PROGRAM KULLANIM KLAVUZU

2

PROGRAM KULLANIM KLAVUZU Bu kitapçık, ShadeArt isimli Renk ölçme, karşılaştırma, reçete hesaplama ve renk arşivleme yazılımın kullanımını açıklar. Başlarken: ShadeArt yazılımının çalışacağı bilgisayarın en az aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekir. 512 Mb RAM 50 Gb HardDisk CD sürücü 1280x1024 piksel çözünürlüğü destekleyen ekran 1280x1024 piksel çözünürlüğü destekleyen ekran kartı Windows Me, Xp, NT, 2000 işletim sistemi 1 adet boş USB port Klavye Mouse Renkli yazıcı 3

Değerli üyemiz, ShadeArt ailesinin yeni bir ferdi olmanızı sağlayan seçiminiz için sizi kutlarız. Renklerle uğraşmanın en bilimsel yolu olan ShadeArt yazılımını seçerek, işe bir adım önde başlıyorsunuz. Bu kitapçıkta yer alan bilgileri okudukça, ne kadar haklı olduğumuzu siz de görecek ve seçiminiz için kendinizle gurur duyacaksınız. Programın kullanımına ait açıklamalara geçmeden once, önemli bir hususu hatırlatmak isteriz. ShadeArt yazılımının üreticisi olan Artoksi Mühendislik Sanatları Merkezi nin web sitesini (www.artoksi.com) belirli aralıklara takip etmenizi öneririz. Bu sayede, belki de hayatınızı daha fazla kolaylaştıracak yeniliklerle ilgili haberdar olabileceksiniz. Bunlara ilaveten, renk ölçüm yazılımları konusunda çığır açacak bir başka ürünümüze de dikkatinizi çekmek isteriz. Piyasaya çıktığı günden beri büyük ilgi uyandıran bu ürünümüze RenkHesapHazinesi.DLL ismini verdik. Kendi renk ölçüm programını (ShadeArt benzeri) yazmak isteyen herkes için üretilmiş olan ve Bu iş bizi aşar demeyin, başkasına bağımlı kalmayın sloganıyla duyurduğumuz bu ürün, dünyada henüz eşi olmayan bir ürün niteliğindedir. Konu hakkında detaylı bilgiyi yine web sitemizden veya bizlerden edinebilirsiniz. Öneri ve dostuluğunuza her zaman ihtiyacımız olduğunu bildirir, ürünümüzü iyi günlerde kullanmanızı ve başarılarınıza katkıda bulunmasını temenni ederiz. Hoşgeldiniz Saygılarımızla, Mühendislik Sanatları Merkezi 4

İlk adımlar: Programın bilgisayarınıza kurulması son derece basittir. Tek yapmanız gereken şey, size verilen CD içerisinde bulunan ShadeArt Setup.exe dosyasını tıklayarak çalıştırmanızdır. Program standart windows kurulum aşamalarından otomatik olarak geçecek ve kendi üzerine düşen görevi kusursuzca yaparak, bilgisayarınıza kurulacaktır. Programı çalıştırdığınızda karşınıza çıkacak olan ilk ekran aşağıdaki gibidir. Şimdi bu ekranı kısaca inceleyelim: En üstte yazılımın adı yer almakta: ShadeArt Hemen altında v.xxxxxx.xxxx. şeklinde bir ifade bulunmakta. Bu ifade kullanmakta olduğunuz yazılımın sürüm numarasını ifade eder. Her yeni sürümde bir öncekinden daha büyük bir numara ile kodlanır. Bu sayede elinizdeki sürümden daha yeni sürümler çıkıp çıkmadığını we sitemizden (www.artoksi.com) takip edebilirsiniz. Ekranın en alt kısmında ise, her türlü sorunuz için kullanabileceğiniz iletişim bilgilerimiz yer almaktadır.bu ekran üzerinde herhangi bir yere fareniz ile tıkladığınızda programa girersiniz ve karşınıza aşağıdaki yeni ekran çıkar. Biz bu ekrana Ana ekran diyeceğiz ve bu dökümanın ilerleyen sayfalarında bu ismi kullanacağız. 5

Görüldüğü üzere ana ekranımız 6 ayrı pencereden oluşmaktadır. Her biri birbirinden farklı amaca hizmet eden ve ilerleyen sayfalarda detaylı olarak izah edilecek bu pencereler aşağıdaki gibidir. 6

Bu pencelerin isimleri ve işlevleri kısaca aşağıdaki gibidir: Pencere 1: Durum penceresi Pencere 2: Lisans penceresi Yazılımın bağlı olduğu cihazın marka, model ve o anki ayarlarını gösterir. Yazılıma ait lisanslama bilgilerini gösterir. Pencere 3: Reklam penceresi Pencere 4: Kayıtlar penceresi Firmamızın portföyünde bulunan diğer ürünlere ait bilgilere ulaşmak için kullanılır. Kayıtlı müşteriler, bu müşterilere ait standartlar (müşteri numuneleri) ve bu standartlar için yapılan laboratuar atışları gibi bilgileri ağaç yapısında gösterir. Pencere 5: Karşılaştırma penceresi Dördüncü pencerede yer alan bilgilerden yapılan seçimlerle dolan ve bir rengi bir veya birden fazla renkle kaşılaştırılmasının yapıldığı ekran. Pencere 6: Reçete ekranı Yine dördüncü ekrandan seçilen bir renge ait reçetenin hesaplanması için kullanılan pencere. Şimdi sırayla bu pencerelerde neler yapılabilceğini açıklayalım. 7

PENCERE 1: DURUM PENCERESİ Bu pencere, yukarıda da kısaca özetlendiği üzere, bilgisayarınıza bağlı olan renk ölçüm cihazının o anki durumu hakkında bilgiler içerir Yine bu pencere, kendi içerinde 3 kısımdan oluşmaktadır. 8

Bu penceredeki bilgiler şunlardır: Bölüm 1: Bağlantılar Marka/Model: Bağlı bulunan renk ölçüm cihazın marka ve model numarasını gösterir. Kanal no : Bağlı bulunan renk ölçüm cihazının bilgisayara bağlı olduğu seri port numarasını gösterir. Not: Programın doğru çalışabilmesi için bu bilgilerin doğru girilmiş olması şarttır. Eğer, bu iki alandaki bilgiler doğru değil ise, değiştirmek için şu adımları takip ediniz. 1) Kanal No bilgisinin sağ tarafında yer alan Değiştir içimli düğmeye bir kez tıklayın. Bu durumda Marka/Model ve Kanal no bilgileri aktif hale gelecek ve Değiştir isimli düğmenin ismi Tamam olarak değişecektir. 2) Marka/model açılır menüsünden uygun cihazı seçin 3) Kanal no açılır menüsünden uygun seri port numarasını seçin 4) İsmi, Tamam şeklinde değişen düğmeyi tıklayarak bilgileri kaydedin. Bölüm 2: Cihaz Bütün renk ölçüm cihazları, değişik türde malzemelerin ve değişik türdeki boyarmaddelerin okutulmasına olanak sağlamak üzere bazı ayarlarla donatılmıştır. Bu ayarlar, rengi ölçülecek nesnenin özelliklerine göre kullanıcı tarafından ölçüm öncesinde cihaza bildirilmelidir. Bu bölümde, yer alan her ayar, her cihaz tarafından desteklenmeyebilir. Bu konuda gerekli bilgiyi cihazınızla birlikte size teslim edilen dökünamlardan alabilirsiniz. Şimdi bu ayarları kısaca inceleyelim: UV ayar alanı: Optik özellik gösteren numunelerin ölçülmesi için gerekli bir özelliktir. Eğer cihazınız UV filtreleme özelliğine sahipse, bu bölümü kullanabilirsiniz. Cihazın ölçüm yaparken kullandığı lambanın yaydığı ışık içerisinde bulunan UltraViole ışınları süzmek için kulanılır. En üstteki %100 Dahil seçeneği UV filtreleme olmadığı anlamına gelir. Diğer tüm seçenekler UV filtreleme olduğu manasına gelir. Tüm UV filtreleme özelliğine sahip cihazlar buradaki tüm UV filtreleme türlerini desteklemiyor olabilir. Bu konuda da en sağlıklı bilgiyi yine cihazınıza ait dökümanlardan edinebilirsiniz. Şimdi bu seçenekleri açıklayalım UV ayar adı İşlevi %100 Dahil UV filtre devrede değil. UV ışın süzme işlemi yapılmıyor. Bu durumda ölçülen numunelere ait ölçüm sonuçlarında UV etkisi görülecektir. Normal ölçüm tipidir. %100 Hariç UV filter devrede. UV ışın süzmesi tam olarak yapılıyor. Bu durumda ölçülen numunelere ait ölçüm sonuçlarında UV etkisi görülmeyecektir. Optik nesneler ölçümün de kullanılır. Hariç 400nm Sadece 400nm dalga boyundaki UV etkisi filtrelenmektedir. Hariç 400nm (düşük) Sadece 400nm dalga boyundaki UV etkisi düşük aydınlatma altında filtrelenmektedir. Hariç 420nm Sadece 420nm dalga boyundaki UV etkisi filtrelenmektedir. Hariç 420nm (düşük) Sadece 420nm dalga boyundaki UV etkisi düşük aydınlatma altında filtrelenmektedir. Kısmi 400nm 400nm dalga boyundaki UV etkisi kısmen süzülmektedir. Kısmi 400nm (düşük) 400nm dalga boyundaki UV etkisi kısmen süzülmektedir. (düşük aydınlatma altında) Kısmi 420nm Kısmi 420nm (düşük) 420nm dalga boyundaki UV etkisi kısmen süzülmektedir. 420nm dalga boyundaki UV etkisi kısmen süzülmektedir. (düşük aydınlatma altında) 9

