STANBUL TAB P ODASI UZMANLIK E T M ÇALIfiMA GRUBU UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU 2007 (AF L ASYON PROJES ) stanbul Tabip Odas / 2007
Haz rlayanlar Dr. Ali Özyurt, Dr. Arzu Uzuner, Dr. Pemra C. Ünalan Dr. P nar Topsever, Dr. Raflit Tükel, Dr. Sema Anak Anketlerin Hastane Temsilcileri Dr. Aysun Bahçeci, Dr. Eylem fiengül / SB stanbul Göztepe EAH Dr.Mehmet Bayrak / SB Bak rköy Kad n Do um ve Çocuk Hastal klar EAH Dr. Ayflegül Bilen / SB Okmeydan EAH Dr. Pelin Demirtürk, Dr. Hikmet Karagüllü / SB Haydarpafla Numune EAH Dr. Nergis Erdo an / stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi Dr. Nilüfer Aykaç Kapakl / SB Süreyyapafla Gö üs Kalp ve Damar Cerrahisi EAH Dr.Muzaffer Kaflar / SB Prof. Dr.Mazhar Osman Ruh Sa l Hastal klar EAH Dr. Zerrin Özgen / SB Kartal Dr. Lütfi K rdar EAH Dr. Ali Özyurt / SB Dr. Siyami Ersek Gö üs Kalp ve Damar Cerrahisi EAH Dr. Arzu Uzuner / Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Sayfa ve Kapak Tasar m Alaattin Timur stanbul Tabip Odas, Türkoca Cad. No: 17 Ca alo lu / stanbul Tel: 0212 514 02 92 Faks: 0212 513 37 36 Web: www.istabip.org.tr E-Posta: istabip@istabip.org.tr
çindekiler Sunufl Dr. A. Özdemir Aktan 4 Önsöz Dr. Ali Özyurt 5 Editörden Dr. Raflit Tükel 7 Birinci Bölüm Sa l k Kurumlar Aras nda Bir Afiliasyon Program 9 Oluflturulabilir mi? Koflullar Ne Olmal d r? Dr. Sema Anak, Dr. Pemra C. Ünalan kinci Bölüm Afiliasyon Projesi 15 Dr. Sema Anak, Dr. Raflit Tükel, Dr. Ali Özyurt Üçüncü Bölüm Uzmanl k E itimi Veren Birimlerin E itim Alt Yap s 19 Dr. Arzu Uzuner, Dr. P nar Topsever, Dr. Pemra C. Ünalan Dördüncü Bölüm Asistanlar n Uzmanl k E itimi Hakk ndaki Görüflleri 57 Dr. Arzu Uzuner, Dr. P nar Topsever, Dr. Ali Özyurt Beflinci Bölüm Derinlemesine Görüflmeler le Uzmanl k E itiminde Afiliasyonla lgili Düflüncelerin Belirlenmesi 113 Dr. Pemra C. Ünalan, Dr. Arzu Uzuner, Dr. P nar Topsever, Dr. Sema Anak Alt nc Bölüm Genel Tart flma 139 Dr. Pemra C. Ünalan, Dr. Arzu Uzuner, Dr. P nar Topsever Sonuç Dr. Raflit Tükel, Dr. Sema Anak, Dr. Ali Özyurt 149
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 Sunufl Prof. Dr. A. Özdemir Aktan stanbul Tabip Odas Baflkan Bir alanda geliflmeyi sa lamak ve sorunlar çözebilmek için önce ölçmek ve de erlendirmek gerekmektedir. Bunu yapabilmek için de elde veri olmas gerekmektedir. stanbul Tabip Odas Uzmanl k E itimi Çal flma Grubu (UEÇG) sunulan raporda iflte tam olarak bunu gerçeklefltirmifl ve uzmanl k e itimi almay planlayanlara, e iticilere ve sa l k ve e itim planlamas yapanlara mükemmel bir veri taban oluflturmufltur. Raporun en önemli özeliklerinden birisi de kendi alan ndaki üçüncü rapor oluflu ve bu alandaki geliflmeleri ve de ifliklikleri gözler önüne sermesidir. stanbul Tabip Odas UEÇG on y ldan uzun süredir devam eden çal flmalar na bir yenisini ekleyerek bu raporu oluflturmufltur. Bu kez rapor stanbul s n rlar n da aflarak Türkiye geneline yay lma e ilimi göstermekte ve yak n bir gelecekte Türkiye Raporu halini alaca sinyallerini vermektedir. Çal flma grubunun t pta uzmanl k alan ndaki sürekli, kaliteli ve verimli çal flmalar bir çok e iticinin özverileri ile kendi alan nda bir ilk ve tek olma özelli ini de korumaktad r. T pta e itim alan na bir çok kurulufl katk sa lamakla birlikte UEÇG çal flmalar n art k TTB bünyesinde bir gelenek halini alm fl olan T pta Uzmanl k Kurultaylar na kadar gelifltirerek bu alana katk lar n sürdürmektedir. Sa l k sistemimizdeki de iflikliklerle birlikte sa l n piyasalaflt ve e itim sözcü ünün sa l k politikalar n oluflturanlar n gündeminde hiç olmad bu dönemde çal flma grubunun oluflturdu u rapor e itimin önemini vurgulayan önemli bir çal flmad r. Gelece in hekimlerinin daha bilgili ve daha donan ml olmas n arzu eden stanbul Tabip Odas ve TTB bu alandaki katk lar n sürdürecektir. Rapor uzmanl k e itimi konusunda TTB bünyesindeki bilgi birikimine de katk lar sa layarak e itim konusuna biraz daha iyimser bakabilmemize olanak tan maktad r. UEÇG bünyesinde bu rapora kat da bulunan tüm çal flanlara hekimler, hastalar ve e iticiler olarak teflekkür borçluyuz. 4
AF L ASYON PROJES Önsöz Dr. Ali Özyurt TO- Uzmanl k E itimi Çal flma Grubu Baflkan Uzmanl k E itimi Çal flma Grubu(UEÇG) olarak ilkini 1996 y l verilerine dayanarak 1997 y l nda yay mlad m z Uzmanl k E itimi stanbul Raporu nun ikincisini 2000 y l verilerini esas alarak 2001 y l nda güncelledik. fiimdi ise ilkinden 10 y l sonra üçüncü raporla sunuyoruz. Ülkemizde t pta uzmanl k e itiminin en önemli sorunlar ndan biri, e itim veren kurumlar aras nda e itim altyap s, insan gücü ve e itim süreçleri aç s ndan bir standardizasyonun olmamas d r. Bu nedenle, e itim veren kurumlarda uzmanl k e itiminin asgari standartlar n n saptanmas UEÇG olarak öncelikli hedeflerimizden biri olarak karfl m - za ç kmaktad r. Ancak, say sal veriler uzmanl k e itimini de erlendirmek için yeterli olmamaktad r. Bu nedenle bu çal flmaya di er ikisinden farkl olarak, uzmanl k e itiminin sorunlar n n irdelendi i, sorunlar n nas l giderilebilece inin sorguland ve kurumlar aras iflbirli i olanaklar n n araflt r ld nitel bir çal flma ekledik. Rapor alt bölümden oluflmaktad r. Birinci bölümde Sa l k Kurumlar Aras nda Bir Afiliasyon Program Oluflturulabilir mi? Koflullar Ne Olmal d r?.sorusuna yan t arand. kinci bölüm ise Afiliasyon Projesi ne ayr ld. Burada proje amaç ve hedeflerimiz aç kland. Üçüncü bölümde Uzmanl k E itimi Veren Birimlerin E itim Alt Yap s araflt r ld. Bu bölümde e itim kurumlar n n fonksiyonel kapasite, insangücü ve e itim altyap s aç lar ndan incelendi i bir anket çal flmas n n sonuçlar na yer verilmifltir. Dördüncü bölümde Asistanlar n Uzmanl k E itimi Hakk ndaki Görüflleri genifl bir anket çal flmas ile belirlenmeye çal fl lm flt r. Beflinci bölüm Derinlemesine Görüflmeler ile Uzmanl k 5
