.Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Bafl, Boyun, Bel A r lar Sempozyum Dizisi No: 30 May s 2002; s. 155-165 Ofis Ergonomisi - S rt ve Boyun A r lar n Önlemek için Ofis Ortam n Düzenlemek Y. Mim. Meltem Baslo ERGONOM N N TANIMI Ergonomi, çalışan kişinin işi, iş aletleri ve iş çevresiyle olan ilişkilerini araştırır. Amaç sakatlanma riskini en aza indirerek insan vücudundan en yüksek verimi almaktır. Çalışma ortamı ve alışkanlıkları ile basit ayarlamalar yapmayı öğrenmek kişinin rahatını ve verimliliğini büyük ölçüde arttıracaktır. Ergonomistler, antropometri (vücut ölçüleri, biçimleri; nüfus ve diğişimleri), biyomekanik (kaslar, eklemler, kuvvet, dayanıklılık), çevre fiziği (gürültü, ışık, ısı, soğuk, ışınım, titreşim), vücut sistemleri (işitme, görme, duygulanımlar), uygulamalı (beceri, öğrenme, hatalar, farklar) ve sosyal psikoloji (gruplar, iletişim, öğrenme, davranışlar) gibi çeşitli disiplinlerin veri ve tekniklerini kullanırlar. İnsanlar iş görürken, çeşitli el aletlerini, mekanik araç gereci, iş makinelerini, robotlar, bilgisayar ve uzaktan kumandalı aletler gibi çeşitli programlanmış sistemleri kullanırlar. Bu işbirliğindeki amaç insanların fiziksel ve mental yeteneklerini desteklemektir. İnsanların kullandığı her türlü araç ve gerecin en etkin şekilde hizmete sokulması ise onları kullananların duruş, oturuş, genel sağlık, güvenlik ve sisteme uyum konularının dikkate alınmasını gerektirir. Günümüzde, insan makine çevre ilişkilerini inceleyerek böyle bir ortamda insanların sağlıklı ve üretken şekilde çalışabilmeleri için gerekli düzenlemeleri yapmak önem kazanmıştır. Bu alanda yapılan çalışmalar son yarım yüzyılda ergonomi bilim alanının gelişimine katkıda bulunmuştur. Ergonominin başlangıç noktası insan hayatının çeşitli dönemlerinde kişilerin kullandıkları eşya, araç-gereç ve çevrenin tasarımında çeşitli ölçü ve yeteneklerin dikkate alınmasıdır. 155
Meltem Baslo Ergonomi görece yeni bir bilim dalıdır; günümüzde elli yaşını doldurmuştur. Bununla birlikte mühendislik, fizyoloji ve psikoloji gibi çok daha eski ve köklü bilimsel alanlardaki araştırmalara dayanır. Ergonomi bilimi, II. Dünya Savaşı sırasında bilim adamlarının kullanıcılarını fazla dikkate almadan yeni ve çok daha ileri sistem ve ürünler tasarlamaya başladıkları zaman ortaya çıkmıştır. Sistem ve ürünlerin güvenli ve verimli olarak kullanılması isteniyorsa birçok insani ve çevresel faktörün de dikkate alınması gerektiği yavaş yavaş anlaşılmıştır. Kişilerin gereksinimlerinin farkına varılması ergonomi biliminin gelişmesini sağlamıştır. ERGONOM K OF S DÜZEN Ofis ergonomisi, çalışma ortamını çalışana uygun hale getirme bilimidir. Biyoteknoloji, insan mühendisliği ya da insan unsuru mühendisliği de denilen ofis ergonomisi, kullanıcının yorgunluk ve rahatsızlığını en aza indirerek verimliliğini arttırma yolunda ofis mobilyaları tasarımı ve çalışma ortamı düzenlemesinin uygulamalı bilimidir. Ofis ergonomisi, çalışma biriminin ergonomik