GAP IN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ

GAP BÖLGESĠ

GAP IN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ

GAP IN CAN DAMARI DĠCLE - FIRAT NEHĠRLERĠ TÜRKĠYE SU POTANSĠYELĠNĠN YAKLAġIK %29 UNU OLUġTURMAKTADIR. Su potansiyeli 186 Milyar m³ olup bunun, 32 Milyar m³ ü Fırat ve 21 Milyar m³ ü Dicle'de olmak üzere toplam 53 Milyar m³ bu iki havzada yer almaktadır. FIRAT 17% DĠCLE 12% Türkiye Geneli 71%

TÜRKĠYE NĠN HĠDROELEKTRĠK ENERJĠ POTANSĠYELĠNĠN % 21 Ġ, GAP TA BULUNMAKTADIR

TÜRKĠYE NĠN SULANABĠLĠR TARIM ALANININ % 20 SĠ GAP TADIR

GAP DĠCLE-FIRAT HAVZASI FIRAT PROJELERĠ Kurulu Güç : 7 490 MW Enerji Üretimi : 27 387 GWh Sulama Alanı : 1 821 046 (münferit projeler hariç) Baraj Adedi : 22 HES Adedi : 19 DĠCLE 1.Karakaya 1.Kralkızı-Dicle 2.Aşağı Fırat(Harran,Urfa,Mardin,Ceylanpınar) 2.Batman 3.Suruç-Yaylak 3.Batman-Silvan 4.Adıyaman-Kahta 4.Garzan 5.Adıyaman-Göksu-Araban 5.Ilısu 6.Gaziantep 6.Cizre 7.Sınır Fırat

BĠRECĠK KARKAMIġ ATATÜRK KARAKAYA KEBAN FIRAT NEHRĠ BOY KESĠTĠ 845 m 848 m 693 m 698 m 542 m 549 m 385 m 389 m 340 m 344 m 166 km 180 km 100 km 32 km

CĠZRE ILISU DĠCLE KRALKIZI BATMAN DĠCLE NEHRĠ BOYKESĠTĠ 816 m 716 m 666 m 458 m 559 M 404 m 275 km

GAP PROJELERĠNDE MEVCUT DURUM

GAP ENERJĠ PROJELERĠ GAP ENERJĠ PROJELERĠNĠN % 83 Ü TAMAMLANDI Toplam 22 baraj, 19 HES 1,8 milyon ha, 7.490 MW, 27 milyar kwh 16 Baraj ve 13 Hidroelektrik Santrali Tamamlandı

GAP SULAMA PROJELERĠ GAP EYLEM PLANINDA YER ALAN 1 058 000 ha ALANIN %22,6 SI TAMAMLANDI, 1 058 000 hektar sulama sahasının ( %46 cazibe + %54 pompaj ) 308 537 hektarı sulanıyor, 108 184 hektarda inşaat devam ediyor

TÜRKĠYE-GAP KARġILAġTIRMALARI TÜRKĠYE GAP GAP/TR (%) Yüzölçümü (km 2) 779.452 75.193 9,7 Nüfus (milyon)* 76,67 8,09 10,5 Yıllık Nüfus ArtıĢ Hızı (binde) (2012-2013) 13,7 18,01 * 2013 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçlarına Göre

GAP IN KAPSADIĞI GELĠġME SEKTÖRLERĠ Tarım Sanayi UlaĢım-HaberleĢme Kentsel-Kırsal Altyapı Sağlık Eğitim Turizm Kültür

GAP Projesinden önce Harran Ovasının durumu

GAP PROJESĠ TAMAMLANDIĞINDA 1.8 MĠLYON SULANAN ARAZĠ 27 MĠLYAR KĠLOVATSAAT/yıl HĠDROELEKTRĠK ENERJĠ 3,8 MĠLYON KĠġĠYE ĠSTĠHDAM KĠġĠ BAġINA GELĠRĠN % 209 ORANINDA ARTMASI Sulama geliri: 2.1 milyar $ / yıl Enerji geliri: 2.2 milyar $ / yıl Ulusal ekonomiye toplam katkı:4.3 milyar $ /yıl 16

Gap tan sonraki durum

ATATÜRK BARAJI

GÖL ALANI 817 km² OLUP TÜRKĠYE NĠN 3. BÜYÜK GÖLÜDÜR. Atatürk Barajı Atatürk Barajı Göl Alanı

