T.C. BA KADIN VE SOSYAL H 1994 ULUSLARARASI A LE YILI ÖZEL HT SAS KOM SYON RAPORLARI

T.C. BA KADIN VE SOSYAL H 1994 ULUSLARARASI A LE YILI ÖZEL HT SAS KOM SYON RAPORLARI Ankara-1994

T.C. BA BAKANLIK KADIN VE SOSYAL H ZMETLER MÜSTE ARLI I ÖZEL HT SAS KOM SYON RAPORLARI Ankara-1994

T.C. BA KADIN VE SOSYAL H 1994 ULUSLARARASI A LE YILI ÖZEL HT SAS KOM SYON RAPORLARI Ankara-1994

BA Genel Yay :82 Seri : Bilim ISBN : 975-19-0855-8 Teknik Yönetim Dizgi ve Bask - Ankara

ÖNSÖZ D Aile, "Toplumun KalbindekiEn Küçük Demokrasi Ünitesi" olup, sosyolojik Aile y Aile y Aile kurumunun sorunlar rmektedir. Bu y T

Ulusal Kutlama Komitesine 1993' de Söz k Türkan AKYOL

KOM A... 1 A... 87 A... 171 A... 219 A... 277 A... 299 A... 335

A (Sosyal G htisas Komisyonu Raporu Komisyon Üyeleri : Prof. Dr. Sema KUT YRD. ÜYELER : Prof. Dr. Nesrin KO Dr. Seyhan AYDINLIG Ö RAPORTÖRLER : Mahmut EVKURAN

I. G... 5 A. A... 6 1. Modernle... 7 2. End... 8 3. Kentle... 9 B. A...10 C. A...12 II. A... 13 A. A...13 B. POL...14 C. A...16 1. Ekonomik Refah Programlar...16 2. Temel Sa...18 3. Psiko Sosyal Hizmetler...20 III. ULUSLARARASI BELGELERDE A... 26 IV. T... 35 A. A...35 B. H...39 C. KALKINMA PLANLARINDA A...48 D. AKASI UYGULAMALARI...68 V.... 81 KAYNAKÇA... 85

I. G R Aile s - -kültürel unsurla Sosyal ya Ailenin temel tipleriyle ilgili olarak, antropologlar ve sosyologlar aile tipolojilerini olu faktö adetlerle düzenlenen il Aile yap lmesi (üyelerin aileden sonucunda meydana gelebilir. Bilindi çok etkilenen e (1) Multilingual Demographic Dictionary. 5

haklar Her konuda oldu idir. Bu nedenle Konuya genel olarak yakla özetleyebiliriz. A. A Geli me ve Olumlu bir a Olumsuz a-erkek ba katmadan yenilikleri empoze etmeyi ifade eder. Aile ve kalk Modernle (2) Male ve Onyango, s.19 6

1.Modernle - Teknolojinin bulundu - Kentle g ilgilidirler. Ekonomik yap tüketim - Sosyal tabakala mun -E -yazar olmayanlar - sahiptirler. -De (3) A. Joseph Kohl, The Measurement of Modenism: A Study Values in Brazil and Mexico, Austin, Texas, University of Texas Press, 1968 s.4-5. 7

Bu kar Modernle -Ç kortrolünün benimsenmesi, - Olduk - Otoriter olmayan aile ili - Akrabalarla d 2. End End -erkek Di Goode end (4)a.k.. (5) William Goode, 8

-G etkiler. -End m - Kent ve kurumlar önemsiz hale getirir. -End ini 3. Kentle Kentle ktörleri önemlidir. K biçim Buna g gözlenmektedir. Geli ir ve (7) Harris,John R,Michael PTodaro, "Migration.unemployment and development:a lwo sector analysis",, Review,Vol,16,1970. 9

s Bu sorunlar kentle Kentle Ayr gerektirmektedir. Toplum ve aile kontrolünü E B. A Yukar Geni Daha Küçük Aile: 10

geli K K edilmektedir. Ailelerin k Bir Bireycilik: Aileye ili (8 Tönu Parming, "Long-term Trend in Family Structure in a Soviet Republic", Socinlogy and Social Research,Vol. 63, No:3, s.443 (9) Naohiro Ogawa, Robert W Research Leads, United Nations Economic and Social Commission for Asia and Pasific, 1983. 11

ve sonuç C.A Ailenin i Ailenin baz gibi faaliyetleri içerir. Ailenin ya fonksiyonlarda, erkekler ise ekonomik faaliyet Di üyelerin doyum Baz Yukar sosyo- aile 12

ve uygulamas II. A Günümü birçok ülkede, o da endüstrisi gel edilebilecek A. AVE Aile politikas Aile politikas olarak edilen önlemleri içermektedir. hedeflerin yapmaya yönelik Aileyi do lama gibi programlan içerir. Aileyi DolaylBu tür politikalar aileyi Aile Politikas de ilgilendiren gel destekleyecek türde Politikalar 13

olunmas anan ve Aile politikas B. POL Politikan ne yollarla çözüm ge Politikalar etkili olarak uygulansa bile, olumsuz sonu usal düzeyde nin nede Aile politikas önceliklerin Politika yap kaynaklar ve öncelikler konusund e müdahalelerin aile 14

fonksiyonlar Aile politikalaritlilik gösteren amaç ve hedefler üzerinde de H H azaltmak, kent- gibi ailenin topl amaçlar verilebilir. Dördüncü gruptaki amaçla amaçlar gibi. Di Konuya demografik a sosyal kalk 15

Uluslararas Bu normlar C. A G 1. Ekonomik Refah Programlar Ekonomik refah programlan, temel amac ifade eder. Bu programlar, v ilgili olabilir. Ekonomik refah programlar, Bu programlar 16

Do alan bu programlara örnek olarak ev ekonomisi Di amaçlayan bir sosyal politika tedbiridir(l0). Sosyal g - içinde olan Sosyal g (10) John Macnicol, The Movement for Family Allowances, 1981-45: A Study in Social Policy Development, London, Heinmann, 1980, s. 11 (11) Report On The Word Social Situalion, United Nation Publication Sales, No:82 IV. 2, s39 17

korunmas sosyal sigortalar gibi sosyal güvenli 2. Temel Sa his ve tedavisinde, Bu nedenle, birçok ülkede koruyucu hekimlik ve özellikle ana- konu olarak belirmektedir. Sa ekte ise de, genellikle uygun itim hizmetlerini Sa oir biçim 18

programlan, sa Sa Beslenme Programlar : G nedenle, sosyo- me -ekonomik Gebe ve emzikli kad (12) World Health Organization. The Work Of WHO Concerning Family Health Geneva, 1982 s.62-63 19

Aile gibi sosyal m ilgili stratejilerin - Ana Sa ifade etmek mümkündür. B r Genel sa aile temel birim olarak kabul edilmeli ve erkeklerin ülkelerdeki her 10 bebekten l'i ailenin asli görevlerinden biridir. Bu 3. Psiko-Sosyal Hizmetler (13) United Nations Children's Fund, World Statistics on Children on Children, UNICEF Statistical Pocketbokk, Paris, 1984 20

Psiko-sosyal programlar, genellikle karar verme sorumlulu nitelik olarak aileler Bu hizmetler a Bu tü dengeli - çözümleyebilmeleri, istedi Bu hizmetler a Aile Dan Aile danailenin güçlük ve faaliye Aile dan n hizmetlerin yerine psikiyatristler derece önemli e terapisine ve aile üyelerinin birbirleriyle için üretim faaliyetlerin (14) M'Polo, Masamba ma, "Ministering with Families: Programmes of the Office of Family Education, 1984-90", World Coun-cil of Churches Office of Education. Nn.2, 1984. 21

etkili bir hale getirilmesi ve bu yö yönlü sosyo-ekonomik içerikli faaliyetleri kapsayan aileye yönelik bu tür G G fiziki ve yönelmektedir. G uygulanm Aile Planlamas genellikle dört temel amaca yönelmektedir. Bunlar; 1. Aile b destek, 2. Ana ve 3. Aile refah 4. Ulusal kalk (15) B.Kamerman, Alfred J. Kahn, (Ed.) Family Policy :Government and Families infourteen Countries, New York, Colum-bia University Press., 1978 22

azaltmada rolü büyüktür. Bu sa ekonomik ve sosyal statülerini Aile planlamas lerin Aile planlamas (16) Pnpulatlion Reprot. Series E.No: 7, Nowember, 1984, s. E-107 23

geli itli nedenlerle görevlerini yerine programlar Özürlü çocuklarla ilgili olarak düzenlenen programlar yoluyla genellikle, fiziki yönden özürlü çocuklar ile akli ve ruhi yönden özürlü çocuklar iç Bu hizmetler genellikle sa hizmetlerin temel a Tek Ebeveynli, Herhangi Bir Kaynak ve Destekten Yoksun Programlar: -sosyal v Bu ler ailenin rehabilitesi, kurum toplanabilmektedir. Kurum bak bir hizmet türüdür. eçirilmek Genellikle payla (17) UNICEF, Assig No: 53-54, Spring, 1981 24

ger böyle olmakla birlikte, bir Uyu Programlar: Uyu sosyal sorunlardan biri gibi ekonomik, sosyal ve psikolojik bir çok sorunlara nede büyük öneme sahiptir. Genellikle, gen madde kullan r. Ancak bu programlar aile birimini bir bütün olarak ele almaktan (18) Lord Well-Pestell, Statement at The United Nation Seminar on Community Involvement in Programme for the Prevention of Drag Abuse and Social Reintegration of Users, Stockholm, Sweden, l-20april, 1985, 50 A/ESDP. 1971/1. 25