Mode ayar alanı: Bazı renk ölçüm cihazları, sıvı formdaki maddelerin de rengini ölçebilecek türde donanımlı olabilir. Bu ayar alanında 2 seçenek vardır. Mode ayar adı İşlevi Yansıma Normal ölçüm tipidir. Bir başka değişle lambadan çıkan ışınların, rengi ölçülecek nesne üzerine çarptırılması ve geri yansıyan ışınların renginin ölçülmesi tekniğidir. Geçirgenlik Sıvı formdaki numuneler için renk ölçüm tekniğidir. Lambadan çıkan ışınların sıvı içerisinden geçirilerek renk okuma tekniğidir. SCI/E ayar alanı: Parlak veya kendinden ışık yayan (neon, fosforlu v.b) renklerin ölçülmesine olanak sağlayan ayardır. SCI/E ayar adı İşlevi SCI Normal renklerin ölçüm tipidir. SCE Parlak veya kendinden ışık yayan (neon, fosforlu v.b) renklerin ölçülmesinde kullanılan ayardır. Göz ayar alanı: Bazı renk ölçüm cihazlarında, ölçülecek olan numunenin büyüklüğünün yeterli olmaması durumunda, cihaz daha küçük alan ölçümüne ayarlanabilir. Bu durumda cihaza ait ölçüm gözü daha küçük olan bir diğer gözle değiştirilir. Bu durumda, cihaza takılı olan göz bu alanda tanımlanır. Göz ayar adı İşlevi Büyük En büyük alan ölçümüne olanak veren göz Orta Büyük göze gore nispeten daha dar bir alanı ölçmek için kullanılan göz.. Küçük Orta göze gore nispeten daha dar bir alanı ölçmek için kullanılan göz. Çok küçük Küçük gözden de küçük olan numunelerin ölçülmesinde kullanılır. Mercek ayar alanı: Göz ayarı yapıldığında, cihaz içerisinde bulunan mercek sisteminin de bu ayara uygun hale getirilmesi şarttır. Bu sebeple göz ayarı ile mercek ayarı birbirinin aynısı olmak zorundadır. Aksi takdirde ciddi ölçüm hataları kaçınılmazdır. Mercek ayar adı İşlevi Büyük Büyük göz ayarına uygun mercek ayarı Orta Orta göz ayarına uygun mercek ayarı Küçük Küçük göz ayarına uygun mercek ayarı Çok küçük Çok küçük göz ayarına uygun mercek ayarı Kalibrasyon durum alanı: Renk ölçüm cihazlarının ölçüm öncesinde mutlaka kalibre edilmiş olmaları gerekir. Kalibrasyon işlemi yapılmamış halde ölçüm yapılmasına izin verilmez. Bazı renk ölçüm cihazları, sadece beyaz bazıları hem siyah hem beyaz kalibrasyona ihtiyaç gösterir. Bu alanda, cihazın o anki kalibrasyon durumu hakkında bilgi verilir. Bu alan içerisinde yer alan 2 adet bilginin başındaki küçük kare alan içerisinde işareti varsa bu, ilgili kalibrasyon işleminin yapıldığı anlamına gelir. 10

Bölüm 3: Kalibrasyon işlemi Bu bölümde iki adet düğme bulunur ve bunlar cihazı ölçüm öncesinde kalibre etmek için kullanılır. Yukarıda da bahsedildiği üzere, bazı cihazlar sadece beyaz bazı cihazlar hem beyaz hem siyah kalibrasyona ihtiyaç gösterirler. Hangi tip kalibrasyona ihtiç olduğu ise cihazla birlikte verilen dökümanlarda yer alır. Eğer hem beyaz hem de siyah kalibrasyon gerektiren bir cihaz kullanıyorsanız, hangisinin önce yapılacağı da önemlidir. Bu sıraya riayet etmek şarttır. Kalibrasyon işlemi için cihazla birlikte verilen bazı aparatlar (beyaz kalibrasyon taşı, siyah kalibrasyon aparatı gib) kullanılır. Bunların nasıl kullanılacağı yine cihazla birlikte verilen dökümanlarda yer alacaktır. Aşağıdaki durumlardan biri oluştuğunda cihaz mutlaka kalibre edilmelidir. 1) Cihaz ilk olarak açıldığında 2) Cihaz ayarları (göz, mercek, UV, SCI/E) değiştirildiğinde 3) Ortam ısısı 5 derece (aşağı veya yukarı) değiştiğinde. 4) En son kalibrasyon üzerinden 6 saat geçtiğinde Hangi kalibrasyon yapılacak ise o kalibrasyona ait aparatın cihaza takılması ve ardından ekrandaki ilgili düğmeye basılması yeterlidir. PENCERE 2: LİSANS PENCERESİ Bu pencere, yukarıda da kısaca özetlendiği üzere, bilgisayarınızda kullandığınız yazılıma ait lisans bilgilerini görüntüler. Bu pencerede lisans sahibinin telefon ve web sitesi adresleri yer almaktadır. Bu bilgilerde bir değişiklik olduğu takdirde hemen yanındaki değiştir düğmesi tıklanarak ilgili alanlar aktif hale getirilebilir. Gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra da yine aynı düğmeye basılarak kaydedilir. Bu iletişim bilgileri aynı zamanda yazıcı çıktılarında da dip not olarak gözükecek olan bilgidir. Bu pencerede bulunan diğer bilgiler ise yazılımın söz konusu müşteri için paketlenmesi aşamasında eklenmişlerdir ve değiştirelemezler. Bu bilgiler şunlardır: Bilgi cinsi İçeriği Lisans sahibinin adı Ürünü satın alan, üzerine lisans çıkartılmış kişi/kurum Cihazın beyaz plaka seri nosu Cihazın kalibrasyonu için kullanılan beyaz plakanın seri nosu Cihaz seri no Cihazın seri nosu Yazılım modeli Yazılımın hangi tür olduğu bilgisi. 01 Kalite Kontrol 02 Kalite kontrol + Reçete hesaplama Entegrasyon Eğer yazılım bir başka sistemle (makine, tezgah, cihaz v.b) bilgi paylaşımı yapacak ve entegrasyon var ise uygun olan kod gözükür. 00 bilgisi entegrasyon olmadığı anlamına gelir. 11

