BILGISAYAR UYGULAMALAR'

Ankara Üniversitesi ZİRAAT FAKÜLTES İ Yayın No: 1533 Ders Kitab ı : 486 BILGISAYAR UYGULAMALAR' Doç. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ Doç. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Dr. Halit APAYDIN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

Ankara Üniversitesi Yayın No: 1533 ZİRAAT FAKÜLTESI Ders Kitab ı: 486 BILGISAYAR UYGULAMALARI Doç. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ Doç. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Dr. Halit APAYDIN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü ANKARA 2003

İ Ç İ NDEK İ LER Içindekiler dizini Önsöz vii 1 MICROSOFT WINDOWS 98 1 1.1. Bilgisayarlar ı Tan ı yal ı m 1 1.1.1. Bilgisayarlar ı n tarihi geli şimi 1 1.1.2. Bilgisayarlar ı n tan ım ı 1 1.1.2.1. Yaz ı l ı m ve donan ı m 2 1.1.2.2. Donan ı m parçalar ı 2 1.1.3. Bilgisayar ı n kurulmas ı 4 1.1.4. Bilgisayar ı n çal ışt ı r ı lmas ı : açma, kapama 5 1.2. Windows İşletim Sistemi 7 1.2.1. Tan ı m 7 1.2.2. Masaüstü 7 1.2.3. Farenin kullan ı lmas ı 8 1.2.3.1. Göstergecin hareket ettirilmesi 8 1.2.3.2. T ı klamak 8 1.2.3.3. Sa ğ t ı klamak 9 1.2.3.4. Çift t ı klamak 9 1.2.3.5. Sürükle ve b ı rak 9 1.3. Programlar ı n Çal ışt ı r ı lmas ı 10 1.4. Bilgisayarda Bilgilerin Saklanmas ı 11 1.4.1. Dosya ve klasör 11 1.4.2. Bilgilerin depolanmas ı 12 1.4.2.1. Sabit disk (Harddisk) 12 1.4.2.2. Disket 12 1.4.2.3. CD 13 1.5. Bilgisayarda Yaz ı Yazma 13 1.5.1. Yaz ı dosyalar ı n ı n kaydedilmesi ve aç ı lmas ı 14

1.6. Bilgisayarda Resim Yapma 16 1.7. Dosyalar ı n Yönetimi 17 1.7.1. Windows gezgini 17 1.7.2. Dosyalar ı n kopyalanmas ı ve ta şı nmas ı 18 1.7.3. Dosyalar ı n silinmesi 19 1.7.4. Yeni klasör açmak 19 1.7.5. Dosya arama 20 1.7.6. Dosya ad ı n ı n değ i ştirilmesi 20 1.8. Windows Yard ı m 21 1.9. Windows'da Ayarlar 23 2. MICROSOFT WORD 2000 27 2.1. Giriş 27 2.2. Metin Yaz ı m ı nda Dikkate Al ı nacak Noktalar 27 2.2.1. Dosya adland ı rma 27 2.2.2. Sayfa yap ı s ı 31 2.2.3. Paragraf özelliklerinin ayarlanmas ı 36 2.3. Metne Nesne Eklemek 40 2.4. Bul ve Değiştir 46 2.5. Metin Görüntüleme Çe ş itleri 47 2.6. Metnin Yaz ı c ı ya Gönderilmesi 52 2.7. Sayfa Numaralama Üst ve Alt Bilginin Kullan ı m ı 54 2.8. Dipnot ve Resim Yaz ı s ı Ekleme 56 2.9. Belgenin Sütunlara Ayr ı lmas ı 57 2.10. Tablo Ekleme ve Özellikleri 58 3. MICROSOFT EXCEL 2000 73 3.1. Temel i şlemler 73 3,1.1. Tan ı m 73 3.1.2. Bloklama, blok seçimi ve veri giri ş i 74 3.1.3. Kesme, kopyalama ve yap ışt ı rma i ş lemleri 75 3.1.4. Hücrelerin ve içindeki yerinin silinmesi 78 3.1.5. Dosyalar ı n kaydedilmesi, kapat ı lmas ı ve yeniden aç ı lmas ı 79 ii

3.2. Veri Setinin ve Hücrelerin Düzenlenmesi 83 3.2.1. Yaz ı tipi ve boyutunun ayarlanmas ı 84 3.2.2. Kal ı n italik ve alt ı çizili yaz ı m 85 3.2.3. Hizalama 86 3.2.4. Çizelge çerçevesinin haz ı rlanmas ı (kenarl ı klar) 89 3.2.5. Hücrelerin zemin desenleri 92 3.2.6. Hücrelerin düzenlenmesi 94 3.2.7. Sütun genişliklerinin ayarlanmas ı 95 3.2.8. Sat ı r yüksekliklerinin ayarlanmas ı 97 3.2.9. Excel sayfalar ı n ı n biçimlendirilmesi 97 3.2.10. Excel sayfas ı na resim eklenmesi 100 3.2.11. Araç çubuklar ı 101 3.2.12. Haz ı r hücre formatlar ı 103 3.2.12.1. Rakamlar ı n binlik ayraçla gösterilmesi 103 3.2.12.2. Tarih format ı n ı n olu şturulmas ı 105 3.2.12.3. Stil'in araç çubu ğ una atanmas ı 106 3.3. Sayfa i şlemleri 107 3.3.1. Sayfalar ı n ı n taşı nmas ı ve kopyalanmas ı 107 3.3.2. Sayfan ı n silinmesi 110 3.3.3. Sayfa isminin de ğ i ştirilmesi 110 3.3.4 Sayfa ayarlar ı ve ç ı kt ı al ı nmas ı 111 3.3.4.1. Sayfa ayarlar ı 111 3.3.4.2. Bask ı önizleme 114 3.4. Grafik Haz ı rlama 115 3.4.1. Veri Setinden Grafik Olu şturma 115 3.4.2. Grafi ğin düzenlenmesi 121 3.5. Formüllerin Kullan ı lmas ı 123 3.5.1. Bir formülün hücreye girilmesi 123 3.5.2. Birden fazla de ğ iş kene sahip formül kullan ı m ı 125 3.5.3. Formüllerin kopyalanmas ı 126 3.5.4. Formüllerin de ğ iştirilmesi ve silinmesi 129 iii

3.6. Genel Hücre i şlemleri 132 3.6.1. Özel yap ışt ır ve hücre format ı 132 3.6.2. Biçim boyac ı s ı 139 3.6.3. Hücre aç ı klamalar ı 139 3.6.4. Otomatik biçim 141 3.7. i şlevlerin Kullan ı lmas ı 142 İşlevlerin uygulanmas ı 142 3.7.2. Matematik ve trigonometri kategorisi 142 3.7.2.1. Otomatik toplam ve topla i şlevi 142 3.7.2.2. Çarp ı m i şlevi 146 3.7.2.3. Dçarp işlevi 146 3.8.2.4. S_Say ı_üret işlevi 147 3.7.3. istatistiksel kategorisi 148 3.7.3.1. Boşluksay işlevi 148 3.7.3.2. Büyük işlevi 150 3.7.3.3. Ortanca i şlevi 151 3.7.4. Metin kategorisi 152 3.7.4.1. Birle ştir işlevi 152 3.7.4.2. Büyükharf i şlevi 155 3.7.5. Mant ı ksal kategorisi 155 3.7.5.1. Ve i şlevi 155 3.7.5.2. Yada işlevi 156 3.7.5.3. Eğer işlevi 157 3.8. Mutlak Referanslar ve Diziler 159 3.8.1. Mutlak referanslar 159 3.8.2. Dizilerle yap ı lan i şlemler 161 3.9. Veri Yönetimi 164 3.9.1. Doğrudan işlem sayfas ı üzerinden bilgi giri ş i 165 3.9.2. Bilgi giriş formunun kullan ı m ı 166 3.9.3. Veri taban ı ndaki kay ı tlar ı n s ı ralanmas ı 168 3.9.4. Kay ı tlar ı n filtrelenmesi veya süzülmesi 169 iv

3.9.5. Özel otomatik süzme 171 3.9.6. Veri tablolar ı 173 3.9.6.1. Tek de ğ i şkenli veri tablolar ı 173 3.9.6.2 İ ki değ i şkenli veri tablolar ı 175 3.10. Özet Tablo 177 3.11. İ leri Hesaplama Araçlar ı 193 3.11.1. Çözücü 193 3.11.1.1. Optimizasyon problemi 194 3.11.1.2. Optimizasyon problemi çözüm a şamalar ı 195 3.11.1.3. Çözücü arac ı n ı n kullan ı m ı 201 4. MICROSOFT POWERPOINT 2000 205 4.1. Ak ı ll ı içerik Sihirbaz ı 205 4.2. Tasar ı m şablonu 209 4.3. Genel Özellikler 214 5. UYGULAMA ÖRNEKLERI 227 5.1. Arazide Sulamadan Kaynaklanan Tuz Birikiminin Belirlenmesi 227 5.2. Sulama Sular ı n ı n SAR Değerine Göre S ı n ıfland ı r ı lmalar ı 228 5.3. SCS yöntemine Göre Yüzey Ak ış Debisinin Hesaplanmas ı 229 5.4. Sulama Modülünün Hesaplanmas ı 233 5.5. Manning E ş itli ğ inin Kullan ı m ı 238 5.6. Drenaj Kanal ı nda Kritik H ı z ı n Bulunmas ı 243 5.7. Thiessen Metodu İ le Havza Yağış Ortalamas ı n ı n Bulunmas ı 245 5.8. Çift Silindir İ nfiltrometre Sonuçlar ı n ı n Bulunmas ı ve Grafiklenmesi 248 5.9. Yap ı larda Is ı ve Nem Dengesi 256 5.10. Basit Bir Yap ı da Metraj ve Ke ş if Özeti 259 6. KAYNAKLAR 267 7. ALFABETIK D İZ İ N 269

