Erken Uyarı-Cevap ve Saha Epidemiyolojisi Dr. Mustafa Bahadır Sucaklı 2. Ulusal Klinik Mikrobiyoloji Kongresi 12 Kasım 2013 Antalya 1
Akut Sağlık Olaylarına Cevap İnceleme ve risk değerlendirmesi İnceleme ve saha cevabına yönelik Hızlı Cevap Ekipleri Personel: Epidemiyologlar, halk sağlığı uzmanları, klinisyenler, mikrobiyologlar, iletişim uzmanları, vb. Laboratuvar Teşhis Kapasitesi Lojistik destek: İletişim, transport, ilaçlar ve aşılar, vb. Kriz yönetimi ve risk yönetimi 2
3
Göstergeye dayalı sürveyans (eşikdeğerlerin aşılması) Olaya dayalı sürveyans (resmi ve gayrı resmi kaynakların taranması ve bilgi kaynakları) Uyarıların filtrelenmesi ve doğrulanması Risk değerlendirmesi (Müdahale gereksinimi) Erken Uyarı-Cevap Birimi Temel İşlevler Geri bildirim Koordinasyon (Kurum içi, Kurumlar ve Bakanlıklar arası) Risk iletişimi Hazırlıklı olmak Uluslararası Sağlık Tüzüğü Ulusal Odak Noktası işlevleri (uluslararası bildirim) 4
OLAY BAZLI SÜRVEYANS HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ BULAŞICI HASTALIKLAR BİRİM SORUMLUSU EUC ODAK KİŞİSİ EUC-SE FİLTRELEME, DOĞRULAMA, KAYIT ALTINA ALMA. YANLIŞ DOĞRU BİLDİRİM RİSK DEĞERLENDİRMESİ HSM Ekibi HALK SAĞLIĞI TEHTİDİ VAR TEHTİT YOK Çekirdek İl Ekibi MÜDAHALE TAKİPSİ Z 5
Hızlı Sinyal Takip Sistemi 6
Çalışma şekli 7/24 erişilebilirlik Günlük/haftalık olay raporlaması Günlük değerlendirme toplantıları (11:30) Aylık sektörlerarası koordinasyon toplantıları Halk sağlığı acil durumları yönetim merkezi Erken Uyarı-Cevap Birimi Uluslararası Sağlık Tüzüğü Ulusal Odak Nokta (Dr. Mehmet Ali Torunoğlu) Dünya Sağlık Örgütü Odak Noktası ile iletişim ve yurt içinde kurumlar arası iletişimi koordine eder. Tüzüğün gerektirdiği çekirdek kapasitenin oluşmasını ve devamını gözetir. 7
1- Giriş Eğitimi Kursu: TEORİK EĞİTİMLER Dört hafta sürer. Katılımcıların temel epidemiyoloji, biyoistatistik ve temel bilgisayar kullanımı derslerinin işlendiği sınıf eğitimdir. 8
2- İleri Eğitim Modülleri: Veri Analizinde İleri Yöntemler Sözlü ve Yazılı İletişim Saha Çalışması Planlamak ve Yönetmek Sağlıkta Korunma Etkililiği ve Ekonomik Analizler Bilimsel Literatürün Eleştirel Değerlendirmesi Acillere Hazırlılık ve Yanıt ve Yönetim 9
Saha çalışmaları Saha Epidemiyolojisi Birim Sorumlusu denetiminde bir danışmanın rehberliği altında yapılır. İçerik: 1. Salgın Araştırma ve Raporlama 2. Sürveyans Çalışması 3. Makale, Bildiri Hazırlama ve Yayınlama 4. Eğitici olarak eğitimlerde görev alma 5. Epidemiyolojik Araştırmalar SAHA UYGULAMALARI 6. Epidemiyoloji Bülteni Çalışmaları 7. Kurum İçi Diğer Birimlerle İletişim, Çalışma, Kurum Aktivitelerine Katılım 10
Ekipler T.C. Sağlık Bakanlığı İl EUC Ekibi Gıda, Tarım ve Hayvancılık, Belediyeler, Milli Eğitim vb. Halk Sağlığı EUC Ekibi Çekirdek EUC Ekibi HSM, TSM, Hastaneler, 112, THSSGM Bulaşıcı Hastalıklar 11
Bulaşıcı Hastalıklar Şube Müdürü Olay Yönetimi sürecinden sorumlu Ulusal Odak Noktasından bildirilen ve 24 saat içinde doğrulanması gereken halk sağlığı tehdidi ile ilgili değerlendirmeyi yapar ve Ulusal Odak Noktasına iletilmek üzere İl EUCS Odak Noktası na bildirir 12
450 Bilgi Kaynağına Göre Olay Sayıları, 1 Haziran 2012-30 Eylül 2013, Türkiye, n=1041 400 350 300 250 200 390 150 290 100 181 50 0 Basın 97 81 İl Sağlık Birimleri Vaka Bazlı Sürveyans Uluslar Arası Merkez Ağlar Sağlık Birimleri Kurumsal Odak Nokt 2 13