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 E itiminde Afiliasyonla lgili Düflüncelerin Belirlenmesi ne ayr lm flt r. Nitel çal flma bulgular n n yer ald bu bölümde ise, ö retim üyeleri ve asistanlarla yap lan derinlemesine görüflmeler yoluyla hekimlerin uzmanl k e itiminde afiliasyon gereksinimi, koflullar ve engellerle ilgili düflünceler bildirilmifltir. Alt nc ve son bölümde ise nicel ve nitel çal flmalar karfl laflt r larak, afiliasyon olas l irdelenmifltir. Afiliasyon projesi kapsam nda oluflturdu umuz bu rapor, T pta Uzmanl k S nav na haz rlanan asistan aday meslektafllar m z için de bir rehber niteli i tafl yacakt r. On y l önceki raporun en önemli eksi i, sadece stanbul'daki e itim kurumlar yla s - n rl kalm fl olmas idi. Oysa flimdi zmir Tabip Odas Uzmanl k E itimi Çal flma Grubunun 2005 y l ndaki anket çal flmas ile çal flmam z n bulgular n karfl laflt rma olana bulduk. Bu çal flman n ülkemizde T pta uzmanl k e itimi veren tüm kurumlarda uygulanmas en büyük dile imizdir. Böylece iller ve kurumlar aras ndaki farkl l klar ortaya konarak çözüm yolunda ilk ad mlar at lmaya bafllanacakt r. Uzmanl k e itimi raporunun oluflturulmas sürecinde gösterdikleri yo un ve özverili çabalar ndan dolay Arzu Uzuner, Sema Anak, Pemra Ünalan, P nar Topsever, Raflit Tükel, Sibel Kalaça, nci User ve Mehmet Akman a teflekkür ederim. Ayr ca bizlerden deste ini esirgemeyen stanbul Tabip Odas Baflkan Özdemir Aktan ve yönetim kuruluna, UEÇG sekreterimiz Nuray Ero lu na baflta olmak üzere yönetici sekreterimiz Tufan Sertlek e, kitab yay na haz rlayan Alaattin Timur a; birlikte ifl üretmenin güzel bir örne- ini veren UEÇG üyelerimize ve çal flmaya katk s olan tüm meslektafllar m za teflekkür etmek isterim. 6
AF L ASYON PROJES Editörden Dr. Raflit Tükel TO- Uzmanl k E itimi Çal flma Grubu Eski Baflkan stanbul Tabip Odas -Uzmanl k E itimi Çal flma Grubu (UEÇG) olarak, Afiliasyon Projesi üzerine çal flmaya 2004 y l nda bafllad k. Üç y ll k bir eme in sonunda tamamlanan bu projenin arka plan nda, uzun y llara yay lan uzmanl k e itiminde standardizasyonun oluflturulmas yönündeki çal flmalar n yer ald n söyleyebiliriz. Kurumlar aras iflbirli i olarak gördü ümüz afiliasyon, di er bir yönüyle insangücü ve alt yap ya yönelik kaynaklar n verimli kullan lmas olarak da anlafl labilir. Kurumlar aras iflbirli i, bir yandan ortak e itim programlar n n oluflturulmas ve bilimsel araflt rma olanaklar n n paylafl lmas n sa larken, di er yandan ortaklafla kullan mla daha genifl fiziksel olanaklar, daha zengin bir altyap ya sahip olmay getirecektir. Bu da ancak, kurumlar aras nda eksikliklerin karfl l kl olarak giderilece i, birbirini eflit gören bir yaklafl mla gerçeklefltirilebilir. UEÇG olarak yola ç karken, amac m z, öncelikli olarak, ülkemiz için afiliasyon konusundaki f rsatlar ve engellerin belirlenmesini sa lamakt. Proje ikisi niceliksel, biri niteliksel olan üç çal flmay içermektedir. lk çal flmada, stanbul da uzmanl k e itimi veren kurumlarda e itim kadrosunun özellikleri, e itim programlar ve etkinlikleri, e itimde kullan lan alt yap ve donan m gibi t pta uzmanl k e itiminin temel bileflenlerinin araflt r lmas amaçlanm flt r. Kesitsel bir anket çal flmas olan bu araflt rmada, dahili, cerrahi ve temel birimlerde hizmet vermekte olan tüm e itim hastaneleri uzmanl k ö rencilerinin say s ve a rl kl da l m na göre de erlendirilmifl, her bir kategoriden en yüksek say da uzmanl k ö rencisi bar nd ran 11 e itim araflt rma hastanesi çal flma kapsam na al nm flt r. Çal flmada, Üniversite, Sa l k Bakanl ve yan dal hastaneleri temsil edilmektedir. Projenin ikinci aya, yine kesitsel, niceliksel bir anket çal flmas olup stanbul da t pta uzmanl k e itimi veren kurumlarda, uzmanl k e itimi uygulamalar, asistanlar n çal flma koflullar, e itim alt yap s, e iticilerin yeterli i gibi e itimin kalitesini etkileyen unsurlar n asistanlar n bak fl aç s ile saptanmas n amaçlamaktad r. Araflt rmaya, ilk çal flmadaki gibi, dahili, cerrahi ve temel bilimleri bünyesinde bulunduran hastaneler içinden en fazla asistan say s na sahip 11 hastane al nm flt r. Çal flmada, önce her bir kurumdan görüflülmesi gereken asistan say s büyüklü e orant l olarak saptanm fl, sonra da her bir kurumda, e itim veren her bölüm için, e itim gören asistan say s temel al narak, görüflülmesi gereken asistan say s belirlenmifltir. 7
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 Son çal flma verilerin derinlemesine görüflme tekni i ile topland niteliksel bir çal flmad r. Projenin bu bölümünde amaçlanan, ülkemizde henüz s n rl olarak tart fl labilen kurumlar aras afiliasyon un, nas l ve ne ölçüde kabul gördü ünün bir de erlendirmesidir. E iticiler ve uzmanl k e itimini sürdürenler üzerinde yap lan bu çal flmada, afiliasyon kavram na bak fl n yan s ra, e itim kurumundaki olanaklar n niteli i de erlendirilmifl, e itim sürecindeki gereksinimler belirlenerek, öneriler al nm flt r. Yukar da sözü edilen niceliksel iki çal flmada, stanbul ölçe inde, gerek e itim kurumlar n n uzmanl k e itiminin temel bileflenlerine ait niteliklerinin, gerekse uzmanl k e itimi alanlar n görüfllerinin yans t ld önemli sonuçlara ulaflt k. Bunun yan s ra, sonuçlar m z, zmir Tabip Odas n n bünyesinde, 2004-2006 y llar aras nda gerçeklefltirilen ve zmir de uzmanl k e itimi veren birimlerin e itim sorumlular n ve asistanlar kapsayan genifl ölçekli bir araflt rman n sonuçlar yla karfl laflt rma olana bularak, her iki çal flmadan elde edilen sonuçlar daha genifl bir ölçekte de erlendirme f rsat n elde ettik. Araflt rmam z n sonuçlar n n da gösterdi i gibi, ülkemizde t pta uzmanl k e itiminin verildi i kurumlarda alt yap ve e itim olanaklar, insan gücü, finans kaynaklar vb. özellikler aç s ndan saptanan farkl l klar, afiliasyonu, e itim kurumlar aras nda eflitsizlikleri gidermeye yönelik bir iflbirli i için önemli bir seçenek durumuna getirmektedir. Ülkemizde afiliasyon, baz e iticilerin ya da asistanlar n çabalar yla oluflturulan ve bireysel çabalarla sürdürülen kural d fl konumundan ç kart larak, gerekli yasal ve idari düzenlemelerle kurumsallaflt r lmal ; uzmanl k e itimi uygulamalar nda temel bir konuma sahip olmal d r. Bu projenin ülkemizde uzmanl k e itiminin standardizasyonu ve afiliasyonla ilgili çal flmalar için yol gösterici olmas n diliyor; projenin tamamlanmas ve kitab n haz rlanmas nda gösterdikleri yo un çaba ve özverili çal flma nedeniyle, TO-UEÇG üyesi çal flma arkadafllar ma içten teflekkürlerimi sunuyorum. 8
AF L ASYON PROJES B R NC BÖLÜM SA LIK KURUMLARI ARASINDA B R AF L ASYON PROGRAMI OLUfiTURULAB L R M? KOfiULLARI NE OLMALIDIR? Prof. Dr. Sema Anak*, Yard. Doç. Dr. Pemra C. Ünalan** * stanbul Üniversitesi T p Fakültesi Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, TO-UEÇG Üyesi **Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i AD, TO-UEÇG Üyesi 9