10

11

12

995 SUYUN HARRAN OVASINA BIRAKILMASI 40

ġanliurfa BELLĠ BAġLI TARIMSAL ÜRÜNLER-2015 TARIM ÜRÜNÜ ġanliurfa ALAN (da) PAMUK 2.033.19 5 BUĞDAY 3,494,37 2 ARPA 2,216,74 7 MERCĠMEK 1.187.73 7 MISIR(dane ) ÜRETĠM (ton) ALAN (da) TÜRKĠYE ÜRETĠM (ton) 948.464 4.508.900 2.250.000 1.215.00 4 77.726.00 0 591.110 25.420.50 0 22.050.00 0 7.340.000 165.009 2.605.000 395.920 959.153 732.125 6.599.980 5.900.000 2013 yılında Ülkemizin; Pamuk üretiminin % 42 si Buğday üretiminin % 6 sı Mercimek üretiminin % 42 si Arpa üretiminin % 8 i Mısır üretiminin%12 si Antep Fıstığı üretiminin %34 ü İlimizde gerçekleşmektedir. Tarım Ürünü ġanliurfa TÜRKĠYE Antep Fıstığı Meyve Veren Ağaç Sayısı Meyve Vermeyen Ağaç Sayısı Toplam Ağaç Sayısı Üretim Meyve Veren Ağaç Sayısı Meyve Vermeyen Ağaç Sayısı Toplam Ağaç Sayısı Üretim 11.018.310 4.667.535 15.685.845 30.574 38.116.209 12.006.181 50.122.390 88600 Kaynak: TUĠK, ÇKS, Gıda Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlüğü

ÇĠFTÇĠ SAYISI-2015 ĠLÇE ADI ÇĠFTÇĠ SAYISI AKÇAKALE 5.508 BOZOVA 4.343 Şanlıurfa ili ÇKS ye kayıtlı çiftçi sayısı 57.824 olup, BĠRECĠK 3.016 CEYLANPINAR 2.451 HALFETĠ 1.928 HARRAN 4.774 HĠLVAN 3.591 Türkiye çiftçi sayısının 2.779.000 % 2.1 i dir. SURUÇ 5.563 SĠVEREK 7.436 VĠRANġEHĠR 5.708 MERKEZ 13.502 TOPLAM 57.824

ARAZĠ VARLIĞI VE DAĞILIMI-2015 İlimiz arazi dağılımı bakımından; Türkiye deki toplam tarım alanının %4,9 una sahip olup, Konya ve Ankara dan sonra Üçüncü sıradadır.

SULAMA DURUMU Kaynak: DSİ 15. Bölge Müdürlüğü www.gap.gov.tr Şu anda ilimizde sulanan alan yaklaşık 5 Milyon dekar dır. GAP projesi tamamlandığında Şanlıurfa İlinde sulanacak alan miktarı 8.3 Milyon dekar (8.349.000) olarak planlanmıştır. Türkiye deki sulamanın %8,94 ü Şanlıurfa İlinde gerçekleşmektedir.(çks)

TARIMSAL ÜRETĠM DEĞERĠ (TL) ÜRETĠM 2002 YILI 2010 YILI 2011 YILI 2012 Tarla Bitkileri Üretimi 1.243.930.410 3.078.362.587 3.542.414.409 4.159.801.054 Sebze Üretimi 178.539.120 294.314.286 315.241.329 519.708.318 Meyve Üretimi 106.185.428 478.174.601 497.326.012 631.384.124 Hayvansal Üretim 433.185.058 658.209.777 794.325.215 857.871.232 Su Ürünleri Üretimi - 18.200 20.300 28.563 TOPLAM 1.962.088.348 4.509.079.452 5.149.327.265 6.168.793.291 İlimiz TARIMSAL ÜRETİM DEĞERİ Yaklaşık 6,1 Milyar TL dir. Kaynak, TUĠK, TARSĠM, Gıda Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlüğü

Harran Ovasının verimli toprakları Milyonlarca Yılda oluģtu. Mezopotamya da yaģayan bütün uygarlıkların düģüydü Fırat'ı Harran'la buluģturmak Ve Nihayet GAP projesi baģladı. 37 yılda tam 27 hükümet gördü, onlarca bakan eskitti. Dağlar delindi Fırat Ġle Harran buluģtu

Harran Ovası Suyla BuluĢtu, Vuslat GerçekleĢti, AMAAA..

KONTROLSÜZ SU KULLANIMI

Suriye ye binlerce ton verimli toprak ve su akmaktadır

Ülke dıģına akıp giden toprak ve su kaynaklarımız (40 m 3 /sn) Suruç Ovasının sulanacak alanı 97.000 ha ve (80 m 3 /sn)

EN ĠYĠ TARIM TPRAKLARI HARRAN OVASINDA Harran Ovası nın çevresi kuzeyde Urfa dağları, batıda Fatik dağları, doğuda ise Tektek dağları ile ÇevrilmiĢtir. Eğim kuzeyden güneye doğru artmaktadır. Rakım 350-500 metre arasındadır. (Çullu ve ark. 2000.)

Bilinçsiz Sulama GAP Bölgesi topraklarında tuzlanma sorununu ortaya çıkarmıģtır.