olarak düzenlenmesiyle ilişkilidir. Çalışma hücresi ergonomisi yorgunluk ve kas gerilmelerini engeller; gereksiz hareketleri ortadan kaldırır; konforu arttırır. Böylece verimlilik de artar. Ergonomik bir çalışma birimi fiziksel çevreyi, masa ve koltuk tasarımını, ekran ve klavyenin konumunu, dokümanın yerini, ofis aydınlatmasının yeri ve şiddetini ayarlar ve kontrol eder. Ofis ergonomisinin uygulanmasıyla bilgisayarla uzun süre çalışmadan ileri gelen boyun, omuz ve sırt ağrıları, baş ağrıları, bilek kanalı sendromu gibi rahatsızlıklar çözülür ya da en azından hafifletilir. Çal flma Ortam n n De erlendirilmesi Çalışma alanı, çalışma birimi (işin çoğunun yapıldığı yer) ve dolaplar, kopya/çıktı alınan yerler ile diğer çalışma birimleri (daha az kullanılan yerler) olmak üzere iki bölgeyi kapsar. En çok dikkati çalışanların uzun süre bulundukları bölgeler çekmelidir. Ofiste, bu bölge genellikle çalışma masası ve bilgisayarın bulunduğu alandır. Sıradan bir çalışma biriminde Birinci kuflak üç kuşak bulunur (Şekil 1): kinci kuflak Birinci hat, işin %75-80 inin yapıldığı alandır. Bu alan, sağ ve sol fiekil 1. Çal flma birimi görünümü 156
Ofis Ergonomisi - S rt ve Boyun A r lar n Önlemek için Ofis Ortam n Düzenlemek ele alınan birer kalem ile masa başında oturur durumda, dirsekler vücuda bitişik, eller mümkün olduğunca sağ ve sola açılmış biçimde, dirseği masadan kaldırmadan masa üzerinde birer yay çizmekle belirlenir. Bu ilk çalışma hattında genellikle bilgisayar klavyesi, fare, yazma ve okuma alanları yer alır. İkinci hat, işin %20-25 inin yapıldığı alandır. Bu alan da, sağ ve sol ele alınan bir kalemle, masa başında oturur durumda, uzanılabilen en uç noktalara erişerek çizilen yaylarla belirlenir. Bu ikinci çalışma hattında telefon, hesap makinesi, bilgisayar ekranı, kalemlik, vs. yer alır. Üçüncü hat ise genellikle göz seviyesinde ya da daha yukarıdadır. Burada referans materyalleri yer alır. Ağır ve sık kullanılan materyaller kolları uzatmadan, bilek ve omuzları zorlamadan ulaşılabilecek bir alanda bulunmalıdırlar. Çal flma Ortam n n Düzenlenmesi Koltuk İyi bir durufl ve ayarlanabilir koltuk konforlu bir ofis ortamı için en önemli unsurlardır. Doğru pozisyonda oturmak için koltuk ayarı yapmayı öğrenmek gerekir (Şekil 2). Yükseklik: Ayakta dururken koltuğun oturma yerinin en yüksek noktası diz kapağı seviyesinin altına gelmelidir. Bu pozisyon otururken ayağın döşeme yüzeyinde düz durmasını sağlayacaktır. Koltuğun oturma kısmının arkasında baskı hissedilirse koltuk yükseltilmeli, önünde baskı hissedilirse koltuk alçaltılmalıdır. Amaç ağırlığın eşit dağıtılmasını sağlamaktır. Oturma yüzeyi e imi: Konforu yükseltmek için oturma yeri ayarlanabilir. Bu, ağırlık dağılımını da etkileyecektir. Derinlik: Oturma yüzeyi, oturur durumdayken diz arkasına baskı yapmadan, sırt desteğinin sırtı desteklemesine izin verecek derinlikte olmalıdır. Diz yüksekli i Oturma yüzeyi derinli i S rt deste i fiekil 2. Koltuk ayarlar 157