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 ÖZET T p dünyas nda sa l k kurumlar aras nda iflbirli i konusu her zaman gündemde olmufl bir anlay flt r. Bu iflbirli inin, kimi zaman çal flan kiflilerin bireysel çabalar yla farkl kurumlar aras nda oluflturulmaya çal fl ld, kimi zaman da çok daha genifl bir kat l mla, neredeyse tüm kurumun onaylad ve yararland ortak e itim çal flmalar, programlar oldu u gözlenmektedir. Ancak, bu yaklafl mlar halen küçük örnekler fleklinde yaflanmaktad r. Kurumlar aras iflbirli inin, özellikle de UEÇG nin üzerinde durdu u e itimde iflbirli- i konusunun tüm taraflarca kabul edilmeden yayg nlaflmas olas de ildir. Ülkemizde afiliasyon, ya da iflbirli i sözcü ü flüphe ile karfl lanmaktad r. Afiliasyon, genellikle birinin di erine sahip ç kmas, hatta giderek yok saymas olarak görülebilmektedir. Böyle anlafl ld nda afiliasyona fliddetle karfl ç k laca hatta bu olgunun tart fl lmas ndan bile kaç laca aç kt r. Bu nedenle afiliasyon kavram n n ne oldu u konusunda uzlafl lmas, Türkiye için bir yarar olup-olmayaca n n tart fl lmas, gerekli oldu una karar verilmesi halinde de bir eylem plan yap labilmesi için fleffaf bir iletiflim süreci gereklidir. Bu konuya aç kl k getirmek için 2004-2006 y llar nda afiliasyon konusunda bir grup çal flmas yap lm flt r. Bu çal flma süreci içinde, biri niceliksel (kantitatif), biri de niteliksel (kalitatif) olmak üzere 2 araflt rma planlanm flt r. Bunlar n yan nda, proje kapsam nda, farkl kurumlar n alt yap, insan gücü ve araç-gereç durumlar n n saptanabilmesine yönelik, sa l k kurumlar n n özelliklerinin de erlendirilece i çal flmalar yap lmas, bu kurum çal flanlar n n afiliasyon konusuna yaklafl mlar n n belirlenmesi, afiliasyon konusunda ideal bir de erlendirme yapabilmek için konuyla ilgili kanun ve yönetmeliklerin gözden geçirilmesi, bu konuda uluslararas ölçütlerde neler yap ld araflt r larak konunun tart - fl lmas n kolaylaflt racak baz örnekler bulunmas, konuyla ilgili uluslararas ve ulusal çal flmalar irdelenerek etkinli i ile ilgili kan tlar toplanmas planlanm flt r. Bu çerçevede planlanan araflt rmalardan bir tanesi de, afiliasyondan yararlanacak ve kendisi de bu süreç içinde e itilen, e itici, denetleyici ve yönetici olarak rol alabilecek olan uzmanl k ö rencileri ve uzmanlar n e itim gereksinimlerinin belirlenmesi, kullanmay planlad klar farkl e itim yöntemleri ve olanaklar olup olmad n n araflt r lmas, afiliasyonu bir seçenek olarak tart flmalar n n sa lanmas ve en az ndan bu kavramla ilgili olarak fark ndal k yaratmak amac yla derinlemesine görüflme tekni i ile yürütülecek olan niteliksel bir çal flmad r. Her iki araflt rman n bulgular tart fl l p raporlar oluflturulduktan sonra araflt rma boyunca dile getirilen endifleler, istekler, düflünceler ve beklentiler de dikkate al narak Türkiye için bir afiliasyon program önerilecektir. Böylece bir taraftan var olan koflullar belirleyen bir araflt rman n sonuçlar, di er taraftan da e itilen ve e itici olan hekimlerin beklenti ve önerilerini belgelemeye çal flan 2 yeni araflt rman n bulgular dünyada afilias- 10
AF L ASYON PROJES yonu bir yöntem olarak kullanan ülkelerin deneyimleri ile birlefltirilmifl olacakt r. Türkiye için, afiliasyon konusundaki f rsatlar ve engellerin belirlenmesini sa layacak olan bu UEÇG raporunun konuyla ilgili tüm taraflara duyurulmas da bir sonraki basamak olmal d r. G R fi Bilim ve iletiflimdeki geliflmeler sayesinde t bbi bilgi geometrik bir h zla artmaktad r. Sa l k çal flanlar, hem yeni bir fleyler ö renebilmek hem de bilgilerini güncel tutabilmek için kendi kendilerine ö renme yollar d fl nda akranlar aras ndaki bilgi ve deneyim paylafl m ndan da çok yararlanmaktad rlar. Bilgi kayna n n güvenilir olmas halinde bu yol oldukça zaman kazand r c d r. Bu nedenle farkl kurumlar, disiplinler ve kifliler aras nda e itim amac yla iflbirli i yap lmas art k tart fl lmaktan ç km fl, yayg n flekilde kabul gören bir uygulama halini alm flt r. Afiliasyonu yayg n olarak ve uzun süredir kullanmakta olan ülkelerdeki uygulamalara bak ld nda kurumlar aras nda yap lan iflbirli ine yönelik anlaflmalar n/kontratlar n son derece ayr nt land r lm fl oldu u dikkat çekmektedir. Böylelikle yürütmede ortaya ç kabilecek olas sorunlara karfl önlem al nmaktad r. Afiliasyonun anlam ve gereklili i ile ilgili tart flmalar art k son bulmufltur. Pek çok e itim kurumu, bir e itim eksikli i oluflmamas amac yla, kendi içinde eksik ya da k s tl olan alanlarda baflka kurumlarla afiliye olmakta ve meslek e itimi yapmakta olan ö rencilerin ö renme olanaklar n bu yolla zenginlefltirmekte hatta uluslararas anlaflmalar bile yap lmaktad r. Uluslararas s n rlar n fleffaflaflt, özellikle Avrupa daki uygulamalar n birbirine benzetilmesinin öngörüldü ü böyle bir dönemde Türkiye, afiliasyonu hiç olmazsa ulusal düzeyde kendi uzmanl k e itimine bir seçenek olarak eklemeyi baflarmal d r. Afiliasyon sözcü ü kelime anlam olarak üyeli e kabul, evlat edinme, yak n iliflki, ba lanma, birlefltirme, ba lama, katma, ekleme, üyelik gibi ifadelerle aç klanmaktad r. Ancak ne yaz k ki özellikle ülkemizde bu kelime önce infiltrasyon sonra da asimilasyon terimleriyle özdefllefltirilmektedir. Avrupa Birli i yolundaki ülkemizde bu kavramlar n anlam, uygulanabilirli i, fayda ve zararlar, t p çevrelerinin konuya yaklafl mlar, gerekirse konu hakk nda bilgilendirilmeleri, en az ndan uygulanabilir aflamalar n belirlenmesi gerekli gibi gözükmektedir. Afiliasyon birden fazla alanda iflbirli i yapmak anlam ndad r. Bu nedenle afiliye olacak kurumlar n e itimin her alan nda güçlü olmalar beklenmemelidir. Bu alanlar n sadece bir ya da birkaç nda güçlü olan bir kurum da bu yanlar n kullanmak isteyecek di er kurumlarla al fl-veriflte bulunabilir. Afiliasyon alanlar ; 1. E itim Genelde en kolay uygulanabilen ve akademik afiliasyon olarak adland r lan bu konu- 11
