HEMŞİRELİK 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN HEMŞİRELİK MESLEĞİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİNİN BELİRLENMESİ Nurhan ÖZPANCAR*, Nursel AYDIN*, Neriman AKANSEL** ÖZ Amaç: Çalışma, hemşirelik birinci sınıf öğrencilerinin hemşirelik mesleği ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yöntem: Araştırma, Uludağ Üniversitesi SYO nda 2007-2008 Eğitim Öğretim yılı güz döneminde, ilk derse gelen 98 hemşirelik birinci sınıf öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Veriler araştırmacılar tarafından oluşturulan soru formu ile elde edilmiş, SPSS programında yüzdelik ve ki kare testi uygulanarak değerlendirilmiştir. Bulgular: Öğrencilerin %89,9 u 17 19 yaş grubunda olup, %77,6 sı kız, %8,2 si sağlık meslek lisesi mezunudur. Öğrencilerin %53 ü iş bulma güvencesi, % 19,4 ü idealindeki meslek olduğu için, %15,3 ü ÖSS puanı uygun olduğu için, %12,3 ü yakın çevresinin etkisiyle mesleği seçtiklerini belirtmişlerdir. Hemşirelik mesleğine ilişkin verilen ifadelere katılımları incelendiğinde, %80,6 sı erkeklerde hemşirelik yapabilir, %66,3 ü hemşireler doktorların yardımcısıdır, %51 i hemşireler kibar ve sabırlı insanlardır, %88,8 i hemşireler hastanın tedavi ve bakım sürecinde önemli rol oynarlar, %74,5 i hemşirelik çalışma koşulları ağır olan bir meslektir, %58,2 si hemşirelik mesleği toplumda önemli bir statüye sahiptir ifadelerine katıldıklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin cinsiyete göre hemşirelik mesleği ile ilgili verilen ifadelere katılma durumları incelendiğinde gruplar arasında fark olmadığı saptanmıştır (p> 0.05). Sonuç: Araştırmadan elde edilen bulgular hemşirelik 1.sınıf öğrencilerinin hemşirelik mesleği ile algılarının olumlu yönde olduğunu düşündürmektedir. Anahtar Sözcükler: Hemşirelik, hemşirelik öğrencileri, hemşirelik algısı ABSTRACT Determination Of Begining Nursing Students Perceptions About Nursing Profession Purpose:The aim this study was to determine begining level nursing students perceptions about nursing profession. Method:Data were collected during students (n=98) first course in fall term of 2007 using a questionnaire. SPSS was used for evaluation of data and X² test was used for statistical analysis. Results:89.9 % of the students ages were between 17-19 years.77.6% of them were females Job guarantee(53%),thinking that nursing is an ideal profession(19.4%),close family pressure(12.3%) were some of the reasons for choosing this profession. Nurses are the assistants of the doctors(66.3%),males can practice nursing, nurses are polite and patient(51%),nurses play an important role during patients treatment and care process(88.8%), nursing is a very hard profession (74.5%), nursing have an important prestige in the community(58.2%) are the phrases students agered on, they disagreed on phrases; nurses primary role is to give a treatment(44.9%) and nursing is a female profession (69.4%).Students defined nursing as a satisfying profession. No statistical difference was found between two genders on answers they have given to phrases related to nursing profession (p>0.05). Conclusion:The results obtained from this study showed that beginning nursing students have positive perceptions regarding nursing profession. perception Key Words: Nursing, nursing students, nursing * Öğr. Gör., Uludağ Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Bursa. ** Öğr. Gör. Dr.,Uludağ Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Bursa. 9