ÖNSÖZ Tarih boyunca insanoğ lu, ya şam ı n ı daha kolay bir hale getirebilmek için çeşitli aray ışlar içinde olmu ş ve bu aray ışlar sonunda büyük teknolojik geli şmeler kaydetmi ştir. Icat edilen yeni araçlar birbirinin geli şmesine de katk ı sağ lad ığı için, teknolojinin geli şmesi ivmeli bir ilerleme şeklinde olmu ştur. Bu ilerleme, mühendislik problemlerinin çözümünü kolayla şt ı ran güçlü donat ı lar ı ortaya ç ı karm ışt ı r. Günümüzün en önemli teknolojik donat ı s ı ise bilgisayard ı r. Günümüzde bilgisayar deste ğinin olmad ığı bir meslek grubu saymak hemen hemen imkans ızd ı r. Özellikle, mühendislik alan ı nda çal ışanlar için bilgisayarlar i şleri yürütmede temel araç haline gelmi ştir. Mühendislik çal ışmalar ı nda bilgisayarlar ı n iki türlü rolü sözkonusudur. Bunlardan biri, mevcut i şi yapmada geçen süreyi k ı saltmas ı ve ikincisi yap ı lan i şi minimum insan hatas ı ile ortaya koymas ı d ı r. Bu sayede çok karma şı k yap ıdaki problemler dahi kolayca çözülebilmektedir. Ziraat mühendisli ğ i çal ışmalar ı nda da bilgisayar kullan ı m ı etkin şekilde yerini alm ışt ı r. Mühendislik problemlerinin çözümünde, en çok kullan ı lan yaz ı l ı mlardan birisi olan MS Excel, ziraat mühendisinin de en büyük yard ı mc ı s ı d ı r. Bilgisayar uygulamalar ı dersinin amac ı, ziraat mühendisi adaylar ı na mesleki bilgilerini geli ştirip, problem çözmede uygulayabilecekleri referans bilgiyi sağ lamakt ı r. Verilen bilgiler ve çözülen örnekler ö ğ renciye kendini geli ştirmesi için gerekli yollar ı açmakta, bilgisayarl ı dü şünme mant ığı n ı n ipuçlar ı n ı vermektedir. Bu kitapta mesleki problemlere, özellikle MS Excel ile çözümler verilerek, benzer problemler kar şı s ı nda sonuca ula şma a şamalar ı anlat ı lm ışt ı r. Kitap bu özelli ği ile sadece lisans ö ğrencilerinin de ğil, tüm ziraat mühendislerinin faydalanaca ğı niteliktedir. Ö ğ renci ve meslekta ş lar ı m ıza faydal ı olmas ı dileklerimizle. Ankara 2003 Doç. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ Doç. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Dr. Halit APAYDIN vii

1. MICROSOFT WINDOWS 98 1.1. Bilgisayarlar ı Tan ıyal ı m 1.1.1. Bilgisayarlar ı n tarihi geli ş imi Tarihin ilk ça ğ lar ı ndan beri insanlar ihtiyaçlar ı n ı daha kolay elde edebilmek için bir tak ı m araçlar geli ştirmi şlerdir. Avlanmak için ta şlar ı yontarak çe ş itli silahlar yapm ış lar, daha kolay yük ta şı mak için tekerle ğ i icat etmi ş lerdir. İ nsan ı n i ş lerini daha kolay yerine getirme iste ğ i, onu çe şitli icatlar yapmaya zorlam ışt ı r. Örneğ in kendi kuvvetiyle yapamayaca ğı şeyler için makinalar ı icat etmi şler, çok uzaklara daha h ı zl ı ula şı m için uça ğı geli ştirmi şlerdir. İ nsanlar say ı larla hesap yaparken de zorlanm ış lar ve bu hesaplar ı kolay yapabilmek için de baz ı araçlar geli ştirmi şlerdir. Örne ğ in metal çubuklara dizili boncuklardan olu şan abaküs, kolay hesap yapmak için geli ştirilmi ş bir araçt ı r ( Şekil 1.1). Şekil 1.1. Hesap yapmada kullan ılan abaküs İ nsan ı n daha karma şı k hesaplar ı yapabilme ihtiyac ı n ı karşı lamak için hesap makineleri ve daha sonralar ı da bir çok hesaplamay ı birbiri arkas ı na yapabilen ilk bilgisayarlar icat edilmi ştir. Günümüzdeki bilgisayarlarla, ilk nesil bilgisayarlar aras ı nda birçok farkl ı l ı klar vard ır. Buna ra ğmen, bilgisayarlar ın birtak ı m matematiksel hesaplamalar yapmalar ı ortak yönlerini olu şturmaktad ır. Son y ı llarda bilgisayarlar geli ştirilerek hemen hemen her konuda yararlan ı labilecek duruma getirilmi şlerdir. Günümüzün bilgisayarlar ı, radyo ve CD çalar gibi dinlenebilen, televizyon gibi izlenebilen, telefon gibi ileti ş im sa ğlayabilen araçlar haline gelmi ş lerdir. 1.1.2. Bilgisayarlar ı n tan ı m ı Genel bir tan ı mla bilgisayar, kendisine verilen komutlar do ğ rultusunda işlemler yapan elektronik bir makinedir. Bu makine kendisine verilen bilgileri 1

depolayabilir, düzenleyebilir ve tekrar kullan ı c ı ya verebilir. Bilgisayarlar ı n çeş itli tipleri vard ı r. Bunlar; Kişisel masaüstü Bilgisayarlar (Personel Computer) "PC" Dizüstü Bilgisayarlar (Laptop) Not Defteri Şeklinde Bilgisayarlar (Notebook) Avuçiçi Bilgisayarlar (Pocket PC) Bunlardan Masaüstü ve Not Defteri şeklindeki bilgisayarlar ı n kullan ı m ı en yayg ı n olan ı d ı r. Bilgisayar ı n yapt ığı i şler iki ana unsur sayesinde olmaktad ı r. Bunlardan biri "yaz ı l ı m" di ğeri "donan ı m"d ı r. 1.1.2.1. Yaz ı l ı m ve donan ı m Yaz ı l ı m, herhangi bir programlama diliyle yaz ı lm ış olan ve bilgisayar ı yöneten programd ı r. Asl ı nda yaz ı l ı m da bir çe şit bilgidir. Gözle görünmez elle tutulmaz. Bilgisayardaki bilgileri düzenler, onlarla i şlemler yapabilir. Donan ı m ise bilgisayar ı n gözle görünen elektronik ve mekanik parçalar ı n ı n tümüdür. Örne ğin bilgisayarda iki say ı n ı n çarp ı m ı n ı bulan bir program olsa ve bilgisayar taraf ı ndan bilgi giri şi istense. "Birinci rakam ı girin=?" Birinci rakam olarak 5 rakam ı girilsin. Sonra " İkinci rakam ı girin=?' şeklinde ikinci rakam istense. İ kinci rakam 4 olarak girilsin. Bu bilgilerle bilgisayar çarp ı m sonucunu "Sonuç=20" şeklinde yerse. Burada hem yaz ı l ım, hem de donan ı m kullan ı lm ış olur. Rakamlar ı girerken bas ı lan tu şlar ve bu rakamlar ı n üzerine kaydedildi ğ i ortamlar donan ı md ı r. Bu iki rakam ı n yani 5 ve 4 ün çarp ı lmas ı n ı sağ layan ve sonucu bulan ise bir program yani yaz ı l ı md ı r. Yaz ı l ı mlar gözle görülmeyen, elle tutulmayan ancak bir i ş yürütebilen programlard ır. Örne ğin bir CD deki müzik parçalar ı gözle görülmez elle tutulmaz yani CD deki müzik yaz ı l ı md ı r. Ama CD görünür ve elle tutulur durumdad ı r. O halde CD bir donan ı md ı r. 1.1.2.2. Donan ım parçalar ı Bir bilgisayara d ışar ı dan bak ı ld ığı nda dört ana parçadan olu ştu ğu görülür (Şekil 1.2). Şekil 1.2. Standart bilgisayar parçalara 2