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 da hedeflenen, farkl kurumlar n e itim anlay fllar nda paralellik sa lamak, bilgi ve deneyim al flverifli yaparak bilgi gücü nün paylafl lmas n ve hasta yarar na en iyi flekilde kullan lmas n mümkün k lmakt r. 2. nsan Gücü Her kademede olabilen ancak temelde e itim amaçl bir ifl gücü de ifl-tokuflu söz konusudur. Bu afiliasyon e itimin her kademesinde de söz konusudur. Mezuniyet öncesi e itim Bu konuda y llard r süren bir uygulama söz konusudur. Ö rencilerin belli bir süre geliflmifl üniversitelerde e itilmesi, ö retim elemanlar n n geliflmekte olan üniversitelerde görevlendirilmeleri, son y llarda özel t p fakültelerinin hem sa l k bakanl e itim hastaneleri, hem de üniversite hastaneleri ile ö renci e itimi anlaflmalar yapmalar ve uygulamalar bunun somut örnekleridir. Ancak kan m zca bunun daha sistematik ve kontrollü, belli bir müfredat dahilinde, standart yap lmas gereklidir. Bu konuda hangi kurumlar n nas l rol alaca na, üst otoritelerce mi, yoksa bizzat kurumlar aras nda m karar verilece- i ayr bir çal flma konusudur. Mezuniyet sonras e itim Burada zaten yan dallar konusunda önemli bir aflama sa lanm flt r. Baz kurumlardan di erlerine, uygun e itici kadro ve e itim ortam olmak flart yla yan dal e itimi almak üzere uzmanlar yollanmakta ve hem e itilmekte hem de ifl gücü kayna olarak destek vermektedirler. Buna ek olarak kurumlar aras uygun eflgüdümlerle e itici kadrolar aras nda da de iflim sa lanabilir. Belli sürelerde karfl l kl kurum ziyaretleri, e itim programlar, asistan al flverifli ve bu kiflilerin e itimleri sa lanabilir. Bu uygulamalar, kurum içi, benzer yap daki kurumlar aras veya uluslar aras kurumlar aras yap labilir. Sürekli t p e itimi Bu amaçla gelifltirilen e itim programlar, genellikle, belli bir konuda uzmanlaflm fl olan ekiplerin ürettikleri bilgiyi, baflka kurumlardaki konuyla ilgili meslektafllar yla paylaflmas n amaçlar. Bu uygulamada tam bir afiliasyon gerçekleflmektedir. Ancak yayg n de ildir. Her hekimin STE leri izleyebilmesi, kat labilmesi ve belgelendirebilmesi için standart koflullar yoktur. 3. Teknoloji ve Araç-Gereç Bugün, tüm sosyal güvenlik kurumlar aras nda hizmet al m zaten uygulanmaktad r. Burada bir teknolojik afiliasyon söz konusudur. Hasta, bir kurumda mevcut olmayan teknolojiden, kendi kurumundan sevk almak yoluyla baflka bir kurumda yararlanmaktad r. 12
AF L ASYON PROJES 4. Yerleflim Alan Bugün için bu konu tabu niteli indedir. Ancak özel statülü hastanelerin kendi istekleriyle Sa l k Bakanl na ba lanmalar bir bafllang ç olabilir. 5. fl Yükü Bugün baz kurumlar tafl yabileceklerinin çok üstünde ifl yükü tafl rken, baz lar butik hastane vas flar n korumaktad rlar. E itilenlerin mümkün oldu unca çok hasta görerek deneyimlerini art rmalar için bu kurumlar aras nda afiliasyon bir f rsat olabilir. 6. Finansman Özel sa l k kurulufllar ulusal ve uluslararas boyutta bu afiliasyon u yapmaktad r. Resmi kurulufllar nda yapabilmesi haks z rekabete engel olabilir. 7. dari Konular Burada ifade edilmek istenen bir kurumun afiliye oldu u di er kurumun idaresine kar flmas de ildir. Afiliasyon anlaflmas çerçevesinde kendisinde olmayan baz insan kaynaklar ile ilgili olarak di er kurumun kaynaklar n kullanmas ya da afiliasyonu yürütmek üzere bu kurumlardan insan gücü daha zengin olan n sekreterya ifllerini her ikisi ad na üstlenmesidir. yi niyet çerçevesinde sürdürülen ortakl klar resmi platforma oturtulmal d r. yi niyet her ifl alan nda oldu u gibi afiliasyonda da taraflar n yola ç k fl amac olmal - d r. Bunun korunabilmesi için de koflullar ve kurallar n aç k olarak belirtilmesine ve afiliasyonun resmi olarak kabul edilmesine gereksinim vard r. 13
AF L ASYON PROJES K NC BÖLÜM AF L ASYON PROJES Prof. Dr. Sema Anak*, Prof. Dr. Raflit Tükel**, Dr. Ali Özyurt*** * stanbul Üniversitesi T p Fakültesi Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, TO-UEÇG Üyesi ** stanbul Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri AD, TO-UEÇG Üyesi *** TO- Uzmanl k E itimi Çal flma Grubu Baflkan 15
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 AMAÇ Bu projenin amac, ülkemizde resmiyet kazanmad için görmezlikten gelinen, kurumlar aras ve farkl platformlarda uygulanabilecek afiliasyon lar konusunda bir de- erlendirme çal flmas yaparak konunun pratikte nas l ve ne boyutlarda kullan labilece- ini irdelemektir. HEDEFLER Ülkemizde afiliasyon konusunda standardizasyon sa layabilmek için gerekli olacak flekilde, farkl kurumlar n alt yap, insan gücü ve araç-gereç alt yap lar saptanacak (Sa l k Kurumlar De erlendirme Projesi 2004-2005) Farkl kurumlar n alt yap, insan gücü ve araç-gereç alt yap lar konusunda pilot bir çal flmayla ve örneklemeler yap larak bugünkü stratejiler konusunda bilgi edinilecek Tüm sa l k kurumlar nda çal flanlar n konuya bak fl aç lar belirlenecek Bugün yürürlükte olan yasalar çerçevesinde olabilirlikler ve olanaks zl klar gözden geçirilecek Konunun farkl alt bafll klar içermesi göz önüne al narak, her biri konusunda bugünkü durumlar saptanacak, küçük çapl da olsa halen yap lan uygulamalar irdelenecek ve neler yap labilece i araflt r lacak Ulusal ve uluslararas uygulamalar konusunda bilgi edinilecek ve bu örneklere dayanarak uygulama stratejileri saptanacak Sonuçta belirlenen ilkeler bugün için konuyu yönlendirmekle görevli idari mercilere aktar larak, çözüm önerileri araflt r lacak PROJEN N ANA BAfiLIKLARI VE UYGULAMALAR 1. Farkl kurumlar n alt yap, insan gücü ve araç-gereç alt yap lar n n saptanabilmesi için sa l k kurumlar n n özelliklerinin de erlendirildi i proje çal flmas yenilenecek ve özellikle e itim veren kurumlara odakland r lacakt r (Sa l k Kurumlar De erlendirme Projesi 2004-2005). Kurumlar flu flekilde belirlenmifltir: a. Üniversiteler (Devlet, Vak f, GATA) b. Sa l k Bakanl ( SB) kurumlar (E itim hastaneleri, hizmet üreten hastaneler ve sa l k ocaklar, dispanserler) 2. Bu konuda ana çal flmaya paralel olarak, bu kurum çal flanlar n n afiliasyon konusuna yaklafl mlar n n belirlenmesi için niteliksel bir çal flma yap lacakt r. 16
AF L ASYON PROJES Henüz yeni çal flma tamamlanmam flsa da, daha önce yap lm fl ve t pta uzmanl k e itimi kurultaylar nda sunulmufl olan uzmanl k e itimi anketine dayanan araflt rma sonuçlar, e itim hedefleri ve alt yap olanaklar aç s ndan kurumlar aras nda baz farkl l klar ve kimi zaman da standart e itim programlar na göre ciddi eksikler oldu unu ortaya koymaktad r. Bu saptaman n ard ndan gündemdeki sorular, Acaba afiliasyon fikrine flefler ve asistanlar nas l bakar?, Buna gerçekten ihtiyaç duyuyorlar m? Baflka neler yap labilir? Hangi konularda e itim ihtiyaçlar var? fleklinde s ralan yordu. Bunlara yan t bulmak amac yla yeni bir araflt rma olarak Niteliksel araflt rma; Derinlemesine Görüflmeler projesi planland. 