Özpancar, Aydın, Akansel GİRİŞ Bireysel özellikler, toplum yapısı, aile yapısı, ekonomik nedenler bireylerin meslek seçimini etkilemektedir. Hemşirelik mesleği de diğer meslekler gibi toplumdan önemli ölçüde etkilenir. Meslek seçimi bireyin ne istediğini ve neleri yapabileceğini iyi bilmesine bağlıdır. Bu yönüyle bakıldığında bir yükseköğretim programının seçilmesi aynı zamanda mesleğin seçilmesi anlamına gelmektedir (Karaöz, 2002). Meslek seçimi, kişinin çeşitli meslek grupları arasında en iyi yapabileceği faaliyetleri içerdiğini düşündüğü ve kendisine en üst düzeyde doyum sağlayacağına inandığı bir mesleğe yönelmesidir. Bu yönelme kararının doğru ve yerinde olması, kişinin ne istediğini ve neleri yapabileceğini çok iyi bilmesine bağlıdır. Rastlantılar, aile yapısı, çevre koşulları, ekonomik olanaklar, bireysel özellikler gibi birçok etmen bireyin bir yükseköğretim programını seçmesini belirleyebilmektedir. Bu etmenlerin olumlu ya da olumsuz etkileri öğrencinin öğrenim ve meslek yaşamındaki başarı ve başarısızlığına yansımaktadır. Liseyi bitiren gençlerin çoğu istek ve yeteneklerinin dışında rastlantı sonucu üniversitelere girmekte ve seçtiği mesleği bilmeden, istemeden okuyan kişilerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır (Başer 1995, Buzlu ve Kutlu,1997). Bir yükseköğrenim programına devam etmek ya da ileride iş bulabilmek için başladığı eğitimi zorunlu olarak sürdüren öğrenciler, mesleklerini sevmeden ve benimsemeden yaptıkları için iş ortamında huzursuz olma, verimsiz çalışma, hatalar yapma gibi bir takım aksaklıklara ve olumsuzluklara neden olabilmektedir. Bu olumsuzluklar mesleğin toplumdaki saygınlığını olumsuz yönde etkilemektedir (Karadakovan,1993). Yapılan çalışmalarda, hemşirelik öğrencilerinin hemşire olmayı istemedikleri halde hemşirelik yüksekokullarına Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tercih sıralamasında yer verdikleri, istemedikleri halde okula başladıkları ve devam ettikleri belirlenmiştir (Kuzulu ve Koçak, 1993). İnsan sağlığının korunmasında, iyileştirilmesinde ve geliştirilmesinde önemli bir yeri olan hemşirelik mesleğinin gençler tarafından bilinerek ve istenerek seçimi meslek bilincinin oluşumunda önemlidir (Buzlu ve Kutlu, 1997). Hemşirelik mesleği sağlığın korunması, geliştirilmesi ve hastalık durumunda iyileştirme gibi önemli sorumluluklar yüklenen bir meslektir. Bu sorumlulukların yerine getirilebilmesi, hemşirelik mesleğini yürütecek kişilerin mesleği isteyerek seçmesi, mesleğin toplumdaki saygınlığı için mesleğe sahip çıkması ve eğitimi süresince aldığı bilgi ve geliştirdiği becerilerini en iyi şekilde uygulama çabası içinde olması gerekir. (Karadakovan, 1993). Günümüzde dünyada ve ülkemizde hemşireliğin sağlık bakım sistemi içinde önemli bir unsur olduğu kabul edilmektedir. Hemşirelik bakımının bireyin, ailenin ve toplumun sağlığının korunması, geliştirilmesi ve hasta olduğunda iyileştirilmesinde vazgeçilmez bir yeri ve önemli bir rolü olduğu bilinmektedir. Toplum, hemşirelik mesleğini gerek görevleri, gerek yetişme biçimi ve gerekse ekonomik ve sosyal yönlerden yeteri kadar tanımamaktadır. Hemşirelerin