EBOLA VİRÜS HASTALIĞI 1
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI (EVH) Ebola virüs hastalığı, viral hemorajik ateşlerden biridir. Akut, sistemik, zoonotik bir hastalıktır. Fatalite hızı yüksektir. İnsanlarda ve maymun, şempanze, goril gibi diğer canlılarda hastalığa neden olur. 2
VİRÜSÜN GEÇİŞİ Doğal konağın yarasalar olduğu düşünülmektedir. İnsanlara vahşi hayvanlardan geçmektedir. Kan ve vücut sekresyonlarıyla temas Çiğ vahşi hayvan eti Maymun, şempanze, goril, kirpi Yarasa, orman antilopu gibi, İnsandan insana yayılır. 3
İnsandan İnsana Bulaşma Yolları Hastaların kan, vücut sekresyonları, sıvıları ve organlarıyla doğrudan hasarlı deri ve mukoza teması, İğne ve kesici alet yaralanmaları, Vücut sıvılarıyla enfekte çevreye hasarlı deri ve mukoza teması, Aerosol oluşturan işlemlerde, Su, normal gıda ve hava yoluyla bulaşmaz. Semptomları olmayan kişilerden bulaşmaz. 4
Kuluçka Dönemi 2-21 gün Ortalama 7-8 günde semptomlar ortaya çıkar 5
EVH-Klinik Belirti ve Bulgular Ateş Baş ağrısı Kas ve eklem ağrıları Halsizlik İştahsızlık İshal Kusma Mide ağrısı Kanama (Mukozal, vajinal, diş eti, burun kanamaları, hematemez, melena, hematüri) Diğer bulgular; Döküntü (eritematöz,, peteşi, ekimoz) Gözde kızarıklık Hıçkırık Öksürük Boğaz ağrısı Göğüs ağrısı Nefes almada zorluk Yutmada zorluk İç kanamalar 6
EVH-Tedavi Destek tedavi Sıvı-elektrolit tedavisi Oksijen ve kan basıncı kontrolü Gerektiğinde kan ve kan ürünleri transfüzyonu Varsa bakteriyel enfeksiyonların tedavisi Deneysel tedaviler Antiviral ilaçlar Serum tedavisi 7
EVH-Korunma Henüz kullanımı onaylanan bir aşı yoktur, aşı çalışmaları devam etmektedir. Hasta izolasyonu. Şüpheli vaka izolasyonu. Enfeksiyon kontrol önlemleri. Sağlık personelinin eğitimi. Halk eğitimi. 8
Kimlerde Düşünülmeli Epidemiyolojik Risk Faktörleri Salgın bölgesinde son 21 gün içinde bulunmuş olmak, Kesin ya da kuşkulu Ebola virüs hastalığı olan birinin kan ve diğer vücut sıvılarıyla temas, Endemik bölgede yarasa, kemirici vb. doğrudan temas, Endemik bölgede yöresel cenaze ve gömme işlemlerine katılmak. 9
EVH-Temas Riskleri Yüksek riskli temas Perkütan (iğne batması gibi) yaralanma veya mukozaya EVH hastasının vücut sıvısının teması. EVH hastasına doğrudan bakım verme veya kişisel koruyucu ekipman olmaksızın hasta ya da çıkartılarıyla doğrudan temas. EVH hastasının vücut sıvısı örnekleri ile kişisel koruyucu ekipman olmaksızın laboratuar testi çalışan veya standart biyogüvenlik kurallarına uymayan laboratuvar görevlileri. Salgının görüldüğü ülkelerde cenazeye doğrudan teması olan veya bakım veren, cenazede görev alan kişisel koruyucu ekipman kullanmayan kişiler. 10
EVH-Temas Riskleri Risk oluşturan diğer temaslar EVH hastası ile ev içi ve gündelik temas Salgın görülen ülkelerde EVH hastası ile sağlık kuruluşlarında yüksek riskli olmayan veya gündelik temas. 11
Hasta İzolasyonu Ebola virüs hastalığı şüpheli veya kesin vakalarının hastaneye yatışlarında standart, temas ve damlacık önlemlerinin alınması gerekmektedir. Tek kişilik, özel banyosu ve tuvaleti olan, kapatılabilir kapı içeren bir oda olmalıdır. Hastanın odasına girişler sınırlandırılmalı mümkün olduğunca en aza indirilmeli, giriş-çıkışlar kayıt altına alınmalıdır. Özellikle, sağlık personeli açısından odaya girenler sadece hastanın bakımından sorumlu olan personel ile sınırlandırılmalıdır. Kullanılacak tıbbi malzemeler hastaya özel olmalıdır. Oda dışına çıkarılmamalıdır. Hastalar arasında ortak malzeme kullanımına izin verilmemelidir. 12