1. Monitör: üzerinde ekran ile açma kapama, parlakl ı k ve görüntü ayar gibi dü ğmelerin bulundu ğu, bilgisayar ı n bilgi ve sonuçlar ı gösterdi ği birinci ana parçad ı r (Şekil 1.3). Şekil 1.3. Monitör 2. Sistem ünitesi: genellikle monitörün alt ı nda veya yan ında yer alan ikinci ana parçad ı r Şekil 1.4'de görülen bu ünite bilgisayar ın en önemli k ısm ıd ır. Çünkü bilgisayar ı n işlem yapan elektronik parçalar ı n ı n hemen hemen tamam ı bu birimin içindedir. Şekil 1.4. Sistem ünitesi 3. Klavye: bilgisayara veri giri şini sağlayan birimdir. Klavye, üzerindeki harf ve rakam tu şlar ı nedeniyle daktiloya benzetilebilir (Şekil 1.5). Zaten görevi de daktilonun görevine benzemektedir. Klavye kullan ı larak bilgisayara bilgi girilmesi yan ında komutlar da verilmektedir. Şekil 1.5. Klavye 3

4. Fare: kuyru ğa benzeyen kablosu nedeniyle bu adla an ı lan bilgisayar ı n yard ı mc ı bir parças ı d ı r (Şekil 1.6). Monitörün ekran ında ok şeklinde bir göstergeç vard ır. Bu göstergeç fareye ait bir i şaretleyicidir. Fare nereye hareket ettirilirse, göstergeç de o yöne hareket eder. Fare özellikle ekrandaki seçenekleri i şaretlemek için kullan ı l ı r. Farenin üzerinde çeşitli tiplerde tu şlar bulunur. Bu tu şlar üzerine parmak ile bas ı larak t ı klan ı r ve böylece seçenekler işaretlenebilir. Şekil 1.6. Fare 1.1.3. Bilgisayar ın kurulmas ı Bilgisayar ı n temel k ı s ı mlar ı olan monitör, sistem ünitesi, klavye ve fare Şekil 1.7'de görüldü ğü gibi yerle ştirildikten sonra bu parçalar ı n bağ lant ı lar ı n ı n yap ı lmas ı gerekir. Şekil 1.7. Bilgisayar ana parçaların ın yerleştirilmesi Bilgisayar ı n d ışar ı dan kullan ı lan bütün parçalar ı (fare, monitör, klavye, mikrofon, hoparlör v.b.) sistem ünitesine ba ğ lanmal ı d ı r. Ba ğ lant ı y ı sağ layacak kablonun uç şekli iyice incelenmelidir. Sistem ünitesinin arkas ında, bu uca uygun bir ba ğlant ı mutlaka vard ı r. Uygun bağ lant ıya kablo ucu tak ı larak birleştirme sağ lan ı r. Örne ğin monitörden iki kablo ucu ç ı kar. Bunlar ı n biri 4

görüntüyü ileten kablo, di ğeri elektri ği ileten kablodur. Bu kablolar sistem ünitesinin arkas ı nda sadece bir yere uygundur. Bu nedenle kablolar ın yanl ış yere tak ı lmas ı söz konusu değildir. Ancak baz ı monitörlerin elektrik kablosunun ucu fiş şeklinde olabilir. Bu durumda monitör elektri ğ ini doğrudan prizden al ı r ve fişi sistem ünitesine değ il prize takmak gerekir. Klavye, fare, mikrofon ve hoparlör kablolar ı n ı bağlamak için de sistem ünitesinin arkas ı nda uygun yerler bulunacakt ı r. Son olarak sistem ünitesinin elektrik kablosu ba ğ lan ır. Di ğer ucu prize tak ı larak bilgisayar ı n kurulumu tamamlanm ış olur. Klavye veya monitörün sistem ünitesine ba ğ lanmas ı unutulursa; bilgisayar bip şeklinde bir ses ç ı kararak uyar ı verir. 1.1.4. Bilgisayar ın çal ışt ı r ı lmas ı : açma, kapama Bilgisayar, sistem ünitesi üzerindeki açma kapama dü ğmesi ile aç ı l ı r. Hemen arkas ı ndan monitörün dü ğmesine bas ı larak monitör aç ı l ı r. Bilgisayar, dü ğmesine bas ı larak aç ı ld ığı nda önce kendi kendine baz ı kontroller yapar. Bu kontrollerden sonra Windows i şletim sistemi otomatik olarak çal ışı r ve bilgisayar aç ı l ı r. Bilgisayar aç ı l ı nca masaüstü denilen ortam ekrana gelir. Bu ekrana, çal ışma masalar ı n ı n üstüne benzediği için masaüstü denmektedir. Bu çal ışma ortam ı Windows i şletim sistemi içerisinde anlat ı lm ışt ı r. Bilgisayar ı açmak için sadece sistem ünitesindeki ve monitördeki açma kapama dü ğmelerine basmak yeterliyken kapatma i şlemi sadece bu dü ğmelere basarak yap ı lmaz. Bilgisayar ı kapatmak açmaktan daha zordur. Kapatmak için işletim sisteminin onay ı n ı almak gerekmektedir. Öncelikle çal ışı r durumda olan bütün programlar kapat ı l ır. Bilgisayar ı kapatmak için masaüstünün sol alt köşesinde bulunan ba şlat butonuna fare ile t ı klan ı r. Bunun için farenin ok şeklindeki göstergecinin ucu ba şlat butonunun üzerine getirilir ve farenin sol tu şuna bas ı l ır. Bunun sonucunda bir pencere aç ı l ı r. Şekil 1.8'de görüldü ğ ü gibi pencerenin en alt sat ı r ı nda Bilgisayar ı kapat sat ı r ı vard ı r. Bu sat ı r farenin göstergeciyle t ı klan ı rsa, bilgisayar üç seçenekli Windows Oturumunu Kapat isimli bir pencere ile onay isteyecektir ( Şekil 1.9). 5

[rjurl MS Office Programlar S ık Kullan ılanlar.:7- j'±j, Belgeler Ajwarlar Bul 8 Yard ım Çal ışt ır... AHMET ÖZTÜRK Oturumunu Kapat... Bilgisayan Kapat... RaŞ! Şekil 1.8. Bilgisayarın kapat ılmas ı Windows Oturumunu Kapat Bilgisayar ın ne yapmas ını istiyorsunuz? e Ask ıya al 6-, Bilgisayar. apa Yeniden ba şlat MS-DOS kipinde ba şlat Tamam iptal Yard ım I Şekil 1.9. Oturum kapatma penceresi 6

Şekil 1.9'da görülen seçeneklerden ilki olan Ask ıya al ile bilgisayar geçici olarak kapat ı l ı r. İ kinci seçenek Bilgisayar' kapan ı r. Eğer bilgisayar ı bir süre için kapatmay ı amaçlad ı ysak, bu seçenek fare ile t ı klanarak i şaretlenir (zaten i şaretliyse, tekrar i şaretlemeye gerek yoktur). Alttaki Tamam butonu t ı klanarak bilgisayar kapat ı l ı r. Bu durumda monitör üzerindeki ve gerekiyorsa sistem ünitesi üzerindeki açma kapama dü ğmelerine basarak bilgisayar kapat ı labilir. Yeniden başlat seçene ği, bilgisayar ı hemen kapat ı p yeniden açmak için kullan ı l ı r. Penceredeki son seçenek ise MS DOS i şletim sisteminde i ş lemler yapmak için kullan ı l ı r. Bu seçenek i şaretlenir ve Tamam butonu t ı klan ı rsa, MS DOS ortam ı na ula şı l ı r. Buradan ç ı kmak ve Windows ortam ı na dönmek için win veya exit yaz ı p Enter tu şuna bas ı lmal ı, ya da bilgisayar, sistem ünitesindeki açma kapama dü ğ mesiyle kapat ı l ı p yeniden aç ı lmal ı d ı r. 1.2. Windows İşletim Sistemi Evde televizyon seyrederken kanal de ğ i ştirmek için ya da ses ve görüntü ayarlar ı n ı yapmak için ya televizyonun üzerindeki ya da uzaktan kumanda üzerindeki baz ı tu şlara bas ı l ı r. Bu tu şlar izleyici ile televizyon aras ı nda ileti şim sağlar. Sesin aç ı lmas ı istenmi şse, televizyonun sesi yükselir. Bilgisayarlarla anla şabilmek, onun hareketlerini kontrol edebilmek ve onunla ileti ş im kurabilmek için de bir arac ı ya ihtiyaç vard ı r. Bilgisayarla kullan ı c ı aras ı ndaki bu ileti şimi sa ğlayan arac ıya i şletim sistemi denmektedir. Günümüzde bilgisayarlarla ileti şim sa ğlamak için en çok kullan ılan sistem MS Windows i şletim sistemidir. 1.2.1. Tan ı m Windows pencereler anlam ı na gelen İ ngilizce bir sözcüktür. Gerçekten de Windows 98 ile çal ışı rken, irili ufakl ı bir çok pencere ile kar şı la şı l ı r. Windows, bilgisayar ile kullan ı c ı n ı n anla ş mas ı n ı sa ğlayan, onun komutlar ı n ı bilgisayara, bilgisayar ı n sonuçlar ı n ı da kullan ı c ıya ileten bir yaz ı l ı md ır. Yani asl ı nda Windows da bir programd ı r. Ancak bilgisayar ı yöneten bir programd ı r. Dolay ı s ı yla Windows kullanmay ı bilmek, bir bak ı ma bilgisayar kullanmay ı bilmek anlam ı na gelmektedir. 1.2.2. Masaüstü Windows çal ış ma ortam ı aç ı ld ığı nda karşı m ıza ç ı kan ekrana masaüstü denmektedir (Şekil 1.10). 7

