D I S C I M U S İDARE HUKUKU Konu Anlatımlı Örnekler Yorumlar Uyarılar Pratik Bilgiler Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları KPSS ve kurum sınavları için özgün soru ve konu anlatımından oluşan TEK KİTAP Müfettişlik Uzmanlık Denetmenlik Banka Sınavları Gelir Uzmanlığı Vergi Müfettişliği Hakimlik
Komisyon İDARE HUKUKU ISBN 978-605-318-004-3 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2014, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 4. Baskı: Aralık 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EROĞLU Dizgi-Grafik Tasarım: Ayşe Nur KUTLU Kapak Tasarımı: Gürsel AVCI Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle / ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet:www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU Bu kitap, KPSS başta olmak üzere, ÖSYM tarafından hazırlanan diğer iş sınavları ve ayrıca kurumların kendi açtıkları sınavlarda siz değerli arkadaşlarımıza anlaşılabilir ve sade bir kaynak oluşturmak amacı ile hazırlanmıştır. Kitapta konular detayları ile ele alınmış, teorik çerçeve net bir şekilde çizilmiş ve pratiğe ilişkin çok sayıda örnek verilmiştir. Anlatılan konuların zihinde somutlaşması için günlük olaylara değinilmiş ve her bölümün içinde başta KPSS olmak üzere adli - idari yargı hakimlik sınavı ve kurum sınavlarında çıkmış sorular ve cevaplı testler konularak konuların pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Her ne kadar son yıllarda hukuk dersleri ile ilgili olarak sınav sisteminde her hangi bir değişiklik yapılmamış olsa dahi, özellikle mevzuatın değişmesiyle ve 2010 anayasa değişiklikleri ile birlikte hukuk alanında bir çok yenilik yapılmış ve bu yeniliklere de kitap içerisinde olabildiğince yer verilmeye çalışılmıştır. Kitap içerisinde derslerde öğrencilerde gördüğümüz temel yanlışlar özellikle vurgulanarak sorular üzerinde bu yanlışlara düşmemeleri ve bu ayrıntılara geldiklerinde zihinlerinin açık kalmasını sağlamak için özgün bir takım uyarılar ve hoca notlarına da yer verilmiştir. Kitabın ümit edilen amacına ulaşması ve öğrenci arkadaşlarımıza fayda sağlanması amacı ile yapacağınız öneri, eleştiri ya da takdirinizi pegem@pegem.net aracılığıyla bizimle paylaşmanız bize ışık tutacaktır. Elinizde bulunan bu kitabın ortaya çıkmasında en büyük paya sahip olan Suat DÜZ başta olmak üzere tüm Pegem ailesine, dizgi aşamasında vaktini ve emeğini esirgemeyen değerli dizgi ekibimiz ve dizgicimiz Ayşe Nur KUTLU ya, teşekkürlerimizi sunarız.
İÇİNDEKİLER 1. KISIM İDARE HUKUKU 1. BÖLÜM İdare Hukukuna Giriş İDARE HUKUKUNUN KONUSU...3 İDARE HUKUKUNUN UYGULAMA ALANININ BELİRLENMESİ...4 I. Yapısal (Organik) Anlamda İdare...4 II. Fonksiyonel Anlamda İdare...6 İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ...9 TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARESİNİN GÖREVLERİ...10 İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI...10 2. BÖLÜM İdare Hukukuna İlişkin Anayasal İlkeler I. HUKUK DEVLETİ İLKESİ...17 II. MERKEZDEN VE