Personel Koruyucu Ekipman Eldiven (Çift eldiven), Sıvı geçirimsiz önlük, Sıvı geçirimsiz tulum, Koruyucu gözlük, Yüz kalkanı/siperi, Koruyucu başlık Şapka (Tulumda başlık yoksa) N95 maske, Su geçirmez ayak koruyucu, Alkol bazlı el dezenfektanı. Cilt ve mukozaları tamamen örtecek şekilde, sıvı geçirimsiz 13
KORUYUCU EKİPMAN GİYME Giyme sırası Tulum Sıvı geçirimsiz ayak koruyucu Sıvı geçirimsiz önlük Maske (N95/FFP3) Gözlük-yüz koruyucu Eldiven (Lastik veya çift eldiven) DSÖ Kılavuzu, Eylül 2014 14
Önlük giyerken Önlük malzemesi uygulanacak işleme göre seçilmeli Uygun tip ve boyut seçilmeli Arkadan bağlanmalı Eğer tam kapatmıyorsa iki tane önlük giyilmeli Biri önden Diğeri arkadan 15
Maske takılırken Burnu, ağzı ve çeneyi tamamen içine almalıdır Yüze uygunluk tam olmalı, N95-FFP3 için uyum testi yapılmalı *Uyum testi: Maske ilk takıldığında yüze tam olarak oturduğundan emin olmak için eller maskenin üzerindeyken derin nefes alınıp verilerek maske kenarlarından hava kaçağı olup olmadığı kontrol edilmelidir. 16
Maske takıldıktan sonra Tükrük veya sekresyonlarla ıslandığı zaman değiştirilmeli Tekrar kullanılmamalı Ortak kullanılmamalı 17
Gözlük-yüz koruyucusu giyilmesi Gözleri ve yüzü tam olarak kapatmalı Yüze uygunluk tam olmalı Yüze oturmalı ancak sıkmamalıdır 18
Eldiven giyilirken Eldivenler en son giyilmeli Doğru tip ve boyutta eldiven seçilmeli Eldiven giymeden önce eller yıkanmalı veya el dezenfektanı ile ovalanmalı Önlüğün kol manşetleri üzerine çekilmeli 19
Eldiven giyildikten sonra; Temizden kirliye doğru çalışılmalı Eldiven ile çalışırken kendine ve çevreye kontamine temas sınırlanmalı Eldivenler tekrar kullanılmamalı Eldiven çıkartıldıktan sonra el hijyeni sağlanmalı 20
Çıkarma sırası Dış eldiven Sıvı geçirimsiz dış önlük ya da dış giysi (kullanılıyorsa) Ayak koruyucu Eldiven Önlük ya da tulum El hijyeni Yeni eldiven giyilir Gözlük-yüz koruyucu Maske El hijyeni DSÖ Kılavuzu, Eylül 2014 21
Eldiven çıkarılırken Elin üzerinden sıyrılarak içi dışına çevrilir Diğer eldivenli el ile tutulur Eldivensiz parmakla bilekten diğer eldiven sıyrılır İçi dışına çevrilerek her iki eldivenden oluşan küçük bir torba şeklinde atılır 22
Önlük çıkarılırken Omuz kısımlarından tutulur Kontamine dış yüz içe doğru çevrilir Yuvarlayarak katlanır Çıkarıldığında sadece temiz taraf görünmelidir 23
Gözlük-yüz koruyucusu çıkarılırken Eldivensiz ellerle çıkarılır 24
Maske çıkarılırken Maske bağları (önce alttaki) çözülür Maskenin ön yüzü kontamine olduğu için elle temas etmemelidir Bağlardan tutularak atılır 25
Ortam-Çevre Temizliği Hasta sekresyonlarıyla bulaşmış tüm yüzeylerin temizliği Tarif edilmiş olan tüm Personel koruyucu ekipman giyilerek yapılır Çamaşır suyu ya da onaylanmış dezenfektan Hastane Enfeksiyon Kontrol Talimatlarına uygun yapılır ve Enfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından takibi yapılır. 26