PENCERE 3: REKLAM PENCERESI Firmamızın portföyünde bulunan diğer ürünlere ait bilgilere ulaşmak için kullanılır. Bu alanda her hangi bir yere tıkladığınızda firmamız ürün yelpazesine ait bir başka ekrana geçiş yapılır. Ürün yelpazemizin zaman içerisinde farklılıklar göstereceğinden, bu yeni pencerenin içeriği kulanılan yazılımın sürüm numarasına bağlı olarak farklılıklar gösterebilir. PENCERE 4: KAYITLAR PENCERESİ Kayıtlı müşteriler, bu müşterilere ait standartlar (müşteri numuneleri) ve bu standartlar için yapılan laboratuar atışları gibi bilgileri ağaç yapısında gösterir. Şimdi bu pencere üzerinde biraz duralım. ShadeArt yazılımda iki ana tip kayıt vardır. Bunlardan birincisi müşteri kartları diğeri ise renk kartlarıdır. Renk kartlarıda kendi içesinde ikiye ayrılır. Bunlar Standartlar yani müşteriden gelen (talep edilen renkler) diğeri ise atışlar dediğimiz bu renge ulaşmak için yapılan denemelerdir. İşte bu pencere bunları göstermektedir. Üstelik bu bilgileri gelişi güzel değil, en başta müşteriler altında o müşteriye ait standartlar ve her bir satnadrt altında o standart için yapılmış atışlar şeklinde seviyelendirilmiş ağaç yapısında 12

göstermektedir. Doğal olarak bir müşteri değişik zamanlarda çok sayıda standart getirebileceğinden, bir müşteri altına sınırsız sayıda standart kaydedilebilir. Yine aynı şekilde bir renk için birden fazla sayıda deneme (atış) yapılabileceğinden, bir standart altına sınırsız sayıda atış kaydedilebilir. Listenin en tepesinde ise tabiki lisans sahibi olarak tanımlı firmanın adı çıkmaktadır. Şimdi bu pencere üzerinde neler yapılabileceğine bir bakalım. Bu pencere üzerinde sağ tıklama yaptığınızda karşınıza bir menü çıkacaktır. Bu menünün içeriği, sağ tıklamayı nerede yaptığınıza bağlı olarak değişiklik gösterir. Eğer listenin en üstünde bulunan Lisans sahibi ismini seçip sağ tıklama yaparsanız karşınıza şu menü açılacaktır. Görüldüğü üzere, burada yazılabilecek tek bir seçenek vardır. O da bu pencereye yeni bir müşteri eklenmesi işlemidir. Müşteri ekle seçeneği seçildiğinde aşağıdaki ekranla karşılaşırsınız. Bu ekranda, Limitler yazan bölüm üzerinde durmakta fayda vardır. Her müşterinin renk algılama seviyesi ve kabul kriterleri birbirinden farklıdır. Bu sebeple yeni bir müşteri yaratırken, o müşterinin çalışma şeklini de burada tanımlayabilirsiniz. Bu, ShadeArt yazılımın rakiplerinden farklı olan özelliklerinden sadece biridir. Burada ki, ifadelerin anlamları şu şekildedir. 13

DL Da Db DC DH Renk uzayı Açıklık/koyuluk sapması Kırmızılık/yeşillik sapması Sarılık/mavilik sapması Parlaklık sapması Doygunluk sapması Renkleri sayısal değerlere çevirmede kullanılacak olan uluslararası kabul görmüş yöntemlerden birinin seçimi Işık kaynağı Renk farklı değerlendirmesini yapılmasını istediğin 3 adet ışık kaynağı. Gözlem açısı Hesaplamanın yapılması için varsayılan bakış açısı Bu ekrana girdiğinizde, bu alanlar otomatik olarak, dünyada en genel kullanılan değerlerle doldurulmuştur. Eğer emin değilseniz değiştirmeyin, aynen bırakın. Tekrar Kayıtlar penceresine geri dönelim. Eğer listede, herhangi bir müşteriyi seçerek sağ tıklama yaparsanız, karşınıza gelecek menü şu şekilde olacaktır. Bu menüdeki seçenekler ise şunlardır. Menü seçeneği Müşteri sil Müşteri temizle Müşteri görüntüle Standart ekle Açıklama Üzeri tıklanarak seçilen müşteriyi, o müşterinin altında kayıtlı tüm standart ve atışlarla birlikte siler. Üzeri tıklanarak seçilmiş olan müşterinin altında kayıtlı tüm standart ve atışları siler. Ancak müşteri kartını silmez. Üzeri tıklanarak seçilmiş olan müşteriye ait kart detaylarını ekrana getitir. Bu müşterinin altına yeni bir standart (müşteri talep rengi) eklemek üzere ölçüm ekranına geçiş yapar. 14

Burada, standart ekle seçeneğini seçerseniz karşınıza, söz konusu rengi ölçmenize yarayan aşağıdaki ekran gelecektir. Burada, Ölç düğmesini tıklayarak ölçüm yaptığınızda, ekran şu şekle dönüşür. Bu noktada, yapılacak şey, Renk adı kısmına bir isim yazmak ve altındaki 3 seçenekten birini işaretleyip, Kaydet tuşuna basmaktır. Bu 3 seçeneğin görevleri şunlardır. 15

Seçenek 1: Bu seçenek seçildiğinde, ekrandaki renk, seçili müşteriye ait bir standart renk olarak kaydedilir ve renk aynı zamanda karşılaştırma penceresine (5 numaralı pencere) ana renk olarak yerleştirilir. Seçenek 2: Bu seçenek seçildiğinde, ekrandaki renk, seçili müşteriye ait bir standart renk olarak kaydedilir ve renk aynı zamanda karşılaştırma penceresine (5 numaralı pencere) Lab rengi olarak yerleştirilir. Seçenek 3: Bu seçenek seçildiğinde, ekrandaki renk, seçili müşteriye ait bir standart renk olarak ileride kullanılmak üzere kaydedilir. Şimdi tekrar Kayıtlar penceresine geri dönelim. Eğer listede, herhangi bir standardı seçerek sağ tıklama yaparsanız, karşınıza gelecek menü şu şekilde olacaktır. 16

Bu menüdeki seçenekler ise şunlardır. Menü seçeneği Standart sil Standart temizle Standart düzenle Atış ekle Karşılaştır (Ana) Karşılaştır (Lab) Reçete hesapla Fark reçete Açıklama Üzeri tıklanarak seçilen standardı, o standardın altında kayıtlı tüm atışlarla birlikte siler. Üzeri tıklanarak seçilmiş olan standardın altında kayıtlı tüm atışları siler. Ancak standartın kendisini silmez. Üzeri tıklanarak seçilmiş olan standarda ait detayları ekrana getitir. Bu standard altına yeni bir atış eklemek üzere ölçüm ekranına geçiş yapar.. Üzeri tıklanan standartı ana renk kabul ederek, bir başka renk veya renklerle karşılaştırmak üzere 5 numaralı ( Karşılaştırma penceresi ) pencereye atar. Üzeri tıklanan standardı 5 numaralı ekranda bulunan ana renk ile karşılaştırmak üzere yine bu ekrana atar. Üzari tıklanarak seçilmiş olan standarta ait reçetenin hesaplanması için bu rengi altıncı pencereye gönderir. Bir renkten bir diğer renge ulaşmak için gerekli işlemlerin yapılabildiği diğer bir ekrana geçiş yapar Atış ekle seçeneği seçildiğinde, yine bildik ölçüm ekranına ulaşılır. Ölç düğmesi ile ölçüm gerçekleştirilir ve ekran şu şekilde değişir. 17

Bu ekran, bir önceki standart ölçme ekranından bir miktar fazladır ki, bu da ShadeArt yazılımın diğer bir üstünlüğüdür. Burada renk adı hanesine bir isim yazmak ve ardından altındaki üç seçenekten birini iaşreteleyerek, Kaydet düğmesine basmak yeterli olmaz. Çünkü; Reçete bilgileri kısmında da doldurulması gerekli bazı alanlar vardır. Buraya gireceğimiz bilgiler, sistemin reçete alma esnasında daha doğru reçete vermesi için, kendini kalibre etmesini sağlayacak bilgilerdir. Aslında yapılacak iş basittir. Bu ölçülen bir atış olduğuna göre, reçetesi bilinen bir renktir. Bir başka değişle hangi boyarmaddelerden ne kadar kullanıldığı bilinmektedir. İşte bu bilgileri buraya girmemiz gereklidir. Bunun için ilk olarak, Boya grubu seçilir. Boya gruplarının nasıl tanımlandığı Reçete ekranı (6 numaralı ekran) kısmında açıklanmıştır. Bir boya grubu seçildiğinde bu kısım aşağıdaki şekle dönüşür. Eğer listede, herhangi bir atışı seçerek sağ tıklama yaparsanız, karşınıza gelecek menü ise şu şekilde olacaktır. 18

Burada, bu atışa ait boyarmaddeler ve yine bu boyarmaddelerin miktarları ve kullanılan zemin girilerek işlem tamamlanır. Kaydet düğmesine tıklandığında, yazılım kendi içerisinde kayıtlı olan bu boyarmaddelere ait açılımlardan yola çıkarak bir hesap yapar ve girdiğiniz boyarmaddelere göre çıkması gereken rengi hesaplar. Sizin girdiğiniz bilgiler ile kendi hesapları arasında bir fark bulduğunda aşağıdaki ekranla sizi bilgilendirir. 19