YERİNDEN YÖNETİM...20 1. Merkezden Yönetim...20 2. Yerinden yönetim...21 3. Merkezden ve Yerinden Yönetimin Yarar ve Sakıncaları...23 III. İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ...24 A. Hiyerarşi...25 B. İdari Vesayet...29 IV. KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ...33 V. İDARE HUKUKUNUN ANAYASAL TEMELLERİ...38 3. BÖLÜM İdari İşlemler TEK YANLI İDARİ İŞLEMLER...43 A. Düzenleyici İdari İşlemler...43 B. Bireysel İdari İşlemler (İdari Kararlar)...44 İKİ YANLI İDARİ İŞLEMLER (SÖZLEŞMELER)...64 A. İdari Sözleşmeler...64 B. İdarenin Özel Hukuk Sözleşmeleri: Kamu İhaleleri...68 4. BÖLÜM İdarenin Yetkileri I. DÜZENLEME YETKİSİ...81 II. ÖRGÜTLENME YETKİSİ...82 III. YAPTIRIM UYGULAMA YETKİSİ...84
PEGEM AKADEMİ vi 1. İdari Cezalar...84 2. İdari İcra (Re sen İcra)...85 IV. İDARENİN MAL EDİNME YETKİSİ...88 A. Kamulaştırma...88 B. Kamulaştırmasız El Atma...95 C. Geçici İşgal...96 D. Acele Kamulaştırma...96 E. Devletleştirme...97 F. İstimval...97 Çözümlü Test...99 Çözümler...103 Cevaplı Test...107 5. BÖLÜM Kolluk Faaliyetleri I. KAMU DÜZENİNİN UNSURLARI...113 II. KOLLUK TÜRLERİ...114 III. GENEL İDARİ KOLLUK-ÖZEL İDARİ KOLLUK...116 1. Genel İdari Kolluk...117 2. Özel İdari Kolluk...117 IV. KOLLUKTA USULLER...119 6. BÖLÜM Kamu Hizmetleri I. GENEL OLARAK...121 II. KAMU HİZMETLERİNİN GENEL İLKELERİ...121 III. KAMU HİZMETİNİN TÜRLERİ...123 IV. KAMU HİZMETİNİN GÖRÜLME USULLERİ...125 7. BÖLÜM Kamu Malları I. KAMU MALLARI İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR...127 II. KAMU MALLARININ TÜRLERİ...128 III. OLUŞUM TARZLARINA GÖRE KAMU MALLARI...129 IV. NAKLEDİLEBİLMELERİNE GÖRE KAMU MALLARI...129 V. KAMU MALLARININ HUKUKSAL REJİMİ...129 1- Kamu Mallarının Devir ve Ferağ Edilmezliği...129 2- Kamu Mallarının Kamulaştırılamazlığı...130 3- Kamu Mallarının Haczedilmezliği...130 4- Kamu Mallarının Zamanaşımı ile Kazanılmazlığı...130 5- Kamu Mallarının Tapuya Tescil Edilmezliği...131 6- Kamu Mallarının Özel Olarak Korunması...131 VI. KAMU MALI NİTELİĞİNİN KALKMASI, KALDIRILMASI...132 VII. KAMUNUN ÖZEL MALLARI...132
vii PEGEM AKADEMİ 8. BÖLÜM İdarenin Mali Sorumluluğu İdarenin Mali Sorumluluğu...133 A- İdarenin Kusurlu Sorumluluğu...134 B- İdarenin Kusursuz Sorumluluğu...137 C- İdarenin Mali Sorumluluğunun Koşulları...139 D- İdari Sorumluluğun Kalkması ya da Azalması...140 9. BÖLÜM Kamu Personeli (Devlet Memurları) A. KAMU GÖREVLİSİ TÜRLERİ...141 a. Memur...142 b. Sözleşmeli Personel...142 c. Geçici Personel...142 d. İşçiler...142 B. DEVLET MEMURLARI KANUNUNA GÖRE MEMURLUK MESLEĞİ...142 a. Sınıflandırma İlkesi...143 b. Kariyer İlkesi...143 c. Liyakat İlkesi...144 C. MEMURLUĞA GİRİŞ...144 D. MEMURLUĞA ALINMA...146 E. MEMURİYETTE ADAYLIK...147 F. MEMURLUĞA ATANMA...147 G. GÖREVE BAŞLAMA...147 H. MEMURLARIN TÂBİ OLDUĞU YÜKÜMLÜLÜKLER VE YASAKLAR...148 a. Memurların sorumlulukları:...148 b. Memurlara yasak olan davranışlar:...148 I. MEMURLARIN HAK VE AYRICALIKLARI...148 a. Güvenlik Hakkı...149 b. Hizmet Hakkı...149 c. Terfi Hakkı...149 d. İzin Hakkı...150 e. Mali Haklar...153 J. MEMURLAR HAKKINDA DİSİPLİN SORUŞTURMASI...154 K. DİSİPLİN CEZASI VERMEYE YETKİLİ AMİR VE KURULLAR...157 L. GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA...158 M. MEMURLUĞUN SONA ERMESİ...159 1. Çekilme (İstifa)...159 2. Çekilmiş (Müstafi) Sayılma...160 3. Koşullarda Eksiklik...160 4. Bağdaşmazlık...160 5. Ölüm...160
