Elektromanyetik Alanlar ve Kanser Uz.Dr.Ezgi Hacıkamiloğlu 0 5380574146 ezguner@gmail.com
Türkiye de ve Dünyada Kanser 1
2012 den 2025 e Dünyada Kanser 14 milyon yeni vaka 19,3 milyon 8.2 milyon ölüm 11 milyon *IARC
Dünyada Kanser DÜNYADA ÖLÜM NEDENLERİ Kanser İskemik Kalp Hastalığı İnme Alt Solunum Yolu Enfeksiyonları 3,2 KOAH 2,97 İshal 1,89 HIV/AİDS 1,59 DiABET 1,39 Trafik Kazası 1,26 Doğum Komplikasyonları 1,17 6,25 7,02 7,87 3
Türkiye de Ölüm Nedenleri, 2013 Erkek Kadın Toplam Kardiovasküler 35,8 44,6 39,8 Kanser 25,3 16,5 21,3 Solunum 10,7 8,8 9,8 Metabolik Hastalıklar 4,3 7,2 5,6 Intoksikasyon veya Travma 7,3 3,3 5,5 Sinir Sistemi ve Duyu Organ Hastalıkları 3,4 4,9 4,1 2002 de Kanserden Ölüm Oranı % 12 Diğer 13,2 14,8 13,9 4
IARC Karsinojen Sınıflandırması DSÖ- IARC (Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı) Grup 2b: Şüpheli kanserojenler (Possibly Carcinogen) 5
Elektromanyetik ışınım; İyonlaştırıcı ve İyonlaştırıcı Olmayan Işınım olarak ikiye ayrılır Haberleşmede kullanılan EM ışıma «İyonlaştırmayan ışımadır İyonlaştırıcı olmayan ışıma tipleri; Görünür ışık, kızılötesi, RF, mikrodalga, statik ve manyetik alanlar 6
7
8
9
10
BAZ İSTASYONLARI - Baz istasyonları; cep telefonu iletişimi için gerekli radyo bağlantısını sağlayan temel radyo verici ve alıcılardır. -Direk veya bina üstüne kurulan antenlerden oluşur -Antenlerin yaydığı radyo dalgalarının erişebildiği alana Kapsama Alanı denilir. -Bir bölgede cep telefonu kullanıcı sayısı arttıkça mevcut baz istasyonlarının gücü düşürülür, sayı arttırılır. 11
BAZ İSTASYONLARI ve SAĞLIK -EMA lar biyolojik materyallerde ısı artışı oluşturur. - Dokunun iç sıcaklığının >0.5 derece artması o dokunun tolere edemeyeceği fark olarak kabul edilir. - Bu sınıra göre tüm vücut için ortalama özgül soğurma derecesi 4W/kg 12
İhtiyatlılık ilkesi ışığında DSÖ, IEEE, ICNIRP tarafından kabul edilen sınır değer 0.4W/kg Türkiye de BTK tarafından kabul edilen sınır değer ICNIRP/4 13
BAZ İSTASYONLARI ve SAĞLIK -DSÖ 2006 yılında yayınladığı yönergeye göre; «Bugüne kadar yapılan araştırmalardan elde edilen verilere göre çok düşük maruz kalma seviyeleri düşünüldüğünde baz istasyonları ve kablosuz ağlardan kaynaklanan düşük seviyeli RF alanlarının sağlığa zararlı olduğuna dair yeterli bilimsel veri bulunmamaktadır» 14
Avrupa Birliği Raporu 2013 İster bölgede kurulu (makrocell) ister evdekiler (femtocell) olsun vericilerin çıkış güçleri 1 metreden kısa bir alan içerisinde önemsenemeyecek kadar düşük düzeylere inmektedir. Giderek artan baz istasyonu sayılarına ve mobil teknolojideki gelişmelere rağmen elektromanyetik alan seviyelerinin aynı kalmakta olduğu görülmektedir 15
CEP TELEFONLARI -1990 yılından beri kullanımı yaygınlaşan cep telefonlarının şu anda abone sayısı 70 milyon -Cep telefonları RF dalgalarını kullanırlar 16
17
CEP TELEFONLARI-IARC 2013 3. ve 4. Jenerasyon cep telefonlarının eski jenerasyonlara kıyasla daha düşük düzeyde RF enerji yaydıkları bilinmektedir 3G özelliğe sahip olan 3. Jenerasyon GSM telefonların RF enerji yayma özelliği 2. Jenerasyon GSM telefonların 1/100 ü kadardır( sinyaller güçlü olduğu takdirde) 18