Burada, eğer boyarmaddeleri veya miktarlarını girerken bir hata yapmışsanız, Hayır düğmesini tıklayarak geri dönebilir ve gerekli düzeltmeleri yapabilirsiniz. Eğer miktarlar ve boyarmadde adları doğru ise Evet düğmesini seçerek kaydediniz. Yazılım otomatik olarak, kendini bu sizin verdiğiniz reçetedeki değerlere göre kalibre edecektir. Böylece bu boyarmaddeleri kullanaraka bundan sonra bu renk civarında bir renk için reçete istediğinizde, çok daha doğru reçeteler size sunabilecektir. Bu ShadeArt yazılımın en önemli üstünlüklerinin başında gelen bir özeliktir. Biz buna Akıllı reçete veya Öğrenen program diyoruz. Şimdi yeniden Kayıtlar ekranına geri dönelim. Bu menüdeki seçenekler ise şunlardır. Menü seçeneği Atış sil Atış değiştir Karşılaştır (Ana) Karşılaştır (Lab) Reçete hesapla Fark reçete Açıklama Üzeri tıklanarak seçilen atışı siler. Üzeri tıklanarak seçilmiş olan atışa ait kayıtlı bilgileri gösterir. Üzeri tıklanan atışı ana renk kabul ederek, bir başka renk veya renklerle karşılaştırmak üzere 5 numaralı ( Karşılaştırma penceresi ) pencereye atar. Üzeri tıklanan atışı 5 numaralı ekranda bulunan ana renk ile karşılaştırmak üzere yine bu ekrana atar. Üzari tıklanarak seçilmiş olan atışa ait reçetenin hesaplanması için bu rengi altıncı pencereye gönderir. Bir renkten bir diğer renge ulaşmak için gerekli işlemlerin yapılabildiği diğer bir ekrana geçiş yapar 20

PENCERE 5: KARŞILAŞTIRMA PENCERESİ Bu kısım, bir rengi bir veya daha fazla renk ile karşılaştırmak suretiyle aralındaki farkın sayısal değerini ve bu farkın nereden geldiğini ve bu renklerle ilgili çeşitli konularda analiz yapmanızı sağlayan penceredir. Bu ekrandaki bilgileri de yine bölgelere ayırarak izah edelim. Bölüm 1: Ana renk bilgileri Bir önceki bölümde anlatıldığı şekilde ana renk olarak seçilmiş (standart veya atış olabilir) olan renge ait bilgiler. İlk satır o rengin hangi müşteriye ait olduğunu ikinci satır ise standardın ismini gösterir. Eğer ana renk olarak standart yerine bir atış seçilmiş olsa idi, üçüncü bir satır daha bu alanda belirecek ve atışın adı da gözükecekti. Bu bilgilerin hemen sağ tarafında bir dörtgen içerisinde gözüken kırmızı alan ise seçilen ana rengi renk olarak belirmektedir. Ekranda gözüken renk monitörden monitöre veya monitöre bakış açısına göre değiştiğinden, elinizde ki renk ile birebir eşleşmiyor gibi gözükebilir. Yine bu alanın hemen altındaki tarih ise, ana renk olarak seçilen rengin kayıt edildiği (ölçüldüğü) tarihi göstermektedir. Bölüm 2: Karşılaştırma kriterleri Renkler sayısal değerlere çevrilirken bazı matematiksel işlemlere tabi tutulurlar. Bu matematiksel yöntemler ise değişik zamanlarda değişik renk bilimcileri veya kuruluşları tarafından bulunmuş olan formüllerdir. Bu formüllere bazen formülü bulan kişinin adı bazen ise kuruluşun adı verilmiştir. Buna Renk uzayı denir. 21

Yine bu hesaplamalar yapılırken, rengin ortamdaki ışığın tipine (floresan, sarı ışık, gün ışığı v.b) göre az yada çok değişeceğinden hareketle, bu sayısal karşılığın hangi ışık tipine göre hesaplanacağı da önemlidir. Buna Işık kaynağı denir. Işık kaynakları dijital ortamda simüle edilebilir. Çeşitli uluslar arası kuruluşlar, laboratuarlarda yaptıkları çalışmalar neticesinde, bu ışık kaynaklarını dijital ortamda simüle ederek bir takım sayısal değerlere dönüştürmüşler ve bizlerin kullanımına sunmuşlardır. Yine bu hesaplara yapılırken renk numunesine hangi açı ile bakıldığı durumunu taklit etmesi gerektiği de belirleyici bir ihtiyaçtır. Buna Gözlem açısı denir. İşte bütün bu bilgilerin belirtildiği alan burasıdır. Herhangi bir renk (standart veya atış) ana renk olarak seçildiğinde, bu alandaki bilgiler, seçilen rengin ait olduğu müşteri yaratılırken, kartında belirtilen kriterlerle otomatik olarak dolar. Ancak istenirse bu bilgiler buradan geçici olarak değiştirilebilir. Renk uzayları açılır listesinden istediğiniz bir renk uzayını seçebilirsiniz. Bu konuda en çok kullanılan renk uzayı CIELab ve CMC(2:1) dir. CIELab renk uzayı daha geniş bir toleransla hesaplama yaparken, CMC(2:1) renk uzayı insan gözüne daha yakın sonuçlar üretir. Yine gözlem açısından uluslar arası standartlarda kabul gören 2 seçenekten birini seçebilirsiniz. Bu konuda 10 derece en çok kullanılan değerdir. Işık kaynakları kısmında ise 3 adet alan görülmektedir. Bunun sebebi metameri analizi yapabilmektir. Metameri, rengin ışık tipine göre değişmesinin teknik bir ifadesidir. Bu sebeple, bir renge ait sayısal değerlerin 3 farklı ışık kaynağı altında incelenmesi genel kabul görmüş bir gelenektir. Bu sayede o rengin bir ışıktan diğerine geçilirken renginde hangi yönde değişiklik olacağı görülebilir ve gerekli önlemler alınabilir. Bu önlemler genelde boyarmaddenin değiştirilmesi yönündedir. Seçilen ışık tipleri genelde D65, A ve CWF. Renklerin üretildiği alanlar ile bu renklerle imal edilmiş ürünlerin kullanıldığı alanlar ışık açısından farklılıklar gösterdiğinden, rengin değişik ışıklar altında da tepkisini bilmek çok önemlidir. Aksi takdirde, birkaç parçadan oluşan bir ürün, laboratuarda renk açısından parçalar arasında sorunsuz olarak gözlenirken, vitrinde renk farklılıklarının olduğu görülebilir. Bu ise üretici ile kullanıcı arasında ciddi sorunlara yer açabilecek bir konudur. Bu sebeple kullandığınız yazılım bu problemi önceden fark etmenize yarayacak bu özellikle de donatılmıştır. Işık kaynakları, uluslar arası alanda standartlaşmış bazı kısaltmalarla adlandırılmışlardır. Elinizdeki yazılım tüm bu ışık kaynakları destekleyebilmektedir. Işık tipi olarak ayrılmış bu 3 alana aşağıdaki tablodan istediğiniz ışık tiplerini seçebilirsiniz. 22

