Endüstriyel Tasarım Semineri ŞENGÜL KULTUFAN BİLGİLİ, Mühendis 09 Eylül 2016, ANKARA 1
İÇERİK Endüstriyel Tasarım Nedir? Endüstriyel Tasarımın Önemi Endüstriyel Tasarım Koruması Tasarım Tescil İşlemleri Tasarım Hakkının Kullanımı ve Sona Ermesi Web Sayfamızda Araştırma Yapma Uluslararası Tasarım Tescili
Endüstriyel Tasarım Nedir? Günlük dilde endüstriyel tasarım; Bir ürünün şeklini ve işlevini anlatmakta kullanılır. Bir koltuk oturduğumuzda rahatsa ve görünümünü beğeniyorsak iyi bir endüstriyel tasarım olduğu söylenebilir.
Endüstriyel Tasarım Nedir? İş yaşamında ise bir ürünü tasarlamak; Genellikle ürünün pazarlanabilirliği, üretim maliyetleri ya da nakliye, depolama, tamir ve satış gibi konuları göz önüne alarak ürünün işlevsel ve estetik özelliklerini geliştirmeyi ifade eder.
Endüstriyel Tasarım Nedir? Fikri mülkiyet hukuku açısından bakıldığında ise endüstriyel tasarım; Sadece ürünün estetik veya dekoratif yönlerini kasteder. Diğer bir deyişle bu kavram sadece dış görünüm ile ilgilidir.
Endüstriyel Tasarımın Önemi Marka bilinirliğini sağlar. Tasarım üreticinin kimliğini gösterir Örneğin: Apple iphone modelleri
Endüstriyel Tasarımın Önemi Marka bilinirliğini sağlar. Coca-Cola Ambalajı
Endüstriyel Tasarımın Önemi İşlevsel ve görsel yenilik sağlar.
Endüstriyel Tasarımın Önemi Maliyeti düşürür.
Endüstriyel Tasarımın Önemi Rekabet gücünü arttırır.
Endüstriyel Tasarımın Önemi Yenilik ve farklılık yaratır.
Endüstriyel Tasarımın Önemi Memnuniyet sağlar ve iyi hissettir.
Tasarımlarımızı Nasıl Koruruz? Tasarımların Türk Patent Enstitüsü nde tescil ettirilmesi taklit edilmeye karşı korur.
TASARIM TANIMI Tasarım tescili ürünlerin görünüm özelliklerini koruma altına alan bir sistemdir. 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede tasarım; bir ürünün tümü, veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütünü olarak tanımlanmıştır 14
TASARIM TANIMINA ÖRNEKLER 15
Ürün nedir? Endüstriyel yolla veya elle üretilen nesneler (Koltuk, sürahi, lamba elbise vb.) 16
Ürün nedir? Bileşik ürünün kendisi (otomobil, çamaşır makinesi vb. 17
Ürün nedir? Bileşik ürünün parçası (araba motor bloğu, çamaşır mak. kapağı vb.) Araba motor bloğu Çamaşır makinesi kapağı 18
Ürün nedir? Setler (Çatal bıçak takımı vb.) Satranç takımı Çatal, bıçak ve kaşık seti 19
Ürünün bir bölümü Ürün nedir? Kapı kulpu Terlik tabanı 20
Ürün nedir? Grafik semboller, logolar Grafik semboller Logo 21
Ürün nedir? Tipografik yazı karakteri (arial, times new roman yazı karakteri vs.) 22
Ürün nedir? Birden çok nesnenin veya sunuşun bir arada algılanabilen bileşimleri (get-up) (Vitrin, mağaza, hediye sunumu vb.) Mağaza görünümü Hediye sunumu Yiyecek sunumu 23
Ekran görüntüsü Ürün nedir? Ekran görüntüleri, masa üstü simgeler ve ikonlar 24
Tasarım Tescili ile Korunamayanlar Nedir? Bu sistem ile üretim yöntemi, ürünün kullanım amacı, fonksiyonel özellikler yada teknik faydalar koruma altına alınamaz. 25
Hak Sahipliği Tasarım hakkı tasarımcıya veya onun hukuki haleflerine aittir. Tasarımcının birden çok olması halinde, taraflar arasında aksine bir anlaşma yoksa tasarımcılar, müşterek mülkiyet hükümleri çerçevesinde hak sahibidir 26
