KALIP İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVELİĞİ Kalıp İşlerininim İnşatta Yeri ve Önemi: Kalıp Yapılarda kalıp temel taşıyıcı sistemlerdir. Bu nedenle kalıp işçiliği inşaatlardaki en önem verilmesi gereken imalatlardır. Yapılarda kalıp işçiliği (demir işçiliğimde dahil) ne kadar düzgün olursa yapının taşıyıcılığı ve dayanımı o derece yüksek olur. Bu sebeple kalıplar teknik bilgisi olan kişilerce projelendirilip teknik bir ekiple uygulaması yapılmalıdır. Betonun mimari ve statik açıdan gerekli formu almasını sağlayan ve beton yeterli dayanım kazanıncaya kadar onu taşıyan yardımcı yapı elemanlarına KALIP denir. Kalıpların Başlıca Görevleri: Betonarme elemanlara gerekli boyut ve şekli vermek, Taze beton ağırlıklarını, taze beton basınçlarını ve beton dökümü sırasında ortaya çıkan ilave yükleri taşımak, Beton dökümü sırasında ortaya çıkabilecek darbe ve titreşim etkilerine dayanmak, Gerekli durumlarda çalışma ve iletim döşemesi gibi de kullanılmak, şeklinde özetlenebilir. Beton teknolojilerindeki gelişmeler sonucu yapı elemanları daha narin ve detaylı yapılabilmekte bu durumda da işlenmiş birim betonda kalıp maliyetlerinin payı artmaktadır. Kalıp maliyetlerinde de kalıp işçiliği payı kalıp malzeme maliyetinin yaklaşık üç katı kadardır. Beton ve donatı maliyetleri çok değiştirilemediği için kaba inşaat maliyetlerindeki bir ekonomi kalıp maliyetlerinin azaltılması ile mümkün olabilecektir. Bu nedenlerle kalıplanacak elemanın boyutlarına göre şantiyede kalıp tahtaları, kalaslar, dikmeler, çiviler ve bağlantı elemanları ile teşkil edilen ve kalıp
alındıktan sonra sökülen "klasik kalıplama" yerini yeni ve rasyonel "kalıp sistemleri" ne bırakmaktadır. Kalıp sistemlerinde kalıp elemanları belirli standartlarda fabrikasyon olarak imal edilip şantiyede bir iş programına göre kullanılırlar. Kalıplar kalıp yüzeyleri, mesnet konstrüksiyonları ve yardımcı elemanlarla teşkil edilir. Kalıp yüzeyleri genellikle ahşaptan imal edilmekle birlikte çelik, saç ve alüminyum kalıp yüzeyleri de kullanılmaktadır. Mesnet konstrüksiyonlar ise kalıp taşıyıcıları, dikmeler ve bağlantı elemanlarıdır. Kalıp taşıyıcıları ahşap kalaslar, ahşap kafes kirişler veya dolu gövdeli ahşap kirişler, boyu ayarlanabilir çelik kirişler, çelik profillerdir. Kalıp dikmeleri olarak ahşap kalaslara ve teleskopik çelik dikmeler ile yüksek döşeme kalıplarında üç boyutlu çok parçalı sehpa dikmeler kullanılır. Bir Kalıptan Beklenen Genel Özellikler Kalıp temiz, ölçülere uygun ve sızdırmaz olmalıdır, Az parça ile kurulabilmelidir (hareketli parça sayısı az olmalıdır), Kalıp elemanlarını birleştiren bağlantı elemanlarının kullanılışı kolay olmalıdır, Beton ağırlığından ve beton dökümünden dolayı ortaya çıkan yükleri şartnamelerin öngördüğü güvenlikle taşımalıdır, Büyük yüzeyli kalıp elemanlarının ağırlıkları vinç kapasitesini aşmamalıdır, Basit detaylarla çözülebilmelidir, Usta gereksinimi az olmalıdır, Yapıdan ve plandan bağımsız olmalıdır, Ekonomik olmalıdır. Yüksek kullanım sayılı pahalı bir kalıp sistemi çok az işçilik masrafı gerektirse bile optimum kullanım sayısına erişilemiyorsa tercih edilmemelidir.
