3.4. Yem Çevrim Etkinliği Fan-ped sisteminin uygulandığı bölmelerdeki piliçlerin yem çevrim etkinliklerinin değişimi Çizelge 5 ve Şekil 3'de verilmiştir. 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 5 6 7 Yaş (hafta) Kontrol Fındık kabuğu Kavak talaşı Mukavva Şekil 3. Fan-ped sisteminin uygulandığı bölmelerde yetiştirilen piliçlerin yem çevrim etkinliklerinin değişimi Çizelde 5. Fan-Ped Sisteminin Uygulandığı Bölmelerdeki Piliçlerin Yem Çevrim Etkinliklerinin Değişimi YaĢ(Hafta) Mukavva (g/g) Kavak talaģı (g/g) Fındık kabuğu (g/g) Kontrol (g/g) 5. Hafta 1,81 1,72 1,93 1,91 6. Hafta 2,13 2,39 2,34 2,37 7. Hafta 2,41 2,34 2,43 2,71 5.-7. Hafta 2,10 2,14 2,16 2,33 Şekil ve çizelgede görüldüğü üzere, yem çevrim etkinliği bakımından 5. haftada 1,72'le kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölme, 6. haftada 2,13'le mukavva pedin bulunduğu bölme ve 7. haftada 2,34'le kavak talaşından yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler daha üstün gelmiştir. Mukavva, kavak talaşı ve fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçler arasında 5.-7. hafta arası yem çevrim etkinliği bakımından birbirleriyle önemli bir farklılık olmadığı belirlenmiştir.

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 828 3.5. YaĢama Gücünün DeğiĢimi Kontrol ve üç farklı malzemeden yapılan pedlerin bulunduğu bölmelerde yetiştirilen piliçlerde istatistiksel olarak yaşam gücünde önemli düzeyde farklılık olmadığından değerlendirmeye alınmamıştır. 4. SONUÇ Araştırmada, kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerde canlı ağırlık ve yem çevrim etkinliği bakımından mukavva ve fındık kabuğundan yapılan pedlerin bulunduğu bölmede yetiştirilen piliçlerden üstün olduğu belirlenmiştir. Ancak, kavak talaşından yapılan pedin bulunduğu bölmede altlığın diğer iki pedin bulunduğu bölmeye göre daha erken bozulduğu ve bunun sonucunda özellikle sistemlerin çalışmadığı zaman aralığında amonyak ve hidrojen sülfür gibi zararlı gazların yoğunluğunda hissedilir bir artış gözlenerek hayvanların gelişimini olumsuz yönde etkilediği gözlenmiştir. Bu olumsuzluğun giderilmesi amacıyla, altlığın bozulmaya başladığı dönemlerde değiştirilerek, fan-ped sisteminde mukavva pede alternatif olarak kavak talaşından yapılan pedin kullanımı uygun olabilir. KAYNAKLAR [1]Dağtekin, M., Yıldız, Y., 1996. Çukurova Bölgesinde Kümes İçi Sıcaklık Probleminin Çözümüne Yönelik Alternatif Serinletme Yöntemleri. 6.Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi. S. 142-151, ANKARA. [2]Dağtekin, M., Gürdil, G.A.K., Yıldız, Y., Uluocak, A.N., 1998. Kümeslerde Buharlaştırmalı Serinletme Sistemlerinde (Fan-Ped) Kullanılan Farklı Tip Pedlerin Etkinliğinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. 5. Ulusal Soğutma ve İklimlendirme Tekniği Kongresi Bildiriler Kitabı. S. 198-207, ADANA. [3]Howlider, M.A.R., Rose, S.P., 1989. Rearing Temperature and Meet Yield of Broilers. British Poultry Science, Vol 43.S.228-237. [4]Kutlu, H.R., Görgülü, M., Baykal, L.,1996. Tavukçulukta Beslenme-Çevre Sıcaklığı İlişkisi. Ulusal Kümes Hayvanları Sempozyomu Kitabı. S.228-249, ADANA. [5]Leenstra, F. Cahaner, A.,1992. Effect of Low, Normal and High Weight Gain, Favorable Feed Conversion, and High or Low Fat Content. Poultry Science,Vol 71.S.1994-2006. [6]Simmons, J.D., Deaton, J.W., 1989. Evaporative Cooling for Increased Production of Large Broiler Chickens. Poultry Science, Vol 69(6). P.839-841. [7] Timmons, M.B., Gates, R.S., 1988. Predictive Model of Laying Hen Performance to Air Temperature and Evaporative Cooling. Transaction of the ASAE. Vol.31 (5).P. 1503-1509. [8]Wilson, J.,L., Hughes, W.D., Weaver, W.D.,1983. Evaporative Cooling with Fogging Nozzles. Transaction of the ASAE. Vol.26(2). P. 557-561. [9]Yalçın, S., Testik, A., Özkan, S., Settar,P., Çelen, M.F., Yavuz,C., Cahaner, A.,1996. Etlik Piliç Üretiminde Çıplak Boyunluluk Geninden(Na) Yararlanma Olanakları. Ulusal Kümes Hayvanları Sempozyomu Kitabı. S.261-266, ADANA.