PEGEM AKADEMİ viii 6. Emeklilik...161 N. MEMURLAR HAKKINDA DİSİPLİN KOVUŞTURMASI (MEMUR YARGILAMASI)...161 a. Soruşturma İzni...161 b. Ön İnceleme...162 c. Soruşturma İzni...163 d. İtiraz...163 e. Soruşturma Evresi...164 f. Yetkili Mahkeme...164 O. KAMU GÖREVLİLERİ ETİK KURULU...165 2. KISIM TÜRKİYE NİN İDARİ TEŞKİLAT YAPISI 1. BÖLÜM Türkiye nin İdari Teşkilat Yapısı MERKEZİN BAŞKENT TEŞKİLATI...169 A- Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı...170 B- Bakanlar Kurulu...171 C- Başbakan ve Başbakanlık Teşkilatı...172 D- Bakan ve Bakanlık Teşkilatı...173 2. BÖLÜM Merkeze Yardımcı Kuruluşlar Danıştay...177 Sayıştay...178 Milli Güvenlik Kurulu...179 Ekonomik ve Sosyal Konsey...180 3. BÖLÜM Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı İL (GENEL) İDARESİ...183 A. Vali...183 B. İl İdare Şube Başkanları (İl Müdürleri)...185 C. İl İdare Kurulu...185 İLÇE İDARESİ...186 A. Kaymakam...186 B. İlçe İdare Şube Başkanları...187 C. İlçe İdare Kurulu...187 BUCAK İDARESİ...188 A. Bucak Müdürü...188 B. Bucak Meclisi...188 C. Bucak Komisyonu...188 BÖLGESEL ÖRGÜTLER...189
ix PEGEM AKADEMİ 4. BÖLÜM Yerinden Yönetim Kuruluşları MAHALLİ İDARELER (YEREL YÖNETİMLER)...191 İL ÖZEL İDARESİ...194 1. Kuruluşu...194 2. Tanımı...194 3. Görev, Yetki ve Sorumlulukları...194 4. İl Özel İdaresinin Yetkileri ve İmtiyazları...195 5. İl Özel İdaresinin Organları...195 BELEDİYE İDARESİ...207 1. Tanımı...207 2. Kuruluş...207 3. Belediye sınırlarının tespit usulü...208 4. Belde adının değiştirilmesi...208 5. Tüzel kişiliğin sona erdirilmesi...208 6. Belediyenin görev ve sorumlulukları...209 7. Belediyelerin organları...209 BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ...220 1. Tanım...220 2. Görevleri...221 3. Organları...223 4. Büyükşehir Belediyesinin Bütçesi ve Gelirleri...225 KÖY İDARESİ...225 1. Tanımı...225 2. Köyün Görevleri...226 3. Köyün Organları...226 MAHALLE YÖNETİMİ...227 5. BÖLÜM Hizmetsel Kuruluşlar (Kamu Kurumları) KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK KURULUŞLARI...230 Bağımsız İdari Otoriteler...232 Çözümlü Test 1...234 Çözümler...237 Çözümlü Test 2...240 Çözümler...243 Cevaplı Test...246
