Eğitimde Kuram ve Uygulama 2008, 4 (1):159-174 Journal of Theory and Practice in Education Makaleler/Articles ISSN: 1304-9496 (ÖZET) A DESCRIPTION OF TURKISH-ENGLISH PHONOLOGY FOR TEACHING ENGLISH IN TURKEY 1 TÜRKİYE DE İNGİLİZCE ÖĞRETİMİ İÇİN TÜRK-İNGİLİZCESİNİN SESLETİMİNİN TANIMLANMASI Mehmet ÇELİK 2 ÖZ İngilizcenin uluslararası bir dil olarak kullanımı kaçınılmaz olarak İngilizce ile bu dili kullananların bririnci dilleri arasında bir karışımı ortaya çıkarmıştır. Bu temasın önemli sonuçlarından biri iki dilin fonemik özelliklerini içeren bir sistem oluşmasıdır ki bu Türk-İngilizce sesbilimidir (sesletimidir). Bu makalenin amacı Türk İnglizce öğretmenlerine test ve öğretim amaçlarına yönelik gerçekçi ve aynı zamanda anlaşılır bir telafuz sunmaktır. Bu amaçla iki dilli bireyler, öğretmen eğiticileri ve ileri seviyede ingilizce öğrencilerinden elde edilen verilerden yararlanılmıştır. Alanyazında öğrencilerden ana dil normlarında ikinci dil telafuzu beklemenin gerçekçi olmaması yönünde yer alan kuvvetli gerekçeler göz önünde bulundurularak, metodolojik olarak gereken, İngilizce yi ana dil olarak kullanmayan söylem katılımcıları içeren bağlamların yanısıra öğrencinin dilsel birikimini tanıyan bir yaklaşımın veya yapının dikkate alınmasıdır. Önerilen model, İngilizce öğrenenlerin uluslararası platformda başarılı bir şekilde iletişim kurmalarına yönelik indirgenmiş fakat anlaşılır bir ses sistemi içermektedir. Bu makale Standart İngiliz İngilizcesi nin toplam 23 foneminden 8 tanesinin çıkartılması sonucu ortaya çıkan Türk İngilizce sesletiminin tarifini ortaya koymaktadır. Telaffuz öğretmenleri önerilen telaffuz yapısından etkili, uygulanabilir ve gerçekçi öğretim amaçları için faydalanabilirler. Anahtar Kelimeler: uluslararası iletişim, anlaşılabilirlik, ikidilli sesletim, Türk İngilizcesi, ölçme GİRİŞ Yabancı dil öğretiminde telaffuz uzun yıllar boyu önemli bir yer işgal etmiştir. İletişimsel dil öğretimi yaklaşımının kabul edilmesinden bu yana, anlam aktarımının temel özellik kabul edilmesi ile, telaffuz geri plana atılmakla birlikte, kaydadeğer bir öğrenci ve kullanıcı öbeği tarafından telaffuz, şikayet konusu yapılmıştır (Canagarajah, 1999). İkinci dil ediniminin son yıllarda ortaya koyduğu sonuçlardan biri, öğrenenlerin mükemmelliğe ulaşamayacakları tek alanın telaffuz olduğudur (Marinova-Todd, Marshall, and Snow, 2000). Bu sonuç müfredat hedefleri tarif edilirken, daha gerçekçi hedeflerin koyulması geregini ortaya çıkarmıştır. Bu anlamda mevcut çalışma McKay ın (202:41) isteğine cevap vermektedir: İngilizcenin uluslararası öğretimi araştırmacı ve eğitimcilerin hedefleri tespit ederken, öğrenenlerin kendi kullandıkları alanlarda ihtiyaçlarını dikkatlice incelemelerini gerekli 1 Bu makale 26-28 Mayıs 2005 tarihinde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi tarafından düzenlenen 4. Uluslar arası ELT Konferansı nda sunulan Bilingual Phonology as a Basis for Teaching Pronunciation başlıklı bildirinin genişletilmiş halidir. 2 Hacettepe Üniversitesi, İngiliz Dili Eğitimi Bölümü. E-posta: mcelik@hacettepe.edu.tr Çanakkale Onsekiz Mart University, Faculty of Education. All rights reserved. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi. Bütün hakları saklıdır.
