Sanat ve Kuram Dizisi... Ayr nt Yay nlar

Sanat ve Kuram Dizisi... Ayr nt Yay nlar

Richard Leppert, Minnesota Üniversitesi Kültürel Çal flmalar ve Karfl laflt rmal Edebiyat Bölümü nün baflkan d r ve ayn bölümde ö retim üyesi olarak görev yapmaktad r. Leppert n di er yap tlar flunlard r: The Sight of Sound: Music, Representation and the History of the Body (University of California Press, 1993); Music and Image: Domesticity, Ideology and Socio-Cultural Formation in the Eighteenth- Century England (Cambridge University Press, 1988); Nude: The Cultural Rhetoric of the Body in the Art of Vestern Modernity (Westview Press, 2006) ve editörlü ünü Susan McClary ile paylaflt Music and Society: The Politics of Composition, Performance and Reception (Cambridge University Press, 1987). Son olarak, Theodor W. Adorno yla birlikte, Essays on Music (University of California Press, 2002) adl bir makaleler derlemesini; Daniel Goldmark ve Lawrence Kramer ile birlikte Beyond the Soundtrack: Representing Music in Cinema adl kitab (University of California Press, 2007) yay ma haz rlam flt r. Halen, Musical Extremes: The Dialectics of Virtuosity adl bir kitap üzerinde çal flmaktad r. Leppert, John Simon Guggenheim Foundation, The National Endowment for the Humanities, The American Philosophical Society ve American Council of Learned Societies baflta olmak üzere çeflitli kurumlardan araflt rma burslar kazanm flt r. Richard Leppert...

Sanatta Anlam n Görüntüsü... mgelerin Toplumsal fllevi

Ayr nt : 359 Sanat ve Kuram Dizisi: 25 Sanatta Anlam n Görüntüsü mgelerin Toplumsal fllevi Richard Leppert Kitab n Özgün Ad Art and the Committed Eye The Cultural Functions of Imagery ngilizce den Çeviren smail Türkmen Yay ma Haz rlayan Mehmet Küçük Westview Press/1996 bas m ndan çevrilmifltir. Richard Leppert, 1996 by Westview Press, Inc, A Division of HarperCollins Publishers, Inc. First published in the United States by Westview Press, a member of the Perseus Books Group Bu kitab n Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir. Kapak llüstrasyonu Sevinç Altan Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Düzelti Sait K z l rmak Bask ve Cilt Mart Matbaac l k Sanatlar (0 212) 321 23 00 (Pbx) Merkez Mah. Burcu Sok. 6/1 Kâ thane- stanbul Birinci Bas m 2002 kinci Bas m 2009 Bask Adedi 2000 ISBN 978-975-539-358-2 SERT F KA No.: 10704... AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Eminönü - stanbul Tel.: (0212) 512 15 00-01 - 05 Fax: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr

Sanatta Anlam n Görüntüsü... Richard Leppert

SANAT KURAM D Z S POSTMODERN EDEB YAT KURAMI Girifl Niall Lucy KES YAPIfiTIR Kültür, Kimlik ve Karayip Müzi i Dick Hebdige fieytan Yüzü Olmayan Maske Luther Link KUTSAL RUH Michel Tournier BLUES TAR H fieytan n Müzi i Giles Oakley TANGO Tutku nun Ekonomi Politi i Marta E. Savigliano SANATIN CADI Bir Kültür Tarihi Larry Shin SANAT VE PROPAGANDA Kitle Kültürü Ça nda Politik mge Toby Clark FOTO RAF Çerçevedeki Gizem Mary Price MONA LISA KAÇIRILDI Sanat n Bizden Gizledikleri Darian Leader EDEB YAT KURAMI Girifl / Geniflletilmifl 2. bas m Terry Eagleton EDEB YAT VE KÖTÜLÜK Georges Bataille ZAMAN TÜNEL Denemeler ve Notlar John Fowles KORKUNUN GÜÇLER rençlik Üzerine Deneme Julia Kristeva KAT LLER, SANATÇILAR VE TERÖR STLER Frank Lentricchia & Jody McAuliffe GÜRÜLTÜDEN MÜZ E Müzi in Ekonomi-Politi i Üzerine Jacques Attali GÜZELL K SEMPTOMU Francette Pacteau RABELAIS VE DÜNYASI Mihail Bahtin SANAT VE SORUMLULUK lk Felsefi Denemeler Mihail Bahtin SANAT VE ESTET K Peter de Bolla FLAMENKO Tutku, Politika ve Popüler Kültür William Washabaugh ARAP DÜNYASINDA MÜZ K Tarab Kültürü ve Sanatç l A.J. Racy ATEfi ve GÜNEfi Platon Sanatç lar Niçin D fllad? Iris Murdoch GERÇE N GER DÖNÜfiÜ Yüzy l n Sonunda Avangard Hal Foster