PEGEM AKADEMİ x 3. KISIM İDARİ YARGI 1. BÖLÜM İdari Yargı İDARİ YARGI ÖRGÜTÜ...251 A. İlk Derece Mahkemeleri...251 B. Bölge İdare Mahkemeleri...253 C. Danıştay...254 D. Uyuşmazlık Mahkemesi...259 E. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi...261 İDARİ YARGIDA DAVA TÜRLERİ...262 A. İptal Davası...262 B. Tam Yargı Davası...266 İDARİ YARGILAMA USULÜ...270 A. İdari Yargılama Usulünün Temel Özellikleri...270 B. Davanın Açılması, Dilekçe ve İlk İnceleme...270 C. Tebligat ve Cevap Verme...273 D. Dosyaların İncelenmesi...274 E. Duruşmalı Davalar...274 F. Davaların Karara Bağlanması...275 G. Kararlarda Yer Alacak Hususlar...275 H. Bağıntılı Davalar...275 İDARİ YARGILAMA SÜRECİNDE YÜRÜTMENİN DURDURULMASI...277 İvedi Yargılama Usulü...281 Merkezi Ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulü...281 İDARİ YARGIDA KANUN YOLLARI...282 A. Olağan Kanun Yolları...282 B. Olağanüstü Kanun Yolları...285 İDARİ YARGININ GÖREV SAHASI DIŞINDA KALAN DAVALAR...287 İDARİ UYUŞMAZLIKLARIN SULH YOLUYLA HALLİ...288 Çözümlü Test...290 Çözümler...293 Cevaplı Test...295 Deneme Sınavları DENEME SINAVI - 1...299 DENEME SINAVI - 2...303 DENEME SINAVI - 3...307 DENEME SINAVI - 4...311 DENEME SINAVI - 5...315
İDARE HUKUKU İDARE HUKUKUNUNA GİRİŞ İDARE HUKUKUNA İLİŞKİN ANAYASAL İLKELER İDARİ İŞLEMLER İDARENİN YETKİLERİ KAMU HİZMETLERİ KOLLUK FAALIYETLERİ KAMU MALLARI İDARENİN MALİ SORUMLULUĞU KAMU PERSONELİ (DEVLET MEMURLARI) 2005 2 2006 4 2007 4 Y So 2008 2 2009 3 2010 4 2011 4 2014 1 2013-2012 4 Adalet ancak hakikatten, saadet ancak adaletten doğabilir. ( ANATOLE FRANCE)
1. BÖLÜM İDARE HUKUKUNA GİRİŞ İDARE HUKUKUNUN KONUSU Kavramsal açıdan idare, önceden tespit edilen bir amacın gerçekleştirilmesi için kurulan teşkilat ya da bu amaç doğrultusunda yürütülen planlı insan faaliyeti anlamına gelmektedir. Bu anlamda idare, hem örgüt, hem de örgütlü faaliyet anlamında kullanılabilir. Toplu halde yaşanan tüm platformlarda bir idare anlayışının olduğu değerlendirilirse, yönetim olgusunun gerek özel gerekse kamusal yaşamı yönlendirdiği belirtilebilir. İdare kavramı hem kamu alanını hem de özel hukuk ilişkilerini kapsamakla birlikte, idare hukuku özel idare anlayışını dışarıda tutmaktadır. İdare hukukunun konusunu kamu idareleri, yani devlet idaresi oluşturur. İdare hukukunun, aslında kamu idaresine egemen olan hukuk olduğunu söyleyebiliriz. İdare Hukuku en geniş anlamıyla idarenin hukukudur. Devlet idaresi ise başlıca iki anlamda kullanılmaktadır. Devletin personeli ve teşkilat yapısı olarak değerlendirildiğinde organik ya da yapısal idare; devletin işlemleri ve faaliyetleri ele alındığında ise işlevsel ya da fonksiyonel idare anlaşılmalıdır. 1! İdare hukukunun konusu olan idare, özel idareler değil, kamu Dikkat idaresi dir. Kamu idaresi terimi yerine kısaca idare terimi kullanılır. İdare, devletin yürütme organının bir parçasıdır. İdare, devletin bir organıdır. Ancak bu idare organı, devletin yasama ve yargı organlarının tamamıyla dışında kalır. Yürütme organının içinde yer alan, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar idare kavramına kural olarak dahil değildir. Kural olarak idare, yürütme organının Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar dışında kalan kısmıdır. Ancak, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar, idare kavramıyla yakın ilişkiler içindedir. 1 Şeref Gözübüyük, Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008, s. 2, 3.