Meltem Baslo Eğer oturma yüzeyi çok derinse koltuğun boyutunu küçültmek için ekstra bir destek düşünülebilir. S rt Deste i: Oturur durumdayken koltuğun arkalığı sırtın doğal kavisini desteklemelidir. Sırt desteğinin eğimi sırtın hafifçe arkaya yaslanabilmesine izin verecek açıda olmalıdır. Genifllik: Oturma yüzeyi kalçalara yandan baskı yapmayacak kadar geniş olmalıdır. Kol destekleri: Kol destekleri kolun üst kısmını destekleyerek sırt ve omuzlardaki baskıyı azaltabilir. Bununla birlikte kolçaklar koltuğun masaya yaklaşmasını ya da doğal hareketleri engelleyecek boyutlarda olmamalıdır. Eğer kol destekleri bunu sağlayabilecek biçimde ayarlanamıyorlarsa çıkartılmaları veya değiştirilmeleri gerekir. Ayrıca dirseklerdeki baskıyı azaltması açısından kolçakların yumuşak bir malzemeyle kaplı olmasına dikkat edilmelidir. Çal flma Alan Koltuk gibi çalışma alanı da kullanıcıya uygun olmalıdır. Koltuk ayarları yapıldıktan sonra çalışma alanının yüksekliği de ayarlanmalıdır. Çalışma alanının yüksekliği dirsek hizasında olmalıdır (Şekil 3). Dirsek yükseliği üstkol serbestçe vücudun yanında sarkar ve önkol da üstkol ile dik açı yapar durumdayken ölçülür. Gerekli ayarlamalar çalışma yüzeyini ya da koltuğu yükselterek veya alçaltarak yapılabilir. Eğer çalışma yüzeyi yükseltilemiyorsa koltuk ayarlanmalı ve koltuğun kendi içindeki ölçü oranlarını koruyabilmek için ayak desteği kullanılmalıdır. Ayak desteği iki ayağın da rahatça dayanabileceği kadar geniş olmalıdır. Çok kullanılan malzemeler kolay erişilebilecek bir mesafede bulundurulmalıdır. Çalışma alanının düzenlenmesinde en iyi biçim yarım daireler şeklinde yerleşimdir. Sık kullanılmayan malzemelerin erişim alanından uzak bir mesafeye konması koltuktan kalmayı gerektirir. Böylece kan dolaşımı sağlanır ve uzun süre oturmaktan dolayı oluşan rahatsızlık giderilir. fiekil 3. Çal flma alan yüksekli i 158
Ofis Ergonomisi - S rt ve Boyun A r lar n Önlemek için Ofis Ortam n Düzenlemek Klavye ve Fare Klavye ve fare kullanırken kol vücudun yanında serbestçe sarkar, dirsek dik açı yapar ve bilekler düz olarak uzanır durumda olmalıdırlar (Şekil 4). Kullanıcının daha doğal bir pozisyonda durmasını sağlayarak yumuşak doku zedelenmelerini engellemek amacıyla çeşitli klavye tipleri geliştirilmiştir. Bu klavyelerin fiekil 4. Nötral ve klavye kullan m ndaki bilek pozisyonlar yararları kullanıcıya ve yapılan işe göre değişir. Klavye önkol ile aynı düzlemde bulunmalıdır. Fare klavye ile aynı seviyede ve kolay ulaşılabilir bir mesafede olmalıdır. Klavye ve farenin dirsek hizasında bulunmasını sağlamak için ayarlanabilir sürgülü yüzeyler kullanılır. Bu ek yüzeylerin bacak masa mesafesini rahatsız edecek biçimde azaltmamasına dikkat edilmelidir. Ayrıca ek yüzeyler kalavye ve farenin rahatça yerleştirilebileceği kadar geniş olmalıdır. Monitör Göz-Ekran Mesafesi Monitör gözlerden en az 65 cm uzakta bulunmalıdır. Genel olarak monitörü mümkün oldukça uzağa yerleştirmek ve yazı karakteri boyutunu arttırmak