100 Aylara Göre Olay Sayıları, 1 Haziran 2012-30 Eylül 2013, Türkiye, n=1041 97 90 80 70 60 50 40 41 49 63 57 56 82 70 62 73 79 82 68 51 67 44 30 20 10 0 2012 Haziran 2012 Temmuz 2012 Ağustos 2012 Eylül2012 Ekim2012 Kasım2012 Aralık2013 Ocak2013 Şubat 2013 Mart 2013 Nisan 2013 Mayıs 2013 Haziran 2013 Temmuz 2013 Ağustos 2013 Eylül 14
600 500 400 Nedenlerine Göre Olay Sayıları, 1 Haziran 2012-30 Eylül 2013, Türkiye, n=1041 300 200 522 100 160 77 101 74 45 0 23 23 15 1 ıda ve Su Kaynaklı Kimyasal Hastalıklar Olaylar Hayvansal Hastalıklar Zoonotik Solunum Hastalıklar Yolu ile Aşı Bulaşan ile Önlenebilir Hastalıklar Hastalıklar Doğal Afetler Çevresel Olaylar Viral Cinsel Hepatitler Yolla Bulaşan Hast 15% 4% Nedenlerine Göre Olay Sayıları, 1 Haziran 2012-30 Eylül 2013, Türkiye, n=1041 80% Biyolojik Olaylar Kimyasal Olaylar Radyonükleler Olaylar Diğer Olaylar 15
600 500 400 300 200 100 0 Tespit Sürelerine Göre Olay Sayıları, 1 Haziran 2012-30 Eylül 2013, Türkiye, n=1041 181 350 <24 Saat 24-48 Saat 48 Saat Üzeri 510 Etken Belirleme Oranı Kaynak Belirleme Oranı 42% 58% Belirlendi Belirlenemedi 48% Belirlendi 52% Belirlenemedi 16
Olayların Doğrulanma Oranı, 1 Haziran 2012-30 Eylül 2013, Türkiye, n=1041 12% Doğrulandı Doğrulanmadı Karar Durumlarına Göre Olay Sayıları 4% İzleme İzleme Gerekyok 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 88% 9 43 66 381 97 247 115 96% 5 76 2 Basın İl Sağlık Birimleri Uluslar Arası Ağlar Vaka Bazlı Sürveyans Merkez Sağlık BirimleriKurumsal Odak Noktası Doğrulandı Doğrulanmadı 17
Sonuç ve Özet Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanları Erken Uyarı-Cevap ekibinin doğal parçasıdır. Erken Uyarı-Cevap Sisteminde takip edilen olayların çoğunluğu biyolojik etkenlerle ortaya çıkan olaylardır. Laboratuvar sürveyansına dayalı ağlar, bulaşıcı hastalık trendlerini belirleyebilmek için çok değerlidir. Beklenmedik, az görülen bulgular ve trend değişimleri Erken Uyarı Sisteminin önemli tetikleyicileridir. Halen sistemde değerlendirilen olayların beklenenden az bir kısmı laboratuvarlar tarafından bildirilmektedir. İncelenen veya incelenmesi muhtemel olaylarda mikrobiyolojik numunelerin korunması ve ileri çalışmalar için uygun laboratuvarlarla paylaşımı önem arz etmektedir. Halk sağlığı acil durumları için hazırlıklılık planlarının önemli bir parçası mikrobiyoloji laboratuvarlarıdır. Enfeksiyöz etkenlere bağlı halk sağlığı acillerinde etken belirleme oranları yetersizdir. 18
TEŞEKKÜRLER TEŞEKKÜRLER 19
BULAŞICI HASTALIKLAR KONTROL PROGRAMLARI BAŞKAN YARDIMCILIĞI Bulaşıcı Hastalıklar DB Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Su ve Besinlerle Bulaşan Hastalıklar İnfluenza ve Solunum Yoluyla Bulaşan Hastalıklar Kan Yoluyla Bulaşan Hastalıklar Bulaşıcı Hastalık Bildirim Siistemi Birimi Erken Uyarı- Cevap ve Saha Epidemiyolojisi DB Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar DB Sıtma ve Leishmaniasis Hastalıklarının Kontrolü Gıda ile Bulaşan Zoonotik Hastalıklar Kuduz Riketsiyal Hastalıklar Eğitim ve sektörlerarası işbirlği İstatistik Yeni ve Yeniden Önem Kazanan Zoonotik Hastalıklar Aşıyla Önlenebilir Hastalıklar DB Lojistik Polio ASİE Kızmık-Kızmaıkçık Kabakulak Hepatitler Suçiçeği Tetanoz İnvaziv Bakteriyel Hastalıklar Difteri Boğmaca Tüberküloz DB Erken Uyarı- Cevap Saha Epidemiyolojisi Çok ilaca dirençli TB hasta yönetimi Epidemiyoloji ve istatistik Saha hizmetleri ve ikmal Sektörlerarası işbirliği ve eğitim İzlemedeğerlendirme ve projeler Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları DB Viroloji Parazitoloji Bakteriyel zoonozlar Enterik patojenler Bakteriyel etkenler ve mikoloji Moleküler Mikrobiyoloji Tüberküloz 20