BriglaS 51, n1 8u'l'" ı l' program 1.1, Fare Göstergeci Bebeleorn Gezgin ki Internet E splorer Ağ Kom şular ı "VAr ız ıp MASAÜSTÜ Geri C ı :mu; ı ar ı: Nom), An[iV ıııı :: 2, ıı Baş lat Butonu Aktif Program Görev Çubu ğ u Saat Hoparlör- Türkçe_ Klavye A B a şlat 3 rı4', ktap Microsoft Word '1114( ;'. 0922 Şekil 1.10. Masaüstü ekran ı Masaüstünde baz ı programlar ı n simgeleri, küçük resimcikler olarak görülmektedir. Ayr ı ca masaüstündeki baz ı bölümler Şekil 1.10`da görülmektedir. Masaüstünde fare oynat ı l ı nca onunla beraber hareket eden farenin ok şeklindeki göstergeci de görülmektedir. Bilgisayarda çal ışı rken bu göstergeç ile programlar ı çal ışt ı r ı labilir, şekiller çizilebilir, resimler yap ı labilir. Bilgisayar ı n sordu ğu seçmeli sorulara, bu göstergeçle i şaret konarak cevap verilebilir. 1.2.3. Farenin kullan ı lmas ı 1.2.3.1. Göstergecin hareket ettirilmesi Farenin üzerine el yerle ştirilip fare kavrand ı ktan sonra yukar ı, aşağı, sa ğa, sola kayd ı r ı larak hareket edildi ğinde, fare ne yöne hareket ettirilirse, göstergecin de o yöne hareket etti ği gözlenebilir. Böylece fare kullan ı larak göstergeç ekranda istenilen bir noktaya getirilebilir. 1.2.3.2. T ı klamak T ı klamak, farenin üzerindeki butonlardan soldakine i şaret parma ğı yla bas ı p b ı rakmak demektir. Bilgisayarda bir seçenek i şaretlenirken, göstergeç o seçenek üzerine getirilir ve t ı klan ı r. Ya da bir simge üzerine farenin göstergeci ile gelinerek sol buton bas ı l ı p b ı rak ı l ı r. Bu i ş lem t ı klamak olarak adland ı r ı lm ışt ı r. 8

1.2.3.3. Sağ t ı klamak Sağ t ı klamak, farenin üzerindeki butonlardan sa ğdakine bas ıp b ı rakmak demektir. Genellikle herhangi bir penceredeyken o pencere içinde yap ı labilecek işlemleri bir liste halinde görüntülemek için kullan ı l ı r. 1.2.3.4. Çift t ıklamak Çift t ı klamak, farenin üzerindeki, soldaki butonu üst üste iki kez h ı zla t ı klamakt ı r. Genellikle programlar ı n çal ışt ı nlmas ı nda kullan ı l ı r. 1.2.3.5. Sürükle ve b ı rak Göstergeci sürüklemek, farenin üzerindeki butonlardan soldakine i şaret parma ğıyla bas ı p, parma ğı kald ı rmadan fareyi hareket ettirmek demektir. Genellikle bir alan ı seçerken ya da pencerelerin boyutlar ı n ı değ iştirirken kullan ı l ı r. Fareyle yap ı lan bu i şlemlere bir çok örnek verilebilir. Farenin göstergeci masaüstü ekran ı ndaki küçük resimcikler ile gösterilen program simgeleri üzerine getirilip bir tanesi t ı kland ığı nda, t ı klan ı lan simgenin rengi değ i şmektedir. Bu şekilde t ı klamayla o program simgesi seçilmi ş olur. Göstergeç bo ş bir yerdeyken sa ğ butonu t ı klan ı rsa yani sa ğ t ı klan ı rsa birkaç sat ı rdan olu şan ve her bir sat ı r ı bir komut olan i şlemlerin bir listesi ekrana gelir. Boş bir yer t ı klanarak bu liste kapat ı labilir. Masaüstünde simgesi olan programlar ı çal ışt ırmak için, o program ı n simgesini, fare ile çift t ı klamak gerekir (Şekil 1.11). Bilgisayar ın) F ıle [dit View Go Favorites Help 40, Up Cut Copy Paste Undo Delete Properties Address, Views 11111:113 _ Bilgisayar ım (C1 (D1 Yaz ıc ılar Denetim Masas ı Aç ı klamas ı n ı görüntülemek için bir ö ğ e seçin. Çevirmen A ğ Scheduled Web Klasörleri Tasks Şekil 1.11. Bilgisayarım penceresi My Computer Örne ğin masaüstünde Bilgisayar ı m simgesi çift t ı klan ı rsa Bilgisayar ı m penceresi aç ı l ı r. Bu pencere bilgisayar ı n içeri ğ ini göstermektedir. Yani disketin tak ı ld ığı A sürücüsünü, bilgilerin depoland ığı sabit (hard) diski veya sabit 9

diskleri, bir de bilgisayarda CD sürücüsü varsa bunu gösterir. E ğer A sürücüsünde disket varsa, A sürücüsü fare ile çift t ı klan ı rsa, bu disket içindeki dosyalar görülebilir. Bilgisayar ı m simgesinin çift t ı klanmas ıyla çal ışt ı r ı lan program, bilgisayar ı n içeri ğ i hakk ı nda bilgi vermektedir. Masaüstünde aç ılan bu pencereler ta şınabilir, kapat ı labilir, boyutu değ iştirilebilir ya da pasif pencere olarak minimize duruma getirilebilir. Aç ı k bir pencerenin sa ğ üst kö şesinde şeklinde üç küçük kutu mevcuttur. Bu kutulardan A aç ı k pencereyi kapatmak için kullan ı l ı r. Bu kutucuk t ı klan ı rsa pencere kaybolur. Ortadaki [fili kutucu ğu t ı klan ı rsa pencere, tüm ekran ı kaplar, yine ayn ı kutucuk t ı klan ı rsa bu defa pencere eski boyutuna geri döner. Ba ştaki kutucu ğu t ı klan ı rsa pencere kapat ı lmaks ız ı n ekran ı n alt ı ndaki görev çubu ğu bölümüne pasif pencere olarak kald ı r ı l ı r. Yani pencere kapat ı lmaks ız ın görünmez hale gelir. Bu pencereyi tekrar açmak için ekran ı n alt ı nda görev çubu ğundaki pasif program simgesi t ı klan ı r. Aç ık olan bir pencerenin boyutlar ı istenildiği gibi ayarlanabilir. Örne ğ in, pencerenin enini art ı rmak için farenin göstergeci pencerenin kenar ına getirilip göstergeç Şekil 1.12`deki gibi çift tarafl ı ok şekline dönü ştü ğünde fare t ı klan ı p b ı rakmadan sürüklenmelidir. Buton b ı rak ı ld ığı nda pencerenin geni şledi ği ya da darald ığı görülür. Ayn ı şey pencerenin alt kenar ı na gelerek pencerenin yüksekli ğini değ i ştirmek için de yap ılabilir. Yaln ız bu durumda göstergeç yukar ı aşağı çift tarafl ı ok şekline dönü şür. 1.3. Programlar ı n Çal ışt ı r ı lmas ı Şekil 1.12. Pencerelerin boyutland ınlmas ı Bilgisayarda, önceden yüklenmi ş bir çok program bulunabilir. Bilgisayardaki bu programlar kolayca çal ışt ı r ılabilir. Program ı kullanmak için, o program ı n özelliklerini bilmek gerekir. Örne ğin bilgisayarda yaz ı yazmay ı sağlayan program kolayca çal ışt ı r ı labilir. Ama program ın kullan ı lmas ı bilinmiyorsa, yaz ı lan yaz ı bir düzene sokulamaz, bilgisayara kaydedilemez, harflerin büyüklü ğü ayarlanamaz. Yani bir program ı çal ışt ırmakla, kullanmak farkl ı şeyleri ifade etmektedir. Programlar ı n baz ı lar ı masaüstü denen ekranda bir resim şeklinde (simge olarak) bulunmaktad ı r. Programlar ı çal ışt ı rmak için ya simgeleri çift t ı klan ı r, ya 1 0