A Description of Turkish-English Phonology for Teaching English in Turkey kılmaktadır. Benzer talepler başkaları tarafından da dile getitilmiştir (Alptekin, 2002; Jenkins, 2000). Bu gözlemlerin ışığında, Türkçe-İngilizce ikidillilerin özellikleri dikkate alınarak bir model önerilebilir, ve bu model hem öğrencilerin hem de ikidillilerin kullanım startejilerinden çıkarılabilir. Çalışma bu haliyle yerel bir sorunu incelemekle beraber, diğer ikidilli ortamlarda İngilizce kullanımındaki telaffuz hedeflerini belirlemekte bir örnek teşkil edebilir. Çalışma önce, iletişimsel dil öğretiminin telaffuza bakışını, sonra ana dil hedeflerinin ikinci dil öğrenim hedefleri üzerinde bir baskı aracı olmaması gerektirdiğini ortaya koyar. Üçüncü olarak, Türkçe-İngilizce ikidillilerin telaffuzda kullandıkları stratejileri ortaya koyarak, en sonunda Standart İngiliz İngilizcesi ile Genel Amerikan İngilizcesi dikkate alınarak, azaltılmış ancak daha gerçekçi ve öğretilebilir İngilizce sesletim düzeni sunar. SESLETİM VE İLETİŞİMSEL DİK ÖĞRETİMİ İletişimsel yeti kavramını ilk olarak Dell Hymes ileri sürmiş, ve bunu sadece dil kurallarını kullanarak doğru cümleler kurmak değil aynı zamanda bu cümlelerin uygun kullanımı olarak tarif etmiştir. Dil yetisinin bu şekildeki tasviri yabancı dil öğretmenleri tarafından daha cazip bulunmuştur çünkü bu yaklaşım çağımız öğrenci istek ve arzularını da karşılayan bir anlayıştır. Bu yaklaşımdan yola çıkarak, Canale and Swain (1980) ve Canale (1983), adına İletişimsel Dil Öğretimi (İDÖ) dedikleri bir yaklaşım ortaya atmışlar ve bu anlayış günümüzde de hala etkisini azaltmadan sürdürmektedir. Başlangıçta anadil tabanlı sesletim hedeflerini kabul eden bu anlayış, yabancı dil öğrencilerinin mükemmel telaffuza sahip olma ve hedef dil kültürüne iyi hakim olması gerekitiğini savunageldi (Alptekin 2002:58). İDÖ, bütün dünyada uygulanmaya başladıkça ve zorluklar belirmeye başlayınca, hedef dil amaçlarında yumuşama gereği ortaya çıktı çünkü anadil sesletim düzenini tamamen kazanmak imkansızdı ve İDÖ nün temel aldığı ideal konuşmacı kavram olarak içi boş bir beklentiydi (Alptekin 2002; McKay 2002; Jenkins 2000). Ayrıca, son zamanlardaki çalışma anlayışı İngilizcenin tekil değil çoğul varlığını vurgulamakta ve yabancı dil için hangi İngilizcenin seçilmesi tartışması artmaktadır. Bir çok araştırmacı (McKay, 2002; Nihalani, 1997 vb.) dil proğram ve hedeflerinin çizilmesinde yerel ve uluslararası şartların ve ihtiyaçların önemli bir role sahip olduğunu kaydetmişlerdir. Mevcut çalışma, hem Niahalani (1997) hem de Jenkins (2002) den esinlenmiş ve bunları Türk-İngilizcesindeki sesletim modelini ortaya çıkarmada örnek almıştır. Bu model, İngilizce öğrenenlerin ve ikidilli Türklerin kullanım stratejilerine dayanmış olup hem anadili İngilizce olanlarla hem de olmayanlarla iletişimde anlaşılabilirliği asgari hedef olarak seçmiştir. Bu bakımdan, önerilen model Singapur ve Hindistan İngilizcesi ile benzerlik taşımaktadır. Eğitimde Kuram ve Uygulama / Journal of Theory and Practice in Education
