HAVACILIK KURALLARI Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN
İÇERİK Uçakta Bulundurulması Gereken Evraklar
Gerekli dokümanların uçakta bulundurulması ve kontrollerde gösterilmesi gerekir. Bu belgelerin/evrakların eksik olması halinde uçağın uçuşuna izin verilmez. Bu belgelerin/evrakların bulundurulmasından ve kontrollerde gösterilmesinden kaptan pilot sorumludur.
Uçakta bulundurulması ve kontrollerde gösterilmesi gereken evraklar/belgeler şunlardır: Uçuşa Elverişlilik Sertifikası (Airworthiness Certificate) Havayolu işletme Ruhsatı (Air Operator Certificate-AOC) Uçak Tescil Belgesi Sigorta Belgesi Gürültü Sertifikası (Noise Certificate) Telsiz Ruhsatı (Radio Licence) ETOPS Sertifikası RVSM Sertifikası CAT II Sertifikası BRNAV Sertifikası (Area Navigation)
Uçuşa Elverişlilik Sertifikası (Airworthiness Certificate) Uçağın teknik olarak uçuşa elverişli olduğunu gösterir. Her yıl SHGM tarafından yenilenir. Türk Sivil Hava aracı Siciline kayıtlı ya da kaydedilmek üzere getirilmiş olan veya ihraç edilecek Sürekli Uçuşa Elverişlilik ve Bakım Sorumluluğu Yönetmeliği (SHY-M) kapsamına giren hava araçları için uçuşa elverişlilik gözden geçirme işlemi yapılır ve uygun bulunduğu takdirde uçuşa elverişlilik sertifikası düzenlenir.
Havayolu işletme Ruhsatı (Air Operator Certificate-AOC) Havayolunun belirtilen uçak tipleri ile yolcu ve yük taşımaya yetkili olduğunu belirten işletme izin belgesidir. Ülkemizde SHGM tarafından SHY-6A yönetmeliğine göre düzenlenmektedir. SHY-6A ticari hava taşımacılığı yapmak için izin ve işletme ruhsatı almak üzere başvuracak gerçek ve tüzel kişilerde aranacak şartları, izin ve işletme ruhsatı verilmesine ait esasları ve bu işletmelerin faaliyetlerinde uymak zorunda bulunduğu usul ve standartları kapsar.
Uçak Tescil Belgesi Uçağın sahibini ve işleticisini belirtir. Uçak Plakardı (Tescil İşareti) Bir hava aracının Türk sivil hava aracı sayılması için TC ile başlaması zorunlu olan ve devamında üç harften oluşan bir çağrı kodu verilir. TC-JFP, TC-JNB, TC-SKA, TC-SKB,TC-SKC, TC-SKD, TC-SKE, TC-SKF, TC- SKD gibi Türk Sivil Hava aracı Tesciline kayıtlı herhangi bir hava aracını filosuna dâhil etmeyi düşünen işleticilerin çağrı kodu istemi ve bu isteme bağlı olarak SHGM ne yazılı başvuruları halinde çağrı kodunu istenen tarih itibariyle rezerv edilmesi ve tescil işaretlerini almalarını gerekir.
TC-ile başlayıp: "B" harfi ile devam edenler balonları, "H" harfi ile devam edenler helikopterleri, "P" harfi ile devam edenler planörleri, "U" harfi ile devam edenler motorlu, motorsuz çok hafif hava araçlarını kapsamaktadır.
Sigorta Sertifikası Kaza durumuna karşı uçağın, yolcuların ve üçüncü şahısların sigortalandığını gösterir. Uçak tarafından sigorta süresi içerisinde meydana gelecek kazalar sonucu üçüncü şahıslara verilebilecek zararların doğuracağı hukuki sorumluluğu poliçede belirtilen limitlere kadar temin etmektedir.
Gürültü Sertifikası (Noise Certificate) Uçağın kalkış ve iniş koşullarında belli standartlara göre ölçülen gürültü değerlerini gösterir. İlk kuruluş aşamasında veya işletme sertifikası alındıktan sonra mülkiyetine sahip olunacak veya kiralanacak tüm hava araçlarının "ICAO Ek (Annex) 16 bölüm (Chapter) 3" ile öngörülen gürültü limitlerine uygunluğu ve hava araçlarının Bakanlıkça kabul edilen bir tip sertifikasına sahip olması zorunludur. Mevcut hava araçları için yapılacak uygulamalar Bakanlıkça ayrıca genelge ile düzenlenir.
Telsiz Ruhsatı (Radio Licence) Uçaktaki haberleşme cihazları ile seyrüsefer (navigasyon) aletlerinin izin verilen frekanslarını ve tiplerini belirten sertifikadır. Uçuş ekibinden en az birinin, geçerli bir telsiz (radyo) operatörü sertifikasına sahip bulunması gereklidir.