da simgeler tek t ı klan ı p seçildikten sonra Enter tu şuna bas ı l ı r. Böylece ekranda simgesi görülen herhangi bir program çal ışt ı r ı labilir. Bir çok program ı n ekranda simgesi yoktur. Bunlar ı çal ışt ı rmak için öncelikle masaüstü ekran ı n ı n sol alt ı ndaki Baş lat butonu t ı klan ı r. Farenin imleci bu durumda aç ı lan menüdeki Programlar sat ı r ı na getirilir ( Şekil 1.13). Lt MS Offee Efügraffila ı J Şk Kullankaaar fialgakm L L ahead Nao Baalangç Damda Download Accekalator Grafik âyarlar 1321 Yardım AHMET ÖZTÜRK Olurıanunıı Kapat Media Miuoaof t Office Aıcylan Î. Nalan AnWints OnSpee US9 DAk Staaup WinZip gi MS -DOS Konut Istemi Wndows Gezgini BisMaYa. &Qat.. WitAIW 4"'J Şekil 1.13. Programlar menüsü Bilgisayardaki programlar, bu sat ı r ı n alt ı nda grup halinde bulunmaktad ı r. Farenin göstergeci programlar sat ı r ı na getirildi ğinde, bütün programlar liste halinde ya da gruplar olarak yeni bir menüde görülür. Aç ı lan bu menüden, çal ışt ı r ı lmas ı istenilen program bulunur ve t ı klan ı rsa program çal ışı r. Dikkat edilirse, Programlar sat ı r ı n ı n sa ğ ı nda bir ok i şareti vard ı r. Bu i şaret, bu sat ı rdan yeni bir menüye geçildi ğini göstermektedir. Programlar menüsü aç ı l ı nca içerdeki programlar ı n baz ı lar ı nda da bu ok i şareti bulunmaktad ı r. Bu i şaret, o program grubunun alt ı nda ba şka programlar ı n da bulunduğ unu gösterir. Örne ğ in Not Defteri adl ı bir program çal ışt ı r ı lmak isteniyor. Bu program ı n Donat ı lar adl ı grubun alt ı nda oldu ğu biliniyor. Bu durumda izlenilecek yol; < Başlat/Programlar/Donat ılar/not Defteri > Not Defteri program ı çal ışı r. Çal ışt ı r ı lan programlar, aç ı lan pencerenin sa ğ üst kö şesindeki kutucuk t ı klanarak kapat ı labilir. Örne ğin, Windows Gezgini program ı n ı çal ışt ı rmak için; < Başlat/Programlar/Windows Gezgini > yolu izlenmelidir. Bilgisayarda çal ışı rken en çok kullan ı lan programlardan biri Windows Gezginidir. 1.4. Bilgisayarda Bilgilerin Saklanmas ı 1.4.1. Dosya ve klasör Herhangi bir dersin ödevi yap ı l ı rken, ödev sayfalara yaz ı l ı r. Sonra bu sayfalar birbiriyle kar ışmas ı n diye s ı ralan ı p bir dosyaya tak ı labilir. Örneğ in, bir y ı l içerisinde Fizik dersinden 3 tane ödev haz ı rlanm ış olsun ve bu ödevler Fiz1, Fiz2, Fiz3 isimleri verilen sar ı renkli 3 dosyaya tak ı ls ı n. Matematik dersinden de 4 tane ödev haz ı rlan ı p, k ı rm ı z ı renkli 4 tane dosyaya Mati, Mat2, Mat3 ve Mat4 isimleriyle tak ı ls ı n. Her ders için bu şekilde ödevler haz ı rlansa, bu defa 11

dosyalar ı n kar ışmas ı gibi bir problem ortaya ç ı kacakt ı r. Bu problemi ortadan kald ı rmak için, her derse ait bir klasör yap ı labilir. Örne ğin Fizik klasörü Fiz1, Fiz2, Fiz3 dosyalar ı n] içerir. Matematik klasörüne de Mati, Mat2, Mat3 ve Mat4 dosyalar ı konmu ştur. Böylece her dersin bir klasörü olur ve ödevler kar ışmadan saklanabilir. Bilgisayarda çal ışt ı r ı lan bütün programlar yaz ı l ı md ı r. Yani asl ı nda bu programlar yaz ı d ı r. Yaln ız bilgisayarda görünmez bir şekilde yaz ı lm ışlard ı r. Bilgisayarda yüzlerce program oldu ğu dü şünülürse, yaz ı halindeki bu programlar ka ğıda döküldü ğünde milyonlarca sayfaya ancak s ığar. İşte bu kadar yaz ı y ı birbirine kar ışt ırmamak için bilgisayar da bu yaz ı lar ı önce dosyalara sonra klasörlere koymaktad ı r. Tabi ki görünmeyen yaz ı n ı n dosyas ı ve klasörü de görünmez durumdad ı r. Bilgisayar dosyalar ı klasörlere yerle ştirerek saklarken bazen ayn ı programa ait bir çok klasör olu şabilir. Bu durumda bilgisayar klasörleri birbirine kar ışt ı rmamak için onlar ı da büyük bir klasör içine yerleştirebilir. Yani bütün dersler içim yap ı lan ödevlerin dev bir ödev klasörüne yerleştirilmesi gibi. Bilgisayarda, bu şekilde dosya ve klasörleri iç içe yani hangi klasörde hangi dosyalar ı n oldu ğunu gösteren program Windows gezginidir. 1.4.2. Bilgilerin depolanmas ı Bilgisayardaki bütün bilgi ve programlar ı n asl ı nda yaz ı lardan olu ştu ğu, bu yaz ı lar ı n da dosya ve klasörlerin içinde bulundu ğu ve bu dosya ve klasörlerin elle tutulamaz ve gözle görülemez olduklar ı belirtilmi şti. Bu bilgiler ve yaz ı lar görülemez ancak onlar ı n depoland ığı, gözle görünen, elle tutulan ortamlar vard ı r. Örne ğin bir video kasetin içindeki film elle tutulamaz, gözle görülemez, ama kaset o filmi bilgi olarak içinde bulundurur. Bilgisayarda üretilmi ş bilgiler, yaz ılar ya da daha geni ş ad ıyla yaz ı l ı mlar da disket, harddisk ve CD gibi elemanlar üzerine kaydedilerek saklan ı r ve ta şı n ı r. 1.4.2.1. Sabit disk (Harddisk) Bilgisayar ı n içinde bulunan, yaz ı l ımlar ı n üzerine kaydedildi ği, bilgi depolamak için kullan ılan bir elemand ır. Harddisk bir teyp kasetine benzetilebilir. Üzerine binlerce kez kay ıt yap ıp silinebilir. Bilgisayarda bulunan bütün programlar harddiskin bir yerine kaydedilmi ştir. Bir program çal ışt ı r ıld ığında; bilgisayar, harddisk üzerinde bu program ı bulur, okur ve çal ışt ı r ı r. Harddisklerin de kasetlerde oldu ğu gibi belli bir kapasiteleri vard ı r. Fazla bilgi yüklendi ğ inde harddisk de dolabilir. 1.4.2.2. Disket Bilgisayardaki bilgileri saklamak ya da bir bilgisayardan di ğerine ta şı mak amac ıyla kullan ı lan manyetik disklerdir. Disketlerin boyutu cebe girecek kadar küçüktür ama içine ald ığ i bilgi de çok azd ı r. Bir disket ancak 1 milyon 440 bin kadar harften (1.44 MB) olu şan bilgiyi alabilir. Disketle bilginin ta şı nmas ı şöyle olmaktad ı r. Örneğin A bilgisayar ı n ın harddiskindeki bir bilgiyi B bilgisayar ı n ı n harddiskine ta şı mak için disket A bilgisayar ına tak ı l ır ve bilgi A'n ı n harddiskinden diskete kopyalan ı r. Disket B bilgisayar ı n ı n oldu ğu yere götürülür. Disket B bilgisayar ı na tak ı l ır ve disketteki bilgi B 'nin harddiskine kopyalan ı r. Böylece disket arac ı l ığı yla bilgi A bilgisayar ı ndan B bilgisayar ı na taşı nm ış olur. 12