Hizmet İlişkisinde Hak Sahibi Aralarında özel sözleşmeden veya işin mahiyetinden aksi anlaşılmadıkça memur, hizmetli veya işçilerin işlerini görürken tasarladıkları tasarımların sahipleri bunları çalıştıranlardır. Bu takdirde, memurun, hizmetlinin ve işçinin yaptığı tasarımın önemi gözönüne alınarak tespit edilecek bir bedele hakkı olur. Taraflar bu bedel konusunda anlaşamadıkları takdirde, söz konusu bedel mahkemece belirlenir 27
ÜNİVERSİTE MENSUPLARININ TASARIMLARI Üniversitelere bağlı fakülte ve yüksekokullarda bilimsel çalışma yapmakta olan öğretim elemanlarının tasarımları üzerindeki hak, 14 üncü madde hükmünden farklı olarak öğretim elemanlarına aittir. Öğretim elemanı sıfatı, Yüksek Öğretim Kanunu hükümlerine göre belirlenir. 28
Tasarımcı Olarak Belirtilme Hakkı Tasarımcının tasarım başvurusunda adının tasarımcı olarak gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Tasarımcı adının, belgelerde ve yayımda mutlak surette yer alacağı hükme bağlanmıştır. Tasarım tescil başvurusunda yer alan tasarım ya da tasarımlar birden fazla kişi tarafından oluşturulmuşsa hangi tasarımların kimler tarafından yapıldığı başvuru formunda veya gerektiğinde ilave bir sayfa hazırlanmak suretiyle belirtilmelidir. Tasarımcı olarak belirtilme hakkı devir ve ferağ edilmez. Tasarımcının belirtilmesinin zorunlu olması tasarımcı olarak belirtilme hakkının kişiye sıkı sıkıya bağlı, devredilemez kişilik haklarından olmasından kaynaklanmaktadır. 29
BAŞVURU İÇİN GEREKLİ BELGELER Başvuru formu (Yönetmelikte belirlenen formatta), Tescil edilecek tasarımın en az 8X8cm. en fazla 16x16cm. boyutunda görsel anlatımı (fotoğraf, çizim vb.) Tarifname, Ücret dekont aslı veya çıktısı, Duruma göre vekaletname veya imza sirküleri. 30
Başvuru Formu Başvuru sahibi kimlik bilgileri Başvuru sahibi adres bilgileri Varsa vekil bilgileri Başvuru çeşidi (tekli/ çoklu & tasarım sayısı) Ürün adı / sınıfı Tasarımcı bilgileri/ tasarım hakkının elde ediliş şekli Rüçhan bilgileri
GÖRSEL ANLATIM Tescile konu tasarımın görünüm özelliklerini açıkça gösteren ve en az 8X8cm., en fazla 16x16cm. boyutunda hazırlanabilen çizim, fotoğraf, grafik şeklindeki anlatımdır. Görsel anlatım, başvuru tarihinin kesinleşmesine etki eder. Ayrıca korumanın sınırını çizer. 32
Görsel Anlatımın Özellikleri Tasarıma ait özellikleri açık ve net bir şekilde göstermeli X
Görsel Anlatımın Özellikleri Arka zemin düz ve temiz olmalı X
Görsel Anlatım 35
Görsel Anlatım Ürün adı: Şişe tutacağı 1.1 Ön görünüm 1.2 Kullanıma dair görünüm 36
Görsel Anlatım 37
Şekil 93 Perspektif görünüm Görsel Anlatım 1.1 (Perspektif görünüm) 1.2 (Kesit görünüm) 38
Görsel Anlatım Örnekleri 1.1 Sıkıştırılmış gaz için çelik tüpler 1.2 Sıkıştırılmış gaz için çelik tüpler 39
Görsel Anlatım Örnekleri 1.1 El feneri 1.2 El feneri 40
Görsel Anlatımın Özellikleri Üç boyutlu tasarımlar farklı görünümler ile desteklenmeli
Görsel Anlatımın Özellikleri Koruma talep edilen ve edilmeyen kısımları açıkça göstermeli
Başvuru Formu Görsel Anlatım Sayfası
Tarifname Tasarımın görünüm özelliklerini açıklayan yazılı metindir. Bu metinde tasarımla ilgili teknik bilgi verilmemelidir. Sadece görsel özellikleri anlatılmalıdır.