çindekiler Birinci K s m Görülecek Manzaralar/Mekânlar G R fi..................................................15 A. Çal flman n Çerçevesi...................................16 B. Görme ve Toplumsal Anlamland rma Prati i.................18 C. Bilmek çin Görme, Görmek çin Bilme.....................19 D. Angajman n S n rlar...................................21 E. Temel lkeler: Teamüller, Toplumsal Ç karlar ve Haf za........23 F. Maksat, fllev ve Tarih..................................25 G. Sanat n Kurumsal Çerçeveleri............................27 H. Ayr cal kl Görme: Resim ve ktidar........................32

I. TEMS L VE KANDIRMA S YASET...........................37 A. Aldatma.............................................37 B. Aldatma Nas l fller?....................................39 C. Kuflkulu Kesinlik.......................................41 D. Görme Arzusunun Temsili...............................43 E. Resmin Resmi.........................................46 F. Feragatname..........................................51 G. Kand rma ve Erotik Arzu................................52 H. Kand rma ve Paran n Erotizmi...........................56 kinci K s m Nesne II. NATÜRMORT, GÜZELL K VE KT DAR REJ MLER.............67 A. Resim, Sahiplik ve Kimlik................................69 B. stemek çin Görmek....................................71 C. Lale Ç lg nl.........................................73 D. Çiçek Spekülasyonundan Çiçek Fantezisine..................76 E. Do al n Do all ktan Ç kar lmas..........................81 F. Toplumsal Dinamikler, Ifl k ve Zaman......................85 III. NESNE OLARAK ÖLÜM...................................90 A. Vanitas..............................................91 B. Ölüm ve Enformasyon..................................94 C. Feragat Etmeksizin Feragat Etmek.......................100 D. Yalan Dünya ve Modernite..............................103 E. Toplumsall k ve Ölüm..................................105 IV. ÖLÜM VE ET N HAZLARI................................109 A. Ölü Hayvanlar Resmetmenin Toplumsal Faydas............110 B. Düflman Alt Etmek...................................112 C. Siyasal Gösteri Olarak Av Ritüeli.........................116 D. Hayvanlar Avlamak ve Kad nlar Kafeslemek..............121 E. Et ve Hayat.........................................127 F. Kan................................................132 G. Et, Terör ve Defin.....................................137 Üçüncü K s m Beden V. DUYULAR.............................................147 A. Duyulu Beden........................................148 B. Ciddi (Bir) fl Olarak Haz...............................150

C. Kad n n Bedenini Duyu Alan nda Tutmak..................153 D. Farkl l Duyumsamak................................156 VI. BEDEN N NCELENMES : NEfiTER VE FIRÇA................160 A. Cezaland r lm fl Beden.................................161 B. Anatomi, Bilgi ve Lekeleme.............................166 C. Vesalius ve skelet Kal nt lar............................172 D. Ressam-Anatomi Bilginleri..............................182 E. Tablolar: Yaflayan Ölüm................................183 F. Sanattan Veriye......................................191 G. Moda ve Koku........................................195 H. Teflrihteki Erotizm....................................198 I. Tortu Olarak Beden....................................204 VII. PORTRE: BEDEN N DRAMAT ZE ED LMES.................210 A. Ciddiyetin Resimleri...................................211 B. Portreyle Karfl laflmak.................................212 C. Yüzü Tehlikeye Atmak.................................217 D. Para ve Modernitenin Görünümü.........................220 E. Kendini Portrelemek...................................222 F. Dönüflümler..........................................227 VIII. BAfiKALARININ BEDENLER : SINIF VE IRK.................235 A. Beden Tipi ve Toplumsal Ahengin Temsili..................236 B. Hayvani Öteki........................................239 C. Farkl l k ve Protesto...................................247 D. Gülümsemenin Kontrolü................................251 E. Çiftçi K zlar.........................................253 F. Çal flan Beden ve Toplumsal Düzen.......................259 G. Tertipli Bedenler......................................264 H. Renk, Irksal Farkl l k ve Cisimleflmifl Fantezi...............269 I. Ölçülen Farkl l k: Bir Siyah-Beyaz Meselesi.................273. Habis Öteki..........................................277 IX. KADIN NÜ: ARZUNUN YÜZEYLER.........................284 A. Bakmak Kimin Elinde?.................................287 B. Görme htiyac.......................................291 C. Günahtan Türeyen....................................292 D. Zü ürt Tesellileri.....................................297 E. pleri Ele Almak......................................302 F. Bir Muhayyilenin Kuruntular............................309 G. Bedenin Sömürgelefltirilmesi............................317 H. ntikam Ça r s.......................................322 I. Havva-Yeniden........................................326

X. ERKEK NÜ: K ML K VE NKÂR............................329 A. Kafa Kar flt r c Bir Manzara............................329 B. Aziz Güzelli i........................................334 C. Fallik Hüsran........................................340 D. Bedenin Tersyüzü.....................................344 E. Gençlik, Ölüm ve Tasvip Edilen Arzu......................348 F. Gizli Keyif Olarak Fallus................................353 G. Anti-Narsisizm ve Hoflnutsuzluk M nt kalar................357 KAYNAKÇA............................................364 LLÜSTRASYONLAR.....................................386 D Z N.................................................394