PEGEM AKADEMİ 4 İDARE HUKUKUNUN UYGULAMA ALANININ BELİRLENMESİ İdarenin bir takım faaliyetleri, idari fonksiyona tabi olmasına rağmen idare hukukunun konu sahasına dahil değildir. Bu faaliyetler siyasi nitelikte olmamakla birlikte, idari olmaktan uzaktır ve özel hukuk alanında değerlendirilmektedirler. İdare bazı faaliyetlerinde bir özel hukuk kişisi gibi davranmaktadır. Örneğin idare, ihtiyacı olduğu bir binayı bir özel kişiden, kira sözleşmesi yaparak kiralayabilir. Burada yapılan kira sözleşmesi, idare hukukuna değil, borçlar hukukuna tabidir. Bu sözleşmeden kaynaklı uyuşmazlıklara adli yargıda bakılır. Bu noktada idarenin hangi faaliyetinin idare hukukuna, hangisinin ise özel hukuka tabi olduğunu, dolayısıyla idare hukukunun uygulama alanını saptamakta fayda bulunmaktadır. İdare hukukunun uygulama alanının belirlenmesinde iki ölçüt kullanılmaktadır: Kamu gücü ölçütü, Kamu hizmeti ölçütü. Kamu gücü ölçütü: İdarenin kamu gücü kullanarak yaptığı işler idare hukukuna tabidir ve bu işlerden doğan uyuşmazlıklarda görev idari yargıya aittir. Kamu hizmeti ölçütü: Kamu hizmetleri, idare organlarının sağlık, eğitim, ulaşım gibi alanlarda verdikleri hizmetlerdir. Kamu hizmetlerinin tekel konusu olması zorunlu değildir. Amaç kamu yararını gerçekleştirmektir. Kamu hizmetleri sürekli ve düzenli olarak yürütülmelidir ve bu hizmetlerin doğrudan kamu kuruluşlarınca yürütülmesi zorunlu değildir.! İdarenin kamu gücü kullanmadan gerçekleştirdiği ya da temelinde Dikkat kamu yararı bulunmayan işlemleri idare hukukunun görev sahasına dahil değildir ve bu işlemlerden kaynaklı uyuşmazlıkların çözüm mercii idari yargı değil; adli yargıdır. I. YAPISAL (ORGANİK) ANLAMDA İDARE Kuvvetler ayrılığı kuramına göre devlet, içerisinde yasama, yürütme ve yargı olarak üç temel gücü ya da faaliyeti içerir. İdare yapısal olarak yasama ve yargıdan ayrıdır. Ancak idare yürütmenin içinde yer almasına rağmen yürütmenin içinde ayrı bir kanat oluşturur. 2 2 Kemal Gözler, İdare Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, 2010, s. 27.
5 PEGEM AKADEMİ İdare-Yasama Ayrılığı: Yasama organı devletin hukuk kurallarını belirleyen erktir. Yasama faaliyeti TBMM ye aittir. TBMM, görev ve yetkilerini iki tür irade ile ortaya koyar. Bu irade biçimleri, kural olarak soyut hukuk kurallarını belirten kanunlar ve öznel durumlar oluşturan parlamento kararlarıdır. İdare-Yürütme Ayrılığı: Yürütme genel ve soyut hukuk kurallarının tüm ülkeye ve tüm bireylere uygulanmasıdır. Siyasi faaliyetleri hariç olmak üzere, yürütme ve idare, görev ve yetkilerini idari işlemlerle yerine getirir. Yürütme erki doğası gereği geniş bir örgütlenme anlayışı ve kalabalık bir personel yapısını gerektirir. İdare organı, yürütme organının içinde yer almaktadır. Ancak idare, yürütme organının tamamı değil, sadece bir kısmını oluşturmaktadır. İdare yapısı, yürütme organının Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu dışında kalan kısmıdır. İdare organına, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanların girmediğini söyleyebiliriz.! Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar kamu hizmetleri dışında kalan alanda siyasi nitelikli faaliyetler üstlenerek idareden ayrılmaktadır. Dikkat İdare-Yargı Ayrılığı: Yargı gücü bağımsız mahkemelerce yerine getirilmektedir. Bağımsız mahkemeler, hiçbir organ, makam, merci veya kişi tarafından yargı yetkisini kullanırken kendilerine emir ve talimat verilemeyen, genelge gönderilemeyen, tavsiye ve telkinde bulunulamayan, kararları yasama ve yürütme organlarını bağlayan, kararları bu organlarca hiçbir surette değiştirilemeyen ve yerine getirilmesi geciktirilemeyen, görevlerinde bağımsız ve teminatlı hâkimlerden meydana gelen kuruluşlardır. 3 Bu noktada, yargı organı bağımsız hakimlerden oluşmakta iken; idare, hiyerarşi veya vesayet yetkisine tâbi kamu görevlilerinden teşekkül etmektedir. Türkiye de yargı organı ile idare organı arasında kural olarak bir karışma yoktur. 3 Şeref Gözübüyük, Yönetim Hukuku, s. 6.