III. ULUSLARARASI BELGELERDE A LE POL T KASI Ailenin toplumun vazgeçilemez temel birimi olarak bireyler için her yönden kabul edilen bir gerçektir. Toplumlar d Birle serbest iradel B.M.Genel Kurulunda 20 Kas -bab - onaylayan ül B.M., aileyi do nlanan Tahran Bildirisi 26

(1968), gene ailenin korunmas vurgulayan önemli bir belgedir B.M.'ce 1966 da kabul edilen, 1976'da y ve Kültürel Haklar Benzer h Evlili seçiminde özgür iradeyi vurgulayan çocuk evliliklerini önlemeyi ve tüm evliliklerin Herkesin sosyal refah hizmetlerinden yararlanmas ve temelleri Kad mesi -babaya aile * "International Covenant on Economik, Social and Cultural Rights" ** "International Covenant on Civil and Political Rights" *** "Convention on Consert to Marriage, Minimum Age for Marriage and Registration of Marriages" 27

e, Türkiye 28.6.1985 tarihinde K Uygulamalar mesine Ek 7 nolu Protokol ön Ayn tün aile çökünt Bir ba (19) U.N. Family, Strengthening the Family; Guidelines for the Design of Relevant Program. No 4, UN Pub.E. 87.IV.4. New York.N.Y, 1987, s. 11-12. (20) U.N.Family, National Family Policies: Their Relationship to the Role of the Family in the Developing Process. UN Pub., E.87. -4 28

-N m -Ki - Aile yap m kültürel etmenler. Ayn bir Viyana'da 1987'de geli - *" Suplementary Convention on the Abolition of Slavery, the Slave Trade and Institutions and Practices Similar to Slavery" (21) U.N. Guiding Principles for Developmental Social Welfare Policies and Programs in thenearfuture, New York, N.Y., 1988 (Adopted by Interregional Consultation on Developmental Social Welfare Policies and Programs held in V 7-15 Sept. 1987) 29

Metinde aile planlamas durumlara da - koruyucu aile, evlat edinme gibi- D Benzer rlik olan Avrupa Konseyi'nce de ça Avrupa Konseyi'nin sahip Be * "European Social Charter" 30

-T - - Toplumun temel birimi olarak ailenin tam geli - Bunun i -G G Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin insan ve çocuk haklan çerçevesinde ilgili Tavsiye karar an Bakanlar Kurulunun 12 nolu tavsiye karan (1980) da evlilik rehberli aile hizmetlerinin önemini üye devletlerin kabul etmesi beklentisi ile, ülkelerin u hizmetleri 31

Hizmetlerin yaln Ayr Avrupa Sosyal G Avrupa Toplulu - AT Avrupa Parlementosu'nun Temel-Haklar ve Özgürlükler Deklerasyonu (1989) aileyi k Avrupa Toplulu - N - -Di - - (T 32

- Ailesi - - Sosyal gü B politika ve hizmetlerin feed-back sistemiyle Bunlar - konusundad Aileyi olu için ileriye dönük stratej sosyal korunma ve aileyi destekleme konusunu i - Uluslararas (23) ILO Convenlion (No 156) Concerning Equal Opportunities and Equal Treatment for Men and Woman Workers wilh Family Responsibilities. 33

payla ILO'nun Erkek ve Kad Bunun i özendirme; salt aile sor ICFTU Politikas -Kad - Kad -Pek - -Bat - Aile reisinin kad dullar) 34

-D - Aile reisinin kad re daha büyük yoksulluk içinde - G desteklenmesine ve güçlendirilmesine yönelik politikalar ve evrensel esaslar nabilir duruma gelmesinin G IV. T Aile Tü ir. A. A Anayasam güçlend * Veriler a - T.C. D - T.C. D - T.C. DAnkara 1990. 35

Demografik Göstergeler: N- T - T - k Ya -1970 döneminde -1985 döneminde sürekli azalarak Kent ve k getirmektedir. 1989 T 36

istemektedir. 4 veya daha fazla sayse Evlenmemi unun 2 çocuk sahibi olmak istemelerine nüfusu ifade etmektedir. Say 1990 Genel N Genel istihdam politikas E nü- Kentsel ve k Nisan 1992 Hanehalk K 37

K ve 12- -kültürel nedenlerden - yerlerde % 9.5 iken kentsel yerle Yukar mümkündür: - - Ülkemiz, genç nü - -i - - Ortalama hanehalk -Ya - r. 3 milyondan fazla aile sosyal güvenlik -H -N 38

aras Böyl B. H Burada bizim esas üzerinde dek yer alan Kurtulu 3.5.1920-19.5.1921 ve 19.5.1921-12.7.1922 tarihleri I. ve II. III. - 14.8.1923) ise program Fethi Beyin Ba IV (14.8.1923- geçmektedir. eden ve ailesinin kudret-i maliyesi müsaid olmayan gençler orta ve yüksek ibi ihtisas peyda etmeleri için Avrupa'daki irfan merkezlerine gönderileceklerdir."(24) Tek Partili Dönem: ilk Hükümetle (29.10.1923-6.3.1924) ikinci Hükümet (6.3.1924-22.11.1924) pro- - 3.3.1925) - rak 1.11.1927- hük Celal Bayar taraf (1.11.1937- aile çiftçilerin bölgenin hususi 39

.1938-25.1.1939 onbirinci (25.1.1939-3.4.1939) ve onikinci (3.4.1939-8.7.1942) Hükümetlerin -8.3.1943) yükü dispanserleri -12.8.1946) 1946-1960 Dönemi: 14 May nra kurulan 1960-1965 Dönemi: I. Gürsel Hükümetin -4 Ocak (24) Kaz (25) a.k.., s.175 (26) a.k., s.206 (27) a.k.. s.170 (28) a.k., s.257 40

5.1.1961-20.11.1961 tarihleri aras - 27 May Koalisyon Hükümetinin (20.11.1961- e Suad Hayri (20.2.1965-27.10.1965) 1965-1971 Dönemi: kurulan I. Demirel Hükümetinin (27.11.1965- ü denilmektedir. 3.11.1969-6.3.1970 tarihleri arasii. Demirel Hükümetinin "T evini huzur içerisinde yerine getirmesine Ev kad ucu Milli gelir art Memleket piyasas mesi her (29) T.C. Ba - (30) a.k s.117 41

Bu istikamete y ve refaha götürmektir" (31). III.Demirel Hükümeti (6.3.1970- tedir: "Hükümetimizin mesken 12 Mart Dönemi: 12 Mart döneminde (1971-1973) I. ve II. Erim 12 Mart d 1973-1980 Koalisyon Hükümetleri Dönemi: 1973 genel seçimleri sonucunda parlementoda hiçbir partinin ç -MSP koalisyon Hükümetinin (26.1.1974-17.11.1974) I. Ecevit Koalisyon H kalan Irmak Hükümeti (17.11.1974- (35) denilmek (31) a.k., s.177 (32) a.k., s.197 (33) a.k s.259 (34) a.k., s.300 (35) a.k., s.327 42

ile ba nda yer 31.3.1975-21.6.1977 tarihleri arasiv. Demirel yada AP, arzu 1 ana imka 1977 genel se II. Ecevit Hükümetinin (21.6.1977- mektedir: "Özellikle dar gelirli (41) AP, MSP ve MHP'nin ortakl V. Demirel Hükümeti (21.7.1977-5.1.1978) progr IV. Demirel (36) a.k., s.338 (37) a.k., s.334 (38) a.k., s.348 (39) a.k., s.350 (40) a.k s.361 (41) a.k., s.362 (42) a.k., s,398 43