Parametre değeri A C CWF D50 D65 D75 U30 TL83 TL84 F2 F7 F11 NBF11 IŞIK KAYNAĞI SEÇİM TABLOSU Açıklama Incandencent A (Akkor flamanlı tungsten 2856K). Ev veya mağaza aydınlatmasını temsil eder. Metameri testleri için tercih edilebilir. Akkor flamanlı halojen gün ışığı (6775K). CIE ortalama gün ışığı olarak da bilinir. Metameri testleri için tercih edilebilir. Beyaz (Cool white) floresan (4150K). F2 ismi ile de bilinir. Ev veya mağaza aydınlatmasını temsil eder. Kuzey yarımküre gün ışığı (5000K). Metameri ve genel renk değerlendirmesi için tercih edilebilir. Ortalama kuzey yarımküre gün ışığı (6500K). Metameri ve genel renk değerlendirmesi için tercih edilebilir. Avrupa ve Japon standartlarını uygundur. Kuzey yarımküre gün ışığı (7500K). Metameri ve genel renk değerlendirmesi için tercih edilebilir. ASTM D1729 stadardındaki opak malzemeler için uygundur. Ultralume30 (3000K). F12 veya TL83 benzeridir. Sears mağazalarının kullandığı floresan aydınlatmaya ait ışık kaynağıdır. Philips TL83 (3000K). U30ve F12 ye benzer. Genel Avrupa ve pacific kıyılarında geçerli floresan aydınlatma standardıdır. Philips TL84 (4100K). F11 e benzer. Genel Avrupa ve pacific kıyılarında geçerli floresan aydınlatma standartıdır. Geniş bant floresan (4150K). CWF benzeridir. Metameri testleri için tercih edilebilir. Amerikan ev ve mağaza aydınlatmasını temsil eder. Geniş bant floresan (6500K). D65 benzeridir. Metameri testleri için tercih edilebilir. Amerika floresan aydınlatmasını temsil eder. Philips TL84 (4000K). Ultralume40 benzeridir. Amerikan dar bant floresan aydınlatmasını temsil eder. Metameri testleri için tercih edilebilir. Dar bant floresan. Amerikan dar bant floresan aydnlatmasını temsil eder. Metameri testleri için tercih edilebilir. Son olarak, bu kriterler alanında her hangi bir değişiklik yaptığınızda, alttaki sayısal değerlerin de otomatik olarak değiştiğini görürsünüz. Bu sayede değişik durumlar için anında cevap alırsınız. Renklerin sayısal değerlere yukarıda anlattığımız kriterler (Renk uzayı, gözlem açısı ve ışık kaynağı) doğrultusunda çevrilmesinden sonra, yazılım bu değerler arasındaki farkları ve bu farklardan da yola çıkarak toplam bir fark değeri hesaplar. Bu farkların hangi sınırlar içerisinde olması halinde kabul edilebilir olduğu veya hangi değerleri aşarsa kabul edilemez olduğu son derece önemlidir. Çünkü elinizdeki yazılım bu limit değerlere göre renkler için Geçer/Kalır raporu verecektir. İşte bu değerlerin ne olduğu, yine aynı bölümde (2. bölüm) görülmektedir. Bu geçer/kalır limitleri bu alanın hemen altında DL=xx Da=xx Db=xx DC=xx DH=xx ve DE=xx şeklinde görülmektedir. Bu ifadelerin ne anlama geldiği bu dökümanın ilerleyen sayfalarında Yeni Müşteri Tanımlama bahsinde açıklanmıştır. Şu aşamada bilmemiz gereken şey, iki renk arasındaki farkların bu değerleri aştığı zaman Kalır, geçmediği zaman Geçer şekilde damgalanacağıdır. Bölüm 3: Sonuçlar bölümü Atanan ana renge karşılık seçilen bir veya daha fazla renk arasındaki farkların gösterildiği bölümdür ve görüldüğü üzere bir tablo olarak tasarlanmıştır. 23

Bu tablodaki sütunların anlamları şu şekildedir. Her bir satır için ayrı ayrı olmak üzere; Sütun 1: Seçilen rengin ait olduğu müşteri adı Sütun 2: Seçilen renk bir standart ise standardın adı, bir atış ise ait olduğu standardın adı Sütün 3: Seçilen renk bir standart ise boş, bir atış ise atışın adı Sütun 4: Seçilen rengin görsel ifadesi Sütun 5: Birinci ışık kaynağı için seçilen renk ile ana renk arasındaki toplam fark. Sütun 6: Bu farka göre rengin Geçer/Kalır yorumu. Sütun 7: İkinci ışık kaynağı için seçilen renk ile ana renk arasındaki toplam fark. Sütun 8: Bu farka göre rengin Geçer/Kalır yorumu. Sütun 9: Üçüncü ışık kaynağı için seçilen renk ile ana renk arasındaki toplam fark. Sütun 10: Bu farka göre rengin Geçer/Kalır yorumu. Sütun 11: Seçilen rengin birinci ışık kaynağından ikinci ışık kaynağına geçtiğinde yaratacağı metameri faktörü Sütun 12: Seçilen rengin birinci ışık kaynağından üçüncü ışık kaynağına geçtiğinde yaratacağı metameri faktörü Sütun 13: Seçilen rengin ikinci ışık kaynağından üçüncü ışık kaynağına geçtiğinde yaratacağı metameri faktörü Sütun 14: Seçilen renk ile ana renk arasındaki farkın D65/10 (günışığı) altında yorumu Yukarıdaki örnek ekran görüntüsünde bir ana renk 4 ayrı renk ile karşılaştırılmıştır ve sonuçlar bu açıklamalar doğrultusunda görülmektedir. Yine bu ekranın üst orta kısmında, 3 adet düğme görülmektedir. Bu düğmelerin görevleri şunlardır: Detaylar: Bu düğme sizi ekrandaki karşılaştırma tablosunda bulunmayan diğer detayların bulunduğu bir başka ekrana götürür. Bu yeni ekran incelendiğinde üst tarafında 7 adet bölüm olduğu görülür. Bu bölümleri görevleri şu şekildedir. Lab Renk Uzayı: Bir önceki karşılaştırma ekranında bulunan ana renk ile diğer renklerin (Lab renkleri) Lab koordinat sistemi üzerinde görsel gösterimini ifade eder. 24

Bu ekranın kullanımı hakkında biraz bilgi verelim. Ekran iki ayrı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm a ve b eksenlerini ifade eden soldaki renkli büyük alan diğeri ise L eksenini ifade eden sağdaki gri dikey grafiktir. Burada L, a ve b değerlerinin anlamlarını kısa açıklayalım. a ve b değerleri rengin renklilik değerlerini, L değeri ise rengin açıklık/koyuluk değerini belirtir. a ekseni yatay eksen olup, pozitif değerler kırmızı bölgeyi, negatif değerler ise yeşil bölgeyi gösterir. b ekseni dikey eksen olup, pozitif değerler sarı bölgeyi, negatif değerler de mavi bölgeyi gösterir, L ekseni ise hemen sağdaki gibi bir eksen olup, L=0 orta noktasının altında kalan değerler koyu üstünde kalan değerler ise açık renklerdir. a ve b eksenlerinin kesiştiği nokta sıfır noktasıdır ve bir önceki ekranda seçili olan Ana renk bu merkez noktasında kabul edilir. Diğer renkler bu merkez noktasından hangi yönde ve ne kadar saptığına bağlı olarak grafiğin herhangi bir yerinde görülebilir. Bu renkler ekranda yeşil yuvarlak simgeler halinde görülecektir. Aynı mantıkla, sağdaki açıklık/koyuluk grafiğinde (L ekseni) L=0 noktası bir öncekiekranda ana renk olarak seçilmiş olan rengin bulunduğu yer olarak kabul edilir ve diğer Lab renkleri de açıklık/koyuluk değeri açısından bu noktadan hangi yönde ve ne kadar saptığına bağlı olarak simgelenir. Bu simgeleme yine yeşil yuvarlak simgeler aracılığı ile yapılmaktadır. Yazılımın, bir rengi, birden fazla renk ile aynı anda karşılaştırma özelliği sebebiyle, eğer bir önceki ekranda seçilen renk sayısına bağlı olarak, bu ekranda çok sayıda yeşil yuvarlak simgeler gözükmesi doğaldır. Hangi simgenin hangi rengi ifade ettiğini anlamak için, herhangi bir imge üzerine Mouse getirmek kafidir. Bu durumda mousun hemen yanında sarı bir alan belirecek ve o rengin adını gösterecektir. Burada anlatılanlardan da anlaşılacağı üzere, her bir Lab rengi için biri ab diğeri L ekseninde olmak üzere 2 adet simge gösterilecektir. Bu durumda akla gelecek ilk soru, ab eksenindeki bir noktanın L ekseninde hangi nokta ile eşleştiği sorusudur. Bunun için yazılımda ilave bir özellik de eklenmiştir. İster ab ekseninde ister L ekseninde bir nokta (yeşil yuvarlak) üzerine gelip fare ile tıkladığınızda, diğer eksende o renge karşılık gelen nokta da şekil değiştirir. Böylece ekrandaki bir çok nokta içerisinden ilgilendiğimiz renge ait konumu ayırt etmemiz mümkün hale gelir. Yine, her iki eksende görülen ve kesik çizgilerle belirtilmiş dörtgenler, bir önceki ekranda seçilen ana rengin ait olduğu müşteriyi yaratırken tanımlanmış geçer/kalır limit değerlerine karşılık gelen sınırlardır. Bir başka değişle, bu dörtgen içerisinde kalan noktalara ait renkler Geçer, dışarısında kalanlar ise Kalır olarak kabul edilirler. Son olarak bu ekranda, eğer bir önceki ekranda seçtiğiniz Lab rengi sayısından daha az sayıda yeşil simge var ise, bazı renklere ait noktalar çok büyük değerlere sahip olduğundan, grafiğin dışına taşmış demektir. Bu durumda yine bu ekranın hemen üstünde bulunan ölçek değerini küçülterek dışarıda kalan diğer renklerinde bu grafiğe dahil edilmesini sağlayabilirsiniz. Ya da, tam tersi durumlarda, yani birbirine çok yakın olduğu için üst üste gelmiş gibi görünen noktalar için, ölçeği büyütüp, daha hassas gözlem yapılabilir. Kromatisite renk uzayı: Seçilmiş renklerin, renk skalasında nereye denk geldiğini anlamak için bir başka yol da Kromatisite diyagramı üzerinde görütülenmesidir. BU diyagram rengin ait olduğu bölgeyi daha anlaşılır bir şekilde görselleştirir ancak açıklık/koyuluk anlamında bir fikir vermez. 25