ÖNERĠLER Olası potansiyel problemlerin araģtırıcılar ve ilgili kuruluģlarca uzun vadeli izlenmesi ve sorun oluģmadan gerekli önlemlerin alınması. Çevre üzerinde olumsuz etkisi olacak her türlü kimyasal ve organik girdilerin satıģı ve kullanılması mutlaka ruhsata bağlanmalıdır. 19.10.2016 57

ÖNERĠLER Sulama programlarına baģlanılmadan önce, drenaj alt yapısı tamamlanmalıdır. Suyun kontrollü kullanılması (Toprak ve topoğrafik özelliklere göre uygun sulama metotları). 19.10.2016 58

ÖNERĠLER Toprakların yetenek sınıflarına göre mutlak olarak yönetilmesi. Bitki yönetimi yanında, toprakların doğal dengeleri de dikkate alınarak entegre tarım yöntem ve teknikleri bölgede görev yapan teknik personel, çalıģanlar ve çiftçilere benimsetilmelidir. 19.10.2016 59

ÖNERĠLER Toprak yasası uygulanmalı ve tarımsal üretim değeri olan alanlar mutlaka korumaya alınmalıdır. Toprak veri tabanının hazırlanması, bu veri tabanına göre tüm tarımsal faaliyetlerin yürütülmesi sağlanmalıdır. Toprak ile ilgili yapılan tüm faaliyetler mutlaka merkezi bir yönetim tarafından yapılmalıdır. (GAP KALKINMA ĠDARESĠ). 60

Toprak; Kayaların ve organik maddelerin; iklim, organizmalar ve arazi Ģekillerinin etkisiyle, fiziksel parçalanma, kimyasal ve biyolojik ayrıģması sonucu meydana gelen, belli oranlarda su ve hava içeren, canlılar için yaģam ortamı olan, Canlı bir maddedir.

TOPRAK: bitkisel üretim girdileri içerisinde yapay yollarla üretilmesi yada çoğaltılması mümkün olmayan tek varlıktır.

Dünyada Tarım? Dünya nüfusu 2000 = 6 milyar 2050 = 9 milyar 2011 = 7 milyar (artıģın %98 i geliģmekte olan ülkelerden) 840 milyon kronik yetersiz beslenme, açlık 1.3 milyar yoksulluk çeken insan var KiĢi baģına ekilebilir alan 0.45 hektar 1966 0.25 hektar 1998 0.15 hektar 2050 64

2050 ye kadar dünyanın aynı alan (1.5 milyar ha) üzerinde sürdürülebilir olarak gıda üretimi 2 katına çıkarılmalıdır..

TÜRKĠYE TARIM ARAZĠSĠ VARLIĞI: 1983 de 28,05 Milyon ha iken 2005 de 26,60 Milyon ha 2010 da 24,39 Milyon ha 2013 de 23,80 Milyon ha gerilemiģtir. TARIM ARAZĠLERĠ, EROZYON, YANLIġ KULLANIM, KĠRLENME V.B. NEDENLERLE GĠDEREK AZALMAKTADIR.

KĠġĠ BAġINA DÜġEN TARIM ARAZĠSĠ MĠKTARI ise: 1985 de 5,4 Dönüm iken 1995 de 4,5 Dönüm 2005 de 3,7 Dönüm 2013 de 3,1 Dönüm olmuģtur. KĠġĠ BAġINA DÜġEN TARIM ARAZĠSĠ MĠKTARI 1985-2005 YILLARI ARASINDAKĠ 20 YILLIK DÖNEMDE % 31 AZALMIġTIR.

Türkiye toprak zengini ülke değildir. Sorunsuz iģlenebilen verimli arazi miktarı toplam alanın % 10 udur. Ağrı Dağı 5137 m, Deniz kıyısı 0 m, ortalama yükseklik 1132 metredir. Ülkemizin % 64 ünde %0-1 arası organik madde içeriği mevcuttur. Ülkemizin tarım arazilerinin 1/3 ü sulamaya elveriģlidir. Ülkemizde çoraklık taģlılık drenaj sorunu yaygındır. Özetle: Türkiye tarım toprağı zengin olan bir ülke değildir...

ARAZĠ YETENEK SINIFLARINA GÖRE TÜRKĠYE ARAZĠ VARLIĞI (%) 15 % 1/3 I. ve II. Sınıf 51,82 14,16 19,02 III. ve IV. Sınıf V ve VI. Sınıf VII. ve VIII. Sınıf

Ülkemizdeki en verimli tarım alanlarına sahip Marmara - Ege ve Trakya Bölgelerinde ise yoğun sanayileģme ile toprak kaybı artmaktadır. Ülkemizin toprakları hızla yok olma süreci yaģamaktadır. kara yüzeyinin % 86.5 inde Erozyon tarım arazisinin % 73 ünde birim alanda Avrupa nın 17 katı Amerika nın 6 katı kadar taģınım var. amaç dıģı tarım arazisi kullanım artmıģtır. Verimli sulanan yaklaģık 1 milyon hektar arazi betonlaģmıģtır. 1980-2000 arasında amaç dıģı kullanım 3 kat artmıģtır. 36 milyar dolar harcanan GAP, hızla betonlaģıyor.