1.4.2.3. CD Üzerine bilgi depolanabilen manyetik disklerdir. Müzik CD leri ile bilgisayar CD leri asl ı nda ayn ı d ı r. Fakat üzerine bilginin yaz ı lma şekli farkl ı oldu ğu için bilgisayar CD leri müzik setinde kullan ı lamazlar. CD ler disketlere göre çok fazla bilgi depolayabilirler. CD lere 700 milyon harf (700 MB) alacak kadar bilgi depolanabil ir. CD ler bilgisayar ı n sistem ünitesi üzerinde bulunan CD sürücüsü denen bölüme yerle ştirilerek okutulur. CD içindeki bilgi, bu sürücü taraf ı ndan okunur ve istenirse bilgisayar ı n harddiskine aktar ı labilir. E ğer CD de herhangi bir program varsa, bu program bilgisayara aktar ı lmadan doğrudan CD den de çal ışt ı r ı labilir. 1.5. Bilgisayarda Yaz ı Yazma Y ı llardan beri yaz ı yazma arac ı olarak kullan ılan daktilonun yerini art ı k bilgisayarlar alm ışt ı r. Windows i şletim sisteminde yaz ı yazmaya imkan veren bir çok program mevcuttur. Bunlardan en basit olan ı Wordpad yaz ı m program ı d ı r. Wordpad program ı, Başlat butonundaki Programlar menüsü içinde, Donat ı lar sat ı r ı ndan aç ı lan yeni bir menü içindedir < Başlat/Programlar/Donat ı lar/ Wordpad >. Bu yolla Wordpad program ı t ı klanarak çal ışt ı r ı ld ığı nda Şekil 1.14'de görülen pencere aç ı l ı r. 12 Belge - WordPad Qogra Bilgen âörüntim Ekle âiçim yard. aie:41 3_911 Times Ne (T ilrkçai eqo Yazı fontu Dosya i şlemleri Yaz ı boyutu Yazı ortalatma Yaz ı koyu italik alt ıçizili Yap ılan hatay ı geri alınal T Yard ım için Fl 'e bas ın AYI Şekil 1.14. Wordpad yaz ı program ı Şekil 1.14`de önemli fonksiyonlar gösterilmi ştir. Program ın aç ı lan penceresinin üzerindeki her bir simge kutucu ğu bir fonksiyonu yerine getirmektedir. Kutucuklar ı n alt ındaki boşluk ise, yaz ı yaz ı lacak aland ı r. Bu alan beyaz bir ka ğı da benzetilebilir. Klavyeden yaz ı yaz ı ld ı kça, bu bo şlukta harfler ve kelimeler belirecektir. İ lk olarak bir iki cümlelik bir yaz ı yaz ı labilir. Öncelikle yaz ı n ı n baş l ığı yaz ı l ı r. Ancak ba ş l ığı n koyu ve alt ı çizili yaz ı lmas ı dü ünülebilir. Koyu yazmak için D kutucu ğu t ı klan ı r. Alt ı çizili yazmak için de W kutucu ğ u t ı klan ı r. Bu kutucuklar t ı kland ığı nda renkleri değ işir. Bu şekilde aç ı k renge dönü şme onlar ı n aktif oldu ğunu gösterir. Yaz ıda ilk harf büyük olaca ğı için parmak klavyede shift ( fi ) tu şuna bas ı larak ilk harfi yaz ı l ı r ve shift tu ş u 13

b ı rak ı larak yazmaya devam edilir. E3 ve n kutucuklar ı n ı n t ı klanarak kapat ı lmas ı bundan sonra koyu ve alt ı çizili devam edilmeyece ği anlam ı na gelmektedir. Baş l ığı ortaya almak için, ba ş l ı k sat ı r ı ndayken U kutucu ğ unu t ı klanarak ba ş l ı k ortalanabilir. Enter (.1) tu şuna bas ı larak bir alt sat ı ra yani yaz ı n ı n ilk sat ı r ı na geçilebilir. Enter tu şu ile a şağı inince yaz ı hala ortal ı yazma konumundad ı r, bu, kutucu ğunu t ı klanarak sola dayal ı yazma durumuna getirilebilir. Paragraf başı yapmak için klavyeden Tab tu şuna bir kez basmak yeterlidir. Böylece yan ı p sönen yaz ı m imleci sat ı r başı yap ı p biraz içeriden yazacakt ı r. Bu durumdayken yaz ı yaz ı labilir. Dikkat edilecek bir şey sat ır sonuna gelindiğ inde aşağıya inmek için herhangi bir tu şa basmamakt ı r. Çünkü Wordpad sat ı r sonunu kendisi anlar ve otomatik olarak alt sat ı ra geçer. Sadece sat ı r ba şı (paragraf) yapmak için aşa ğıya geçileceğ i zaman Enter (J) tu şuna bas ı lmal ı d ı r. Yaz ı tamamlad ı ktan sonra yaz ı n ı n ilk kelimesini koyu hale getirilebilir. Bunun için ilk kelime fare ile sürüklenerek seçilir ve farenin butonu b ı rak ı l ı r. Sonra da koyu yaz anlam ı ndaki kutucu ğu t ı klan ı r. Ayn ı kelimenin bir de italik yap ı lmas ı istenirse yine kelime seçiliyken italik anlam ı nda 131 kutucu ğ u t ı klan ı r. Böylece yaz ıda istenilen bir bölüm sürükleyerek seçilip koyu, italik ya da alt ı çizili duruma veya bunlar ı n kombinasvonuna dönü ştürülebilir IDI kutucuklar ı kullan ı larak da seçili bir paragraf sola dayal ı, ortal ı ya da sağa dayal ı yaz ı lab lir (Şekil 1.15). n Belge - WordPad Dosya Düzen Görünüm Ekle Biçim Yard ım E11 11211 2_19 filmes New Roman (TOrkçal 114 :J. KITIAIffil = ı z. 2. 3. ı 4 ı 5.6 7. 9 '10' ı.11. ı.12...13. ı.14. ı6 15 ilk Yazan Bilgisayar öğrenmeye yeni ba şlad ım. Ama daha şimdiden kendi yaz ılar ımı yazabiliyorum. Ilk olarak an ılar ımı m ı yazsam acaba. Böylece an ılarım hiç unutulmayacak kal ıc ı eserlere dönü şebilecek. 1 Yard ım için Fl 'e bas ın 'SAYI Şekil 1.15. Yaz ı örneği 1.5.1. Yaz ı dosyalar ı n ın kaydedilmesi ve aç ı lmas ı Yaz ı lan bu yaz ı bilgisayara kaydedilebilir. Bunun için sayfan ın üzerindeki işlem kutucuklar ı ndan 11 kutucu ğu t ı klanabilir. Ayn ı işlem Dosya menüsünde kaydet sat ı nyla ya da Farkl ı kaydet sat ı r ı yla da yap ı labilir (Şekil 1.16). 14

a Belge - WcedPad EEE Düzen Görünüm Ekle Biçim `iliard ım Yeni... Ctrl+N Aç... Ctr1+0 ] 114 K 1" Farkl ı Kaydet.. ı 7 ı Yazd ır... Ctrl+P Bask ı bnizleme İlk '5,7azım Sayfa Yap ıs ı... ;eni başlad ım..a Şekil 1.16. Dosyan ın kaydedilmesi Bu üç kaydetme şeklinden ilk ikisi asl ı nda tamamen ayn ı d ı r ve mevcut dosyay ı kaydetmek için kullan ı l ı rlar. Üçüncüsü ise bir dosyay ı önceden verilen isminden farkl ı bir isimde kaydetmek için kullan ı l ı r. Dosya henüz isimlendirilmediyse her üç yolla da aç ı lacak pencere dosya için isim verilecek Farkl ı kaydet penceresidir ( Şekil 1.17). Farkl ı Kaydet Kaydetme yeri: I Windows Application Data Favorites Command Ll Fonts Config Lj Forrns Cookies Help _1 Crystal LjJava Cursors J Lhsp Lj Media msapps M sremote.sfs _j Odbc - PhotoCD - SendTo Dosya ad ı: I= Kaydet Kay ıt türü: 'Windows için Word 6.0 Iptal Şekil 1.17. Farkl ı kaydet penceresi Farkl ı kaydet penceresinde Kaydetme yeri isimli bir bölüm vard ı r. Burada Windows diye gösterilen yer, yaz ı dosyas ı n ı n kaydedilece ği klasörün Şekil 1.17'de dosya Windows klasörüne kaydedilmektedir. Altta Dosya ad ı bölümüne ise dosyaya verilmesi dü şünülen ad (Belge) yaz ı l ı r. Dosya bu şekilde isim verilip Kaydet butonu t ı klanarak kaydedilir. Wordpad program ı kapat ı l ı p yeniden çal ışt ı r ı l ı rsa, az önce kaydedilen dosya tekrar üzerinde çal ışı lmak üzere aç ı labilir. Bunun için ya dosya menüsünden Aç komutu verilir ya da Wordpad'deki kutucu ğ u t ı klan ı r. Her iki durumda da Aç penceresi aç ı l ı r. Bu pencere ile Wordpad program ı nda üzerinde çal ışı lmas ı dü şünülen önceden yaz ı lm ış yaz ı lar aç ı labilir. Daha önceden yaz ı l ı p Windows klasörüne kaydedilen Belge isimli dosya aç ı lmas ı için Aç penceresinde Bak ı lacak yerin karşı s ı nda Windows klasörü görülmelidir. Bundan sonra ya pencere içinde dosya ad ı bulunup t ı klan ı r, ya da Dosya ad ı bölümüne dosyan ı n 15