Bu diyagram üzerinde, yıldızlı yuvarlak olarak görünen renk ana rengi, diğerleri ise lab renklerini ifade eder. Yine bir önceki bahiste anlatıldığı gibi, fare ile bir nokta üzerine geldiğinizde sarı bir alan belirir ve o noktaya ait rengin adını gösterir. Yansıma grafikleri: Rengin, renk ölçüm cihazı ile ölçülmesindeki amaç, insan gözünün algılama aralığı olan 400nm-700nm arasındaki yansıma değerlerinin sayısal olarak elde edilmesidir. Bütün hesaplar istisnasız bu değerlerden yola çıkılarak yapılmaktadır. İşte bu ekran, yine bir önceki ekranda seçilmiş olan ana renk ve lab renklerine ait yansıma değerlerini gösterir. 26

Grafiğin yatay ekseni nm (nanometre) cinsinden dalgaboyunu, dikey eksen ise % cinsinden yansıma miktarını gösterir. Kırmızı-beyaz çizgi ile gösterilen eğri ana renge, diğerleri lab renklerine aittir. Absorbsiyon grafikleri: Her renk üzerine düşen ışığın bazı dalga boylarına denk gelenleri yansıtır. Renk ölçüm cihazı işte bu yansımayı ölçer. Yansımayanlar ise bir hesap yöntemi ile hesaplanırlar. Yansımayan bu ışığa absorbe edilmiş ışık adı verilir. İşte bu ekrandaki grafikler de yukarıdaki gibi her bir dalga boyuna ait absorbsiyon değerlerini gösterir. K/s olarak ifade edilirler ve aslında dikkat edilirse yansıma grafiğinin tam tersi oldukları gözlenir. Parti takibi: Tek seferde hazırlanması mümkün olmayan üretimlerde en büyük sorunlardan bir tanesi partiler arası renk uyumunu sağlama zorluğudur. Bu yazılım, bir önceki ekranda seçilen renklerin başlangıçtan (yani an renkten) bu yana hangi yönde ne kadar değiştiğini gösterecek ve bunu sizlere grafiksel olarak sunabilecek özelliklere sahiptir. 27

Bu grafikler yukarıdan aşağıya doğru DL (açıklık/koyuluk kayması), Da (kırmızılık/yeşillik kayması), Db (mavilik/sarılık kayması)ve son olarak DE (toplam kayma) olarak hazırlanmıştır. Bu 4 grafiği nasıl yorumlamak gerekir? İlk olarak, yatay eksenin renkleri, dikey eksenin de değerleri gösterdiğini söylemek gerekir. Grafik 1 (DL Açıklık/koyuluk): Ana rengin sıfır çizgisinde olduğu farz edilir. Diğer renklerin L değerleri bu ana renkten hangi yönde (+/-) ve ne kadar sapmış ise grafikte gösterilir. Eğer (+) yönde bir sapma varsa açığa doğru kayma, tersi yönde bir sapma var ise koyuya doğru bir kayma olduğu anlaşılır. Grafik 2 (Da Kırmızılık/yeşillik): Ana rengin sıfır çizgisinde olduğu farz edilir. Diğer renklerin a değerleri bu ana renkten hangi yönde (+/-) ve ne kadar sapmış ise grafikte gösterilir. Eğer (+) yönde bir sapma varsa kızıla doğru kayma, tersi yönde bir sapma var ise yeşile doğru bir kayma olduğu anlaşılır. Grafik 3 (Db Mavilik/Sarılık): Ana rengin sıfır çizgisinde olduğu farz edilir. Diğer renklerin b değerleri bu ana renkten hangi yönde (+/-) ve ne kadar sapmış ise grafikte gösterilir. Eğer (+) yönde bir sapma varsa maviye doğru kayma, tersi yönde bir sapma var ise sarıya doğru bir kayma olduğu anlaşılır. Grafik 4 (DE Toplam fark): Ana rengin sıfır çizgisinde olduğu farz edilir. Diğer renklerin bu ana renkle olan L, a, ve b farklarının yarattığı toplam etkiyi gösterir. Yine ana renk sıfır noktasında kabul edilir. Bu grafikten rengin sadece kayma miktarı gözlenebilir fakat yön analizi yapılamaz. Lotlama: Partiler halinde üretim yapıldıktan sonra, bu üretimin muhtelif müşterilere gönderilmesinde, renk açısından birbirine yakın olanların tek bir müşteriye gitmesini sağlamak için, üretimi birbirine yakın renkte olanlar bir araya gelecek şekilde gruplamak gerekebilir. Lotlama yapmak için bu ekranda iki kriter vardır. Bunlardan birincisi lotlama tipi, diğeri lotlama hassasiyetidir. Bir önceki ekranda seçilen bütün renkler ekranda listelenmiş vaziyettedir. Belirtilen lotlama kriterine göre ve hassasiyetine göre bu listenin sol baş sütununda her bir rengin lot numarası otomatik olarak hesaplanır. Lotlama kriterleri şunlardır: Renk farkına göre(de) Sarılık katsayısına göre (ASTM1925) Beyazlık katsayısına göre (Berger) Bu ekranın kullanım şekli şu şekildedir. İlk olarak bir önceki ekranda lotlama yapılacak renkler seçilir ve DETAYLAR düğmesine basarak bu ekrana gelinir. Bu ekranda lotlama tipi seçilir ve lotlama hassasiyeti belitilir. Ekran otomatik olarak kendini yenileyecek ve en sol sütunda (Lot sütunu) her bir satır için bir lot 28

numarası belirtecektir. Aynı numaraları satırlar aynı lota dahil edilmesi gereken renklerdir. İndisler: Seçilen renkler ile ilgili geriye kalan tüm diğer detaylar bu ekrandadır. Aşağıdaki türde bir yapısı vardır. Görüntülenecek bilgi sayısı çok fazla olduğundan tüm bilgiler bir ekrana sığmayacağı için ekranın altında sağa sola doğru kaydırma çubukları mevcut. Bunları kullanarak tüm bilgilere ulaşabilirsiniz. Bu ekranda yer alan bilgiler şunlardır: Sütün 1: Müşteri adı Sütun 2: Standart adı Sütun 3: Atış adı (eğer bir atış ise) Sütun 4,5,6: O renge ait tristimulus değerleri. Sütun 7,8,9: O renge ait kromatisite değerleri. Sütün 10,11,12,13: D65 ışık kaynağı ve 10 derece için CIELab renk uzayında, ana renk ile o renk arasındaki L (açıklık/koyuluk), a (kırmızılık/yeşillik), b (mavilik/sarılık) ve DE (toplam fark) renk fark değerleri. Sütün 14,15,16,17: D65 ışık kaynağı ve 10 derece için HunterLab renk uzayında, ana renk ile o renk arasındaki L (açıklık/koyuluk), a (kırmızılık/yeşillik), b (mavilik/sarılık) ve DE (toplam fark) renk fark değerleri. Sütun 18,19,20,21,22,23: D65 ışık kaynağı ve 10 derece için CMC(2:1) renk uzayında, ana renk ile o renk arasındaki L (açıklık/koyuluk), a (kırmızılık/yeşillik), b (mavilik/sarılık) ve C (parlaklık), H (doygunluk) ve DE (toplam fark) renk fark değerleri. Sütun 24, 25, 26: Digital prensiple çalışan cihazlarda (yazıcı, monitör v.b) renk oluşturmak için gerekli RGB (red-green-blue) değerlerini belirtir. Sütun 27, 28, 29: Üç ayrı tip sarılık indisleri. Beyaz numunenin sararma katsayısı olarak da belirtilebilir. Sütun 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37: Sekiz ayrı tip beyazlık indisleri. Beyaz numunenin ağarmışlık katsayısı da denilebilir. Sütun 38, 39: İki ayrı tip Tint (kirletme) katsayıları. Sütun 40, 41: İki ayrı tip gri skala değeri. Yıkama ve sürtme haslıkları için. Eğer seçilen ana renk test öncesi kirlenmemiş beyaz numune ve lab rengi olarak da test sonrası kirlenmiş numune olarak seçilmiş ise, bu sütunlarda haslık katsayıları (gri skala) değerleri öğrenilebilir. Sütun 42,43,44,45,46: Beş ayrı tip geçirgenlik (şeffaflık veya opaklık) yüzdeleri. Eğer ana renk olarak seçilen renk siyah bir zemin üzerinde okutulmuş ve lab rengi de aynı rengin beyaz zemin üzerinde okutulmuş hali ise, bu sütunlarda ışık geçirgenlik yüzdesi öğrenilebilir. Sütun 47, 48: İki ayrı tip parlaklık katsayısı. 29