görevlerinin sadece hastaya bakım vermek olduğunu zannetmekte ve günümüzün yüksek eğitimi ile yetişmiş hemşirelerini bile eski kurs hemşireleri gibi algılayabilmektedir. Bu nedenlerden dolayı hemşirelik mesleğini seçebilecek öğrenciler bu mesleği ideal meslek olarak düşünmemektedir (Dereli ve Demir, 1997). Erdemir (1997) çalışmasında, hemşirelik öğrencilerinin başta hemşirelik mesleğine sevmeden/istemeden başladıklarını, daha sonra mesleği tanıdıkça bu durumun değiştiğini, mesleği sevdiklerini belirtmiştir. Aile yapısı, çevre koşulları, ekonomik olanaklar, bireysel özellikler gibi birçok etmen bireyin bir yükseköğrenim programını seçmesini belirleyebilmektedir. Bu etmenlerin olumlu yada olumsuz etkileri öğrencinin öğrenim ve meslek yaşamındaki başarı yada başarısızlığına yansımaktadır. Öğrencilerin böylesi etkilenmesi eğitimcileri de yakından ilgilendirmektedir. Hemşirelikte de öğrencilerin sosyal özellikleri, sorunları, başarı durumları, meslek bilinçleri, eğitimcilerle etkileşimleri, okulu tercih sıralamaları ve seçme nedenleri gibi öğrenci öğesini içeren araştırmalara olan ilgi bu etkilenimin sonucudur (Başer, 1995). 10
YÖNTEM Araştırma, Uludağ Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu nda 2007-2008 eğitim öğretim yılı güz döneminde gerçekleştirilmiştir. Uludağ Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu nda Hemşirelik birinci sınıfta 128 öğrenci öğrenim görmektedir. Araştırma kapsamına, eğitim öğretimin başladığı gün ilk derse gelen 98 hemşirelik birinci sınıf öğrencisi alınmıştır. Veriler ilk ders saati öncesinde, araştırmacılar tarafından gerekli literatür taranarak oluşturulan anket formu ile elde edilmiştir. Anket formu, öğrencilerin tanıtıcı bilgilerini, mesleği tercih etme nedenlerini, meslekten beklentilerini ve hemşirelik mesleğine ilişkin görüşlerini değerlendirmeye yönelik toplam 30 sorudan oluşmaktadır. Formun uygulanmasından önce öğrencilere araştırmanın amacı hakkında gerekli açıklama yapılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik ve ki kare testi uygulanmıştır. Araştırmanın Sınırlılıkları Öğrencilerin birbirleri ile olan etkileşimi bu araştırmanın sınırlılığını oluşturmaktadır. Anket sınıfta öğrencilere ilk ders öncesi dağıtılıp hemen arkasından toplanmıştır. Ancak diğer zamanlarda öğrencilerin birbirleri ile olan etkileşimi ve sosyal çevresi hemşirelik mesleğine ilişkin algılarını etkileyebilmektedir. BULGULAR Tablo 1. de öğrencilere ilişkin tanıtıcı bilgiler verilmiştir. Tablo 1. incelendiğinde araştırma kapsamına alınan öğrencilerinin %89.9 nun 17 19 yaş grubunda, %77.6 sının kız, %8.2 sinin sağlık meslek lisesi mezunu olduğu görülmektedir. Öğrencilerin %45.9 unun yakını sağlık mensubudur Tablo 1. Hemşirelik 1. Sınıf Öğrencilerine İlişkin Tanıtıcı Bilgiler (N:98) Tanıtıcı Özellikler n % Yaş (18.45±0.99) Min:17- Max:22 17-19 88 89.9 20-22 10 10.1 Cinsiyet Kız 76 77.6 Erkek 22 22.4 Mezun olduğu okul Sağlık Meslek Lisesi 8 8.2 Diğer 90 91.8 Daha önce yaşanılan bölge Marmara 31 31.6 Ege 11 11.2 Karadeniz 17 17.3 İç Anadolu 18 18.4 Akdeniz 7 7.2 Doğu Anadolu 5 5.1 Güneydoğu Anadolu 9 9.2 Oturulan yer İl Merkezi 36 36.7 İlçe 43 43.9 Köy 19 19.4 Anne eğitim durumu Okuryazar Değil 13 13.3 Okuryazar- İlkokul 71 72.4 Ortaokul- Lise 14 14.3 Baba eğitim durumu Okuryazar Değil 1 1.0 Okuryazar- İlkokul 41 41.9 Ortaokul- Lise 38 38.7 Yüksekokul 13 13.3 Cevapsız 5 5.1 Aile gelir durumu İyi 19 19.4 Orta 70 71.4 Kötü 9 9.2 Sağlık mensubu yakını olma durumu Var 45 45.9 Yok 53 54.1 11