Topraklarımızın bilinçsizce kullanımının artması sonrası 3 Haziran 2005 tarihinde 5403 sayılı «Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu» oluģturuldu.

Türkiye de toprak koruma adına çok çalıģma yapılmıģ, ancak: bir sivil toplum örgütünün kendi kitle tabanına özgü olmayan, ülkesel bir sorun için yasa tasarısı hazırlama ve sonuçlandırma sorumluluğu 1998 toprağın hukukuna kavuģturulması zorunluluğunun kamuoyu gündemine getirilmesi yasa tasarıları hazırlamak amaçlı grup oluģturulması 1998-2001 - toprakla ilgili yasa gereği tartıģmaları - hazırlanacak yasalar için ekonomik-toplumsal-yönetsel teknik ve hukuksal gerekçelerin hazırlanması - gerekçelerin ilgili kesimlerin tartıģmasına açılması - gerekçelere göre TOPRAK KORUMA ve ARAZĠ ĠYĠLEġTĠRME YASA TASLAĞI, TOPRAK KORUMA ve SULAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YASA TASLAĞI hazırlanması 2001 tasarıların TKB ve KHGM ilgili Devlet Bakanlığına sunumu 2001-2005 tasarıların yasalaģması çabaları ve Bakanlık ve TBMM de izleme ve olgunlaģtırma çalıģmalarına katılım 2005 Temmuz Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun çıkması

5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Kabul tarihi : 3.7.2005 Yayım Tarihi : 19.7.2005 gün 25880 sayılı Resmi Gazete Toplam 29 maddeden oluģan Kanun BĠRĠNCĠ BÖLÜM : AMAÇ/KAPSAM ve TANIMLAR 3 madde ĠKĠNCĠ BÖLÜM : ARAZĠ MÜLKĠYET HAKKININ KULLANIMI ve TOPRAK KORUMA KURULU 3 madde ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : TOPRAK ve ARAZĠ VARLIĞININ BELĠRLENMESĠ - 2 madde DÖRDÜNCÜ BÖLÜM : TOPRAKLARIN KORUNMASI ve ARAZĠ KULLANIMI 9 madde BEġĠNCĠ BÖLÜM : ÖZENDĠRME/DENETĠM/YAPTIRIMLAR/GELĠR ve GĠDERLER 6 madde ALTINCI BÖLÜM : TÜZÜK/YÖNETMELĠKLER GEÇĠCĠ ve SON HÜKÜMLER 6 madde ve : ĠKĠ GEÇĠCĠ MADDE

Tarımsal potansiyeli yüksek büyük ovaların belirlenmesi ve korunması Madde : 14 ilke : tarımsal üretim gücü yüksek ve toprak kaybının hızlı olduğu büyük ovalar Bakanlar Kurulu kararı ile büyük ova koruma alanı olarak ilan edilir. bu alanlar; tarımsal yapı ve Bakanlıkça kamu yararı kararı alınmıģ yatırımlar için kurul kararı alınmak koģulu ile tarım amacı dıģında kullanılamaz. bu amaçla özel tüzük düzenlemesi yapılır. 2005 2015 geçen süre 10 yıl Büyük Ovalara ne oldu? Erozyona duyarlı alanların belirlenmesi ve korunması Madde : 15 ilke : - doğal yapısı bozulmuģ alanlarda, - bozulma olasılığı yüksek alanlarda, - baraj gölet rezervuar havzalarında, toprak kaybını önlemek için Bakanlar Kurulu kararıyla erozyona duyarlı araziler ilan edilir. - bu arazilerin kullanım planları kamu kuruluģlarınca ortaklaģa yapılır - arazi sahipleri, erozyonu önleyici yapıları korur. bu amaçla özel bir tüzük düzenlemesi yapılır.

TARIM ARAZİLERİMİZ EN FAZLA NASIL KAYBEDİLİYOR. BAKALIM

KentleĢme

AMAÇ DIġI KULLANIM BU HIZLA DEVAM EDERSE, ORTALAMA 1000 YILDA OLUġAN 1 cm TOPRAK 1 dk da yok olacak.

Tarım Alanlarında Amaç DıĢı YapılaĢmaya bir Örnek Tarım Arazisi Tarım Arazisi Amaç dıģı Kullanım

Sırrın Mahallesi Köylükent Kooperatifleri

Gelecekte Tarım