Buna kar yoluyla belli d... aras...edilmektedir. B III. Ecevit Hükümeti (5.1.1978- yetenekler Ecevit H bulu - Ayr." "T (47) 1983-1991 Dönemi: I.Özal Hükümetinin (13J2.19cS3-31.10.1989) "Aile milletimizin temelidir. Aile yap (43) a.k., s.414 (44)a.k., s,428(45)a.k.s.419 (46) a.k., s.424 (47) a.k s.467 44

"Fert ve millet seviyesinde sosyal g "G Ayr " "Tar sine yükseltilmesini 1987 se 46. Hükümetin (21.12.1987- çerçevesinde: "Ç G ve (48)T.C.Ba (49) a..k s.29 (50) T.C. Ba-12.12.1986, Ankara, 1986, s.33-34 (51)a.k s.33 (52)a.k., s.36 45

Do "Aile toplumun temelidir. Toplum hayat Kad üessesemizin en önemli unsuru olarak Ayr kendi dok Turgut kurulan 47. Hükümetin (9.11.1989- önceki Hükümetin ANAP H u 48. Hükümetin (23.6.1991- "Toplumumuzun temeli ve milli varl büyük önem veriyoruz. Bu konularda Anayasalar (53)a.k.,s 24 (54) Resmi Gazete, 31 Aral (55) a.k., s.20 (56)a.k., s.22 (57) a.k., s.23 (58) Resmi Gazete, 16 Kas 46

Programda sa verilecektir".(59) denilmektedir. 20 Ekim 1993 Genel Se bölü Sa - le me Ayr örgütlenme öngörerek kendisini önceleyenlerd Sonuç olarak, 1920-1991 y 1920-1965 y ilk ikisinde aile ya da - nda kurulan (59) a.k., s.33 (60) Resmi Gazete, 6 Temmuz 1991, Say (61) a.k., s.24 (62) a.k., s.24-25 47

20 h Bu programlarda en fazla üzerinde durulan konulardan birisi dar gelirli aile Ancak, aile konusuna h lmektedir. Bu dönemde ununa verilmektedir. DYP-SHP H Sonu k artan bir C. BE Bilindi VI. VII. T temelidir. Devlet ekilde 48

Planl Planl mümkündür. Aileye ili ik bir durum hizmet Kalk derek Kalk sürdü yeni düzenlemelere Kalk 49

plan ve programlar Birinci Be Aileye Genel Politika ve Hedefler (1963-1967) : Birinci Be aileleri daha yüksek I.BYKP'nin hedefini % 7 kalk Dengeli bir kalk mlerin birbirleriyle I.BYKP, refah ve gelir da i ve adil Ekonomik geli 50

etkili Ailelere yard Sosyal hizmet Ailelere sosyal ve ekonomik a Cezaevlerinden tahliye edilenlerin i Aileye Genel Politika ve Hedefler:(1968-1972) rk toplumunu hür ve medeni bir (*) II.Be 51

iktisadi ve sosyal d T II.BYKP'da "sanayinin, ekonominin s H (II.BYKP Hedefleri ve Stratejisi) Kalk B II.BYKP d Yayg 52

Sosyal g Toplumun ve ailenin ruh ve beden sa II.BYKP döneminde Nüfu K olarak; yol, su, okul, elektrik, sul Fertlerin ve ailelerin konut sorununun II.BYKP'da; sosyal refah hizmeti sa nlerine kadar inilecek, çözüm Sosyal refah hizmetleri, ki II.BYKP'da sosyal hizmet ve yard sistematik, meslek Genel Politika ve Hedefler (1973-1977):Birinci ve lan sorunlar 53

ve ortaya netiminin III.BYKP'da ya III.BYKP d ekli (*) (**) 1971 y Aileye ili E III.BYKP'da ailelerin Yurt d çözebilmek amac Ailelerin her ya e, 54

Konut konusunda III.BYKP'da getirilen ve ailenin ya III BYKP'da "topluma yayg bir sosyal güvenlik sistemi Sosyal yard k elde toplayacak mali, idari, personel ve hizmet k bütçelerine konulan mu gereklidir" denilmektedir. Sosyal yardgeleneksel e Sosyal yard Ayr aile 55

D Genel Politika ve Hedefler (1978-1982): D Temel büyüklüklerden olarak, bütün rv.byk Plan Geli Toplumsal ama - - e Ayn 56

kseltilmesinde toplumsal adaletle Esnaf ve sanatkarlar ler IV.B YK Plan sorununa öncelik verilecektir. Gecekondu bölgelerinde yol, su, elektrik ve Sa insangücünü kullanmada yeni organizasyonlara g Ana- IV.BYK Plan N IV.BYK Plan e 57

oranlar 0-6 ya Yurt d - Be Genel Politika ve Hedefler (1985-1989): Be sanayide %7.5 ve hizmetlerde % 6.5 V.BYK Plan bar Özellikl Bebek - 58

E- lan aile V.BYK Plan dönemi sonunda ilkokul öncesi (5- Okul için düzenlenecektir. Bu - V.BYK Plan tnsang Yurt d Sa Sakat ve g V.BYKP d Esirgeme Kurumu Kanunu) kabul edilerek 59

hizmet ve yard V.BYKP d aki K - Körler Okulunda 38 ve Ortopedik Özürlüler Okulunda 118 olmak üzere toplam r yandan, 1982- -anaokulu), 1982- sektöre ait gündüz Koruyucu aile program programlarda muhtelif bölümlerde ve sektörlerde aile ile ilgili hizmetlere ve devlet Bu programda konu 60

V.BYK Plan tirilmesi, 1980 Genel N rkiye'de toplam ailelerin üstündeki ail T Ana- tici sosyal destekler olarak götürülmektedir. Sosyal gerekmektedir. T gücüne 61

fertlerin, fonksiyon, rol ve stat gerektiren sorunlar olarak iki grupta toplanabilir. G T bir unsur, hizmetlerinden yeterince yararlanamayan ve çok göç veren yörelere dönük olarak hanehal görülmektedir. V.Be etmektedir. Ailelerin uzun vadeli sorunlar ndaki daralmayla birlikte 'tir. Konut 62

konut kullan Toplu konut kredileri ve memurlara konut yard sokulmaktad Kitle haberle konusunda bilinçlendirilmeleri Konuya ili 1) Ekonomik ve sosyal kalk 2) Aile ile terbiye ve e 3) Medeni Kanun 4) hizmetin götürülmesinde tarama metodu ile talebe cevap verilmesi 5) E güçlendirmeye yönelik politikalar ve tedbirler bu program dönemi içinde mü olarak belirlenecektir. 6) Ailenin kar 7) Ailelere, evlilik ve aile hayat ile ilgili sosyal ve hukuki 8) Dar gelirli ailelerde ortaya iç 63

9) De 10) 11) Konut kredilerinin, ferdi ve kendi evini yapana yard - 12) Yurt d ktir. 13) G 14) TRT, filmlerinde ve yay nda milli tip aileyi kuvvetlendirici yönde Yukar durumunu ortaya koyan bilimsel ara ar ifade edilmektedir. (63) Bu politikalar (63)Konta 64

Bu rapor VI.Be 1988 y n önemidir. 1989 Y gere rin ileri termektedir." (65) Bu program d Alt Genel Politika ve Hedefler (1990-1994) VI.BYKP d N -1995 döneminde ortalama yüzde 2.16'ya inmesi Plan d istihdam e Sosyal g (64)A.g.e. (65)A.g.e. 65

VI.BYKP'da sosyal güvenlik bölümü VI.BYKP'da aile konusu "aile, kad Aile fertleri aras Ailenin bilg 1990 y ola 1990 Y 1991 Yüzere 1991 Y 1992 Y 66

1993 Y 1993 Y " nden desteklenmesini "Fertlere ve ailelere evlilik ve aile hayat Sonu artan gö V.BYKP d Bu denli a Birle Avrupa Konseyi'nde aileye yer alan sektörlerin ve 67

Kalk in Kalk kalanlar H D. A Türk Sosyal Güvenlik Sistemi: Anayasan - kurulm 68

T.C. Emekli Sand bütçeli, katma bütçeli daireler, il özel idareleri ve belediyeler, Devlet ekonomi Kapsama Sand - Sosyal Sigortalar Kurumu ile sa içerisine; Kapsama SSK'nm sigortal Esnaf ve Sanatkarlar ve Di - Kapsama Ba - 506 Say 1992 y (Tablo I) 69

Sosyal g Uluslararas Ü 1-Hastal 2- Anal 3-4- Meslek Hastal 5- Maluliyet 6-Ya 7- Ölüm sigorta programlar Ayr 70

TABLO: 1 Sosyal Sigorta Programlar n n Kapsad Nüfus (66) (66)1991 y una 71

Yukar görülme - -Kur'da aktif Sosyal Yard T Sosyal Yard 65 ya Kamu taraf 3816 say Ye bulunmayan ve bu Kanun'un öngördü 1) T 72