Tarifname Musluk (Armatür/batarya) Musluk (armatür/batarya) tasarımı olup, üst kısmı kanca şeklinde ve silindirik yapıda, alt kısmı ise armut şeklinde bir ana gövdeye ve ana gövdenin alt kısmı karşılıklı iki yan kenarına yukarı yönde eğimli şekilde birleştirilmiş dümen şeklinde gövdeye sahip tutma gövdeleri bulunur. Ana gövdenin alt kısmındaki armut şeklindeki gövdenin altında yukarıdan aşağıya doğru genişleyen yapıda ayak kısmı vardır. Ayak kısmının yanal yüzeyinde dalgalı yapıda ve çiçek şeklinde desenler bulunur.
ÜCRET HESAPLAMA Başvuru için gerekli ücret kalemlerinin hesaplanmasında 2 ana kriter esastır : Tasarım sayısı Görsel anlatım sayısı Tasarım sayısı başvuru ücretini belirlerken, görsel anlatım sayısı yayın ücretini etkilemektedir. 46
2016 Ücretleri
Örnek Ücret Hesaplama Çoklu başvuru (2 tasarım ve 3 görsel anlatım)
Vekaletname Vekil tayin edilmesi halinde, tüm işlemler vekil vasıtasıyla yapılır. Vekile yapılan tebligat asile yapılmış sayılır. Enstitü vekil siciline kayıtlı patent veya marka vekilleri tasarım vekilliği yapabilir. Tasarım tescil başvurusu dâhil Enstitü nezdinde tasarım ile ilgili işlemlerin vekil aracılığı ile yürütülecek olması halinde, vekilin Enstitü nezdinde vekillik yapma yetkisini haiz olması, temsil yetkisini ve tarih bilgisini içeren yazılı vekâletname aslının veya vekil tarafından aslına uygunluğu onaylanmış ve onay tarihini içerir suretinin Enstitüye ibraz edilmesi zorunludur. 49
Başvuru Çeşitleri? Tekli Başvuru: Tek tasarım içeren başvurular. Çoklu Başvuru: Birden çok tasarımın başvurusu, tek başvuru ile yapılabilir. Bunun için; - Locarno sınıflandırmasında aynı alt sınıfta yer almaları, - Birden çok nesnenin bir arada algılanabilen bileşimini oluşturmaları, - Bileşik bir ürünün parçaları olmaları, - Aynı set/takım içerisinde yer alması 50
SINIFLANDIRMA Enstitü ye yapılan tüm başvurular 1998 de katıldığımız Locarno Anlaşması nda yer alan ürün listesine göre sınıflandırılmaktadır. Locarno sınıflandırmasında 32 ana sınıf, 216 alt sınıf bulunmaktadır. 51
LOCARNO SINIFLANDIRMA SİSTEMİNE GÖRE SINIFLAR 01 Gıda Maddeleri 02 Giyim Eşyaları ve Tuhafiye 03 Seyahat Eşyaları, Bavullar 04 Fırçalar 05 Tekstil Ürünleri.... 28 İlaç ve Kozmetikler 29 Yangın ve Kurtarma Aletleri 30 Hayvan Bakım Cihazları Yiyecek yada içecek hazırlama makine ve aygıtları 32-00 Desen 52
ÇOKLU BAŞVURU ÖRNEK 1.1 Yatak 2.1 Komodin 3.1 Dolap 53
ÇOKLU BAŞVURU OLAMAZ 1.1 Dolap 2.1 Tabak 54
BÖLÜNMÜŞ BAŞVURU Çoklu başvuru şartına uymayan Locarno sınıfları farklı birden çok tasarımın aynı başvuruda sunulması durumunda, başvuru sahibine veya vekile başvurunun bölünmesi için bildirim yapılarak, iki aylık süre verilir ve hangi tasarımların işleme alınacağının bildirilmesi talep edilir. 55