3. Afiliasyon konusunda ideal bir de erlendirme yapabilmek için konuyla ilgili kanun ve yönetmelikler gözden geçirilecek ve bir durum saptamas yap lacakt r. Bu amaçla taranan ulusal kanunlarda direkt olarak konuya destek verebilecek bir yasa bulunamam flt r. 4. Afiliasyon konusunda uluslararas ölçütlerde neler yap ld araflt r larak konuya fl k tutabilecek bir alt yap araflt rmas yap lacakt r. Bu konuda birçok uluslararas çal flma örnekleri mevcuttur : Örne in, Cambridge Üniversitesi, ngiltere bu konuda haz rlad web sayfas nda afiliasyon u flu flekilde özetlemektedir : Bir enstitüyü veya onun dallar n veya departmanlar n afiliye etmek, o kurumlar n seçilmifl baz ö retim üyelerini üniversitemiz ö retim üyesi olarak kabul etmek ve onlar üniversitemiz ayr cal klar ndan yararland rmak ve zaman zaman üniversitemizce denetlenmek ve yönlendirmek flart yla, o kurumlarda uygulanan çal flma programlar n üniversitemiz program olarak kabul etmektir. Bu konudaki politikam z, uygun akademik vas ftaki akademik kurulufllarla yak n iliflkiler kurarak üniversitemizin akademik yap s n bu görüfllerin de fl nda geniflletmektir. Afiliasyon, üniversite gibi yaflayan kurumlar için bire bir iliflkide vazgeçilmez bir ö edir ve ortak programlar n ve çal flmalar n yap labilmesinde tart fl lmaz bir önemi haizdir. Görüldü ü gibi afiliasyon tek yönlü bir asimilasyon de il, günümüzün en önemli gereksinimi ortaklaflma n n vazgeçilmez bir yöntemidir. 5. Benzer flekilde, ulusal çal flmalar (kurumlar aras deneyimler, derneklerin konuyla ilgili çal flmalar vb.) irdelenerek konuya katk lar araflt r lacakt r. Bu amaçla, stanbul ilindeki genellikle kiflisel çabalara dayanan baz örnekler bizzat uygulay c lar ndan dinlendi ve kendilerine deneyimlerini yaz l olarak bildirmeleri önerildi. Bu konudaki çal flmalar sürmektedir. 17
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 6. deal bir afiliasyon program nas l olmal, konusunda bir model rapor haz rlanacak ve kurumlar de erlendiren çal flma raporu ile birlefltirilecek ve olabilirlikler ve imkâns zl klar belirlenecektir. 7. Konuyla ilgili haz rlanacak UEÇG raporunun ilgili birimlere duyurulmas konusunda çal flmalar yap lacakt r. SONUÇ Ülkemizde gereksinimi hissedilen afiliasyon konusunda bir bak fl aç s gelifltirerek, uygulama olas l klar n araflt rmak hedeflenmifltir. Proje tamamland nda bu konuda bir örnek oluflturacakt r kan s nday z. 18
AF L ASYON PROJES ÜÇÜNCÜ BÖLÜM UZMANLIK E T M VEREN B R MLER N E T M ALT YAPISI Yrd. Doç.Dr. Arzu Uzuner* Yrd. Doç. Dr. P nar Topsever** Yrd. Doç. Dr. Pemra C. Ünalan*** *Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i AD, TO-UEÇG Üyesi **Kocaeli Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i AD, TO-UEÇG Üyesi *** Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i AD, TO-UEÇG Üyesi 19
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 AMAÇ stanbul da uzmanl k e itimi veren kurumlar n ve bu kurumlarda bulunan flefliklerin ve anabilim dallar n n e itim kadrosunun özellikleri, e itim programlar ve etkinlikleri, e itimde kullan lan alt yap ve donan m gibi t pta uzmanl k e itiminin temel bileflenlerinin araflt r lmas amaçlanm flt r. YÖNTEM Bu araflt rma t pta uzmanl k e itimi veren hastanelerde yürütülen kesitsel bir anket çal flmas d r. Araflt rman n evrenini, stanbul da uzmanl k e itimi veren tüm SB ve üniversite hastaneleri oluflturmaktad r. Bu araflt rmaya kat lacak kurumlar n belirlenmesinde, Üniversite, Sa l k Bakanl (eski SSK ve e itim ve araflt rma hastaneleri) ve yan dal hastanelerinin temsil edilmeleri esas al nm flt r. Temel, dahili ve cerrahi tüm birimlerde hizmet vermekte olan tüm e itim hastaneleri uzmanl k ö rencilerinin say s ve a rl kl da l m na göre de erlendirilmifl, her bir kategoriden en yüksek say da uzmanl k ö rencisi bar nd ran kurumlar araflt rma kapsam na al nm flt r. Her bir kurumda ulafl lacak asistan say s belirlenirken asistanlar araflt rma kapsam na al nan tüm birimlere e itici anketinin de ulafl lmas hedeflenmifltir. Buna göre stanbul da 11 e itim araflt rma hastanesi çal flma kapsam na al nm fl, iki hastane idari nedenlerle çal flmaya kat lmay kabul etmemifltir. Araflt rmaya kat lan hastaneler: 1. Marmara Üniversitesi T p Fakültesi 2. stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi 3. SB Haydarpafla Numune E itim Araflt rma Hastanesi 4. SB Kartal Dr. Lütfi K rdar E itim Araflt rma Hastanesi 5. SB Okmeydan E itim Araflt rma Hastanesi 6. Bak rköy Kad n Do um ve Çocuk Hastal klar E itim Araflt rma Hastanesi 7. Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sa l Hastal klar E itim Araflt rma Hastanesi 8. Dr. Siyami Ersek Gö üs Kalp ve Damar Cerrahisi E itim Araflt rma Hastanesi 9. Süreyyapafla Gö üs Kalp ve Damar Cerrahisi E itim Araflt rma Hastanesi E itim alt yap s n n belirlenmesi için, 7 bölümden oluflan bir anket formu kullan lm fl olup bu anket formu, zmir Tabip Odas Uzmanl k E itimi Çal flma Grubu taraf ndan 2005 y l nda 8 farkl kurumda yap lm fl olan benzer araflt rmada (1) kullan lan anket formundan baz de ifliklikler yap larak uyarlanm flt r. Anketler, e itim kadrosu, e itim kad- 20
AF L ASYON PROJES rosunun özellikleri, uzmanl k e itimi alanlar, yard mc personel say s, uzmanl k e itimi süresi, e itimde kullan lan alt yap ve donan m, rotasyonlar, çal flma ortam n n özellikleri ile ilgili bölümler içermektedir (Ek 1 E itici anket formu). Bölümlerde e itici insan gücü bilgileri, yan dal uzmanl klar, e itim kadrosunun bilimsel etkinlikleri, çal flma koflullar, asistan say s, rotasyona gelen asistan say s, e itimde kullan lan araç ve gereçler, birimin hizmet kapasitesi, e itim program, çekirdek e itim müfredat, asistan karnesi uygulamas, ifl saatleri, asistan e itimi, bilimsel toplant lar, s nav sistemi, iç ve d fl rotasyonlar sorgulanm fl, anket içinde kapal ve aç k uçlu sorular yer alm flt r. Anketler, ikisi t p fakültesi, dördü yan dal olmak üzere toplam 9 kurumda 219 e itim biriminin sorumlusuna elden ulaflt r lm flt r. Anketlerin her e itim biriminin sorumlusu ya da bu kiflinin görevlendirdi i bir di er sorumlu e itici taraf ndan yan tlanm fl, anketlerin yan tlanma oran %56.4 olmufltur (s=106 birim). Çal flman n veri toplama ifllemi stanbul Tabip Odas hastane temsilcileri taraf ndan A ustos 2006-fiubat 2007 tarihleri aras nda gerçeklefltirilmifltir. Anketlerin da t l p toplanmas ifllemine 2006 y l A ustos ay nda bafllanm fl, fiubat 2007 de tamamlanm flt r. Verilerin istatistiksel analizi SPSS 11.5 program nda frekans analizi, student-t test, kikare yöntemleri kullan larak yap lm flt r. Bulgular e itim hastaneleri ve yan s ra temel, dahili ve cerrahi bilimler temelinde analiz edilmifltir. Sürekli verilerin da l m ço u de- iflkende normal olmad için, tan mlay c istatistiklerde merkezi ölçüt olarak ortanca, da l m ölçütü olarak aral k belirtilmifl olmakla birlikte, beraberinde veriler hakk nda daha kapsaml bilgi aktarmak amac ile ortalama de erler de eklenmifltir. 21