tavsiye edilir. Yakın nesnelere bakarken gözler uyum sağlamak için fokus yapmak ve birbirlerine yaklaşmak durumunda kalır. Nesne ne kadar uzakta ise gözler o kadar az fokus yapar ve birbirlerine yaklaşırlar. Dolayısıyla göz yorgunluğu engellenir. Dinlenme pozisyonunda yani bakacak herhangi birşey olmaması durumunda belli bir mesafade göz fokus yapmaz. Bu mesafe düz karşıya bakıldığında 115 cm, 30 aşağıya bakıldığında 90 cm civarındadır. Böylece ne kadar uzağa bakılırsa o kadar göz yorulması önlenir. Eğer ekran okunabiliyorsa çok uzakta değildir; okunamıyorsa karakter boyutunun büyütülmesi önerilir. Eski araştırmalar mönitör ekranı ile dökümanların aynı mesafede bulunmalarını önerirler. Bu aslında monitörün daha yakına getirilmesine neden olur. 1990 larda yapılan yeni araştırmalar ikisinin de aynı mesafede bulunmasının göz yorulmasının önlenmesi açısından etkili olmadığını ortaya koymuştur. Aslında kullanıcılar monitörün daha uzakta olmasının tercih etmişlerdir. Hızlı veri girilmesini gerektiği işlerde doküman ve ekranın aynı mesafede bulunmaları gözün uyum değiştirmesinin neden olduğu gecikmeyi orta- 159
Meltem Baslo dan kaldırır. Bu durumda ekranı daha yakına almak yerine yazı karakterini büyütmek daha iyi bir çözümdür. Büyük harfler daha geniş bir görüş alanı içinde rahatça okunabilirler. 15 >25 50 >25 Monitörün Düfley Yerleflimi Ekran görüş alanı gözün yatay görme hizasından 15 ve 50 açıları arasında bulunmalıdır. Eski araştırmalar gözün dinlenme pozisyonunun göz seviyesinden 15 aşağıda olduğu inancına dayanarak ekranın üst çizgisinin göz seviyesinde olmasını önermekteydiler. Yeni çalışmalar ise 15 lik bir açının rahatlık için gerekli olduğunun yanısıra gözün yakın nesnelere bakarken daha da aşağıya çevrilmesinin daha konforlu olduğunu ortaya koymuştur. Böylece en önemli görüş alanı yataydan 20 ve 50 açıyla oluşan bölge olmaktadır (Şekil 5). Birçok bilgisayar kullanıcısı göz kuruluğundan şikayet etmektedirler. Monitörün daha aşağıda yerleştirilmesi göz küresinin daha az atmosfere maruz kalmasını ve buharlaşmayla gözyaşının eksilmesini de engelleyecektir. Boyun Postürü Alçak monitör yerleşimi kullanıcıların farklı boyun hareketleri sağlayacak pozisyonlar denemelerine izin verir. Göz seviyesinde yerleştirilen monitör ise kullanıcıyı hem duruş hem de görüş açısından uygun olan sadece bir çeşit pozisyonda kalmaya zorlar. Aynı postürü uzun süre muhafaza etmek rahatsızlık verir. Kullanıcının başını dik tuttuğu pozisyondan yorulduğu zaman göz seviyesindeki monitörle bulunacak farklı postürler sınırlıdır. Başı öne eğerek gözleri yukarı kaldırmak bir çözümdür ancak uzun süre yukarı bakmak çok rahatsız edicidir. Başı arkaya atarak aşağı doğru bakmak görüş açısından iyi olmakla beraber duruş açısından rahatsızlık verici ve sakatlayıcıdır. Alçak monitör yerleşimi ile hem baş dik pozisyonda tutulabilir hem de aşağı bakış sağlanır. fiekil 6. fiekil 5. Diz aç s 90-130 Monitörün düfley yerleflimi Kalça aç s 90-120 Ayak bile i aç s 100-120 Önerilen oturma aç lar 160