Özpancar, Aydın, Akansel Tablo 2. de öğrencilerin hemşirelik mesleğini tercih etme nedenlerine ilişkin dağılımları verilmiştir. Tablo 2. de öğrencilerin mesleği tercih etme nedenlerine bakıldığında %53 ü iş bulma güvencesi nedeniyle, % 19.4 ü idealindeki meslek olduğu için, %15.3 ü ÖSS puanı nedeniyle, %12.3 ü yakın çevresinin etkisiyle bu mesleği seçtiğini belirtmiştir. Öğrencilerin %68.4 ünün hemşireliği ilk 8 tercih içinde yazdığı belirlenmiştir. Öğrencilerin %56.1 i okuldan beklentilerini bir meslek sahibi olmak olarak ifade etmiştir. Öğrencilerin %43.9 u meslekten beklentilerini belirtmemişler, %12.2 si ise meslekten beklentilerini kariyer sahibi olmak olarak belirtmişlerdir. Öğrencilerin %78.6 sı bölüm değiştirmek istememektedir. Bölüm değiştirmek istemeyen öğrencilerin %14.3 ü bu bölümden memnun olduklarını, bölüm değiştirmek isteyen öğrencilerin %38.1 i başka bir bölüm istediklerini belirtmişlerdir. Tablo 3. de öğrencilerin hemşirelik mesleği ile ilgili verilen ifadelere katılım durumları verilmiştir. Tablo 3. incelendiğinde öğrencilerin %80.6 sı erkeklerde hemşirelik yapabilir, %59.2 si hemşirelik toplumda değer verilen bir meslektir, %66.3 ü hemşireler doktorların yardımcısıdır, %51 i hemşireler kibar ve sabırlı insanlardır, %88.8 i hemşireler hastanın tedavi ve bakım sürecinde önemli rol oynarlar, %74.5 i hemşirelik çalışma koşulları ağır olan bir meslektir, %72.4 ü hemşirelik mesleği toplumda yeterince tanınan bir meslektir, %58.2 si hemşirelik mesleği toplumda önemli bir statüye sahiptir ifadelerine katıldıklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin %69.4 ü hemşirelik kadın mesleğidir, %44.9 u hemşirelerin temel işi tedavi yapmaktır, %46.9 u hemşirelerin temel görevi hasta bakımıdır, %36.7 si erkeklerin hemşirelik mesleğinde olması hemşirelerin yasal haklarını daha iyi savunmalarını kolaylaştırır, %54.1 i hemşirelik yeni gelişmekte olan bir meslektir ifadelerine katılmadıklarını belirtmişlerdir Tablo 2. Öğrencilerin Hemşirelik Mesleğini Tercih Etme Özelliklerinin Dağılımı (N=98) Özellikler n % Mesleği seçme nedeni İdealim 19 19.4 ÖSS puanı 15 15.3 Yakın çevrenin önerisi 12 12.3 İş bulma olanağının fazla 52 53.0 olması Tercih sırası 1-8. Tercih 67 68.4 9-16. Tercih 18 18.3 17-24. Tercih 13 13.3 Okuldan beklentiler Meslek sahibi olmak 55 56.1 Lisans mezunu olmak 24 24.5 Meslek ve lisans sahibi olmak 6 6.1 Diğer 10 10.2 Cevapsız 3 3.1 Meslekten beklentiler Kolayca iş bulmak 8 8.2 İyi hemşire olmak 11 11.2 Güvende hissetmek 20 20.4 Kariyer sahibi olmak 12 12.2 Kendimi ve insanları daha iyi 4 4.0 tanımak Cevapsız 43 43.9 Bölüm değiştirmek isteyen İsteyen 21 21.4 İstemeyen 77 78.6 Bölüm değiştirmek istememe nedeni (N=77) Memnun 11 14.3 Sorumluluk 4 5.2 İdealim 4 5.2 İş Bulma 5 6.5 Cevapsız 53 68.8 Bölüm değiştirmek isteme nedeni (N=21) İstediği bölüm değil 8 38.1 Derslerin zor olması 2 9.5 Okulu bitirememe korkusu 2 9.5 Daha iyi hayat şartlarına sahip 2 9.5 olmak için Cevapsız 7 33.4 12