Mehmet Çelik Egitimde Kuram ve Uygulama Journal of Theory and Practice in Education 2008, 4 (1):159-174 YÖNTEM Bu çalışmadaki katılımcılar Türkçe-İngilizce ikidilliler, öğretmen adayları, ve ileri düzeyde İngilizce öğrenenlerdir. Veri toplamada kullanılan araçlar görüşme, okuma, bilgiye dayalı kararlardır. Okuma için kullanılan kelimeler Ek-1 de sunulmuştur. İncelemelerin sonuçları, üç stratejinin öne çıktığını ortaya koymaktadır: 1) Amerikan ve İngiliz İngilizcesindeki farklılıkları serbestçe kullanmak, 2) İngilizce ve Türkçedeki benzer sesleri birleştirmek, ve 3) bilinmedik durumlarda İngilizce kelimenin yazılış halinden yola çıkarak Türkçeye dayanan bir telaffuz üretmek. SONUÇLAR Amerikan ve İngiliz İngilizcesindeki farklılıkları serbestçe kullanmak Tablo 1 ve 2 de, bazı İngilizce kelimelerin Türk öğrenci ve ikidilliler tarafından nasıl kullanıldığını göreceksiniz. Veriler göstermektedir ki katılımcılar bazen Amerikan bazen de İngiliz İngilizcesinin sesletim özelliklerini kullanmaktadırlar. Tablo 1: Free Variation between GA /r/ and the Absence of it in RP. 3 Examples RP GA TE car /ka:/ /ka:r/ /ka:r/ before /bi"fo:/ /bi"fo:r/ /bi"fo:r/ Turkish /"t3:kis/ /"t3:rkis/ /"t3:rkis/ Tablo 2: Free Variation between RP /@U/ and GA /ou/ Examples RP GA TE go /g@u/ /gou/ /gou/ so /s@u/ /sou/ /sou/ gold /g@uld/ /gould/ /gould/ goal /g@ul/ /goul/ /goul/ post /p@ust/ /poust/ /poust/ İngilizce ve Türkçedeki benzer sesleri birleştirmek Bu stratejide ise katılımcılar, İngilizcedeki farklı sesleri birleştirerek Türkçedekine benzetmektir. Tablo 3: /e/ and /{/ are Collapsed to Produce /e/ Examples Phonemically Different TE for both man vs. men /m{n/ vs. /men/ /men/ bad vs. bed /b{d/ vs. /bed/ /bed/ marry vs. merry /"m{ri/ vs. /"meri/ /"meri/ 3 The phonetic transcriptions given are all taken from Oxford Advanced Learner s Dictionary, 2000. Çanakkale Onsekiz Mart University, Faculty of Education. All rights reserved. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi. Bütün hakları saklıdır.
A Description of Turkish-English Phonology for Teaching English in Turkey İngilizce kelimenin yazılışından bir telaffuz üretmek Bu strateji, telaffuzun bilinmediği durumlarda, İngilizce yazılışa bakarak bir telaffuz ortaya çıkarır. Table 4: Generalization of Pronunciation on the Basis of Turkish Orthography Examples RP GA TE /@/ becomes /o/ /@/ becomes /A/ /i:/ becomes /e/ possess upward predispose methods downward prefix TARTIŞMA Bu çalışma ile doğrudan ilgisi olan Niahalani (1999), İngilizcenin ana dil olarak kullanıldığı, sonradan anadil özelliği kazanmış olduğu ve yabancı dil olarak öğretildiği varyasyonları karşılaştırmış ve belli sonuçlara varmıştır. Yani, İngiliz (RP) ve İskoç İngilizcesinden (SE) örnekler