Ofis Ergonomisi - S rt ve Boyun A r lar n Önlemek için Ofis Ortam n Düzenlemek Bu postür yorucu olunca bu yerleşimde birçok eğik boyun alternatifi denenebilir. Birçok ergonomi rehberi iyi bir postürü kollar, vücudun üst kısmı, kalça ve bacakları 90 açılı ve başı tamamen dik bir biçimde olarak tarif eder. Ayrıca ayaklar düz bir döşeme üzerindedir. Bu doğru olan duruştur (Şekil 6). Genellikle kullanıcılar bu postürde kalmaya çalışırken yorulur ve postür değiştirirler. Aslında kullanıcının isteğine uygun duruşlar cesaretlendirilmelidir. Bazı tuhaf duruşlar bile uzun süreli bir doğru duruşun yarattığı rahatsızlığı gidermek için ideal olabilir. Gerilme egzersizleri de tuhaf duruşlarla gerçekleştirilir ve aynı rehberler tarafından önerilirler. "En iyi durufl bir sonraki durufltur" (R.D. Paul, 1997). Kullanıcı hangi duruşta çalışırsa çalışsın bir süre sonra postür değiştirmeyi alışkanlık edinmelidir. Birçok ergonomist alçak monitör yerleşiminin gözler ve görüş açısından daha koforlu olduğunu kabul ederler fakat bu postürde boyun ve sırt problemlerinin çıkacağından endişe ederler. Yakın tarihli araştırmalar bu postürde çalışmanın (görüş hattıyla 35-40 açı yapan monitör) göz seviyesindeki bir monitörle (görüş hattıyla 15 açı yapan monitör) çalışmaktan biraz daha fazla kasları yorduğunu fakat bu farkın normal kabul edilen sınırlar içinde kaldığını ortaya koymuşlardır. Aynı araştırmalarda alçak monitörle çalışan kişilerde %10 oranında verimlilik artışı gözlenmiştir. Bilgisayar çalışması yakın çalışmadır. Birçok araştırmacı bu yakın çalışmanın diğer yakın çalışmalardan -okuma yazma gibi- farklı olarak aşağı bakışla değil yatay bakışla yapıldığını söylemektedirler. Bu nedenle özel bilgisayar gözlükleri önermektedirler. Özellikle yakın görüşü aşağıda olan binoküler gözlüklerde bu rahatsız durum açıkça ortaya çıkmaktadır. Ergonomi bilimi açısından yeni gözlükler önermek yanlıştır; bu çözüm, iş ortamını kullanıcıya uyarlamak olan ergonominin amacından sapması ve kullanıcıyı iş ortamına uygun hale getirmeye çalışması anlamına gelecektir. Ekran E imi Monitör üst kısmı altında daha geride kalacak biçimde arkaya doğru eğik durmalıdır. Okurken kişi elindeki dergiyi, kitabı, dokümanı eğik tutar. Elindekini ne kadar yukarı doğru döndürürse okuması o kadar rahatsız olmaya başlar. İnsan etrafına bakarken da görüş açısının üst kısmında kalan nesneler genellikle bakılan noktadan uzakta, alt kısımdakiler ise yakında görünürler. İnsanın görüş yeteneği bakılan nesnenin bulunduğu düzlem biraz geriye eğik olduğu durumu gerektirecek biçimde gelişmiştir. Parlamayı engellemek için monitörün üst kısmını öne doğru eğmek ise görüş yeteneğine ters bir davranıştır. Bu tutum hem görüş hem de duruş bozukluklarına yol açar. En belirgin rahatsızlık boyunda görülür. Alçak ve üst 161