2) Devlet'e ait sa yönelik olarak sunulacak her türlü tetkik ve tahlil hizmetleri bedellerini Ye Ye 1941/4109 say verilmektedir. Aile politikas çerçevesinde aile içinde veya ev- kavramlar (Ev- Vak Devlet, Kamu kurulu Yurtd 1959 y ir. Yurtd 73

ve gelecekte de sosyal g lke ile Ayr Yukar Sözle Esasen Anayas Sosyal G 1- Her iki akit taraf vatanda 2- Bir yard 3- Hastal 74

4-5- Sigortal 6- yararlanmaya devam etmeleri, 7- Aile fertlerinin, ö 8- Sigortal 9- Bir sigorta olay geliri, malüllük ay 10- Bir sigorta olay an aile fertlerine dul- 11- Akit taraf 12- Sosyal g Tn sosyal güvenlikleri T söz 75

Yard Vergilendirme : Ailenin ekonomik refah Esnaf Muafl - Bir i - Gezici olarak k - Evlerinde (hari dokuma mamulleri ü Küçük Çiftçiler: A - Okul atelyelerinde, cezaevi ve tutukevinde - Emekli, dul, yetim ayl - - Harc - - Muhta - Yabanc - Nafakalar - - - Sosyal Sigorta Kurumlar - 6 76

-D (..75...milyon liraya kadar % 25 gibi) - -E - Sakatl - Sakatl Konut Edindirme Programlar konut birinci derecede önem Cumhuriyetin ilk y bir önem 1926 y 1928 y m memurlara Kamu Konutlar - 1475 Say izin verilebilir. - 657 Say - 1475 Say -1475 Say olmayan 77

- 1475 Say Sosyal Hizmetler Aile sosyal hizmetlerin her zaman oda etkile içerir. Ülkemizde uygulama genel sosyal politika çerçevesinde ve mevcut yasal Aile ve Çocuk Refah Program Aile Dan nan yani devletin - - Halen 69 irme yurdunda 11827 Kurum bak Evlat edinmede Son y SH hizmetlerin 78

evlerinde suçlu çocuklar için verilen hizmetler, Çocuk Mahkemelerinde suçlu verilmektedir. Korunmaya muhtaç olmayan okul öncesi çocuklar için SHÇEK, Belediyeler SH K Ya 1990 itibari ile 65 + yan Ayr özürlüler iç T G beraber halen verilmekte olan bu tür hizmetler korunmaya muhtaç çocuklarda bakacak rak 79

Genel olarak aile kavram 80

V.ÖNER LER - Ailenin korunmas - - Halen y -Sosyal g Kurumu'nun sahibi olma kriterleri bulu gerekmektedir. -G le her toplum -"Asgari yaunsur kadar g 81

Ankara, h - Halen verilmekte olan aileye ili re rehabilitasyo - Ailenin psiko-sosyal, ekonomik, sa aileyi güçlendi ev ekonomisi, fizyoterapi gibi - Aileyle do - -Ayr 82

sa itimi"nin -Ayn - Evlilik - Ailenin serbest zamanlar -Dar ve d önemlidir. - E -T - Ailelerin toplumsal kararlara kat -G rurken aileyi olumsuz olarak etkileyen faktörlerin engellenmesi ve kontrol edilmesi üzerinde ç - Benimsenen ve uygulanmas - Aile dinamik bir organizma oldu O nedenle sürekli gözden hizmetlerin önceliklerinin 83

standartlar T gözden geçirilmelidir. Böyl 84

KAYNAKLAR GOODE, Williara,... HARRIS, John R., Michael P. Todaro, "Migration,Unemployment and De-velopment: A two Sector Analysis", American Economic Review, Vol. 16, 1970. KAMERMAN, B. Sheila, Alfred J. Kahn(ed). Family Policy: Government and Families in Fourteen Countries, New York, Columbia Univesity Press, 1978. KOHL, Joseph A., The Measurement of Modernism: A Study of Values in Brazil and Mexico, Austin,Texas, University of Texas Press., 1968. KONTA LORD Well-Pestell, Statement at the Unitet Nations Seminar on Conmunity Involvement in Programme for the Prevention of Drug Abuse and Social Reintegration of Users, Stockholm, Sweden,l-20 April,1985. MACNICOL,John, The Movement for Family Allowances, 1981-45: A Study in Social Policy Development, London, Heinemann, 1980. M' POLO, Masamba ma,"ministering With Families: Programmes of the Office of Family Education, 1984-90",World Council of Churches Office of Edu-cation,No.2,1984. Multilingual Demographic Dictionary. OGAWA,Naohiro,Robert William Hodge,"Fertility and the Focus of Family Control in Contemporary Japan", Population Research Leads, United Nations Economic and Commission for Asia and the Pasific,1983. PARMING, Tonu, "Long-term Trends in Family Structure in A Soviet Re-public", Socinlogy and Social Research, Vol.63, No. 3. United Nations Children's Fund, No-vember 1984. Population Report, Series E.No. 7, United Nations Children's, Report on the World Social Situation, United Nations Publication, Sales No. E. 82. IV.2. Resmi Gazete, 31 Aral Resmi Gazete, 16 Kas Resmi Gazete, 6 Temmuz 1991, Say 20921. 85

T.C. Ba -1978) T.C. Ba T.C. Ba-12.12.1986) Ankara, 1986. T.C. D T.C. D T.C. D U.N. Family, Strengthening the Family: Guidelines for the Desing of Rel-evant Program:No.4, Pub. E. 87. IV.4. New York, 1987 U.N. Guiding Prirtciples for Developmental Social Welfare Policies and Pro-grams in the Near Future, New York, N.Y. 1988. United Nations Children's Fund, The State of the World's Children., Paris, 1984. United Nations Children'.s Fund : World Statistics on Children, UN Sta-tistical Pocketbook, Paris, 1984. World Health Organization, The Work of WHO Concerning Family Health, Geneva, 1982 86

87

88

I. G... 91 A. A...94 1. Ailenin Özellikleri ve Görevleri...94 2. Ge...98 B. K...98 II. A...100 A. KIRSAL A... 100 1. K... 101 2. Toplumsal De...103 B. KASABALARDA A...105 C. KENTLERDE AlLE YAPISI... 107 D. GECEKONDULARDA AÎLE YAPISI...109 E. YURT DI... 112 IH. A...115 A. BEDENSEL ENGELL... 115 B. RESM SOSYAL H... 118 IV. ÖZET VE SONUÇ...121 VI. KAYNAKÇA...126 VII. EKLER 1.Bedensel Engellilerin aile Toplumsal Yakla... 130 2. Resmi... 155 89

90

I. G R Aile kurumunun her modern toplumda oldu gerek Türk - - varsaymak tarihsel- (essentialism) Her ne kadar y da, büyük ölçüde pazar ekonomisini ötesinde, Buna kar toplumsal-ekonomik- 91

i aile kurumu ile ilgili politikalar üretme yönünde G ilgilendiren her t azalacak ve toplumun belirli n olumsuz bir ça toplumumuzda da özellikle hali nerdeyse genel bir toplumsal "ethos" haline gelir. Bu nedenle, aile kurumuna edilmesi yerine, günümüzün "bireycilik" (individualisation) ve "tüketicilik" (con- 92

Bu noktada, s e yerde, bu i da olan gizil gücünden türetilebilecek ve bugün arzulanan "aile içi pazara- özendirmeler -ya da daha kötüsü "önlem"ler- yoluyla aile kurumuna enjekte giderek tot Dolay "demokrasi" ruhu da aile bireylerince gereksinilmesi ve benimsenmesi uzun ve -bilmez vurgulayan; genelgeçer "düzenleyici ulus-devletin modem toplumun bireyleri üzerinde bir denetim a özgürlükl görürler. 93

sorumlulukla ya layan politikalarla i Ailenin de A. A Sosyolojik Literat onu sosyal bir grup, birlik, örgüt, topluluk, kurum, ve hatta olarak Aile; "Ana-baba- ir birliktir (Gökçe;1976:48). Yukar topluluk 1.Ailenin Özellikleri ve Görevleri Toplumsal ve ekonomik ko kendine özgü 94

edilebilir. B 1. Ailenin varlbiyolojik görev, 2.Aile üyelerinin her türlü maddi gereksinimlerine cevap veren ekonomik görev, 3.Aile koruyan koruyuculuk görevi 4.Ailedeki duygusal dengenin geli psikolojik görev 5.Aile görevi E,dinsel pratiklerin organize yolundaki çabalar da girmektedir. Aile t Toplumsal d ve aile Biyolojik ve psikolojik g yerine getiri Bug 95

y ü l.'de Tü B 96

oldu (x) Bununla beraber ayr Ayr gözlenmektedir. K 0 " 0 K olan bir toplum modelinde geleneksel geni aile özelliklerinin de bir arada Aile i küçülme görülmektedir. (x) "Büyük Aile" için geleneksel aile..eski aile,, 97