Bu bölüm, zengin içeriğinden dolayı çok uzun açıklamalar içerdiğinden, muhtemelen en son nerede kaldığımızı unutmuş olabilirsiniz. Aşağıdaki resimden de hatırlayacağınız üzere Düğmeleri izah ediyorduk. Şimdi ikinci düğmeye geçebiliriz. Arşiv: Bu düğmeye tıkladığınızda, Ana renk olarak seçilen renge en yakın renkler arşivden taranır ve bir tablo halinde listelenir. Bu ekranda sağ tarafta yer alan bilgiler (renk uzayı, ışık kaynağı ve gözlem açısı) ışığı altında arşivdeki renkler hesaplanır ve ana renge yine bu ekranda belirtilen DE değerinden daha yakın olanlar listelenir. Bu DE değerinden büyük farka sahip olan renkler ise listeye alınmazlar. Bu ekranda, ilk sutun rengin adı ile ilgili detayları, ikinci sutun ana renk ile arasındaki toplam fark değerini, üçüncü sütun ise bu rengin arşivde kayıtlı reçetesini gösterir. Bu tablo ikinci sütundaki değerlere göre her zaman küçükten büyüye doğru sıralanmıştır. Son olarak üçüncü düğmeyi açıklayalım. 30

Yazdır: Bu düğmeyi tıkladığımızda karşımıza aşağıdaki gibi iki seçenekli bir menü çıkar. Özet, seçeneği seçildiğinde bu karşılaştırma ekranının aynısı yazıcıya aktarılır. Detay seçeneği seçildiğinde ise, bu ekranda görülen toplam renk far değerlerinin (DE) açılımları (yani DL, Da, Db, DC, DH) değerleri de belirtilir. Bu pencere (5 nolu pencere) ile ilgili açıklamalarımız bitti. Şimdi 6 nolu pencereyi açıklamaya geçelim. PENCERE 6: REÇETE EKRANI Seçilen bir renk için boyarmadde reçetesi hesaplama işlerinin yapıldığı kısımdır. Bu pencerenin kullanımına geçmeden önce, reçete sisteminin nasıl çalıştığına dair bazı bilgiler verelim. Reçete sistemin çalışması için iki tür ön çalışmanın tamamlanmış ve bilgisayara yüklenmiş olması şarttır. Bu çalışmalar Zemin çalışması ve Açılım çalışması olarak gruplandırılırlar. Zemin çalışması: Boyarmaddelerin uygulanacağı zemine ait yapılması gerekli bir çalışmadır. Bir sonraki konuda anlatılacak olan açılım çalışmaları da bu zemin üzerine uygulanacaktır. Söz konusu zemin çalışması şu şekilde yapılır. Kullanılacak zemin mutlaka kör boyama denen bir işleme tabii tutulur. Ör boyamadan kastedilen iş en basit tanımıyla boyasız boyama işlemi olarak açıklanabilir. Boyama işlemi sırasında ne tür kimyasallar kullanılıyor ve ne tür bir proses uygulanıyorsa, aynen tatbik edilir fakat boya konulmaz. Çıkan bu ürüne Zemin adı verilir. İşte bu zemin okutulup kaydedilmelidir. Zemin okutma işlemi şu şekilde yapılır. Yukarıdaki ekranın üst sağ kısmındaki Zemin oku düğmesi tıklanır. Karşımıza standart ölçüm ekranı gelir 31

Burada ölç düğmesi tıklanarak, zemin ölçülür ve ekran aşağıdaki şekle dönüşür. Burada yapılacak son iş, Renk adı bölümüne bir isim yazıp Kaydet düğmesini tıklamaktır. Böylece zemin kaydedilmiş olur. Değişik zemin türleri için farklı zeminler girebilirsiniz. Bu konuda bir sınırlama yoktur. Açılım çalışması: Kullanılan boyarmaddelerin karakterini yazılıma tanıtmak için yapılan çalışmadır. Çalışmalar şu şekilde hazırlanır. 32

Her boyar madde için ayrı ayrı olmak üzere, belirli yüzdelerde boyamalar yapılır. Bu boyamalarda kullanılacak olan zemin mutlaka bir önceki adımda hazırlanan zemin olmalıdır. Boyamaların hangi yüzdelerde yapılacağı ise boyadan boyaya farklılık gösterir. Bunun için genel önerimiz, her bir boya için, uygulamalarınızda kullandığınız en düşük yüzde miktarından başlayarak, en yüksek kullandığınız yüzde miktarına kadar muhtelif aralıklarda boyamalar yapılması şeklindedir. Burada kritik nokta düşük yüzdelerde daha sık aralıklarla, büyük yüzdelerde ise daha az aralıklarla çalışmaktır. Bir diğer önemli nokta ise, her bir boyarmaddeden kaç adet boyama yapılacağıdır. Her ne kadar yazılımda bu konuda bir kısıtlama olmasa da, açılım adedinin fazla olması reçetelerin de daha doğru hesaplanacağı anlamına gelmemektedir. Bu konuda bizim tavsiyemiz, minimum ve maksimum yüzdeler arasını 10-13 nokta halinde çalışmaktır. Örneğin açık renk bir boya için örnek çalışmalar şu şekilde olabilir. %0.001 - %0.0025 - %0.005 - %0.01 - %0.025 - %0.05 - %0.1 - %0.25 - %0.5 - %0.75 - %1 - %2 - %3 Açılımlar hazırlandıktan sonra, bunlar ölçülerek yazılıma aktarılmalıdır. Ölçüm işlemi için, reçete penceresinde bulunan Boya ekle düğmesine tıklamak gerekir. Bu durumda aşağıdaki ekran karşınıza çıkacaktır. Bu ekranda, en üst kısımda daha önce kaydedilmiş açılımlar listelenmektedir. Biz şu an için daha önce ölçülmüş açılımlarla ilgilenmediğimiz için, şimdilik ekranın üst kısmında bulunan mavi Yeni açıklama ekle düğmesine tıklayarak yine ölçüm ekranına geçebilirsiniz. 33

Ölçüm düğmesini tıklayarak, ölçümü yaptıktan sonra, ekrana aşağıdaki şekle dönüşür. Burada yapılacak tek iş, renk adını ve ölçülen çalışmaya ait % miktarını yazarak Kaydet düğmesini tıklamaktır. Bütün açılımlar bu şekilde ölçülerek, kaydedildikten sonra, sıradaki işlem bu açılımları birer boya dosyası haline getirme işlemedir. Bunun için yine aşağıdaki ekrandan yararlanacağız. 34

Artık bu ekranda, üst kısımda az önce anlatıldığı şekilde girilmiş bütün açılımlar listeleniyor olması gerekir. Her bir boyarmadde için teker teker olmak üzere aşağıdaki adımları tekrar ediniz. 1) Üst taraftaki açılımların listelendiği pencereden, hangi boyar madde için boya dosyası oluşturuyorsanız, o boyarmadde için yapılan açılımları, sol taraflarında bulunan küçük kareleri tıklayarak işaretleyiniz. Her tıklama sonrasında seçili olan açılımların otomatik olarak aşağıdaki bölüme taşındığını göreceksiniz. 2) Daha sonra aşağıdaki Kullanılan zemin başlıklı açılır listeyi açınız. Bu liste içerisinde kaydettiğiniz bütün zeminler görünecektir. Bu açılımların çalışıldığı zemini seçiniz. 3) Bu işlemden sonra, Boya grubu başlıklı alana ister bir boya grubu adını elle yazabilir, isterseniz listeden daha önce yazdıklarınızdan birini seçebilirsiniz. Eğer buraya elle yeni bir bilgi girerseniz, bu bilgi bir sonraki işlemde listeye otomatik olarak eklenmiş olarak karşınıza çıkacaktır. Boya grubu olarak genel de boyaların kullanım alanlarına göre gruplama yapmanızı tavsiye ederiz. Örneğin polyester boyaları için POLYESTER, pamuk boyaları için PAMUK, veya REAKTİF v.s. gibi 4) Son olarak yapılması gereken işlem, Kaydet düğmesine basmaktır. Böylece boya dosyanız başarılı biçimde sisteme kaydedilmiş ve reçete hesaplarında kullanılmaya hazır hale gelmiştir. Şimdi yeniden, kaldığımız yere yani reçete ekranına geri dönelim. 35