Kalıp sisteminin seçimine etki eden diğer faktörler ise yapı türü, taşıyıcı sistemi, hacimlerin bölünüşü, betonun istenen yüzey durumu, şantiyenin vinç ve taşıma olanaklarıdır. Ülkemizde bilhassa büyük inşaatlarda kalıp sistemlerinin kullanımı yaygınlaşmaktadır. Genellikle ithal edilerek kullanılan bu sistemlerin yanı sıra birçok yerli firmada üretime geçmiştir. Halen ülkemizde kalıp standardı bulunmadığı için imal edilen veya ithal edilen kalıp sistemlerinin güvenilirliğinin kontrolü yapılamamaktadır. Bu nedenle kalıpların teşkil ve hesap esaslarını içeren bir yönetmeliğin en kısa zamanda hazırlanması gerekmektedir. KALIP İŞLERİ ESNASINDA KAZALARI AZALTMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER Kalıpçı ekibi veya taşeronuna, kalıp yapımı sırasında karşılaşılabilecek iş kazası olasılıkları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hatırlatılacak; bu bağlamda işin hangi aşamalarında ne tür iş güvenliği araçlarını kullanacakları anlatılacak ve bu araçlar hakkında bilgi verilecek; iş güvenliği araçlarının kendilerine teslim edildiğine ve bunları kullanacaklarına dair belge düzenlenip dosyalanacak. Her beton ve B.A elemanın kalıbı tamamlandıktan sonra, beton dökümüne başlamadan önce kalıbın ilgili teknik eleman tarafından incelendiğine ve yeterince sağlam ve güvenli bulunduğuna dair belge düzenletilerek dosyalanacak. Döşeme kalıplarında yer alan (baca, asansör yuvası vb.) büyük boşlukların üzerinin usulüne uygun şekilde
kapatılması veya etrafına korkuluk yapılması hususunun yerine getirildiğinin ilgili teknik elemanca denetlendiğine dair belge düzenlenerek dosyalanacak. Kalıp sökülmeye başlanılmadan önce ilgili teknik elemanın izninin olduğuna dair belge düzenlenmesi sağlanacak. Sökülen parçaların rastgele ortada bırakılmaması, çivileri temizlendikten sonra belirlenmiş yerde istiflenmesi sağlanacak. Belirli aralıklarla kalıp yapım veya söküm bölgeleri gezilerek çalışanların çalışma ortamı ve yaptıkları işin gereği olan iş güvenliği araçlarını kullanıp kullanmadıkları denetlenecek, kuralsız çalışma yapıldığı tespit edilmesi halinde gerekli uyarılar yapılacak, sorumlulara bilgi verilecek ve bu işlemler belgeye bağlanacak. KALIP İŞLERİ 1. Metal veya beton karkas ve bunların parçalarını, kalıp panoları, prefabrike elemanları veya geçici destekleri ve payandaları ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurun ve sökün. 2. Kalıp panolarını, geçici destek ve payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak şekilde planlayın, tasarlayın, kurun ve koruyun.
Kurulum, Kullanım ve Söküm 1. Kalıp elemanları ve kalıp destek elemanları ile ilgili statik hesaplamaları yaptıktan sonra montaja başlayın. 2. Çalışma platformlarını yapılacak işin özelliklerine ve taşınacak yüke uygun olacak ve güvenli çalışma ve geçişlere izin verecek şekilde yerleştirin. Çalışma platformlarının etrafına yüksekten düşmeyi engelleyici korkuluk sistemlerini yerleştirin. (1) 3. Çalışma platformlarına ulaşımı, geçişlerin sıklığını, söz konusu yerin yüksekliğini ve kullanım süresini göz önüne alarak, en uygun yol ve araçlarla yapın.(tırmanma merdivenleri vb.) 4. Kalıp altındaki çalışma ve geçiş bölgelerinde yüksekten malzeme düşme tehlikesine karşı güvenlik önlemi olarak çatı koruması yapın.(2) 5. Yüksekten düşme tehlikesi bulunan dış kalıp çalışmalarında, yüksekten düşmeyi engelleyici güvenlik ağları kurun. (3) 6. Kalıp söküm işini yapan işçilerin kalıp destek elamanlarını kullanmasını engelleyin. Kalıp sökümü işi için uygun çalışma platformları ve iş iskeleleri tesis edin.