BÖLÜNMÜŞ BAŞVURU Bölünen tasarımların koruma şartlarına sahip olması koşuluyla, başvuru tarihi olarak, bölünen dosyanın başvuru tarihi esas alınır. İlk dosyada fazla ücretin yer alması durumunda ilgili ücret iade alınır. Bölünmüş başvuru için yeniden gerekli ücretler yatırılarak işlemlere devam edilir. 56
YAYIN ERTELEME TALEBİ Yayım ertelemesi, başvuruda yer alan tasarımlara ait görsel anlatımların talep edilen yayın erteleme süresi içerisinde kamu incelemesine kapalı tutularak, söz konusu süre bitiminde Bültende yayınlanmasıdır. Bu uygulama, özellikle modası sık değişen veya ileri bir tarihte piyasaya çıkacak ürünler için tescil sahibine, kopyalamaya karşı önleyici bir koruma sağlanmakta, sahte ürünlerin orijinal üründen önce piyasaya girip hakim olmasını engellemektedir. 57
YAYIN ERTELEME TALEBİ Yayım erteleme talebine ilişkin bilgi ile yayım erteleme süresinin başvuru formunda belirtilmesi gerekmektedir. Tasarım tescil başvurusu sahibi, başvurunun kesinleşme tarihinden veya rüçhan talebi varsa rüçhan tarihinden başlamak ve otuz aydan uzun olmamak kaydı ile başvuru esnasında yayımın ertelenmesi talebinde bulunabilir. Yayın erteleme talebi kesinlikle başvuru aşamasında yapılmalıdır. Başvuru sonrası yapılacak yayın erteleme talepleri dikkate alınmaz. 58
YAYIN ERTELEME TALEBİ Enstitü, tescili yapılan tasarımla ilgili olarak, ilgili bültende bir yayın erteleme bildirimi yayınlar. Bu bildirimde, tescili yapılmış tasarımın hak sahibinin kimliği, başvuru tarihi, talep olunan yayın erteleme süresi ve Yönetmelikte öngörülen diğer hususlarla ilgili bilgilere yer verilir. Enstitü, yayım erteleme süresinin sona erdiği tarihten sonra ilgili Bültende yayımı gerçekleştirir. 59
Tasarım Tescil Süreci Ülkemizde endüstriyel tasarımların tescil süreci özet olarak şekli inceleme endüstriyel tasarım siciline kayıt ve yayın itirazlar belgelendirme olarak dört ana işlem sürecinden oluşmaktadır.
BAŞVURUNUN İNCELENMESİ (KHK 32.MADDE) Şekli şartlar açısından inceleme (26.madde) Çoklu başvuru kapsamında inceleme(28.madde) Rüçhan hakkı kapsamında inceleme (29., 30., 31. maddeler) Konusu ve kapsamı 3. madde hükümlerine uymayan bir tasarım tescil talebi geri çevrilir. Tasarım Ürün 61
KORUMA DIŞI HALLER Kamu Düzeni ve genel ahlaka aykırı tasarımlar, Teknik fonksiyonunun gerçekleştirilmesinde, tasarımcıya, tasarıma ilişkin unsurlarda hiçbir seçenek özgürlüğü bırakmayan tasarımlar, Tasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünü, başka bir ürüne mekanik olarak monte edebilmek veya bağlayabilmek için ancak zorunlu biçim ve boyutlarda üretilebilen tasarımlar, koruma kapsamı dışında tutulmuştur. 62
Koruma Dışı Haller 63
64
ÖNEMLİ UYARI Yürürlükte olan mevzuat gereği Enstitü, tescil aşamasında tescile konu tasarımın, yenilik ve ayırt edici nitelik bakımından koruma şartlarına sahip olup olmadığını incelememektedir. Yenilik ve ayırt edici nitelik bakımından inceleme tescil sonrası yapılan itirazlar üzerine incelemeye alınmaktadır.