PEGEM AKADEMİ 6 II. FONKSİYONEL ANLAMDA İDARE Devletin işlevsel yönü, yaptığı faaliyetlere bakılarak anlaşılabilir. İdari fonksiyon devletin yasama ve yargı fonksiyonu ile yürütme organının siyasî fonksiyonu dışında kalan fonksiyonu ve devlet dışındaki diğer kamu tüzel kişilerinin fonksiyonudur. 4 İdare - Yasama Ayrılığı: Yasama organı tarafından yapılan işlemler yasama işlevini, yasamanın öngördüğü kurallar çerçevesinde idare tarafından gerçekleştirilen kuralların uygulanma meselesi ise idare işlevini ortaya koymaktadır. İdarenin kanunla düzenlenmeyen bir alanda işlem yapması bir yetkisizlik olarak fonksiyon sakatlığını gündeme getirecektir. İdare - Yürütme Ayrılığı: Yürütme organı içinde yer alan Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar aynı zamanda siyasal faaliyetlerde de bulunduklarından idareden ayrılırlar. Ancak idarenin tek faaliyeti idari faaliyettir. Yürütme fonksiyonu, idarî fonksiyon ve siyasi fonksiyonu olmak üzere iki kısımdan oluşur. İdarî fonksiyon idare hukukunun, siyasi fonksiyon anayasa hukukunun konusuna girmektedir. Siyasi fonksiyonu, ülkenin genel siyasetini belirleme, ülkenin yönetimini sağlama, faaliyeti iken; idari fonksiyon, halkın günlük ihtiyaçlarının giderilmesini içerir ve subjektif nitelikli işlemler yapar. Siyasi fonksiyon, genel yönetim; idarî fonksiyon, kamu hizmetiyle alakalıdır. Siyasi fonksiyon, hükümet etmek, idarî fonksiyon ise teknik niteliktedir. 5 İdare hukukunun konusu dışında olan yürütmenin siyasal faaliyetlerine şu örnekler verilebilir: - TBMM seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi, - Başbakanın atanması ve istifasının kabulü, - Bakanların atanması ve azledilmeleri, - Bir Bakanın bir başka Bakana vekalet etmesi, - Bir Bakanın milletlerarası antlaşmaya imza atması, - Hükümet programının hazırlanması ve hükümetin TBMM ile olan ilişkileri, - Kanun tasarılarının hazırlanması ve TBMM ye sunulması, - Cumhurbaşkanının, Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil etmek, - Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetmek, 4 Kemal Gözler, İdare Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, 2010, s. 44. 5 Ender Ethem Atay, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2009, s. 20.
7 PEGEM AKADEMİ İdare - Yargı Ayrılığı: Yargı fonksiyonu, hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan bir devlet fonksiyonudur. Yargı organı tarafından yargılama usulleri kullanılarak yapılan işlemler yargı işlemidir. İdari işlemin yargı ile uyumlu çalışma zorunluluğu ve Hakimler ve Sacılar Yüksek Kurulu nun yargı organlarına dair düzenleyici işlemler yapma görevi, idareyi yargıya yakınlaştırır. Ancak mevzu uyuşmazlıkların çözümü ve cezalandırma gücü olduğunda, idare bu sürecin dışında kalmaktadır.! Yasama fonksiyonu objektif hukuku formüle eder ve uygulamaya koyar. İdari fonksiyon ise, subjektif bir hukukî durum yaratır veya bireysel bir işlemle yasal bir durumun doğması için gerekli şartı belirler. Yargı fonksiyonu, ihlâl veya uyuşmazlık halinde, bir hukuk kuralının veya hukukî durumun varlığını ve kapsamını belirtir ve buna uyulmasını sağlayacak tedbirlere karar verir. Yürütme organının Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan, Bakanlar kanadının salt siyasal nitelikli faaliyetleri dışındaki faaliyetleri idari faaliyettir. Dikkat İdari Fonksiyonun Konusu: Yasama, yargı ve yürütmenin salt siyasal nitelikli faaliyetleri dışında kalan ve gündelik ihtiyaçları karşılamak için yürütülen faaliyetlerdir. İdari Fonksiyonun Amacı: Siyasi görevlerinden arınan idare yapısının subjektif işlemler gerçekleştirirken güttüğü temel amaç, kamu yararının sağlanmasıdır. İdare, kamu yararı dışında hiçbir işlem veya eylemde bulunamaz. Aksi takdirde amaç sakatlığı, diğer adıyla yetki saptırması ortaya çıkacaktır. 6 İdari Fonksiyonun Özellikleri: İdari işlemlerle yerine getirilir. İdari fonksiyon yerine getirilirken kamu gücü kullanılır. (İdare üstün ve ayrıcalıklı yetkilerle donatılmıştır) İdare tek taraflı ve icrai karar alma yetkisine sahiptir. Bireylerle eşitlik söz konusu değildir. Sürekli bir devlet fonksiyonudur. Kendiliğinden harekete geçer. Bireylerle doğrudan ilişki kurar. 7 6 Kemal Gözler, İdare Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, 2010, s. 63. 7 Ender Ethem Atay, İdare Hukuku, Ankara, 2009, s. 34.