ad ı (Belge) yaz ı l ır. Daha sonra Aç butonu t ı klanarak yaz ı lan yaz ı n ı n yeniden ekrana gelmesi sa ğlan ı r. Ayr ıca en son kullan ı lan bir kaç yaz ı dosyas ı Dosya menüsünde sondan geriye s ı ralanm ışt ır. Bu dosyalar ı, aç komutunu kullanmadan üzerini t ı klayarak açmak da mümkündür. 1.6. Bilgisayarda Resim Yapma Paint bilgisayarda baz ı basit resimler ve şekiller çizebilmek için geli ştirilmi ş bir programd ı r. Wordpad program ı ndan çok farkl ı değildir. Çizim için ayr ı lan yere yaz ı yazabilmenin yan ı nda çe şitli şekiller ve resimlerin yerle ştirilebilece ğ i bir programd ı r. Paint program ı da Wordpad program ı n ın çal ışt ı r ı ld ığı yerden (< Başlat/Programlar/Donat ı lar/paint >) bulunup çal ışt ı r ı l ı r. Paint program ı çal ışt ı r ı ld ığı nda Şekil 1.18'deki gibi bir çizim alan ı ile kar şı laşı l ı r. ads ız - Paint Dosya Düzen S ıarlinum time, Seçenekler Yemin O ca> Ğ A N A 0 o o :riff:fpfnif Yard ım için Yard ım M entiadndeki Yerden Konulen'm bklatin. Şekil 1.18. Paint çizim program ı Bu alana çizim yaparken, önce çizim rengi, sonra çizim arac ı seçilir. Örne ğin k ı rm ı z ı renk seçilecekse, ekran ı n alt ı ndaki bölümden k ı rm ı z ı t ı klan ı r. Örne ğin kalemle serbest çizim yap ı lacaksa kalem arac ı t ı klan ı r ve resim çizilebilir. Çizim ortam ı na metin yazmak da mümkündür. Sol taraftaki araçlar ı kullanarak çizgi, geometrik şekil yapmak çe ş itli araçlarla boyamalar yapmak ve hatalar ı silmek mümkündür. Resim ya da çizim tamamlad ı ktan sonra Dosya menüsündeki Kaydet komutu t ı klanarak dosya kaydedilebilir. Yap ı lan bir çizimin kaydedilmesi aynen Wordpad program ında yaz ı dosyalar ı n ı n kaydedilmesi gibidir. Dosya kaydedildikten sonra Paint program ı n ı kapat ı l ı p istendi ği zaman kaydedilen resim ya da çizim Paint program ı tekrar çal ışt ı r ı larak aç ı labilir, üzerine ilaveler yap ı l ı p yeniden kaydedilebilir. 16

1.7. Dosyalar ın Yönetimi Bilgisayarda bilgi ve programlar ı n tamam ı dosyalanm ış haldedir. Bu dosyalar birbiri içerisine girmi ş, karma şı k bir durumda de ğ ildirler. Genellikle bir program ı n parçalar ı olan dosyalar ya da birbiriyle ilgili dosyalar, ayn ı klasörün içinde bulunmaktad ı r. Bilgisayardaki bu dosya ve klasörlerin ekranda görülmesini sa ğlayan program Windows gezginidir. 1.7.1. Windows gezgini Windows gezgini ile herhangi bir klasörde hangi dosyalar oldu ğ u görülebilir. Windows gezgini dosya ve klasörleri bir a ğaç ve dallar ı gibi grupland ı rm ışt ır. Fare ile bu a ğac ı n dallar ı gibi grupland ı r ı lm ış klasörlere t ı klanarak onlar ı n içerikleri görülebilir. Windows gezgininde ayr ıca bu dosyalar silinebilir, bir yerden ba ş ka bir yere kopyalanabilir veya ta şı nabilir. Windows gezgini işletim sistemiyle birlikte yüklenen bir programd ı r ve diğer programlar ı n çal ışt ı rd ığı gibi çal ışt ı r ı l ı r. Yani Ba şlat/programlar/windows Gezgini > yolu izlenerek çal ışt ı r ı l ı r (Şekil 1.19). kı arasralwo, IC,1 11917113 Kona D*. 5ddaiın 61 Sk Kulanilaraa Alası. Yamm Y. tî! Yikan Keı Kooyala Yarate Gea Al ;±ywic ı c: X. Si!, ffi 2 Oaeildea Grairiralee lt Non.. ğrawıtıs Kh.u. I BoyutiTix irşa Klaseerali acop Dosya Klesidaü Bilgisayara Dosya Klasa ıll ; 1-3/1 Diskel [Al 'J:J /Yara Dosya Klasidini :=1. M Belgeleirn data Dosya Klasöra Dosya Klasaıg Audio ckiveicam Dosya Klaidni J Balolara Foto Dosya Kleadda Inralay Dosya Klasrai data kitap Dosya Klasidida w dılveicam Dosya Klarau Nodlree Dosya Klasrai FJ InpWY oatlican Dosya Klaso ın kitap 1=1Program Files Dosya Klarau l"2:1 log Recycled Gen Didwaşiral KWUs l2j Neduee '21.n913 Dosya Klaraia '21 Para.] ı Vfnriows Dosya Klasati ı %gram Fine Ll yedek Dosya Klaseln l:,1/ Secycled a1asdlog 1KB LOG OCOY.. ownsa ialragra9 2SKB LOG Dcoyaa 1:-.1 Windows, 1 17 nesne Şekil 1.19. Windows gezgini Şekil 1.19'da görüldü ğü gibi, Windows gezgininde en üstte bütün Windows programlar ı nda oldu ğ u gibi menüler, menülerin hemen alt ında da baz ı komutlar ı yerine getirmeyi sa ğlayan k ısa yol butonlar ı vard ı r. Altta ise iki ana pencere bulunmaktad ı r. Soldaki ana pencere, bilgisayar ı n içini bir a ğaç ve dallar ı gibi göstermektedir. Yani soldaki pencerede klasörlerin plan ı görülmektedir. Sa ğdaki pencere ise o anda aç ık olan klasörün içini göstermektedir. Örne ğin soldaki pencerede Windows klasörü t ı klan ı rsa Şekil 1.20'de görüldü ğü gibi Windows klasörü aç ı l ı r ve sağ pencerenin görüntüsü değ iş ir. 17

Böylece sa ğ pencerede Windows klasörünün içindeki klasör ve dosyalar görünür. Windows klasörünün içindeki bir klasörün içini görmek için o klasör çift t ı klan ı r. Böylece çift t ı klanan klasör sol pencerede aç ı l ı r ve bu klasörün içindeki klasörler ve dosyalar da sa ğ pencerede görünür. :410 dırveıcen J System Dosya Kla :B.0 Foto :... System32 Dosya Klasör,/ B0 IntrolaY...31) l'asks Zemanlanng GörevIA kitap : (.1"emp Donya Olasöni?- ',.n Ncdtree ',. ClWeb Dosya Klasoriı - C.] patkan -1.-, 1@l 1 stbool ACOSee BM P Image 2KB ffi'l:j log '., T emporary Internet Hes Dosya Klasariı :-..+23 Plogıarn Files i,.. 6.Accatat 36KB Uygun i...% Recycled, ıe Active Setup log BAK 10KB BAK Dosyas, '.0 ın 98 Active Set,» L. 25KB Metin Belgesi..,..,,,sniina,,sAhmelözl pwl 1KB PWL Dosyas ı ).{..23 yedek '', AM 28KB Uygulama r. di (Di Asd BOKB Uygulama. 'niel Yaz ıc ılar Aspi2Hpsys 2KB Sistem dosyas ı Denetim Masas ı Backgrnd 102KB ACDSee GIF Image,Cid Çeviımeli Ağ.g bak 11KB BAKDosyas W,E 1KB Metin Belg,s.. Cil Zarnanlanrrns Gbevler (591 cs, 92KB Uygılarna Belgelerin, 9 CrfnnlaYar 104KB Uygulama 'Mem. Explorer Ab- Kom$ulem 128KB Uygulama Şekil 1.20. Windows gezgininde klasör ve dosyalar ın incelenmesi Sağ pencerede görünen dosyalar ı n, adlar ı n ı n yan ı nda boyutlar ı yani dosyalar ı n az veya çok yer kaplad ı klar ı, türleri ve kopyaland ı klar ı tarih ve saat de görülebilir. 1.7.2. Dosyalar ı n kopyalanmas ı ve ta şınmas ı Windows gezgini ile kopyalanacak olan dosya önce bulunup tek t ı klanarak i şaretlenir. Daha sonra ya araç çubu ğunda kopyala kutucu ğu, yada Düzen menüsünde Kopyala sat ı r ı t ı klan ı r. Kopyala komutu verildikten sonra, dosya hangi klasöre kopyalanacaksa o klasör çift t ı klanarak aç ı l ır ve araç çubu ğ unda yap ışt ı r kutucu ğu yada Düzen menüsünde Yap ışt ı r komutu t ı klanarak seçilen dosyan ı n kopyas ı istenilen yere yap ışt ı r ı lm ış olur. Kopyalanacak birden fazla dosya varsa bütün dosyalar seçilip sonra kopyala komutunun verilmesi gerekir. Birden fazla dosya kopyalan ı rken, bunlar ı n seçilmesi şöyle yap ı l ır. E ğer dosyalar birbirine uzak sat ı rlardaysa Ctrl tu şuna bas ı l ıyken bu dosyalar tek tek t ı klanarak seçilebilir. E ğer kopyalanacak dosyalar birbirine kom şu sat ı rlardaysa o zaman önce en üstteki t ı klan ı r, sonra Shift tu şu bas ı l ı tutulurken en alttaki t ı klan ı r. Böylece aradaki dosyalarla beraber bütün dosyalar seçilmi ş olur. Daha sonra da Kopyala komutu verilir. Dosyalar ı n kopyalanmas ı nda mant ı k şöyledir; önce dosyan ı n kopyas ı haf ı zaya al ı n ı r, sonra hedef klasör aç ı l ı r ve haf ızadaki kopya oraya yap ışt ı r ı l ı r. Dosyalar ı n ta şı nmas ı da, mant ı ksal olarak kopyalamaya çok benzemektedir. Tek fark, kopyalamada kaynak dosya yerinde kal ı rken, ta şı mada kalmamas ı d ı r. Ta şı ma i şleminin a şamalar ı şöyledir; 1. Ta şı nacak dosya ya da dosyalar ı 18