Genellikle B 2.Ge T öncesi toplumlara "geleneksel", san Ge sürdürmektedir. Gecekondu ortam B. K Bir ya ortak bir ürünüdür, iki gencin Bu de türlerini de yans 98

sa Yerle in somut bir Evleri s - sadece üreticisinin hünerini- Ailenin i zik; oyun- ün, sünnet, bayram ya da yas ve -dost- Pratik ya - ye kültürlerime sürecine 99

Devlet ur. - - çevrelerde "aile nitelendirilen aile kurumu da si ik sorunudur. Ancak, böyle ca yinde kollektif olarak ifade O halde, k aile kurumu, ve bu yönde desteklenmelidir. II. A A.KIRSAL A K da,aile soy- 100

ve ayn r. K - 1.K K (X) Türkiye genelini ile Yap Hacettepe rim tezini destekler yönde (Ertürk,1987 ). Di (x)boran;1945,berkes;1942,aran;1938,yasa;1946,tanyol;1952,tütengil;1954 101

g te Hane halk örüntüleri gibi u KIRSAL HANE VE KÖY DÜZEY L K LER S STEM 102

2.Toplumsal De Bir zamanlar k in yapan ailedir " (Hans Freyer, belirtilen iki husus - - T iki süreci kapsar: 1.1950-1960 y - 2.1960 sonras lama gibi teknolojik Bu geli - -- Modernle 1. - 2. Nakit ve pazara dayal yeterli aile- 3. K -60'lardaki 103

mevsimlik g 4. K - yan-göçebeler - 5. Bunlara ba ylece, pazar 6. Yerel otorite kaynaklan merkez kurumlar K da gözlemler göçerlerin de üretim- De dirme - ö 104

taraftan da d B. KASABALARDA A K kabul edilmelidir. Sosyal bilimlerde gerek ailenin gerekse kasabalar ltürel ve siyasal Genellikle kasabalar, feodal kent ya da endüstri öncesi kent görünümünden l,1989 ). T kadar turizm da ölçüt (Weberyen terminolojideki ifadesi ile "ideal tip") görevi 105

kasaba nerdeyse ticaretle T 1. A oran ÜBK ( üç büyük kent ) 'de 4.1; Kentlerde 4.9; Köylerde 6.1'dir (Timur, r. 2. A ÜBK'de % 65.8; kentlerde % 63.3; Köylerde % 55.4'dür (Timur, 1972:31 ). 3. EVL r. Bu oran ÜBK'de % 47.2; Kentlerde % 28.8; Köylerde % 19.7'dir (Timur, 1972:45). 4. EVL ÜBK'de % 25.6; Kentlerde % 47.2; Köylerde % 82.8'dir (Timur, 1972:64). 5. EVLENME KARARI: Erkeklerin evlilikte son karar Köylerde % 39.1'dir (Timur,1972:73 ). 6. AKRABA EVL oran ÜBK'de %17.1; Kentlerde %19.4; Köylerde %35.7'dir (Timur,1972:78). 7. BA ÜBK'de %19.1; Kentlerde %41.1; Köylerde %63.3'dir (Timur,1972:83). 8. N oran ÜBK'de %54.1; Kentlerde %38.5;Köylerde % 29.8'dir (Timur, 1972:92). 9. 17.2'dir.ÜBK'de bu oran 18.5; Kentlerde 17.6; Köylerde 16.7 'dir. Kasabalarda erkeklerin ilk evlenme ya köylerde 20.4'dür (Timur, 1972:95-96 ). 10. A hip olma ( ki bunlar karar 106

alma, kad - %4.7'dir (Timur,l972:109-111). A - Dayan E - - BO MESLEK TERC tercih edilmektedir. KADINLA e ve r birarada gözlenebilmektedir. C. KENTLERDE A 107

Kent ailesinin en inde de uzun Modern toplumdaki atomize da a Kent ailesinde aile i Kentlerde farkl - ailesinin geçi ailesinin statüsü büyük ölçüde ailenin temel kazanç getireni olarak görülen hane reisinin sosyo-ekonomik konumuyla belirlenmektedir. Bir ba 108

kopmu elerin - Apartmanda ya ailesinde zamanla temel amaç haline gelmekte ve aile giderek çocuk merkezli olmakta; çocuk, aileler için sosyal güvence unsuru olmaktan çok kendi içinde bir lence Son y Kent ailesini ne zülebilir nitelikte modern topluma uyum göstermektedir. D. GECEKONDULARDA A Tü B riyle 109

Gecekondu ailesi, T bir aile biçimidir. Bu aile bir taraftan k etkilenmektedir. K- r (Gökçe; 1976). Bu ailelerde hem geleneksel al ikler meydana getirmektedir. L.Wirth ve P.Hauser'in (1964:106) - Gecekondu ailesi demografik yap göstergelerdir. (x) -T (x)rapordaki say 110

gidildik -Ailelerin yakla çekirdek ailedir. - Gecekondu ailesinde ya - Gecekondu ailesinin e ktedir. yapmaktad - Gecekondu ailesinde i görülme - Evde pazar i - - Gecekondu ailesinin %70'nin ev i - bir husustur. - - Gecekondu ailelerinin sosyal bak - Akrabal 111

-Ba - Gecekondu ailesinde dayan e görülmemektedir. - Akrabal Bu ba olmak üzere mekansal bir - Banliy - Gecekondu b - Kent merkezinde ya Bu t D. YURT DI Bug Ba Art 112

Yurtd Ev sahibi birbirin Sonu la birlikte " harekete geçmektir. Ortak g kabul etmektir. Yurtd Yurtd Yurtd etmesidir. T 113

"y Bug Kamu kurulu yürütülmesi Yurtd rimlerin Yeniden Yurtd ilke ve amaçlara g 1. Yurtd ama düzenleyici ve özendirici bir 2. Yurtd demokratik bir kimlikle 3. Yurtd sterilmesi, 4. T 5. Dta olan çerçevesinde, 6. çevresiyle ve kendi ülkesiyle " 114

7. Yap - - -resmi kur koordinasyon ve 8. Avrupa, di kültürel diyolog n öngörülmesi, 9. TRT, T diye demokratik ve çok yönlülük 10. Yurtd Kal Yurtd III. A LEYE YÖNEL K SOSYAL H ZMETLER A. BEDENSEL ENGELL Bu raporun, ikinci bölümündeki aile tipolojisinde yer alan tüm aile bireylerinin sosyo- bölümde ise aile - kilerinde bireysel sorunlar ve ailenin sosyo-kültürel Farkl kendin 115

haz u göstermektedir. rakamlar -yedi milyon olarak gösterilmektedir. Türkiye kça zordur. G sorun, sakat birey-aile ve toplum üçgeni içinde irdelenmesi geresakat bireyin talebi, sosyo- Aile'nin talebi ise sakat bireyini rehabilite edebilmek, özgüvenini' Ekonomik Faktörler Ailenin ekonomik ko sosyo-ekonomik konumu üst düzeyde olan aileler de tüm taleplerini itasyon merkezleri, destek yükseltilmesinde yarar v lere devletin mutlaka 116

Psikolojik Faktörler Aile ve bireyin talepleri, genelde - özürü gibi Birey-aile ve toplum üçgeninde bu faktörün enine boyuna incelenmesi ve çözüm Aile ve Bireyin E Yukar rehabilit Toplumsal talepte ise daha ç -babalar ve bu toplumla 117

fiziki (mimari) d? Bu da bize toplumun Toplum ve "Bedensel Engellilerin Aile " B. RESM T Bu a re 118

Anla n ana ve ailelerin kendi bünye ve hizmetler S toplumda sosyal hizmetlere gereksinim duyan aileler için "sosyal destek sistemi" Huzurevleri, Çocuk Yu k verilerek, ailenin artan ve Yurt harekete geçirerek 119

Ülke genelinde aileye yönelik sosyal hizmetler boyutunda herne kadar - Aileye yönelik sosyal hizmetlerden yaralanacak hedef kitlelerin yöresel- beklentilerinin net olarak belirlenmesi, - Aileye y - Hizmette verimlili ya - Hizmetlerin niteli - Aileye yö, -G - Ailede zaman i hizmetlerinin güçlendirilmesi, - Aile i etkin - Aileyi toplum i 120

- 1994 Uluslararas Resmi Örgütlenme A VI. ÖZET VE SONUÇ Ailenin toplumsal konumu ve de e tarihsel ifa G Bilindi göstergesi büyük kentlerin ile ve gelmekle de dikkatleri üzerinde toplamakta ve özenle izlenmesi gereken bir olgu T 121

