A L İ Ç A N K I R I L I ÇOCUKLARA SÖZ GEÇİRME SANATISinirlenmeden Ceza vermeden B a ğ ı r m a d a n... YAYIN NO: 256 genel yay n yönetmeni: Ergün Ür yay nevi editörü: Özkan Öze iç düzen/kapak: Zafer Yay nlar tashih: Emine Aydın bask, cilt: Vesta Ofset tel: 0 212 445 72 52 Birinci bask : Ekim, 2009 Zafer Yay nlar, Zafer Yay n Grubu nun bir kuruluşudur. Mahmutbey mh. Deve kald r m cd. Gelincik sk. no:6 Ba c lar- stanbul,türkiye Tel: (0 212) 446 21 00, Fax: (0 212) 446 01 39 http://www.zaferyayinlari.com E-mail: bilgi@zaferyayinlari.com isbn: 978 975 261 160 3 C o p y r i g h t 2 0 0 9 Z a f e r Y a y n l a r. H e r h a k k m a h f u z d u r.
içindekiler Çocuk eğitiminde disiplinin ölçüsü ve sınırları... 13 Doğru davranışlar kazandırmada ceza yerine sınır koyma yöntemi-çocuk düşe kalka yürümeyi, deneye yanıla doğruyu öğrenir-çocuk hatalı davranışlar ve kurallar konusunda sabrınızı zorlar-istenmeyen olumsuz davranışların listesi, davranış-kural ilişkisi-uyulması gereken kurallar listesi-kuralı bozan sonucuna katlanır. Çocuk eğitiminde işe yaramayan yol ve yöntemler... 39 Çocuğun her isteğini yerine getirme ve davranışlarına sınır koymama-evde başka dışarıda başka davranma-aynı davranışa farklı tepkide bulunma-tekrarlama-yalvarma-yakınma-rüşvet teklif etme-bağırma ve emir verme-ceza ile yola getirmeye çalışma-başkalarıyla kıyaslama-alay etme-boş tehditlerde bulunma-başkalarının önünde küçük düşürmenasihat etme.
İ Ç İ N D E K İ L E R İ Ç İ N D E K İ L E R Çocuklar neden sözümüzü dinlemez?... 49 Annelik babalık eğitimi almadan anne baba oluyoruz-neden öfkeleniriz-öfke doğal bir duygudur ancak-çocuk bizi kızdırma ve ceza alma pahasına neden yaramazlık yapar-yıkıcı öfkeyi nasıl yenebiliriz. Çocuğunuza evet ya da hayır demeden önce iyi düşünün...115 Çocuğun oyununa gelen anne-makul çözüm nedir-birinci adım: düşünün-ikinci adım: bir defa uyarı verin-üçüncü adım: harekete geçin. Çocuk eğitiminde sorun çözme becerileri... 65 Kabul çizgimiz zamana ve duruma göre değişir-sorunları üstlenme tuzağına düşmeyin-anne babaya sorun çıkaran davranışlar-çocuğa sorun çıkaran davranışlar-kimseye sorun çıkarmayan davranışlar-sorun nasıl çözülecek-sorun annenin ise-sorun çocuğun ise-sorun çözme tutumlarına göre aile tipleri-kazananlar-kaybedenler-arada kalanlar-sorun çözmede kaybeden yok yöntemi. Küçük çocuklarda şiddeti ve saygısızlığı önlemede mola yöntemi... 79 Mola verirken dikkat edilecek hususlar, anne babaların mola yöntemine ait soruları. Baskı yapmadan çocuklarımıza nasıl söz geçirebiliriz?...103 İsteğinizi açık, net ve kısa cümlelerle belli edin-çocuğun isteği ile kendi isteğinizi birleştirin-isteğinizi dayatma yerine seçenekler sunun-çocuk seçmeyi kabul etmezse-oyun oynayan çocuğa söz geçirmek zordur-sorularınız ve sözleriniz önyargılı ve suçlayıcı olmasın-kuralsız ailede sorumluluk bilinci gelişmez. Kişilik gelişiminde annelik tutumunun önemi...125 Anneye bağımlı çocuklarda okul korkusu-neden ağlıyorsun anne bak düşmedim-çocuk güvenlikli alan içerisinde serbest hareket etmek ister-kişilik gelişiminde iki önemli ihtiyaç: birey olma ve ait olma-çocuğun beş temel özgürlüğü-şimdi burada olanı duyma-görme ve hissetme özgürlüğü-kendi düşündüğünü olduğu gibi ifade etme özgürlüğü-kendi duygularını olduğu gibi ifade edebilme özgürlüğü-kendi arzularına göre bir şeyi isteme veya ret etme özgürlüğü-olmak istediği yönde gelişerek kendi özünü gerçekleştirme özgürlüğü-çocuklar dinlemesini de ailede öğrenir-dinlemek konuşmaktan daha zordur. Kardeşler arası kıskançlık ve başa çıkma yolları...153 Kardeş kıskançlığının belirtileri-anne babalara ve aile büyüklerine tavsiyeler. Kardeş kavgaları ve başa çıkma yolları...169 Kardeş kavgalarında hakem rolü almayın- kim başlattı diyerek kavgaya karışmayın-büyük tarafından ezildiğini düşünerek küçüğü korumaya kalkmayın-otoritenizi ancak kardeşler