7. Kalıp söküm işinde çalışan işçilerin uygun manivela gibi uygun iş ekipmanı kullanmasını sağlayın. 8. Sökülen kalıp malzemelerini uygun şekilde istif edin. 9. Söküm sırasında, söküm yerine söküm işinde çalışan işçiler haricindeki işçilerin girmesini engelleyin. 10. Kalıp malzemesinin yere indirilmesi veya yukarıya çıkarılması için uygun iş ekipmanı kullanın. 11. Çalışma platformlarını aşırı yüklemeyin. 12. Betonarme kalıbını taşıyan elemanlara ızgara çakıldıktan ve üzerine kalas konulduktan sonra üzerinde çalışmaya izin verin. (4) 13. Boşluklara gelen betonarme kalıplarının kurulumda, sıpa iskele, üçayaklı merdiven, iş iskelesi kullanılması gibi gerekli güvenlik tedbirlerini alın. 14. Betonarme kalıplarının yeterliliğini her beton dökümünden önce mutlaka kontrol edin.
KALIP ALTI DESTEK İSKELELERİ 1. Kalıp altı destek iskelelerinin kurulumunu, sökülmesini ve tadilatını uzman kişilerin gözetimi altında yapın. 2. Kalıp altı destek iskele elemanlarına, bunların yerleştirme biçimine ve aralıklarına, iskele üzerine gelecek yükleri göz önünde bulundurarak ve gerekli statiksel hesaplamaları yaparak karar verin.(1) 3. Hasar görmüş ve ekli malzemeleri kalıp altı iskele destek elemanı olarak kullanmayın. 4. İskele destek elemanlarını dayanıklı altlıklar üzerine ve sağlam zemine yerleştirin.(2) 5. Çökme tehlikesine karşı yükü dağıtan, eğilmeyen sağlam altlıklar kullanın.(3 6. Taşıyıcı elemanları ve takviye elemanlarını sadece uygun bağlantı sistemleri (4) ile birbirine sabitleyin. 7. Kalıpları, beton prizini aldıktan sonra sökün. Kalıp söküm sürelerine uyun.
8. Kalıp altı iskele elemanlarını sarsarak sökmeyin. 9. Kalıp altı iskele elemanlarını vinçle sökmeyin
BETONARME KALIP DESTEK ELEMANLARI Taşıma 1. Metal veya beton karkas ve bunların parçalarını, kalıp panoları, prefabrike elemanları veya geçici destekleri ve payandaları ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurun ve sökün. 2. Kalıp panoları, geçici destek ve payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak şekilde planlayın, tasarlayın, kurun ve koruyun. 1. Kalıp üzerinde kalan parçaları düşmeye karşı sabitleyin. 2. Kalıp elemanlarının yanına kaldırma ve indirme işlemleri esnasında yaklaşmayın. Kalıp elemanlarıyla birlikte personel taşımayın. Kurulum 1. Kalıp elemanlarını sadece dayanıklı zemin üzerine kurun. 2. Şiddetli rüzgarda kalıp elemanlarını kılavuz halat yardımıyla taşıyın, gerekirse vinci durdurun. 3. Kalıp elemanlarını dik olarak kaldırın. 4. Kalıp elemanlarını diğer kalıp elamanlarına temas etmeyecek şekilde taşıyın. 5. Halat bağlantısını ancak kalıp elemanları yerine tam olarak yerleştikten sonra çözün. 6. Perde ve kolon kalıp elemanlarını çekme ve basınca karşı dayanıklı şekilde 7. sabitlemek için uygun ekipman kullanın. Sabitleme ekipmanlarının yerleştirme aralıklarına statik hesaplama yaparak karar verin.(1)
Kalıp sökme 1. Kalıp söküm sürelerine uyun. 2. Perde ve kolon kalıp elemanlarını çekme ve basınca karşı dayanıklı şekilde sabitleme ekipmanlarını sökerken kalıbın yıkılmasına karşı önlem alın. 3. Kalıp elemanlarını vinçle çekerek sökmeyin! Söküm işleminden sonra kalıp elemanlarını uygun şekilde istifleyin. (5) 4. Beton dökümü için çalışma platformu kurun, platformu boşluksuz olarak doldurun. (4) Platformun etrafına yüksekten düşmeyi engelleyici korkuluk sistemi yerleştirin.(2) 5. Çalışma yerinin tüm çalışma bölgelerine ilave merdiven veya başka bir ekipman kullanmadan ulaşılabilecek şekilde düzenleyin. 6. Çalışma alanlarına ulaşımı sadece kalıp sistemine bağlı merdivenlerle veya uygun tırmanma merdivenleri ile sağlayın. (3) 7. Kalıp elamanlarına tırmanmayı engelleyin.
8. Merdiven üzerinde çalışmaları sadece asgari düzeyde ve daha güvenli çalışma aletleri kullanılamıyorsa sürdürün.
KALIP KAZALARI;