Birimi" ifadesi de, Aile, hak ve görevlerinin nneler' Aileye y Bireycilik ve tüketicilik özendirilmemelidir. T aileye yönelik her tür poli T bi 16.yy.dan itibaren Anadolu'daki Hem 122

k lerde' 'gecekondularda' ve 'kent T de çocuk yine kentlerde 'çocuk merkezli aileler' giderek Art devriminden alan "birlik içinde çokluk, çokluk içinde birlik" ilkesine dayanan bir süreç içind Ekonomik dalgalanmal 123

ailenin b Birle dirme yapmak oldukça Günümüz Türkiye'sinde hala sakatlara yönelik koruyucu, tedavi edici Sonu iye'nin ekono Bu ba birlikte hüküme 124

"A "BA "A R KURUMDUR." "SA " "A 125

KAYNAKLAR ABADAN UNAT, Nermin,"Toplumsal De AK 1985, Turhan Kitabevi. ARAN, Sadri "Evedik Köyü Monografisi, Yüksek Ziraat Ens.Ankara, 1938. BERKES, Niyazi "Baz B V., Ba BORAN, Behice, "Toplumsal Yap Mukayeseli Tetkiki", D.T.C.F.Yay., Ankara, 1985. Ofset 1990. ECEV "Kentsel Ü "Kad Merkezi Projesi- Belediyesi, 1990b EKE, F, "D Kongresi, Ankara, 1981. ERT n, "The Impact of National Integration on Rural House- ERT P 126

"The Rural Setting and Benef (Gü "Rural Transformation and Patterns of Child Labor in Turkey" (Türkiye'de ERDO FREYER, Hans, Sosyolojik A 1991. FREYER, Hans, Sosyolojiye Giri G -15, 1976. "Aile ve Aile Tipleri Ü Dergisi, Ankara:Cilt 8, No: 1-2, 1976. "T "T dari "Evlilik Kurumu ve Aile Yap -516, 1991 ve Di HAUSER, P, Handbook for Social Recearch in Urban Areas, UNESCO, 1964. HEPER, M, T Kitaplar Serisi, No:27, 1983. HORKHE 1967. Critical Theory, The Seabury Press. New York, 1972. KARTAL, Kemal, Ekonomik ve Sosyal Y Ankara: Yurt Yay1983. 127

KELE Kentle KIRAY, M- Can Hinderik, "Social Stratif Newyork, Praper, 1970. "K "Toplumsal De Ankara 1981 "Gecekondular" Toplumbilim Yaz KONGAR, E, T LERNER,Daniel The Passing of Traditional Society, Newyork: The Free Prees of Glence, 1964. OGBURN, W.F. "International Issue on the Family, "Marriage and Family Living, Nov, s: 291-464, 1954. OGBURN, W.F. Social Change, Newyork, Viking Press, 1950. Ö Meydana Gelen De SAYIN, 57, 1990. SENCER, Yakut, Türkiye'de SEVG 1978. "Metropol B 128

Gecekondu, Ankara: Mimarl Monografisi", Sim Dergisi, No:72, Ankara, 1931. TANYOL, Cahit Baraklarda No:7- TATLID Bilim Serisi: 5/2, 1990. TATLID TEKEL T, Ankara: Turhan Kitabevi, 1982. TEKEL T D-15, 1972. TÜ T UYGUN.H., Kalecik, H. ), 1984. YASA, Ankara'da Gecekondu Aileleri, Ankara: S.S.Y.B. Sosyal Hizmetler Gn.Md.Yay., 1966. YILDIRAK, Nurettin, K -Ekonomik ve Kültürel 992. Devlet Planlama Te Ankara, 1991. "T T 129

EK I Bedensel Engellilerin Aile G R Birle zihinsel kabiliyetlerindeki nda bu olgunun temelinde, aile bu - G nmeyen Genellikle fiziki d n, UAY'nda - 130

Bu toplumsal tabakalardan gelen ailelerin, kü Bu Bu Bu etkin bir biçi Bu ama Birincisi, bu tip ailelerin sosyo- na etmen olan faktörler ve Sonu 1. A -EKON Nüfus Türkiye'de genel nüfus içindeki sakat nüfusunu gösterir istatistiksel verilere öre, -2 milyon 131

Elimizdeki baz Bu nedenle ara un (1985) % 9'unu sakatlar -1). Özsay'a göre de sakat toplam nüfusun % 9'unu da -2). E Kentlerdeki duruma bakacak olursak, 1925- -3). Okul öncesi 132

toplumla tanoktur. veri çekiyordu. Bu durumda, ailelerin b Di -gereç Yeti Kentsel aile bireylerinin, yeti Bat 133

Yukar arak, meslek diliyoruz. Sa Sakatl Bu Sakatl geçirmeden erken Uluslararas çesinden WHO ilk önlemler paketini dünya kamu oyuna açarken,bu önlemler için, özetle veriyoruz: 134

Olabilecek Kazalar 1) Tatilde ve denizdeki sa 2) Yaya kazalar 3) 4) Alkol ve uyu 5) G(Özellikle 6) Yan (Ocak, yak kesimde) 7) A 8) Hamilelik ve do Okul y ve Sa Tar Sa K K K Burada g de çocuk felcidir. Do azda rkezi gibi. Ancak, belediyeler, vak 135

Ne yaz Yukar Oysa vatanda kapsayan özel bir Milli E Tüm bunlar gösteriyor ki, mevcut yasa ve yönetmeliklerin yeniden gözden b met vermektedir. 136

1972- (Tablo- Kurum, sakatlar (Tablo- - (Tablo-7- Bu durumda, ailelerin ekonomik sorunlar r mesleki rehabilitasyondan geçerek Almanya Amerika Birle önle Ayr ümüz bir konu da, bu ülkelerde, ailelere 137

Ü yasayla, sakatlar vergiden muaf tutul Umar E 2. SOSYAL VE KÜLTÜREL DE ERLER rleri - T 138

T lerek, Kentsel ve k - Sakatl - - Bir di oluyla Hem aile hem toplum bu ba Psikolojik ailevi sorun, do 139

korkmaktad hala ailen Sosyo-ekonomik fakt -ekonomik yönden Birinci gruba giren toplumlarda, aile-toplum ili Bu grubun k Son faktör ise, aileyi ve t 140

SONUÇ Bu len istatistiki rakamlara Di olarak çaresizlik içinde olan aileler hem ekonomik yönden, hem de sakatlar için gelememektedirler. Devlet, rehabilitasyon merkezleri, Do K Ayr - Sakatl -Olay bilinçlendirilmesi, - - Sosyologlar 141

- -Ba mler için rehabilitasyon -Rehabilitasyon merkezlerinin - Gezici bölgesel rehabilitasyon hizmetlerinin verilmesi, - Rehabilitasyon hizmetleri i n seçimi ve Aile düzenlenmesi, -Sa - - - - Mesleki rehabilitasyona ak verilmesi ve bu konu ile ilgili kurum ve - Pratik bilgi ve yard - - Okuyan ve - düzenlemelerin zorunlu hale getirilmesi, - Kara, hava ve deniz ula - Sakatlar - Ailenin temel gereksinimi olan bak devletin destek vermesi, 142

-Devlet - Son olarak da media yani, bas 143

144

145

146

TABLO-4 Kaynak:: 147

TABLO - 5 1990 Y TABLO-6 1990 Y Kaynak:: 148

TABLO - 7 TABLO-8 Mesleki y Kaynak:: 149

KAYNAKÇA KOBE, Frank H., And Orhers Predictors of Urgency of Out-of Home PlacemetNeeds, 1991 MENTAL-RETARDAT ON, P 323-28 Dec,1991 BEHR,Shirley, Positive Contributions of Persons with Sidabilities to Their Families. Literature Review. Kansas Univ. Lawrence. Beach Center on Fami-lies and Disability. 1990 WILLIAMSON,G.Gordon, And Orhers Coping Behavior: Implications for Disabled Infants and Toddlers. 1989 Infant-Mental-Health-Journal: vlo nl p3-13 Spr 1989 Zeitlin,Shirley, Williamson, G.Gordon, Coping Characteristics of Disabled and nondisabled Young Children. 1990 American-Journal-of-Orthopsychiatry, v60n3p404-ll Jul 1990 T.C. Hükümeti--1995 Türkiye'de Anne ve - UNICEF, Ankara 1991-406 s. UN, A Conpendium of Reclarations on the Rights of Disable Person. Un, New York 1988 6s. UN, Manual on the Equalization of Opportunities for Disabled Persons: United Nations Decade of Disabled Persons. 1983-1992. UN, New York. 1986, 27 s. UN, Disability: Situation, Strategies and Policies: United Nations for Decade of Disabled Persons 1983-1992 UN, New York. 1986. 59 s. Fish, John Transition to Adult Life for People with Disabilities, Bulletin 3.Further Education Unit,London (England). 1990 Sherman, Renee-Z., Sherman, Joel-D. Analysis of Demand for Decoders of Television Captioning fordeaf and Hearing-Impaired Children and adults. Pelavin Associates, Inc., Washington, DC. Office of Planning, budget, and Evaluation. 1989 73 p. Pietrukowicz, Mary, Johnson, Mitzi M.S. Respite care for Impaired Family Members: An Examination of Two Agencies. National Inst. On Againg (DHHS/PHS), Bethesda, MD. 1990 150