ETOPS Sertifikası (İki motorlu uçaklar için uzatılmış menzilli operasyon onayı) Çağın teknik ve işletme yönünden, tek motorla emniyetli olarak 90/120/180 dakika süreyle uçabileceğini gösteren sertifikadır. Günümüzde ekonomik 2 motorlu yolcu uçakları, 120 dakikalık ETOPS izni çerçevesinde, okyanus aşırı uçuşlarda, ya da, kara üzerinde olsa dahi uygun acil ve ana yedek hava alanlarının tek motor uçuş rejimi ile 2 saatlik bir yarıçap içinde bulunabildiği, varış meydanlarına tarifeli ya da tarifesiz direkt uçuşlar yapabildikleri görülmektedir.
RVSM Sertifikası (Reduced Vertical Seperation Minimum) (İlgili uçak/uçuş için geçerli ise) Uçakların 2000 feet yerine 1000 feet lik dikey ayırımlarla belli hava sahalarında uçmaları ile ilgili koşulları yerine getirdiğini gösteren sertifikadır. Metrik cinsten ifade edilirse yaklaşık olarak RVSM hava sahalarında 8.900 ile 12.500 metre arasında yine yaklaşık olarak 600 metre yerine 300 metrelik ayırma yapılmaktadır. Bu sayede RVSM hava sahalarında uçabilen hava taşıtı sayısı güvenli bir şekilde arttırılabilir.
Eğer uçak RVSM şartlarını taşımıyorsa ve uçuş anında kaybetmiş ise, tırmanarak ve alçalarak RVSM hava sahasından çıkmalı veya hava trafik kontrolörüne durumu ileterek özel muafiyet talep etmelidir. Buna ek olarak, havayolu şirketleri ülkenin Sivil Havacılık Yetkili Kurumu'ndan RVSM havasından operasyon yapabilmesi için yetki belgesi alması gerekir.
CAT II Sertifikası Uçakların belirli dikey (100 feet) ve yatay (350 metre) görüş koşullarında aletle iniş-kalkış yapmaları ile ilgili koşulları sağladığını gösteren sertifikadır. ILS (INSTRUMENT LANDING SYSTEM) - MLS (MICROWAVE LANDING SYSTEM) A. 200 fitin altında, ancak 100 fitin altında olmayan DH ve B. 300 m'den az olmayan RVR DH (Decision Height) (Karar Yüksekliği) RVR (Runway Visual Range)(Pist Görüş Mesafesi)
BRNAV Sertifikası: (Basic Area Navigation) Belirli uçuş koridorlarında uçakların yatay olarak birbirlerinden belirtilen mesafelerde kalabildiklerini gösteren sertifikadır.
UÇAKTA BULUNDURULMASI GEREKEN DİĞER EVRAKLAR Uçuş ekibi lisans ve sertifikaları (geçerli pilot lisansları v.b.) İşletme el kitabı veya gerekli bölümleri Uçuş bölgesinin haritaları Hava seyrüsefer haritaları Haberleşme cihazları ve seyrüsefer kolaylıkları frekans cetvelleri Normal ve acil durum (emergency) kullanma kontrol listesi Uçuş harekâtı için gerekli diğer teçhizat ve bilgi
UÇAKTA BULUNDURULMASI GEREKEN DİĞER EVRAKLAR Bakım Yönetimi El Kitabı Bakım Program(lar)ı Filoda bulunan tüm uçaklar için Ağırlık ve Denge Formları Güvenlik Planı Bir arada veya ayrı ayrı Teknik ve Uçuş Defter Sayfaları Diğer dokümanlar Güncel üretici firma dokümanları
İlgili otorite aşağıda isimleri yer alan el kitaplarını ve dokümanları yönetmelikler çerçevesinde usul ve esaslara uygun olarak inceler. Bu dokümanlar: İşletme El Kitabı Bölüm A, B, C ve D ile işletmenin isteğine bağlı olarak Kalite El Kitabı, Yer İşletme El Kitabı, Kabin Ekibi El kitabı, Kabin Ekibi Eğitimi El Kitabı, Kaza Önleme ve Uçuş Emniyet El Kitabı, Filodaki her bir tip hava araç(lar)ı için ayrı olarak hazırlanmış Asgari Teçhizat Listeleri.
KAYNAKLAR SHGM Resmi Web Site RNAV VİKİPEDİ Modül 10 Aviation Legislation Regulations Commission Regulations (EU) No 965/2012, Official Journal of the European Union, Ekim 2012. www.airporthaber.com
Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle Öğr.Gör. Gülaçtı ŞEN İstanbul Aydın Üniversitesi Sivil Hava Ulaştırma İşletmeciliği Bölümü