işaretle 2. Kes X veya Düzen menüsünden Kes 3. ta şı man ı n yap ı laca ğı hedef klasörü t ı kla 4. Yap ışt ı r ni veya Düzen menüsünden Yap ışt ı r. 1.7.3. Dosyalar ın silinmesi Bazen bilgisayarda bize gerekli olmayan dosyalar bulunabilir ve bu dosyalar ı n silinmesi istenebilir. Windows gezgininde bir ya da daha çok dosyay ı silmek için öncelikle bu dosya ya da dosyalar fare ile i şaretlenir. İşaretlenen dosyalar klavyedeki Del (delete) tu şuna bas ı larak silinebilir. Ya da seçili dosyalar Windows gezgininin üzerindeki butonuna t ı klanarak silinebilir. Bilgisayar ı n içinde silinen her şeyin gitti ği bir çöp kutusu vard ı r. Bu çöpe Geri dönü şüm kutusu denilmektedir. Bilgisayardan silinerek çöpe gönderilen her dosya, bu çöpün içindeyken bir kez daha silinene kadar çöpte geri dönü ştürülebilir durumda bekler. E ğer herhangi bir dosya ya da simge kazayla silinirse, geri getirmek için geri dönü şüm kutusunun simgesi çift t ı klan ı r. Bu aşamada o ana kadar silinmi ş dosyalar ı n bir listesi geri dönü şüm kutusunda görülür ( Şekil 1.21). tş Geri Dönü şüm Kutusu Dosya Düzen Görünüm Yard ım k 1111:1E3 Adi I Özgün Konum 1 Silinme Tarihi I Tür I Boyut Belge C: \Ahmet C:WINDOWS 19.03.1998 16:00 19.03.1998 19:02 Bit Eslem Resmi Microsoft Word D oc.. 1.407... 5KB I I 1 nesne seçili!1,37mb 1.!_i Şekil 1.21. Geri dönüşüm kutusu Bu listede silinmesinden vazgeçilen dosyalar seçilir ve Dosya menüsünden Geri al komutuyla tekrar silinmemi ş hale getirilir. Geri dönü şüm kutusu tamamen bo şalt ı lacaksa kutu içindeki dosyalar seçilip tekrar sil komutu verilir veya masaüstünde geri dönü şüm kutusunun simgesine sa ğ t ı klanarak aç ı lan menüde Geri dönü şüm kutusunu boşalt komutu t ı klan ı r. 1.7.4. Yeni klasör açmak Bilgisayarda herhangi bir grup dosyay ı saklamak için yeni bir klasör aç ı p baz ı dosyalar ı bu yeni klasöre kopyalayabiliriz. Yeni klasör olu şturmak için yeni klasörün aç ı laca ğı klasöre t ı klan ır ve Windows Gezgininin Dosya menüsünü aç ı l ı r. Burada ilk sat ı rda Yeni adl ı bir menü vard ı r (Şekil 1.22). D Düzen Görünüm Araçlar Yard ım eni IK.lasör 1,11 K ısavol Şekil 1.22. Yeni klasör olu şturma 19

Bu menüden Yeni klasör t ı klan ı rsa önceki klasörün içine yeni bir klasör aç ı l ı r ve o yeni klasöre isim verilmesi istenir. Klasörün ad ı yaz ı l ı p Enter tu şuna bas ı l ı rsa yeni klasör bo ş olarak haz ı r hale gelir. Art ı k dosyalar bu yeni klasöre konabilir. 1.7.5. Dosya arama Daha önceden bilgisayara kaydedilen ve açmak istenilen bir dosyan ı n ya da bize gerekli herhangi bir dosyan ı n bilgisayarda nerede kay ı tl ı oldu ğ u hat ı rlanamayabilir. Bu durumda dosyan ı n nerede oldu ğu bulunmal ı d ı r. Bilgisayarda olan bir dosyan ı n ad ı ya da ba ş harflerinden birkaç ı biliniyorsa; bu dosya bilgisayara arat ı larak bulunabilir. Bu arama için 3 yol mevcuttur. 1. Başlat menüsünden Bul sat ı r ı t ı klanarak, 2. Windows Gezgininden, < Araçlar/Bul/Dosya > yolu izlenerek 3. Windows gezginindeyken klavyeden F3 tu şuna bas ı larak dosya aramas ı yapt ı r ı labilir. Her 3 yolla da Şekil 1.23'deki pencere aç ı l ı r. ifıl Bul: Tüm Dosyalar Dosya Düzen Görünüm Seçenekler Yard ım Ao Ef Ad ve Konum 1 Tarih 1 Geli şmiş 1 Ad: içerdiği metin: Konum: 1C:=) (C:) Ş imdi Bul Yeni Arama I ro Alt klasörlerle birlikte Gözat... Şekil 1.23. Dosya arama penceresi Bu pencerede Dosya ad ı k ı sm ı na aranan dosyan ı n ad ı yaz ı l ı r. E ğer dosyan ı n tam ad ı bilinmiyorsa, bilinen k ı sm ı yaz ı l ı p arkas ı na *.* ilave edilir. Konum olarak bütün bilgisayar veya bir klasör seçilebilir. Bul butonu t ı klan ı rsa bilgisayar dosyay ı bulacakt ı r. 1.7.6. Dosya ad ı n ı n değ iştirilmesi Bazen herhangi bir dosyan ı n ad ı n ı n değ iştirmesi gerekebilir. Örne ğ in Murat' ı n yapt ığı resim adl ı bir resim dosyas ı n ın ad ı Muratres şeklinde değ i ştirilebilir. Bunun için önce resim adl ı dosya t ı klanarak i şaretlenir. Dosya ad ı n ı n renginin de ğ iştiğ i görüldükten sonra ya F2 tu şuna bas ı l ı r ya da dosya ad ı tekrar t ı klan ı r. Bu durumda dosya ad ı küçük bir çerçeve içinde de ğ iştirilebilecek hale gelir. Dosyan ı n yeni ismi verilerek Enter tu şuyla değ i şim sağlan ı r. 20

1.8. Windows Yard ı m Windows ile çal ışı rken bazen herhangi bir şeyin nas ı l yap ı laca ğı bilinmiyor olabilir. Bu gibi durumlarda Windows kullan ı c ıya aç ı klamal ı bilgi verir. Windows'da yard ı ma çeşitli şekillerde ula şı labilir. Windows 98 de F1 yard ı m tu şudur. Bilinmeyen bir konuda F1'e basarak yard ı m al ı nabilir. Windows da genel yard ım bölümü ise Başlat menüsündeki Yard ım sat ı r ı ndad ı r. Masaüstü ekranda görünürken F1'e bas ı larak da ayn ı yere ula şı labilir ( Şekil 1.24). 10 Windows Yard ımı PIE112 Içindekiler I Dizin 9 ' ı'ar ıd ırna Ho ş Geldiniz -;,,. Windows 98 Tan ıt ımı Bilgisayar ın ız' Araşt ırma Internette Gezinme ; 2rl 'ten Seçenekler Web Yard Gizle ımı I Ara, ıı Windows Donat ılar ın ı Kullanma Yazd ırma... Donan ım ı ve Yaz ıl ım ı Yönetme Ağlara Bağlanma ';..,. Erişilebilirlik Özelliklerini kullanma Başlarken Kitab ı: Çevrimiçi Sürümü Sorun Giderme,, ıı u ı- Tl ; ; I l' -98 Yard ıma Ho ş Geldiniz Windows 98 hakk ı nda daha fazla ş ey ö ğrenmek için Yard ım sistemini kullan ı n, Sorular ı n ı z ın yan ıtlar ı n ı bulun. Başkrken kitab ı n ı n çevrimiçi sürümüne gözat ı n. Yazd ı m güncellestirmelerini almak için Web'e ba ğlan ı r), Sisteminizin sorunlar ı n ı giderin. Ceı1998 Microsoft Corporation. Tüm haklar ı sakl ı d ı r. 2:1 - Şekil 1.24. Windows yard ım penceresi Bu pencere; içindekiler, Dizin ve Ara olmak üzere üç ana sekmeden oluşmaktad ı r. içindekiler k ı sm ı aynen Windows gezgini içerisinde klasörlere girer gibi kullan ı labilir. Yani ana konudan giderek istenilen özel bilgiye buradan ula şı labilir. Dizin sekmesi t ı klanarak aç ı l ı rsa, aran ı lan sözcü ğe göre bir dizin içerisinde konular görülür. Örne ğin ad değ iştirme hakk ında bilgi al ı nacaksa bu konu bulunur ve Görüntüle butonu t ı klanarak o konu hakk ı nda yard ı ma ula şı l ı r (Şekil 1.25). 21