SİCİLE KAYIT VE YAYIN Endüstriyel tasarım tescil başvurularının, Endüstriyel Tasarım Siciline kaydedilmesi ve ilgili ilk Resmi Endüstriyel Tasarım Bülteninde yayınlanmasıdır 66
İTİRAZ İlanı yapılmış bir tasarımla ilgili olarak, gerçek veya tüzel kişiler ile ilgili meslek kuruluşları gerekçelerini açıkça belirterek yayın tarihinden itibaren 6 ay içerisinde tasarım tescil belgesinin verilmesine karşı Enstitü nezdinde itiraz edebilirler 67
İTİRAZ İÇİN GEREKLİ BELGELER İtiraz formu(2 adet) İspatlayıcı bilgi ve belgeler(2 adet) Ücret Vekaletname (Vekil varsa 68
İtirazın İncelenmesi İtiraz sahibinin sunduğu ispatlayıcı bilgi ve belgeler ve başvuru sahibinin itiraza karşı görüş olarak sunduğu belgeler değerlendirilerek, başvuruya konu ürün; Yenilik Ayırt edicilik bakımından incelenir.
Bir tasarımın aynısı, başvuru veya rüçhan tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış ise o tasarım yeni kabul edilir. Tasarımlar sadece küçük ayrıntılarda farklılık gösteriyorlarsa aynı kabul edilir. YENİLİK 70
Yenilik 71
Bir tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olması, bu tasarımın bilgilenmiş kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenim ile başvuru veya rüçhan tarihinden önce kamuya sunulmuş olan herhangi bir tasarımın yarattığı genel izlenim arasında belirgin bir farklılık olması anlamındadır. Ayırt Edici Nitelik 72
İtirazın İncelenmesi İTİRAZ EDİLEN TASARIMIN DAHA ÖNCE YAYINLANMIŞ ÖRNEĞİ İTİRAZ EDİLEN TASARIMLARIN TESCİL EDİLMİŞ ÖRNEĞİNİN BÜLTENDE YAYINI 11 73
Yeni Olmayan Tasarımlar Başvuru konusu tasarım Önceki tarihli tasarım 74
Yeni Olmayan Tasarımlar Tasarım Marka 75
Yeni Olmayan Tasarımlar Hello Kitty markası Mobilya kulpu 76
BELGELENDİRME 6 aylık yasal itiraz süresi İçerisinde endüstriyel tasarım tesciline ilişkin itirazda bulunulmaması yada yapılan itirazların reddedilmesi neticesinde tasarım tescil belgesinin hazırlanmasıdır 77
KORUMA SÜRESİ Başlangıçta 5 yıllık bir koruma sağlanmakta. Yenilemelerle en fazla 25 yıla kadar bu korumayı uzatmak mümkündür 78
Tasarımdan Doğan Hakkın Sona Ermesi Tasarımdan bu KHK çerçevesinde doğan hak; -Koruma süresinin dolması veya; -Tasarım belgesi sahibinin hakkından vazgeçmesi; sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer. 79
Tescil Belgesinin Fonksiyonu Belge sahibinin izni olmadıkça, üçüncü kişiler, tasarımın uygulandığı ürünü; ÜRETEMEZ, PİYASAYA SÜREMEZ, SATAMAZ, SÖZLEŞME YAPAMAZ, İTHAL EDEMEZ, TİCARİ AMAÇLA KULLANAMAZ, ELİNDE BULUNDURAMAZ. 80
HUKUKİ İŞLEMLER Devir Miras Lisans Rehin Haciz 81
82
83
84
85
86
Yıllara Göre Endüstriyel Tasarım Başvuru Sayıları
2015 YILI İLLERE GÖRE BAŞVURU SAYILARI 88
554 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri çerçevesinde tescil edilerek koruma altına alınan tasarımlar Türkiye sınırları içinde korunmaktadır 89