almış, ayrıca Singapur (SSE) ve Hindistan İngilizcesinden (EIE) ve en sonra Japon İngilizcesinden (JE) örnekler almış ve bunları bazı ünlü sesler bakımından karşılaştırmıştır. Tablo 5 teki sonuçlara göre, Japonlar ancak 5 ünlüyü anlamlı bir şekilde ayrıştırarak kullanabilmektedirler. Halbuki bu ünlüler Standart İngilizcede 10 ünlü ile karşılanmaktadır ki bu da yarı yarıya bir azalma demektir. Table 5: Vowels in Varieties of English: Modified from Paroo Nihalani (1997) Examples SSE EIE JE SE RP TE bead /bi:d/ i i: bid /bid/ i i i I I i bed /bed/ e e e bad /b{d/ E E { e bard /ba:d/ A A A: bud/ bvd/ A a V V A pot /pqt/ Q port /po:t/ O O O O O o pull /pul/ U pool /pu:l/ u u u u u U Tablo 5 aynı zamanda yukarıda sıralanan stratejilerin sonuçlarını ortaya koyarak Türk İngilizcesindeki ünlülerin sınıflandırmasını göstermektedir. Türk İngilizcesi de diğer İngilizce çeşitleri gibi Standart İngilizceden (RP) çok daha dar kapsamlı ve azaltılmış bir ünlü düzenine sahiptir. Bu bakımdan Türk İngilizcesi diğer İngilizcelerden pek fark arzetmemektedir. Eğitimde Kuram ve Uygulama / Journal of Theory and Practice in Education
Mehmet Çelik Egitimde Kuram ve Uygulama Journal of Theory and Practice in Education 2008, 4 (1):159-174 Tablo 6 ise, Amerikan ve İngiliz İngilizcesinde bulunan bütün ünlülerin Türk İngilizcesinde nasıl bir değişikliğe uğradığını göstermektedir. Toplam 23 ünlüden sadece 15 i Türk İngilizcesinde telaffuz edilebilmekte bu da 8 ünlünün azalması olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu manzara karşısında eğitim proğramı tasarlayıcıları ve öğretmenlerin, ikidilli kullanıcıların bile bu kadar azaltmaya gittiği bir sesletim sistemi karşısında, öğretme ve ölçme hedeflerini buna bakarak yeniden düzenlemeleri kaçınılmazdır. Aksi takdirde, harcanan emek, malzeme ve para ile birlikte başarısızlığın, hem öğretmen hem öğrencide, faturası ağır ve fakat gereksiz olacaktır. Table 6: Vowels and Diphthongs of RP and GA vs. Turkish English No Examples RP/GA Turkish-English 1 see i: 2 happy i i 3 sit I 4 ten e 5 cat { e 6 father A: 7 got Q A 8 cup V 9 saw O: o 10 put U 11 actual u U 12 too u: 13 fur 3: / 3: r 3:r 14 the @ @ 15 say ei ei 16 go (RP) @U 17 go (GA) ou ou 18 my ai ai 19 boy OI OI 20 now au au 21 near I@(r) / Ir I@r 22 hair e@(r) / er e@r 23 pure pju@(r) / pjur pjur SONUÇ İngilizce, iç çember dışında kalan dış ve geniş çember ülkelerinde potensiyel kullanıcılara yaygın bir şekilde öğretilmeye ve bunlar tarafından kullanılmaya başlandığı için İngilizce yi anadil olarak kullanan tek dilli insanlar müfredat hazırlama ve dünyanın genelinde İngilizcenin standart kullanımı konularında kontrollerini kaybetmiş gözükmektedirler. Bu iki temel nedenden kaynaklanmaktadır: Çanakkale Onsekiz Mart University, Faculty of Education. All rights reserved. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi. Bütün hakları saklıdır.