CEP TELEFONLARI-IARC 2013 Çocuklar ile Erişkinler Arası Farklılıklar RF enerji maruziyeti kafa anatomilerindeki farklılıktan ötürü çocuklarda erişkinlerin yaklaşık iki katı kadardır Kafatasında kemik iliğinin maruziyeti ise çocuklarda erişkinlere oranla 10 kat daha yüksektir Diğer vücut bölümlerindeki RF enerjiye maruziyet seviyeleri aynı 19
CEP TELEFONLARI-IARC 2013 RF enerji maruziyetinin en önemli kaynağı vücuda <0,01m yakında olan cep telefonlarıdır. Özellikle kulağa yakın tutulması maruziyet açısından önem arz etmektedir. Burada 10 metre mesafeden daha uzakta bulunan baz istasyonundan çok daha güçlü bir maruziyet söz konusudur. 20
CEP TELEFONLARI-IARC 2013 Baz istasyonundan uzaklaşıldıkça maruziyet düzeyi artmaktadır En yüksek maruziyet konuşma esnasında meydana gelmektedir Konuşma süresine bakıldığında daha kısa süreli konuşmalarda daha yüksek enerji çıkışı olmaktadır 21
CEP TELEFONLARI-IARC 2013 Yeni nesil akıllı telefonlarda ise aralarda internetin açıldığı veya maillerin kontrol edildiği durumlarda düşük RF maruziyeti SMS lerin kullanımı ile sesli mesaj bırakılmasına kıyasla daha düşük düzeyde maruziyet ortaya çıkmaktadır İnternet veya bas konuş gibi özelliklerde de sesli çağrıya kıyasla daha düşük maruziyet ortaya çıkmaktadır. 22
CEP TELEFONLARI Cep Telefonları ve Kanser Cep telefonları ile beyin kanseri riski arasındaki ilişkiyi değerlendirilen >10 yıl kullanıcı sayısının en fazla olduğu çalışma DSÖ-IARC tarafından yapılan INTERPHONE çalışması - 13 ülkede; Avustralya,Kanada, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, İsrail, İtalya, Japonya, Yeni Z., Norveç, İsviçre ve İngiltere) 23
CEP TELEFONLARI INTERPHONE Çalışmasının Sonuçları; Çalışmaların hepsi birarada değerlendirildiğinde gliom veya menenjiom riskinde cep telefonu kullanımı ile anlamlı artış olmadığı tespit edilmiştir, Alt grup analizlerinde kısmen glioma artışı saptansa da artan kullanım süresi ile kanser riskinde artış saptanmamıştır, 24
CEP TELEFONLARI Biaslar ve yöntem hataları nedeniyle net çıkarım yapılamasa da Grup 2B olarak sınıflandırılmıştır. 25
CEP TELEFONLARI Çok merkezli vaka-kontrol çalışması olan CEFALO çalışmasında cep telefonu kullanımının beyin tümörü gelişim riskini artırmadığı belirtilmiştir. Lösemi riskinin arttığını gösterilmiş çalışmalar ise hem istatistiksel yöntem olarak hem de metodolojik olarak tartışılmakta 26
CEP TELEFONLARI Beyin kanserleri dışındaki kanserler ile ilgili yapılan çalışmalarda ilişki saptanamamıştır. 27
2 W ~ 666 kat daha yüksek güç 0.003 W Lönn et al., Occup Environ Med, 2004
Avrupa Birliği Raporu-2013 Teknolojik gelişmelerle elektromanyetik alan maruziyeti artmış olsa da yine de bu değerlerin dahi ICNIRP tarafından önerilen Yeni cihazların daha düşük elektromanyetik alan üretiyor olması olarak gösterilmiştir. 29
Avrupa Birliği Raporu-2013 2G sistemlerden 3G ve 4G ye geçiş olması ise elektromanyetik alan maruziyetinde istatistiksel olarak anlamlı artışa yol açmamıştır. Cep telefonu kullanımına bağlı gerçekleşen elektromanyetik alan maruziyeti çocuklarda erişkinlere kıyasla daha yüksektir. 30
Avrupa Birliği Raporu-2013 Cep telefonları tarafından yayılan radyofrekans dalgalar; Beyin tümörleri veya diğer kanser riskinde artışa yol açmamaktadır, RF maruziyeti ile akustik nörinom arasındaki olası ilişkinin bilimsel olarak kanıtlanmamıştır 31