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 22
AF L ASYON PROJES Sa l k Bakanl na ba l olup araflt rma kapsam na al nan dört yan dal hastanesinde dahili ve cerrahi bilimlerden kat l m sa lanm fl olup, temel bilimlerden kat l m olmam flt r. Bir SB l hastanesinde ise uzmanl k ö renci anketleri yan tland halde e itimle ilgili anketler yan tlanmam flt r. 23
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 BULGULAR 1. E itim Kadrosu a) E iticilerin Say s Toplam çal flma grubunda e itici say s 587, birim bafl na düflen ortanca e itici say s 4 (0-77) tür. Çal flmaya kat lan üniversite hastanelerinde toplam 325 ö retim üyesi (profesör, doçent, yard mc doçent) bildirilmifl olup, %15.4 ü temel bilimlerde (s=50), %58.8 i dahili bilimlerde (s=191), %25.8 i ise cerrahi bilimlerde (s=84) çal flmaktad r. Birim bafl na düflen ö retim üyesi say s ortanca de eri 5 (1-77); temel bilimlerde 6 (3-17), dahili bilimlerde 5 (3-77), cerrahi bilimlerde ise 5 (1-11) tir. Çal flmaya kat lan SB l hastanelerindeki e iticilerin say s toplam 262 olup, ortanca de eri 3 (0-29) tür. Bu e iticilerin %1.9 u temel bilimlerde (s=5), %43.1 i dahili bilimlerde (s=113), %55.0 i ise cerrahi bilimlerde (s=144) çal flmaktad r. (birim bafl na düflen median e itici say s n n alt nda kalan birim say s üniversitede 12/36, SB hastanelerinde 43/50, p<0.001, Median test). Üniversite hastanelerinde bildirilen uzman say s toplam 101 olup, ortanca de eri 1 (0-23) dir. Birim bafl na düflen uzman say s ortanca olarak TB lerde 1 (0-1), DB lerde 1 (0-23), CB lerde 0 (0-2) d r. SB hastanelerinde uzman say s toplam 286 olup, ortanca de- eri 4 (0-35) tür. Birim bafl na düflen uzman say s ortanca olarak, TB lerde 3 (0-7), DB lerde 3 (0-35), CB lerde ise 5 (0-11) tür. Üniversite ve SB hastaneleri aras nda uzman say s aç s ndan SB lehine anlaml fark bulundu (p=0.004, Mann-Whitney U test). b) Yan Dal E itimi Toplam sorgulanan 106 birimden 20 si yandal oldu unu ifade etmifltir (%18.9). Toplam sorgulanan 38 üniversite biriminden 11 inde (%28.9) yan dal var, 27 sinde (% 71.1) yoktur. Üniversitedeki 7 temel bilimler biriminden hiçbirinde yan dal e itimi bulunmazken, 16 adet üniversite dahili bilimler bölümünden 4 ünde yan dal e itimi oldu- u bildirilmifltir (%25). Üniversite hastanelerindeki cerrahi bilimler sorguland nda, 7 birimde yan dal oldu u (%18.4) tespit edilmifltir. Sorgulanan 68 SB l hastanesi biriminin 9 unda (%13.2) yan dal mevcuttur. Sorgulanan 35 cerrahi bölümden 2 birimde (%2.9); toplam 30 adet SB l dahili bölümünden 7 birimde yan dal e itimi verilmektedir (%10.3). SB l hastanelerindeki çal flmaya kat lan 3 adet temel bilimler biriminin hiçbirinde yan dal e itimi yoktur. Bu birimlerde toplam yan dal e iticisi say s 132 olup, e iticilerin 1 i TB lerde, 116 s DB lerde (10 birimde), 15 i ise CB ler dedir (4 birim). Yan dal e itici say s n n kurumlara göre da l m istatistiksel olarak fark göstermemektedir (p=0.088, t test). Dallara gö- 24
AF L ASYON PROJES re de erlendirildi inde temel-dahili (p=0.416), temel-cerrahi (p=0.594), dahili-cerrahi (p=0.114) bilimler aras nda anlaml fark bulunmamaktad r. Ankete kat lan 106 birimden 13 ünde (%13.7) (4 TB, 7 DB, 2 CB) doktora e itimi olan e iticiler bulunmaktad r. Bu birimlerin 6 s SB l hastanesinde 7 si ise üniversitededir. c) E itim Kadrolar ve Asistan Bafl na Düflen E itici Say s Üniversite hastanelerinde asistan bafl na düflen e itici (325/309) say s ortancas 0.8 (0.3-8.5) (TB de 0.8 (0.4-8.5), DB de 0.8 (0.4-1.4), CB de 0.8 (0.4-1.8). SB l hastanelerinde (262/685) ortanca 0.4 (0.1-1.3) (TB de 0.4 (0.3-0.5), DB de 0.4 (0.1-1.3), CB de 0.4 (0.1-1) d r. Üniversite hastanelerinde birimlere göre uzman ve ö retim görevlisi say lar Tablo 1 de, Sa l k Bakanl na ba l hastanelerde birimlere göre uzman ve ö retim görevlisi say lar Tablo 2 de belirtilmifltir. 25
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 d) Birimlerin Uzmanl k E itimi Verme Süreleri Birimlerin uzmanl k e itimi verme süresinin ortalamas 20.8, ortancas 18 y ld r. fiekil 1. Birimlerin uzmanl k e itimi verme sürelerinin kurumlara göre da l m. 2. E itim Kadrosunun Özellikleri a) Bilimsel Etkinlikler 26
27 AF L ASYON PROJES
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 Bilimsel etkinlikler aç s ndan üniversite ve SB l hastaneleri aras nda farkl l klar saptanm flt r. Bu farkl l klar, toplam yay n say s (p=0.002), davetli konuflmac say s (p< 0.000), sözel bildiri say s (p=0.001), bildiri ile kat l nan toplant (p=0.005) ve kongre say s (p=0.017), düzenlenen bilimsel etkinlik say s (p=0.005) aç s ndan üniversite lehine anlaml d r (Mann-Whitney U test). 28
AF L ASYON PROJES Son 5 y lda, e itim birimleri taraf ndan önerilen, yürütülen ve bitirilen bilimsel araflt rma projelerinin kurumlara göre da l m flekil 2 de görülmektedir. SB l hastaneleri ve üniversiteler aras nda bilimsel projelerin öneri, yürütme ve bitirilmeleri aç s ndan üniversite lehine anlaml fark bulunmaktad r. (s ras yla p=0.001, p<0.000, p=0.005, t test ) Süreli Yay n Ç karma Araflt rmam za kat lan tüm kurumlar n birer süreli yay n oldu u saptanm flt r. Kitap, Kitap Bölümü Yazma Kitap yazma aç s ndan kurumlar aras nda üniversite lehine anlaml fark bulunmaktad r (p=0.001). Kitap bölümü yazma aç s ndan ise yine üniversite lehine anlaml fark bulunmaktad r (p<0.001). E iticilerin Gözüyle Uzman Kadrosunda Bulunan Kiflilerin Görev Tan m Her iki kurumda da uzman kadrosundaki kifliler hem asistan e itiminde düzenli olarak yer almakta, hem de rutin ifllerde çal flmaktad rlar. Sadece laboratuar ya da klinik hizmetlerde yer almalar nadiren rastlanan bir durumdur. ki kurum aras nda bu üç aç - dan da durum benzer olup, aralar nda istatistiksel aç dan fark bulunmam flt r (fiekil 5). 29