İ Ç İ N D E K İ L E R arasındaki kavga şiddetlendiği ve diğer aile üyelerini rahatsız etmeye başladığı zaman kullanın-mümkün oldukça çocukların kavga etmelerine izin vermeyin ve ortam hazırlamayın- çocuklarınızı küçük yaştan itibaren paylaşmaya özendirin- kavga eden kardeşlerin birbirini sevmediğini düşünmeyin-küçük çocuklar ağabeylerine ve ablalarına saygı göstermeyi öğrenmelidir-aralarında yaş farkı az olan çocuklar daha fazla kavga eder-kardeşleri birbiriyle kıyaslamak kavgayı körükler-yumruklu ve tekmeli çocuk kavgaları şiddet kültürünün ürünüdüreşit davranmak âdil davranmak değildir-çocuklara yaşlarına ve yeteneklerine uygun sorumluluk verin-sınır koyma cezadan daha sağlıklıdır. önsöz Çocuğunuzu yeterince tanıyor musunuz?...193 Zeka nedir nasıl ölçülüyor-wechsler zeka testleri-sözel alt testler-sözel olmayan performans alt testleri-zekayı geliştirmek mümkün mü-iq nun yetersizliği ve çoklu zeka-zeka çeşitleri ve özellikleri-çoklu zeka değerlendirme testi. ÇOCUK EĞİTİMİNDE davranışlar sözlerden daha etkilidir. Çocuklar anne babalarının söylediklerini gerçekten kastedip kastetmediklerini test etmek için sağır dinleme yapar, duydukları halde duymamış gibi, onaylamadığınız davranışlarını sürdürürler. Eğer anne baba söylenmeye devam eder, ama bir icraatta bulunmazsa; çocuklar söylenenlerin göz ardı edilebilecek boş sözler olduğunu öğrenir. Daha önce defalarca annelerinin konuştuğunu, nasihat ettiğini, bağırdığını, boş tehditler savurduğunu; ama bir icraatta bulunmadığını deneyerek öğrenmişlerdir.
Ç O C U K L A R A S Ö Z G E Ç İ R M E S A N A T I Ç O C U K L A R A S Ö Z G E Ç İ R M E S A N A T I Çocuklar sınırları zorlamak ve söyleneni yapmamak için tiyatro yapar, sizi de sahneye çekip oyuna getirmek isterler. Çarşıda, pazarda ve alış-veriş merkezlerinde, kısacası kalabalık yerlerde istedikleri şeyi elde etmek için önce ister, sonra yalvarır, arkasından ağlar; bu da işe yaramazsa kendilerini yerlere atıp bağırırlar. Çevredeki insanlar neler olup bittiğini anlamak için yerde yatan çocuğa bakarlar. Anne baba yabancı bakışlardan rahatsız olur, çocuğu susturmak için istediği şeyi alacaklarını söyleyip teslim olurlar. Çocuk, oyununu başarıyla oynamanın, anne babayı sahneye çekmenin ve istediğini yaptırmanın zevkine varır. Bazı anne babalar biz baskı ve maddi sıkıntı içinde büyüdük, çocuklarımız baskı ve maddi sıkıntı yaşamasın düşüncesiyle çocukların davranışlarına sınır koymaktan kaçınır; her isteklerini yerine getirmeye çalışırlar. Böyle yapmakla ruh sağlıkları yerinde, mutlu çocuklar yetiştireceklerini sanırlar. Ancak sonucun hiç de böyle olmadığını, çocukların kural tanımaz, tatminsiz, şımarık ve saygısız yetiştiğini görüp şaşırırlar. Arabanızla büyük ve kalabalık bir şehrin sokaklarında seyahat ettiğinizi, daha önce hiç gitmediğiniz bir adresi bulmaya çalıştığınızı, ancak kavşaklarda ve dönemeçlerde hiç levha bulunmadığı düşünün. Aradığınız adresi bulmak için kim bilir kaç kez yanlış yola girer, kaç kez kaza atlatırsınız. Doğru ve kabul edilebilir davranışları öğrenmeye çalışan çocuklar için de durum aynıdır. Koyduğunuz sınırlar yol gösteren levhalar gibidir. Sınırlar, sanıldığı gibi, çocukların haklarını kısıtlamak, onlara baskı uygulamak değildir. Sınırlar, çocuklara korundukları, güvende oldukları ve değer verildikleri duygusu kazandırır. Aile içi kurallara uymalarını, işbirliği yapmalarını, otoriteye saygı duymalarını sağlar. Sorumluluk kazandırır. Sınırlar, onaylanan davranışları tanımlayan, çocuğa hatalı davranışlarını düzeltme fırsatı veren eğitici ve öğretici bir etkiye sahiptir. Bu kitap sizlere çocuklara nasıl doğru sınırlar koyacağınızı, onlara bağırmadan, sinirlenmeden, ceza vermeden nasıl söz geçireceğinizi anlatmaya çalışacaktır. 10 11