A Description of Turkish-English Phonology for Teaching English in Turkey İlk neden, en güncel yaklaşımlardan birinin tatmin edici ve pratik olmaması, diğer bir deyişle, İletişimsel Yaklaşım normlarının dayatıcı olmasıdır. İkinci ise, İngilizceyi yabancı ya da ikinci dil olarak kullanan bireylerin kendi dilsel ve kültürel değerlerini yansıtmak için konuştukları dili sahiplenerek çeşitli bağlamlarda şekillendirmeleridir. Bu iki gelişme, araştırmacıları sadece anadili İngilizce olmayan yabancı dil/ikinci dil kullanıcılarından kaynaklanan farklı İngilizcelerin kendine özgü sesletimlerini tanımlama ihtiyacında bırakmakla kalmayıp, aynı zamanda hem İngilizcenin öz sesbilimsel özelliklerini taşıyan hem de kendine has bir sesbilime göre tasarlanmış, bir İngilizce öğretme modelini oluşturma ihtiyacına da itmiştir. Bu çalışma Türk İngilizce kullanıcıları tarafından benimsenmiş olan üç stratejiye dayanan Türk İngilizcesinin sesbilimsel sistemini göstermeyi amaçlamıştır. Kullanılan stratejiler arasında: 1) İngiliz ve Amerikan İngilizcelerinin farklı biçimlerinden yararlanmak, 2) İngilizce ve Türkçe arasındaki benzer sesletim özelliklerinden, 3) İngilizce ve Türkçe nin sesletim özellikleri arasındaki benzerliklerin algılanmasından kaynaklanarak benzer seslerin birleştirilmesi, ve 4) Yazılı bir sembolün doğru telafuzunu bilmedikleri zaman son çare olarak Türkçe telafuz edilmesi. KAYNAKÇA Alptekin, C. (2002) Towards intercultural communicative competence in ELT. English Language Teaching Journal, 56 (1): 57-64. Brown, A. (1989) Models, standards, target/goals and norms in pronunciation teaching. World Englishes, 8 (2): 193-200. Crystal, D. (1998) English as a Global Language. Cambridge: Cambridge University Press. Canagarajah, A. S. (1999) Resisting Linguistic Imperialism: Imperialism in English Language Teaching. Oxford: Oxford University Press. Canale, M. and Swain, M. (1980) Theoretical bases of communicative approaches to second language teaching and testing. Applied Linguistics, 1, 1-47. Canale, M. (1983) From communicative competence to communicative language pedagogy. In J. C. Richards and R. W. Schmidt (Eds.) Language and Communication (pp. 2-27). London: Longman. Hymes, D. (1972) On communicative competence. In. J.B. Pride, and J. Holmes (Eds.) Sociolinguistics (pp. 269-2939). Harmondsworth: Penguin. Jenkins, J. (2000) The Phonology of English as an International Language: New Models, New Norms, New Goals. Oxford: Oxford University Press. Eğitimde Kuram ve Uygulama / Journal of Theory and Practice in Education
Mehmet Çelik Egitimde Kuram ve Uygulama Journal of Theory and Practice in Education 2008, 4 (1):159-174 Jenkins, J. (2002) A sociolinguistic based, empirically researched pronunciation syllabus for English as an International Language. Applied Linguistics, 23 (1): 83-103. Lewis, G.L. Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press. Marinova-Todd, S.H., Marshall, D.B. and Snow, C. E. (2000) Three misconceptions about age and L2 learning. TESOL Quarterly, 34/1: 10-34. McKay, S. L. (2002) Teaching English as an International Language: Rethinking Goals and Approaches. Oxford: Oxford University Press. Nihalani, P. (1999) Vowel phonology of Asian Englishes: towards a characterization of International English. Paper presented at the 14th International Congress of Phonetic Sciences (ICPhS) in San Francisco in 1999: 97-100. Oxford Advanced Learner s Dictionary of Current English, 2000 (6 th Ed.). Oxford: Oxford University Press. Shibles, W. (1995) Received Pronunciation and Realphonetik. World Englishes, 14 (3): 357-376. Smith, L. E. and Rafiqzad, Khalillullah (1983) English for cross-cultural communication: the question of intelligibility. In L. E. Smith (Ed.), Readings in English as an International Language (pp. 59-68). Oxford: Pergamon Press. Yasukata, Y. (2001) World Englishes in 2000 and beyond. World Englishes, 20 (2): 119-131. Van der Walt, C. (2000) The international comprehensibility of varieties of South African English. World Englishes, 19 (2): 139-153. Çanakkale Onsekiz Mart University, Faculty of Education. All rights reserved. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi. Bütün hakları saklıdır.
A Description of Turkish-English Phonology for Teaching English in Turkey EK: Okuma Alıştırmasında Kullanılan Sözcüklerin Listesi car lot merry moving downward pull put before lottery three prevent predispose pool actual Turkish pure thank but prefix see too go cure think come bead happy fur so sure this car bid sit the gold man there part bed ten say goal men them hair bad cat my post bad have possess bard father boy got bed very method bud cup now pot marry several upward port saw near Eğitimde Kuram ve Uygulama / Journal of Theory and Practice in Education