Bradley, Valerie J., Ed., Agosta, John,M., Ed. Family care for Persons with developmental Disabilities: A Growing Commitment. Executive Summary. 1985 Are you Discriminating? Geobel, Paul R., Lively, dean E.,Jr. Jml of Housing Vol: 46 Iss: 3 Date: M 1989 pp: 145-150 Jml Code: JHO ISSN: 0272-7374 Will Paid Home care Erode Informal Support?, Toward a National Personal Assistance Programme: The independent Living Model of Long-term care for Persons with Disabilities, Caring Work in a Liberal Polity Hanley, Raymond, J., Joshua M., harris, Katherine m., Batavia, Andrew I., Dejong, Gerben, McKnew, louise Bouscaren, Stone, Deborah A. Journal of health Politics, Policy and Law Vol: 16 Iss: 3 Date: Fall 1991 pp: 507-552 jrnl Code: JHP ISSN: 0361-6878 151

EK II RESM ÖRGÜTLENME AÇISINDAN A LEYE YÖNEL K SOSYAL H ZMETLER T sosyal hizme Bu a görülmektedir. 1963-1967 y -424). 2.BYKP (1968-1972) da hizmetlerdeki da Aileye y (DPT 1067:233). 152

1973-1977 y 4.BYKP (1979-1983) da aileye y Bununla birlikte 4.BYKP'da mevcut sorunlar 5.BYKP (1985-1989), aileyi de kapsayan sosyal hizmet programlar biri olan 5.BYKP'da sosyal hizmetlerin götürülmesinde ailelerin maddi, manevi Toplumsal de leri Toplumsal refah 1989/1994 y tüm kesimlerine yönelik koruyucu, önleyici ve rehabilite edici sosyal hizmetler G 153

sosyal hizmetlerin kaderini belirleyici nitelikteki en ve Ç Neden Resmi "Sivil toplum" yol ler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) 2828 Say ik Sosyal Hizmetler" özellikle Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK). Ancak ülkemizde sosyal hizmetlerin 154

(1992:153) Resmi Örgütlenme ve Aileye Yönelik Sosyal Hizmetler 2828 say götürülecek hizmetler Sosyal Hizmetler ve Ç Sosyal Hizmetler ve Aile ve 0- evlat edindirme, kurum Aile ve 31 Aral bünyesinde 0- (SHÇEK 1993 b:31). 1992 y- - 13-18+ ya -erkek 155

B Hizmet yakla - ir. Ailenin B Ailenin B n Misafirhaneleri Bu Daire-Ba Bilindi DPT 1989: 287). 6.B.Y.K.P'mn 763. maddesi do Aral Aile Dan psiko- etkilerini gidermeye yönelik hizmetler sunmakla yükümlüdürler. Bu Merkezlere psikolojik ve 156

yararland 1992 a: 9). Bununla birlikte Aile Dan -Yeterli say -Aileye y -Uygun bina ve Bu nedenler ve daha geni Merkez ve Bürolar sürdüreceklerdir. 1992 Y Toplum merkezlerinin 1993 y SHÇEK b rilmesi Alt Projesi" gibi alt sosyo-ekonomik (SHÇEK 1993 a). (16.3.1989-20816 R.G) hükümleri çerçevesinde kurulan -E 157

- Anne, baba, eü sosyal - Kendi b - Herhangi bir sebeple evini terkederek, En fazla - Kad - Evli olup da, evini terkeden veya terketmek zorunda kalan kadla ilgili Halen SH A -sosyal, ekonomik ve hukuki Kad Kad 158

layan, psiko-sosyal ve ekonomik rhanelerinde ön Bu hizmetlerin yan Genel Nüfus - it 2 olmak üzere toplam 74 huzurevi (SHÇEK 1993 b). Genel olarak i sergilemektedir. Gerek T 159

ar - Belgesi" verilecektir. Bu Öte yandan yine SHÇEK sakatlara yönelik hizmetleriyle de ailelere destek de psiko-sosyal ve ekonomi SH 1985 N % 1.3'tür. Bu ora -Bor Ahmet Kuddusi (SHÇEK 1993 b:42). ve rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmakta Ayr 160

Sosyal yard Mü Genel Sosyal Hizmetler Daire Ba gön B (28.9.1986- bu Belirli ölçülere göre yoksul Bu nedenle sürekli nakdi Yard Yerel Yöne Aileye Yönelik Hizmetler "Aile, K 161

T beklemektedir. Bu geli Bu n Belediyele -Aile Hizmetleri Merkezi -Aile Hayat -S -Seminerler -Beyaz Kart Projesi -Ya -Genç Evi -Kre -Kültür Merkezi -Okuma Yazma Kurslar -Beceri Kurslar -Kad -S 162

Bu hizmetlerin Aile Hizmetleri Merkezi, Ankara B lmesidir. Bu çerçevede -Ki -Sorunlarla ilgili anlay -Ku -Aile bireylerinin sorun -Aile b -Aile hayat -. Sa Bu hizmetten yararlanabilmek içi Belediyelerin hizmetleri aras 163

Kad Kad -sosyal, ekonomik ve hukuki destek Belediyeler b kendileri vermektedir. Kad Belediyelerin ailedeki patolojinin kurbanlar yesinin son 164

SONUÇ Aileye olan yans H ledeki patoloji T kimi zaman da ç potansiyelini harekete geçirerek ailelere yönelmektedir. Yoksulluk çizgisinde veya bu çizginin de - koruyucu- örgütlenme 165

SH Ayr i örgütlenme Belediyelerin ve gönüllü r. Bununla birli mesine irdelenmelidir. - evin reisidir. toplum gözünde Baz turmak için uzun süre hedef kitleye büyük zarar vermektedir. Bu boyutta etkisiyle aileye yönelik sosyal hizmetle 166

partizanca tutumlar b silmeye, karalamaya Belki yayg er veya geç büyük zararlar verecektir. Toplumsal de bürokratik örgütlerin mali yönden r. T -Aileye yönelik sosyal hizmetlerden yararlanacak hedef kitlelerin, gereksinim, sorun ve beklentilerinin net olarak belirlenmesi, -Hedef kitleler ve onlara sunulacak hizmetler belirlenirken yöresel-kültürel -Hizmetlerden yararlanmak için izlenmesi gereken yolun, herkesin -Hizmetlere ula -Hizmette verimlili -Etkin bir sosyal hizmet a -Hizmetlerin kalitesini y 167

-Aileye yönelik hizmetler sunan gönüllü potansiyelin rasyonel biçimde -Kurumlar aras -Kurumlar aras güçlendirilmesi, -Kurumlar aras -Ailede zaman i -Aile i yaratan ve toplum -Aileye y uh - Hizmetlere ula el ve siyasal 168

YARARLANILAN KAYNAKLAR ARIKAN, ARIKAN, iddet" Ankara 1993, 21-23 B Mart 1993 Yürütülen Sosyal Hizmetlerin Genel Görünümü" H.Ü.Sosyal Hizmetler Y.O.Ankara, 1992. H.Ü. Sosyal Hizmetler YO. Ankara, 1992 DANI 1991 No:7 Ankara 199 l.ss.245-257 D.P.T. Birinci Be -1967 kara, 1962 D.P.T. -1972 r Ankara 1967 D.P.T. -1977 Ankara 1972 D.P.T. D -kara D.P.T Be - kara 1984 DPT. Alt-1994, D P.T:2174, Ankara,1989 D.P.T. 1992 Y DPT. 6.BYKP 1993 Y KAHRAMANO Kurumu" Türkiye'de ve Almanya"da Sosyal Hizmetler-Ansiklopedik Sözlük. 1991.ss. 159-162 KONGAR, Emre, insan - 2.b. Hacettepe KONGAR, Emre, 5.b. - 169

KONGAR, Y.Mehmet " Uygulamala -SP KUT, Sema"Sosyal Türkiye"de ve Almanya'da Sosyal Hizmetler- Ansiplopedik Sözlük. -158 SHÇEK, Yürürlükteki Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu SH nan bilgiler, Ankara, 1993. SHÇEK, h) Genel Sosyal T.C.Sa Ankara, 1991. T.C.Sa Kongresi, Ankara, 1992. 170