BAŞARILI TASARIM ÖRNEKLERİ 90
Başarılı tasarımlar 34 yaşında üç çocuk annesi Christie Rein çantasının içinde bebek bezlerinin ezildiği, şeklinin bozulduğunu görünce aklına Kasım 2004 de bebek bezlerini içine koyabileceği compact, şık bir mini çanta aklına geliyor ve bunu kocası Marcus ile paylaşıyor. Marcus dizaynında yardımcı olarak hem seyahat için büyük hemde günlük küçük 4 adet bebek bezine kadar alabilen bebek bezi çantası üretiyorlar. Bebek Bezi Çantası! Sonuç mu ; 2005 yılı $180 bin dolar üzerinde satış, 22 değişik çeşit, online satış, 120 butik 91
Başarılı Tasarımlar İsveç in Agunnaryd isimli küçük bir köyünden dünyanın en zenginleri arasına giren Ingvar Kamprad ın hikayesi. Çocukluk yıllarındaki girişimci ruh ile kibrit satmaya başlaması, devamında 17 yaşında ticaret hayatına atılıp farklı ürün gruplarını satışını yapması, nihayetinde mobilya sektöründe modüler mobilya satışıyla şu anki başarına ulaşmıştır, bugün 47 ülkede 370 mağazası vardır. Tasarımlarında estetiği fonksiyonellik ile birleştiren, uygun fiyat politikasını koruyan mobilya çözümleri ile öne çıkmıştır.
Hakan Gürsu Başarılı tasarımlar 2007 yılında, Volitan Tekne Tasarımıyla, hem deniz ulaşımı kategorisinde hem de bütün ulaşım araçları kategorisinde Tasarım Oscarları olarak kabul edilen International Design Awards Ödüllü (IDA 2007) Yarışmasında birincilik elde etmiştir. 93
Tasarımların uluslararası alandan korunması Endüstriyel Tasarımların Uluslararası Tesciline İlişkin Lahey Anlaşması Kapsamında Koruma. (Cenevre Metni ne Taraf) Avrupa Birliği Kapsamında Koruma 94
Uluslararası Tescil Lahey Sistemi Sistemin iki temel amacı vardır. tek bir başvuruyla, seçilen ülkelerde tescil yoluyla koruma sağlamak tek bir başvuruyla, aynı etkiye sahip bir tescil sistemi kullanarak işlemleri daha kolay hale getirmek. 95
Tasarımların Uluslararası tesciline ilişkin Lahey Anlaşması kapsamında koruma Sistemin işleyiş aşamaları; Başvuru (Uluslararası Büroya veya Ulusal Ofis aracılığıyla), Başvurunun incelenmesi (Uluslararası Büro tarafından), Uluslararası Sicil e kayıt, Bültende yayımlanma dan oluşmaktadır. 96
Tasarımların Uluslararası tesciline ilişkin Lahey Anlaşması kapsamında koruma Başvuru formu (http://www.wipo.int/hague/en/forms/ bölümünden temin edilecek DM/1 FORMU), Tescil edilecek tasarımınların A4 formunda kağıda yerleştirilmesi Ücret dekontu aslı veya çıktısı (Ücret hesaplaması (http://www.wipo.int/hague/en/fees/calculator.j sp), Vekil varsa vekaletname 97
Lahey Kapsamında Seçilebilecek Ülkeler
LAHEY KAPSAMINDA TESCİL SAYILARI 99
TEŞEKKÜRLER www.turkpatent.gov.tr info@turkpatent.gov.tr info-tasarim@turkpatent.gov.tr Tel: (312) 303 10 00 Fax: (312) 303 10 63 100