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 Asistan E itimi Asist. E itimi+hizm Sadece Hizmet Tam Süre Çal flma Toplamda tam süre çal flan e itici ortanca de eri 3.0 tür. Üniversiteye ait temel bilimler birimlerinde tam süre çal flan e itici say s 8.4, dahili bilimlerde 9.6, cerrahi bilimlerde ise, 6.0 olarak tespit edilmifltir. SB l hastanelerinde tam süre çal flan e itici ortalamalar temel bilimler için 2.5, dahili bilimler için 1.9, cerrahi bilimler için ise, 4.4 olarak bulunmufltur. Tam süre çal flan e itici say s ortalamalar aç s ndan üniversite ve SB hastaneleri aras ndaki fark anlaml d r (p<0.000, t test). capç Nöbeti Tutma, Poliklinik Viziti Yapma Üniversite Hastanelerinde e iticilerin %60.5 i (s=23), SB l hastanelerinde ise %66.2 si (s=45) icapç nöbeti tutmakta olup; üniversite hastanelerinde e iticilerin %89.5 u (s=34), SB l hastanelerinde de %80.6 s (s=54) poliklinik/laboratuar viziti yapmaktad r. Her iki e itim olana aç s ndan iki kurum aras nda istatistiksel olarak anlaml fark saptanmam flt r. 30
AF L ASYON PROJES E itici Bafl na Düflen Seminer, Ders Say s Toplamda e itici bafl na düflen seminer/ders saati say s ortalama de eri 14.4 olmakla beraber bu de erler normal bir da l m göstermedi inden ortanca dikkate al nd nda bu de erin 3.0 oldu u saptanm flt r. Üniversitede e itici bafl na düflen seminer/ders saati ortalamas 31.1, ortanca de eri 19.0; SB l hastanelerinde bu oranlar s ras yla 5.0 ve 3.0 tür. E itici bafl na düflen seminer-ders saatleri aç s ndan üniversite ve SB l hastaneleri aras ndaki fark üniversite lehine anlaml bulunmufltur (p<0.001, Mann-Whitney U test). Toplamda e itici bafl na düflen asistan say s ortalama 2.6; üniversitede bu oran 1.6, SB l hastanelerinde ise 3.2 dir. ki ortalama aras ndaki fark anlaml de ildir (p=0.092). Yurt d fl nda ortak çal fl lan birimin var olup olmad sorguland nda kurumlar n sadece %16.3 ünün (17/104) böyle bir özelli i oldu u belirlenmifltir. Üniversite ile SB l hastanesi aras ndan yurt d fl nda ortak çal fl lan birim aç s ndan üniversite lehine istatistiksel anlaml fark bulunmaktad r (p= 0.029). 3. E itim Görenler Araflt rmaya kat lan birimlerde mevcut asistan say s toplam 1121 olup, bunun %39.2 si üniversite hastanelerinde, %60.8 i ise SB l hastanelerinde bulunmaktad r. Üniversite hastanelerinde birim bafl na düflen asistan say s 11.9, SB l hastanelerinde ise 10.2 dir. Üniversite hastanelerinde birim bafl na düflen yabanc uyruklu asistan say - s ortalama 0.97 dir. Afiliasyonla ilgili olarak, rotasyona gelen asistan say s y ll k olarak, birim bafl na ortalama 5.6 d r. Üniversitelerde bu oran 6.1, SB l nda ise 5.3 tür. ki ortalama aras ndaki fark anlaml de ildir (p=0.345, Mann-Whitney U test). 31
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 Araflt rmam zda yandal e itimi yapmakta olan asistan say s na iliflkin bilgi veren birimler asistanlar n n ç hastal klar (s=32), Çocuk Sa l ve hastal klar (s=16) ve Farmakoloji (s=1) bölümlerinde yandal e itimi yap lmakta oldu unu bildirmifltir. Asistanlarla ilgili sorular n yer ald bölümde, yüksek lisans e itimi alan var m? sorusuna toplamda %11.5 (12/104) birim taraf ndan evet fleklinde yan tlanm fl olup, bu birimlerin 10 u üniversiteden, 2 si ise SB l hastanesinden (Haydarpafla Numune EAH Nöroloji Klini i) bildirilmifltir. ki kurum aras ndaki bu say sal fark istatistiksel olarak anlaml d r (p<0.000, Fisher s exact test). Bu veriye göre Haydarpafla Numune EAH Nöroloji klini inde 6 kifli yüksek lisans e itimi almaktad r. Üniversitede yüksek lisans e itimi almakta olan asistanlar n bildirildi i bölümler: Fizyoloji (s=1), ç Hastal klar e (s=1), Farmakoloji (s=2), Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon (s=2), Halk Sa l (s=1), Nöroloji (s=1), Biyokimya (s=1), Mikrobiyoloji (s=1) dir. Sa l k Bakanl hastanelerinde doktora e itimi alan asistan bulunmamaktad r. Üniversitede ise toplam 13 birimde doktora e itimi alan asistan bildirilmifltir. Birimlerde verilen yüksek lisans ve doktora e itimlerinin alanlar ise flöyle özetlenebilir: T bbi Ekolojide T bbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji, Fizyolojide Nörofizyoloji, Hematoloji, Farmakolojide Klinik Farmakoloji, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon da Elektrodiagnostik, Ortopedik Rehabilitasyon, Nörolojik Rehabilitasyon, Elektrodiagnostik, Nörolojide Hareket bozukluklar, Epileptoloji, EEG, EMG. Ortalamalar soruya yan t veren bölümlere göre al nm fl olup, asistanlar n temel, dahili ve cerrahi bölümlere göre da l mlar tablo 13 te özetlenmifltir. 32
AF L ASYON PROJES 4. Yard mc Personel Say s Çal flmaya kat lan kurumlar n bildirdi i toplam hemflire, biyolog, teknisyen, sekreter ve hizmetli say s s ras yla 886, 52, 307, 182, 453 tür. Üniversitede birim bafl na düflen hemflire say s 7.6, biyolog say s 0.8, teknisyen say s 1.8, sekreter say s 2.0, hizmetli say s ise 3.9 dur. SB l hastanelerinde ise bu ortalamalar s ras yla 8.9, 0.3, 3.5, 1.6, 3.0 tür. Temel, dahili ve cerrahi bilimlere göre birim bafl na düflen yard mc personel say s tablo 14 te görülmektedir. Üniversite ve SB l hastanelerindeki e itim birimleri yard mc personel say s aç s ndan de erlendirildi inde hemflire(p=0.813), biyolog (p=0.286), teknisyen (p=0.159), sekreter (p=0.477)hizmetli (p=0.697) say s aç s ndan fark bulunamam flt r. 33
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 5. Uygulanmakta Olan Uzmanl k E itimi Süresi Tüm birimler ele al nd nda uygulanan asistan e itim süresi ortalamas 4.8±0.6 y l, ortanca de eri ise 5 y ld r. 6. E itimde Kullan lan Alt Yap ve Donan m a) E itimde Kullan lan Araç-Gereçler Slayt Makinesi Tepegöz Barkovizyon Toplant Salonu Kütüphane nternet Aboneli i Multimedya TV / Video Bilgisayar Fotokopi Makinesi Süreli Yay n Deney lab Kitap al m 34
AF L ASYON PROJES ki kurum aras nda deney laboratuar (p<0.001), fotokopi makinesi (p=0.001), multimedya (p<0.000), internet dergi aboneli i (p=0.007), tepegöz (p<0.000), slayt makinesi (p=0.002) aç s ndan üniversite lehine anlaml fark bulundu (Ki-kare testi). E iticilerin %45.0 i kurumun fiziki koflullar n n e itim vermek için yeterli oldu unu belirtmifllerdir. b) Hizmet Kapasitesi Çal flmaya kat lan tüm birimlerin sa l k hizmetlerinin de erleri flöyledir: y ll k poliklinik hasta say s ortalamas 27913, ortancas 7523; y ll k acil poliklinik say s ortalamas 8783, ortancas 114; yatak say s ortalama 89.2, ortanca 21.0; acil yatak say s ortalama 2.8, ortanca 0.0; yo un bak m yatak say s ortalamas 3.7, ortanca 0.0; yatak doluluk oran ortalamas 180.7, ortanca 72.5; y ll k yatan hasta say s ortalamas 1302.6, ortancas 303.5; ameliyat masas say s ortalamas 90.2, ortancas 0.0; haftal k ameliyat günü say - s ortancas 11.7, ortancas 0.0; y ll k elektif ameliyat say s ortalamas 862.6, ortancas 0.0; y ll k küçük giriflimsel ifllem say s ortalamas 530.9, ortancas 0.0; y ll k acil ameliyat ortalamas 146.7, ortancas 0.0; y ll k acil giriflimsel ifllem say s ortalamas 160.4, ortancas 0.0; konsültasyonda görülen hasta say s ortalama 389.2, ortanca 0.0; y ll k ölen hasta say s ortalama 32.9, ortanca 2.0; y ll k laboratuara kabul edilen örnek say s ortalama 71160, ortanca 0.0 d r. Hizmet göstergelerinin kurumlara göre da l m Tablo 12 de görülmektedir. 35