Reçete hesaplama işlemine geçmeden önce son olarak palet konunu ele alalım. Palet: Palet ifadesi en kısa şekilde, bir boya grubundaki boyaları alt sınıflara ayırma işlemi olarak adlandırılabilir. Bu sayede, birbiri ile uyumsuz oldukları için aynı reçetede kullanılmaması gereken boyarmaddelerin bir araya gelmesi engellenebilir. Örneğin pamuk grubuna kaydedilmiş pamuk boyalarını açık renkler, koyu renkler olarak ayrı sınıflara sokabilirsiniz. Palet tanımlayabilmek için, yine bu reçete ekranındaki Boya ekle düğmesinin hemen altında yer alan Palet ekle düğmesi kullanılır. Bu düğmeye tıklayarak aşağıdaki ekrana ulaşılır. Bu ekran kayıtlı tüm grupları alfabetik sıra ile listeler. Bu gruplarda birine tıklayarak aşağıdaki ekrana geçiş yapılır. Görüldüğü üzere, seçtiğimiz boya grubuna ait tüm boyarmaddeler sağda açılan bir pencere içerisinde listelendi. Burada yapılacak iş, istediğimiz boyarmaddeleri sol başlarındaki küçük kareleri tıklayarak seçmek ve ardından ekranın alt tarafında bulunan Palet adı alanına bir isim yazıp, Kaydet düğmesini tıklamaktır. Artık reçete alma işlemine geçebiliriz. Reçete almanın adımları şunlardır. 1) Reçetesi istenen rengi seçmek: Ana ekrandaki 4 nolu (Kayıtlar) penceresinden istenen rengin (standart veya atış) üzerine tıklayıp, sağ fare tuşuyla açılan menüden Reçete hesapla seçeneği ile yapılır. Bu işlem neticesinde, seçilen rengin adını, reçete ekranında, hedef renk yazılı alana taşındığını göreceksiniz. 2) Bu istenen renk, nasıl bir zemin üzerine uygulanacaksa, o zemin Zemin başlıklı alandaki açılır listeden seçilir. Doğal olarak bu zeminin de daha önceden sisteme kayıt edilmiş olması gereklidir. Kullanılacak olan 36

bu zemin henüz kaydedilmemiş ise, bu lalanın hemen sağındaki zemin ekle düğmesine tıklayarak ölçüm ekranına geçiş yapabilirsiniz. Kullanılacak zeminin, açılımların çalışıldığı zeminle aynı olması gibi bir şart ve gereklilik yoktur. Yazılım bu iki zemin arasındaki renk farklılıklarından yola çıkarak, reçeteyi bu zemine göre otomatik olarak düzenleyecektir. 3) Sıradaki işlem, bu rengi oluşturmak için kullanılmasını istediğimiz boyarmaddelerin seçimine geldi. Bunun için Boyalar başlıklı alanda bulunan iki adet düğmeyi kullanacağız. Bu iki düğmeden üstteki üzerine tıkladığınızda, bir menü açılacaktır. Bu menüde, boyalarınızı kaydederken girdiğiniz grup isimleri bulunmaktadır. Bu gruplardan birini seçtiğiniz takdirde, hemen sağ yanındaki boş alan bu gruba dahil olan boyalarla dolacaktır. Eğer alttaki düğmeyi tıklarsanız, bu sefer daha önce tanımladığınız boya paletleri listesi çıkacaktır. Bu listeden seçtiğimiz palete bağlı olarak yine hemen sağ taraftaki boş alan ilgili boyarmaddelerle dolacaktır. Reçete alma ekranının en alt kısmında ise iki alan mevcuttur. Boya max ve DE max şeklindeki bu iki alanın kullanım amaçları aşağıdaki gibidir. Boya max Reçetesi hesaplanacak olan rengin en fazla kaç adet boyarmaddede kullanılarak elde edilmesini istediğimizi belirttiğimiz yerdir. Örneğin, 5 adet boyarmadde seçilmiş ve bu Boya max değeri 3 olarak verilmiş ile, yazılım bu beş boyarmaddeden en fazla 3 lü kombinasyonlar yaratarak renk tutturmaya çalışacaktır. DE max Bulunan reçeteler içerisinde, hedef renge yakınlık olarak bu değerden büyük sonuçları dikkate almamasını belirtir. Artık, gerekli tüm bilgiler reçete ekranında hazırlanmıştır. Geriye kalan tek şey Hesapla düğmesine basmaktır. Bu düğmeye basıldığında, yazılım hesaplama işlemine başlayacak ve bulduğu reçete veya reçeteleri göstermek üzere otomatik olarak bir pencere açacaktır. 37

Şimdi bu pencereyi inceme altına alalım. Sol üst köşedeki sarı küçük liste, bir önceki ekranda seçilen boyarmaddelerin listesidir. Sağdaki mavi bölüm ise reçeteleri göstermektedir. Bu ekrandaki sütunların anlamları şu şekildedir. Not: Bu ekranda, elinizdeki yazılımın bir başka üstünlüğüne de şahit olmaktayız. ShadeArt yazılımı reçete hesaplama işlemi sırasında, arka planda arşivi de araştırarak, bir önceki ekranda DE max değerinden daha iyi bir reçete bulunması halinde bunu da listeye dahil eder. Sütun1: Hesaplayarak veya arşivden araştırarak elde edilen reçeteye ait bilgiler. Buradaki bilgiler iki tür olabilir. Eğer bulunan reçete arşivden yakalanan bir reçete ise bu reçetenin hangi müşteriye ait, hangi standardı veya hangi standarda ait hangi atışı olduğu, hangi zemine yapıldığı ve hangi boyarmaddelerden, ne kadar kullanıldığı görüntülenir. Eğer bulunan reçete hesaplama sonucu elde edilmiş ise, reçetenin hangi boyarmaddelerden ne kadar kullanılması gerektiğini gösterir. Doğal olarak zemin, bir önceki ekranda seçilmiş olan zemindir. Sütun 2: Hesaplanan veya arşivden bulunan rengin, hedef renge olan yakınlık/uzaklık değeridir. Bu değer sıfıra ne kadar yakınsa o kadar itidir. Sütun 3:Yorumlar sütünu. Eğer listelenen renk ile listelenen renk (arşiv veya hesaplama) arasında bir fark var ise (yani ikinci sütunda sıfırdan farklı bir değer varsa) bu farkın nereden kaynaklandığını belirten bilgileri içerir. Sütun 4: Listelenen reçetenin maliyetine ait bilgiler. (Çalışmalar devam etmekdedir. Henüz aktif değil) Sütun 5: Listelenen reçetenin kaynağı. Hesaplama veya Arşiv şeklindeki iki ayrı ifadeden biridir. Sütun 6: Hedef rengin (bir önceki ekranda seçilen) görsel ifadesi. Sütun 7: Listelenen satıra ait reçetede ulaşılacak olan rengin görsel ifadesidir. Şimdi ShadeArt yazılımının bir başka üstün özelliğine şahit olacağız. Akıllı Reçete Eğer listelenen reçetelerin olduğu penceredeki bir satırı seçip sağ fare tuşuna basarsak, seçtiğimiz satırın içeriğine bağlı olarak karşımıza iki seçenekli bir menü çıkacaktır. Seçilen satır, sağdan ikinci sütunda da belirtildiği üzere hesapla sonucu elde edilmiş bir reçete ise, Düzenle seçeneği pasif olacaktır. Fakat seçilen satır, Arşiv taramasından bulunan bir reçete ise, bu seçenek aktif olarak gelecektir. İşte ShadeArt ın farkı bu seçenektedir. Bu Düzenle seçeneği seçtiğimizde karşımıza yepyeni bir ekran açılacaktır. 38