Meltem Baslo Tablo 1. Eski ve yeni prensiplerin karfl laflt r lmas Geleneksel Ergonomi Ekran-göz mesafesi 45-60 cm olmal d r Klavye çal flma alan n n önünde olmal d r. Fare uzakta durmal d r. Güncel Ergonomi Ekran mümkün oldu unca uzakta olmal d r. Klavye ellerin bilekle düz bir düzlem oluflturaca biçimde kullan lmas na izin verecek bir mesafede olmal d r. Bunu sa lamak için daha uza a da konabilir. Fare klavyenin yan nda durmal d r. Koltuk bacaklar n yere de di i pozisyonda her ekleminde 90 aç yapacak yükseklikte olmal d r. Ayak destekleri koltuk ve masan n ayarlanabilir olmas n gerektirmeyen iyi bir çözümdür. 90 aç l postür en do ru durufl de ildir. Koltuk ayaklar n rahat hareket etmelerine, hatta uzat ld nda bile yere düz basabilmelerine izin verecek biçimde alçak olmal d r. Klavyeye eriflmek amac yla koltuk yükseltildi- inde ayaklar için ek bir destek kullan lmal d r. Ayak destekleri baflka çözüm bulunamay nca kullan lacak elemanlard r. Ayak ve bacaklar n sadece bir pozisyonda durmalar na izin verirler. Yine de koltuk yeteince alçak tutulabiliyorsa ayak destekleri bacak postürünü de ifltirme imkan sa lad klar ndan tavsiye edilmektedirler. Kalça-bacak aç s n n 90 oldu u dik durufl en do ru postürdür. Klavye yüksekli i bilek hizas nda olmal d r. Klavye düz ya da arka ayaklar üzerinde yükseltilmifl olmal d r. Bilek-el düzlemi yatay olmal, bilek düz tutulmal d r. Monitörün üst hatt göz seviyesinde olmal - d r. Kalça-bacak aç s 130 olmal d r. Dik duruflta bütün omurlar üst üste binerek s k fl rlar ve diskler üzerinde bask y artt r rlar. Geriye yaslanarak oturmada ise a rl n büyük k sm s rt deste i taraf ndan tafl nd ndan bel kaslar daha az çal fl r. Klavye yüksekli inde de ifliklikler yapmak - özellikle bilek hizas alt n denemek- konfor aç s ndan faydal d r. Klavye aç s önkol düzlemiyle iliflkilidir. Yüksek durufllarda klavye arkaya bile yat r labilir. Bilek-el düzlemi yatay olmal, bilek düz tutulmal d r. Monitör göz seviyesinden afla da yerlefltirilmelidir. Bu postür göz ve boyun problemlerini azalt r. 162
Ofis Ergonomisi - S rt ve Boyun A r lar n Önlemek için Ofis Ortam n Düzenlemek Tablo 1. Eski ve yeni prensiplerin karfl laflt r lmas (devam) Geleneksel Ergonomi Monitör CPU'nun üstüne konabilir. Bilek destekleri zarars zd r ve kullan lmal - d r. Fare kullan m destekleri gereksizdir. Ergonomik klavyeler herkes için yararl d r. Her iki saatte 15 dakika ara vermek gerekir. Do ru durufl de iflmez. Güncel Ergonomi Monitör yükseklik probleminden dolay CPU'nun üstüne konmamal d r. Bilek destekleri çok kal n, çok ince, çok sert, çok yumuflaklarsa ya da keskin kenarlar varsa zararl d rlar. Sürekli kullan mda da sakatlay c olabilirler. Sadece duraklamalarda kullan lmalar tavsiye edilir. Fare kullan m destekleri yararl d r ancak bilek destekleriyle ayn prensipler bunlar için de geçerlidir. Baz tasar mlar baz kullan c lar için iyi olabilir. Herkes için gerçekten iyi olan ergonomik klavyeler asl nda geleneksel klavyeye benzer ancak menteflelidirler ve ifle uygun olarak yeni biçimlere getirilebilirler. Daha az süreli ama s k s k -her 10 dakikada 30 saniye- ara