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 Biyoteknolojik Alt Yap n n Yeterlili i E iticilerin %36.2 si birimin e itim ve hizmet için, %18.1 i hizmet için, %16.0 s araflt rma ve hizmet için, %11.7 si e itim ve araflt rma için uygun oldu unu belirtirken, %3.2 si sadece e itim, %2.1 i ise sadece araflt rma için uygun oldu unu belirtmifltir. c) E itim Program, Bilimsel Toplant lar ve De erlendirme Birimlerde çekirdek e itim müfredat n n bulunma s kl %79.0, asistan karnesi uygulamas ise %74 olarak bildirilmifltir. Üniversite ve SB l hastaneleri aç s ndan e itim için asgari uygulamalar n belirlenmesi (%89.5) ve yap land r lm fl bir asistan e itim program bulunmas (%86.4) aç s ndan fark yoktur.çekirdek e itim program n n(çep) bulunmas ve asistan karnesinin uygulanmas aç s ndan üniversite lehine istatistiksel anlaml fark bulunmaktad r (s ras yla p=0.048 ve p=0.001). Asistanlar n Birim Yönetiminde Temsil Edilmesi Asistanlar n, kendi birimlerinin yönetiminde temsil edilme s kl toplamda %48.5. ki kurum aras nda asistan temsilcili i aç s ndan anlaml fark bulunmamaktad r. Bar nma Olanaklar Kurumlarda asistanlar için bar nma olanaklar (lojman, misafirhane vb) bulunma s kl toplamda %7.6 olup, iki kurum aras nda bu aç dan fark bulunmamaktad r. 36
AF L ASYON PROJES stifa Eden Asistan Say s Çal flmaya kat lan toplam 11 kurumda son befl y l içinde kurum bafl na düflen istifa eden asistan say s 14 idi. Kat lan toplam 106 birimin 58.4% ünde son 5 y l içinde asistan istifa etti i bildirildi. Bu oran SB l hastaneleri için 55.8% idi ve üniversiteler için 44.6% idi. Her iki kurum tipine ortak son 5 y l içerisinde asistan istifas olan ihtisas dal olarak anestezi ve reanimasyon belirlendi. Üniversite ve SB l aras ndaki bu oran fark anlaml bulundu (p=0.001, Mann-Whitney U test). Tez Asistan tezlerinin tümü biriminizde mi yap l yor? sorusuna toplamda %71.4 olumlu yan t verilmifltir. Birimde yap lmayan tezler aç s ndan kurumlar aras nda fark yoktur. Birim d fl nda yap lan tezlerin %53.3 ü dahiliye ve %43.3 ü ise cerrahi dallara aittir. Temel bilimlerde tezler %90.0 s kl kla birim içinde yap lmaktad r. Asistanlar tezlerini %82.9 s kl kla e itimin 3. y l içinde almaktad r. Çal flma Saatleri Bir asistan n ayda ortalama 39.6 saati (ortanca 20 saat) poliklinikte geçmektedir. Bu de er, asistan bafl na günde ortalama 1.98 saat poliklinik süresine denk gelmektedir. Bu süre üniversitede ortalama 45.5 saat, SB l hastanelerinde ise 36.5 saattir. Aradaki fark anlaml de ildir (p=0.359) lk y l asistan ayda ortalama 6.9 (ortanca 7.0) nöbet tutmaktad r. Üniversitede bu ortalama 6.7 gün, SB l hastanelerinde ise 7.1 gündür. Aradaki fark anlams zd r (p=0.674, test). 37
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 E itime Ayr lan Süre E iticiler taraf ndan asistanlar n teorik e itimine haftada ortalama 4.2 (ortanca 4) ifl saati ayr ld bildirilmifltir. Üniversitede bu 5.3 saat, SB l hastanelerindeyse 3.6 saattir. Aradaki fark anlaml d r (p=0.005, t-test). Asistanlar n pratik e itimine ayr ld belirtilen süre ise haftada ortalama 15.2 saattir. Üniversitede 13.1 saat, SB l hastanelerindeyse 16.4 saattir. Aradaki fark anlaml d r (p=0.365, Mann-Whitney U test). E itim Saatleri Temel Dahili Cerrahi Temel Dahili Cerrahi Bilimsel Toplant lara Kat l ma Destek Asistanlar n ulusal ve uluslar aras bilimsel toplant lara kat l mlar n desteklemek amac yla kurumlarda mali destek sa lanma s kl %64.7, üniversitede bu oran %67.6, SB l - hastanelerinde %63.1; izin düzenleme olana %94.2, üniversitede %94.6, SB l hastanelerinde %93.9; nöbet düzenleme ise %88.1, üniversitede %80.0, SB l hastanelerinde %92.4 tür. ki kurum aras nda mali destek, izin ve nöbet düzenlemeler aç s ndan istatistiksel fark yoktur. 38
AF L ASYON PROJES Uzmanl k E itiminde Birim çi Bilimsel Toplant lar Üniversite ve SB l hastaneleri aras nda araflt rma toplant lar ve asistan dersi uygulamalar aç s ndan istatistiksel fark bulunmakta (s ras yla p<0.000, p=0.011), di er e itim yöntem ve çeflitlerinin uzmanl k e itiminde kullan mlar aç s ndan ise bulunmamaktad r. Uzmanl k E itiminde De erlendirme Genel olarak de erlendirildi inde, e itim verilen kiflilere geribildirim verme s kl %65.3, e itim verilen kiflilerden geribildirim alma s kl %63.4, belli dönemlerde s nav yapma s kl %61.0, s nav sonuçlar n n k dem de ifliminde kullan lmas s kl %11.9, teorik s nav uygulanma s kl %62.5, gözleme dayal yap land r lm fl kinik s nav uygulamas s kl %11.1, uzmanl k jürisinin tümünün bölümün e iticilerinden oluflma s kl %20.6 d r. Kurumlara göre bu oranlar n da l m Tablo 17 de özetlenmifltir. Üniversite ve SB l hastaneleri aras nda, jürilerin tamamen o bölümün ö retim üyelerinden oluflturulmas aç s ndan istatistik olarak üniversite lehine farkl l k vard r (p<0.000). 39
UZMANLIK E T M STANBUL RAPORU / 2007 d) D fl Rotasyonlar E iticilerin %69.6 s (s=1) mevcut t pta uzmanl k tüzü ündeki d fl rotasyonlar n önerilen sürelerle uyguland n belirtmektedir. Üniversitedeki birimlerde bu oran %62.2 (s=23), SB daki birimlerde %73.8 (s=48) (p=0.217) dir. Mevcut t pta uzmanl k e itimi tüzü ü d fl nda (kurul karar ile) alan için gerekli birimlere rotasyon uygulanmas e iticilerin %28.7 si (s=29) taraf ndan bildirilmifltir. Üniversitede bu uygulamalar birimlerin %32.4 (s=12) si, SB l hastanelerinde %26.6 (s=17) s taraf ndan gerçeklefltirilmektedir (p=0.530). Kurum d fl rotasyon birimlerin %43.1 inde (s=44) uygulanmaktad r. Üniversitedeki birimlerin %35.1 i, SB l hastanelerindeki birimlerin %47.7 si taraf ndan uygulanmaktad r (p=0.218). Kurum d fl rotasyonlara asistanlar n gönderildi i kurumlar: 1. Adli T p Kurumu 2. Ankara Üniversitesi Ankara Sanatoryumu 3. stanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü 4. Asistanlar n özel talebi olursa yurt d fl na de iflken sürelerde (1-6 ay) 5. Bak rköy Kad n-do um ve Çocuk Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi 6. Zeynep Kamil Kad n Hastal klar ve Do um E itim ve Araflt rma Hastanesi (Yenido- an Yo un Bak m) 7. Cerrahpafla T p Fakültesi Romatoloji 8. Cerrahpafla T p Fakültesi PET 40