Avrupa Birliği Raporu-2013 RF maruziyeti ile akustik nörinom arasındaki olası ilişkinin daha fazla bilimsel çalışmayla incelenmesi gerekmektedir. 32
Avrupa Birliği Raporu-2013 Mobil telefonlar ile ilgili teknolojik gelişmeler ile; Daha az enerji çıkışına yol açan cihazların üretilmeye başlanılmıştır. Teknolojik gelişmelerle bu cihazların çıkış güçlerinde %30-50 arası düşüş olmuştur. 33
Avrupa Birliği Raporu-2013 Özellikle 3G sistemde izlenen teknoloji ile bu enerji düşüşü çok daha belirgin izlenmektedir. Ayrıca kulaklık kullanımı ile de elektromanyetik alan maruziyeti azalmaktadır (<%10 una inmekte) 34
Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2013 35
Türkiye de Yıllara Göre Cep Telefonu Kullanımı 36
Menenjiom, Gliom, Akustik Nörinom 250 200 189,6 Kanser İnsidansları (YSH-100.000 ) 226,25 219,25 207,25 198,1 150 100 65,1 65,9 68,9 73 69,2 Türkiye Akciğer Meme Menenjiyom Gliyom Akustik nörom 50 34,7 35 37,6 35,9 40,7 0 2004 2005 2006 2007 2008
Kablosuz İnternet ve Tablet Bilgisayarlar İngiltere Sağlık Ajansı (UK Health Agency); 1 yıllık kablosuz ağ maruziyeti ancak cep telefonuyla 20 dk konuşmak kadar düşük bir dozda radyasyona yol açmakta 38
Avrupa Birliği Raporu-2013 Kablosuz internet ile ilgili olarak; yapılan ölçümlerde uluslararası standartları belirleyen ICNIRP tarafından belirlenen standart değerin çok daha altında değerler elde edildiği, bunun yakın zamana dek yapılan çalışmalarda da doğrulandığı belirtilmiştir. 39
Yüksek Gerilim Hatları ve Kanser Etkin değeri 1000 voltun üstünde olan fazlar arası gerilim Yüksek gerilim hattı yakınında yaşayanlarda artmış kanser riski? 40
Yüksek Gerilim Hatları ve Kanser 1999 yılında İngiltere de yapılan çalışmada kanser türlerinde risk artışı bulunmamıştır. İngiltere de 2000 ve 2005 yılında, Asya ülkelerinde 2007 ve 2010 yıllarında) ve 2011 yılında Brezilya da yapılan ve lösemi riskinde artış olduğunu gösteren çalışma sonuçları güvenilir değil; 41
Yüksek Gerilim Hatları ve Kanser -Çalışmaya alınan birey sayısı az, -Şans faktörü, karıştırıcı faktörlerin etkisi -İstatistiksel olarak anlamlı olmayan sonuçlar gibi nedenlerle sonuçlarda çelişkiler mevcut -Bu konuda yapılacak geniş çaplı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır 42
Hidroelektrik Santraller ve Kanser Hidroelektrik santraller; suyun akış ve düşüş gücünden yararlanılarak elektrik enerjisi üretimi. Üretilen elektrik enerjisinin dağıtımı için kullanılan yüksek gerilim hatları ve bunlara ait EMA lar ve Kanser?? 43
Hidroelektrik Santraller ve Kanser Yüksek gerilim hatları ve kanser ilişkisini gösteren kesin bilimsel veri YOK, 1994 ve 1996 yıllarında Norveç ve Fransa da yapılan çalışmalarda kanser riskinde anlamlı artış saptanmamıştır. 44
Hidroelektrik Santraller ve Kanser Yüksek gerilim hatlarına dair veriler yetersiz olsa dahi DSÖ ve ICNIRP gibi uluslararası kuruluşlarca «ihtiyatlılık ilkesi» gereği standartlar, denetim, düzenleme ve kontrol önlemleri belirlenmiştir. 45
Hidroelektrik Santraller ve Kanser Ülkemizde yüksek güce sahip HES lerin bulunduğu iller ile diğer illerdeki kanser sıklıkları ve türleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmamakta!!! 46