vermek gerekir. Bununla birlikte 15 dakikal k kahve molalar da ihmal edilmemelidir. En do ru durufl bir sonraki durufltur. Uzun süre ayn postürü korumak zararl d r. Do ru olan s k s k uygun postürler denemek, ayn kaslar uzun süre zorlamamakt r. hattı geriye eğilmiş monitör kullanımı en rahat pozisyonken yine alçak monitörde öne eğim vererek çalışmak en yapılmayacak davranıştır. Bütün bu bilgiler ışığında geleneksel ve güncel ergonomi prensiplerinin karşılaştırılması Tablo 1 de verilmiştir. Çal flma Konforunu Artt ran Yard mc Elemanlar 1. Klavye masaları 2. Klavye ve fare destekleri 3. Ergonomik klavye ve fare tasarımları 4. Ayarlanabilir koltuk ve masa tasarımları 5. Koltukta sırt ve kol destekleri 6. Ayak destekleri 163
Meltem Baslo 7. Doküman tutucular 8. Ekran filtreleri 9. Mikrofon ve kulaklık setleri ÇALIfiMA ORTAMINDA YAPILAB LECEK EGZERS ZLER Düzenli biçimde farklı duruşlar deneyin. Aynı pozisyonda uzun süre kalmayın. Klavye kullanırken en az biçimde güç sarfedin. Telefon, fare referans materyalleri gibi çalışma araçlarına uzanırken zorlayıcı hareketlerden kaçının. Dirsek, önkol ve bileklerin sert yüzeylere dayanmasından kaçının. Gün içinde kısa molalar verin; kas ve eklemlere dinlenme ve yenilenme fırsatı tanıyın. Aynı kasların aşırı kullanımı engellemek için farklı kas gruplarını çalıştıracak işleri dönüşümlü olarak yapın. Zaman zaman farenin bulunduğu yeri değiştirerek -sağdan sola alarak- farklı elleri kullanmak ve farklı kasları çalıştırmak fazla çalışmadan dolayı sakatlanma riskini azaltacaktır. Gözlerinizi bir süre için kapatarak, uzaklara bakarak ve sürekli kırparak dinlendirin. Gün boyunca belirli aralıklarla ayağa kalkın ve koltuğunuzu ayarlayın. Koltuğun ayarının değiştirmek eklemlerin duruş değiştirmesini sağlar ve böylece koltuğun neden olduğu kas gerilmelerini ve doku ezilmelerini engeller. "İdeal pozisyon" bulma çabalarına karşılık hiçbir pozisyonun uzun süre ideal kalamayacağı unutulmamalıdır. fiekil 7. Çal flma ortam nda yap labilecek gerilme egzersizleri 164
Ofis Ergonomisi - S rt ve Boyun A r lar n Önlemek için Ofis Ortam n Düzenlemek Uygun egzersizler ofis ergonomisi programının tamamlayıcılarıdır (Şekil 7). Her yarım saatte 30-60 saniyelik gerilme egzersizleri, kan dolaşımını düzenler, belirli bir pozisyonda uzun süre oturmaktan doğan rahatsızlığı azaltır, verimliliği arttırır ve hata yapmayı önler. KAYNAKLAR 1. www.whscc.nb.ca/pdf/resources/publications/hazaralerts/officeedist.pdf 2. www.asse-cascade.org/post/cascade_program.pdf 3. www.ergonomics.com.au/howtosit.htm 4. www.office-ergo.com/setting.htm 5. www.students.itu.edu.tr/~ergonomi/bilbank/default.htm 6. www.ergonomic-office-computer-furniture.com 7. www.office-ergo.com/conventi.htm 8. www.details-worktools.com/tips/etiparch.cfm 9. www.3m.com/cws/selfhel/backlegf.htm 10. http://ali-oral.balikesir.edu.tr/derslerim/ergonomi/ergon01.html 11. TS 5337 Kasım 1987 - Sekreter Koltukları 12. TS 5432 Şubat 1988 - Terimler ve Tarifler 165