Birinci K s m Görülecek Manzaralar/Mekânlar

Temsilin ille de sanat olmas gerekmez, ama bu onun gizemini azaltan bir fley de ildir. E. H. Gombrich Art and Illusion [Sanat gibi] bizim için anlam yüklü olan bir fleyi öyle ar anlam dünyas na terk edemeyiz. Onun içindir ki tarif, analiz, karfl laflt rma, yarg lama ve s n fland rma yapar z bizler: Yarat c l k, form, alg ve toplumsal ifllev üzerine teoriler gelifltirir; sanat bir dil, bir yap, bir sistem, bir edim, bir simge ve bir duygu kal b olarak tan mlar; bilimsel, manevi, teknolojik ve siyasal metaforlar peflinde koflar; ve bunlar n hiçbiriyle bir yere varamad m zda, mu lak vecizeleri birbiri ard na s ralay p, bunlardaki karanl n bir baflkas taraf ndan [ayd nlat laca n ] umar z. Evet, sanat üzerine konuflmak görünüflte bofl ve gereksiz bir ifltir, fakat derinlerde sanki flöyle bir zorunluluk yatmaktad r: Sanat üzerine yap lan konuflmalar bitmemelidir. Clifford Geertz Art as a Cultural System

Girifl Bugün kendimiz ve yak n çevremiz hakk ndaki bilinçli ve bilinçd - fl anlay fllar m z n önemli bir bölümünün çerçevesini yaz l ve görsel medyadaki reklam imgeleri çiziyor. Art k hiç kimsenin yads yamayaca bir gerçek bu. Bu imgeler bize ne tür bedenlere sahip olmam z ve ne tür bedenleri arzulamam z ya da infla etmemiz (bedenlerimizin en do al biçimleri bile yeniden infla edilecekler listesinde yer al yor) gerekti ini bildiriyor; benlik duygumuzu, inanç sistemlerimizi, bireyselli imizi ve toplumsal varl klar olarak statümüzü etkiliyor; ne tür giysiler giyece imizi, hangi arabaya binece imizi, hangi partiye oy verece imizi söylüyor, vesaire. Reklam imgelerinin kimi temel özelliklerini çok iyi biliyoruz: Bu imgelerin bize sundu u bilgiler önyarg s z ya da tarafs z de ildir (flu- 15

nu de il de bunu al rsan z daha mutlu, as l önemlisi, daha baflar l olursunuz). Zaten reklam n varolufl nedeni, asl nda yapmayabilece imiz fleyleri yapt rmakt r bizlere. Reklam bize gelecekteki mutlulu u vaat eder. Fakat bunu yaparken geçmiflimizden ve özellikle de bugünümüzden hoflnutsuz olmam z sa lamaya çal fl r. Hatta baflar l olabilmeleri için dayand klar kurgular n çok iyi fark nda olsak bile genellikle söylenenlerin do ru olabilece i düflüncesine kap l r z. Nitekim reklamlarda gösterilenleri hat rlay n: Jeans reklamlar nda ola anüstü seksi, kendine hâkim, grup kimli i olan (bir sürü ahbap) ve atletik erkekler; çorap reklamlar nda ise yine ola anüstü seksi, güzel (kendisi gibi çekici bir erke i m knat s gibi üzerine çeken sütun gibi bacaklar), herkes taraf ndan sevilen, vb kad nlar. Sonra tabii ki paralar m z harcad ktan sonra vaatlerin hep vaat olarak kald n görürüz. Ne var ki, uzak durma çabalar m za ve direniflimize ra men flu ya da bu derecede ama mutlaka, gördüklerimizin bize gösterilenlerin etkisinde kal yoruz. mgeler bize as l dünyay de il, dünyalardan bir dünya gösterir. Gösterilen fleyler de il, bunlar n temsilleridir imgeler: Temsil, yani yeniden-sunum. Hakikaten, imgelerin temsil etti i fleyler gerçek dünyada olmayabilir; sadece muhayyile, kuruntu, arzu, rüya ya da fantezi dünyas nda var olabilir. Fakat tabii, öte yandan, dünyaya flu ya da bu flekilde dâhil olan bir nesne olarak vard r her imge. ster foto raf, ister film ya da video, isterse de resim olsun, imgelere bakt - m zda gördü ümüz fley insan bilincinin ürünüdür. nsan bilinci ise kültür ve tarihin ayr lmaz bir parças d r. Buradan flu sonuç ç k yor: mgeler, maden cevheri gibi kaz l p ç kar lan fleyler de il, belli bir sosyokültürel ortam içerisinde belli bir ifllev görmesi için infla edilen fleylerdir. A. ÇALIfiMANIN ÇERÇEVES Bu kitab n konusu, tarihsel moderniteyi iflaretleyen uzun bir dönem boyunca, erken Rönesans tan yirminci yüzy l n bafllar na kadar olan dönemde yap lan resim çal flmalar d r. Kitapta de erlendirilen imgeler Bat Avrupa ve Amerika kaynakl yap tlard r ve en eskisi 1428 civar nda, en yenisi de 1967 y l nda çizilmifltir. Bununla birlikte, resimlerin ço u on alt nc yüzy l n bafl ile on dokuzuncu yüzy l n sonu aras ndaki döneme aittir. Bu dönem, temsili sanat olarak an lan 16