A Komisyon Üyeleri : Prof. Dr. Adnan G YRD. ÜYELER : A Saadet ARIKAN RAPORTÖRLER : Dr. Ali RProf. Dr. Ülker GÜRKAN Prof. Dr. Esin KONANÇ Esin ÖZBEY : Ferruh SOLAK Semra YURTKURAN 171

172

I. G....175 II. T... 176 A. T...176 1....176 2. Konut... 176 3. Aile Reisli... 177 4. Soyad... 177 5. Birli... 178 6. Mal Rejimleri... 179 7. Evlat Edinme...,...179 B. T VE...180 1. Ailenin Bak...180 2. E...,...180 3. Hukuksal...181 4. Ev ve Ev E... 181 a. Ortak Konutla...182 b. Ev E...182 5. Bilgi Verme Y...182 6. Evlilik Birli ini Koruyucu Tedbirler...183 C. T...184 1. Bo...184 2. Yoksulluk Nafakas...184 3. Tazminat ve Nafakan...184 4. Nesep...185 5. Velayetin...185 6. Tan......185 7. Babal...185 8. Zirai Mallarda Erkek...186 9. Evlenme Ya...186 10. Miras...187 173

IH. TÜRK CEZA KANUNU 188 A. TÜRK CEZA KANUNU... 188 1. Küçüklük-Ehliyetsizlik (Madde 53)... 188 2. Küçüklük-... 189 3. K... 189 4. Evlenme Yasaklar... 190 5. Fuhu... 190 6. Söz Atma-... 191 7. Zorla Kad-... 191 8. Fuhu... 191 9. Zina (Madde 440-441)... 192 10. Namus için Çocuk Öldürme (Madde453)... 193 11. Terbiye Yetkisinin K... 194 12. Aile Fertlerine Kötü Muamele (Madde478)... 194 13. Velayet veya Vesayetin Kald... 194 B. CEZA MUHAKEMELER... 196 C. CEZA... 196 IV. T ZENLEMELERE... 198 V.... 207 A. E... 207 B. MESLEK... 208 C. T... 208 D. F... 209 E.... 209 F.... 210 G.... 210 H. YASAL KISITLAMALAR... 212 I. EV KADINLARININ SOSYAL G... 212 J. SOSYAL G... 213 K. SOSYAL YARDIMLAR... 214 1.Aile Yard... 214 L. KIRSAL KES... 215 M.... 216 N.... 217 174

I. G R 1994 Uluslararas 14.4.1993 g Komisyon, aile ve hukuk konusu hukuk, ceza huk ilgili hükümlerinin Prof. Dr. Yukar Komisyon, Komisyonumuz, 1-Kad bilgilendirilmeleri, 2-3- yoluyla bilinçlendirilmesi, 4-Aile bireylerinin ki demokra 13.4.1993 g 175

II.A.TÜRK MEDEN KANUNU'NUN EVL L K B RL NE L K N HÜKÜMLER N N YEN DEN GÖZDEN GE R LMES Kad 1. Halen yürürlü Bu kural; T (1) ve, Avrupa Konseyi'nin 18 Ocak 1972 gün (2) Bu nedenle e Nitekim mehaz rak çözümlenebilir. 2. KONUT T.M.K 152/II. maddesi konutun se Nitekim mehaz (1 )Madde 15/4: Taraf devletler, kad (2) "1/3": Evli ki 176

gere 3. A Medeni Kanunun 152.maddesine g (3) (4) Ayr -koca 4. SOYADI M.K.153.maddesi ;kar Bu çerçevede olmak üzere, taraflara evlenme memuru huzurunda birinin so (5) (3)Madde 16: Taraf Devletler kad c-evlilik s (4) 1/1: Medeni Hukuk, e (5) Fransa'da evlili Belç verilmi L No: 27, June 1988, sb. 16-17) 177

Bununla birlikte kad 5. B M.K. 154. maddesinin, evlilik birli (6) ile Avrupa Konseyi'nin 27 Eylül (7) Nitekim bu konuda mehaz Evlili e ödevlerini düzenleyen Türk Medeni Kanunun 151.maddesine (6) Kad (7) 1/1: Medeni Hukuk, E 178

6. MAL REJ Kanuni mal rejiminin d olaca (8) Kazan 7. EVLAT ED M.K. 253. maddesinde d T.M. Kanunun 255/2.maddesi gere - - - ilere Ayr (8) Avrupa Konseyi 27 Eylül 1978 gün ve 37 s halinde b 179

B. TÜRK MEDEN KANUNU'NUN EVL L K B RL (A LEN N BAKIM VE HT YAÇLARI, E LER N MESLEK VE SANATI, HUKUKSAL LEMLER) HÜKÜMLER N N YEN DEN GÖZDEN GE R LMES ve ÖNER LER 1. A T.M. Kanununun 152/II.maddesi kar iminin kocaya ait 0 Nitekim 164. ma Buna ilave olarak ayr suretiyle, onun mes tir. Bu h 2. E ANATI (I) Avrupa Konseyi, "Medeni Hukukla E III- E (i) E lerden (ii) E... yükümlülüklere sahiptir. (iii) Ev giderlerine kat hakk biri 180

Avrupa Konseyi'nin 1978 y (2) meslek seçimi Zira kad (3) Haz kesi çerçevesinde böyle 3. HUKUKSAL T - (4) E 4. EV ve EV E DAN YARARLANMA Ortak konut (aile meskeni) ve ortak konuttaki ev e Bu konuda T önemi nedeniyle Avrupa konseyi (5) 1981 y (61) (2) Bkz. Avrupa Konseyi. Medeni Hukukta E II- E 4-... E sahiptirler. (3) Bkz. 29.11.1990 gün ve 1990/30,- (4) Bkz. (5) Bkz. Avrupa Konseyi, Ev ve Ev E1)15 (6) Ayr 181

a. Ortak Konutla Di leyecek hukuki Evde ailenin yararlanmas Nitekim iklikte, aile meskenine Madde, aile meskeni ile ilgili t nde hakime (7) Evlilik birli 5. B Hukuki i inde getirmektedir. Bu konu Avrupa Konseyi'nin 1978 y (8) bilgi vermesini ist (7) Bu h (8) Bkz. Avrupa Konseyi, Medeni Hukukta E III.bölüm(iii). 182

E 6. EVL E ilgi arzetmektedir. getirilen bu sistemde hakim çözüm olarak tarafla bürolardan yararlanabilirler. (9) Evlilik b (9)) l.m.k. 172. Maddesinde yap u 1992, sh. 445-446 183

C. TÜRK MEDEN KANUNU'NUN BO ANMA, NAFAKA, NESEP, VELAYET, M RAS ve EVLENME YA I HÜKÜMLER N N YEN DEN GÖZDEN GE R LMES VE ÖNER LER 1. BO ANMA T (1) ir. 2. YOKSULLUK NAFAKASI T.M.K. 144. maddesinde d hali refahta r yoksulluk (2) 3. TAZM Avrupa Konseyi bo kararda (3), Bu amac (4) (1) Fiili ayr edilen Kanunla bu sü (2) E (3) Avrupa Konseyi Bo (4) Bkz. Avrupa Konseyi, a.g. karar 3 ve 4. bendler 184

4. NESEP T.M. Kanunu, nesebi red davas Nitekim (5) 5. VELAYET Velayet, re gerekir. (6) Bu nedenle 6. TANIMA T.M.K. 291. maddesi evlilik d sa Nitekim un 260.maddesi ile 7. BABALIK DAVASININ Gebe kald (7) gerekmektedir. (5) (6) Bkz. Avrupa Konseyi, Medeni Hukukta E IV. (7) S yla ilgili nizalar... taraf 185

8.Z RA MALLARDA ERKEK ÇOCU UN ÖNCEL T.M. Kanunun 597 ve 598. maddelerinde yer alan ve terekede iktisadi b 9. EVLENME YA Türk Medeni Kanunu'nun 88.maddesi Hen evliliklerini gündeme getirmektedir. Bu konuda Ekvator, Srilanka, Uruguay'da k (8) "Evlili zin (9) Türk Kanunu Medeni Konuyla ilgili sorun, evlilik ya (10) Erkek ve kad (11) (8) United Nations, Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women, CEDAN/C/1993/4, 18 Ocak-5 (9) Bkz. a.g.e., sh. 29. (10)Bkz. a.g.e., sh.29. 186

Bu konu Birle (12) Sonuç olarak (13) Bu a 10. M Raporun II no'lu Bölümünde 444.maddesine bö (ll)bkz.a.g.e.,sh. 30. (12) S... (13) Bkz. a.g.e. sh. 30. 187