Tablo 3. Öğrencilerin Hemşirelik Mesleği İle İlgili Verilen İfadelere Katılım Durumları (N=98) Hemşirelik mesleği ile ilgili ifadeler Katılıyorum Katılmıyorum Fikrim Yok n % n % n % Hemşirelik kadın mesleğidir. 24 24.5 68 69.4 6 6.1 Erkekler de hemşirelik yapabilir. 79 80.6 10 10.2 9 9.2 Hemşirelik toplumda değer verilen bir meslektir. 58 59.2 18 18.4 22 22.4 Hemşireler sağlık ekibinin önemli bir üyesidirler. 89 90.8 1 1.0 8 8.2 Hemşirelerin eğitimi lisans düzeyinde olmalıdır. 61 62.2 13 13.3 24 24.5 Hemşireler doktorların yardımcısıdır. 65 66.3 28 28.6 5 5.1 Hemşirelik doyum veren bir meslektir. 41 41.8 23 23.5 34 34.7 Hemşireler kibar ve sabırlı insanlardır. 50 51.0 27 27.6 21 21.4 Hemşirelerin temel işi tedavi yapmaktır. 33 33.7 44 44.9 21 21.4 Hemşirelerin temel görevi hasta bakımıdır. 36 36.7 46 46.9 16 16.3 Hemşireler hastanın tedavi ve bakım sürecinde 87 88.8 4 4.1 7 7.1 önemli rol oynarlar. Hemşirelik mesleği toplumda önemli bir statüye 57 58.2 24 24.5 17 17.3 sahiptir. Hemşireler verilen hekim istemini sorgulamadan hasta yararına uygulayan kişilerdir. 53 54.1 16 16.3 29 29.6 Hasta bakımını planlama ve uygulama 59 60.2 15 15.3 24 24.5 hemşirelerin sorumluluğudur. Hemşirelik mesleğine erkek üyelerin katılması 48 49.0 21 21.4 29 29.6 bu mesleğin değerini arttırır. Erkeklerin hemşirelik mesleğinde olması hemşirelerin yasal haklarını daha iyi 27 27.6 36 36.7 35 35.7 savunmalarını kolaylaştırır. Hemşirelik çalışma koşulları ağır olan bir 73 74.5 9 9.2 16 16.3 meslektir. Hemşirelik mesleği toplumda yeterince 71 72.4 22 22.4 5 5.1 tanınan/bilinen bir meslektir. Hemşirelik yeni gelişmekte olan bir meslektir. 27 27.6 53 54.1 18 18.4 Tablo 4. de öğrencilerin cinsiyetine göre hemşirelik mesleği ile ilgili verilen ifadelere katılma durumları verilmiştir. Tablo 4. incelendiğinde öğrencilerin çoğunluğunun hemşirelik insana doyum veren bir meslektir ifadesine katıldıkları ve cinsiyete göre katılma durumu açısından fark olmadığı saptanmıştır (p> 0.05). Öğrencilerin çoğunluğunun hemşirelerin temel işi tedavi yapmaktır ifadesine katılmadığı ve cinsiyete göre katılma durumları açısından fark olduğu saptanmıştır (p< 0.05). Öğrencilerin çoğunluğunun hemşirelik mesleği toplumda önemli bir statüye sahiptir ifadesine katıldığı ve cinsiyete göre fark olmadığı belirlenmiştir (p>0.05). Öğrencilerin çoğunluğunun hasta bakımını planlama ve uygulama hemşirelerin sorumluluğudur ifadesine katıldığı ve cinsiyete göre fark olduğu belirlenmiştir (p< 0.05). 13
Özpancar, Aydın, Akansel Tablo 4. Öğrencilerin Hemşirelik Mesleği İle İlgili Verilen İfadelere Cinsiyete Göre Katılma Durumları Değişkenler Kız (n:76) n %* Cinsiyet Erkek (n:22) n %* Hemşirelik insana doyum veren bir meslektir X²= 4.567 p> 0.05 Katılıyorum 36 87.8 5 12.2 Katılmıyorum 17 73.9 6 26.1 Fikrim yok 23 67.6 11 32.4 Hemşirelerin temel işi tedavi yapmaktır X²= 6,450 p< 0.05 Katılıyorum 27 81.8 6 18.2 Katılmıyorum 37 84.1 7 15.9 Fikrim yok 12 57.1 9 42.9 Hemşirelerin temel görevi hasta bakımıdır X²= 3,654 p> 0.05 Katılıyorum 31 86.1 5 13.9 Katılmıyorum 35 76.1 11 23.9 Fikrim yok 10 62.5 6 37.5 Hemşirelik mesleği toplumda önemli bir statüye X²= 0,573 p> 0.05 sahiptir Katılıyorum 45 78.9 12 21.1 Katılmıyorum 19 79.2 5 20.8 Fikrim yok 12 70.6 5 29.4 Hasta bakımını planlama ve uygulama hemşirelerin X²= 10,483 p<0.05 sorumluluğudur Katılıyorum 52 88.1 7 11.9 Katılmıyorum 8 53.3 7 46.7 Fikrim yok 16 66.7 8 33.3 * Yüzdeler satır yüzdesidir. TARTIŞMA Araştırmadan elde edilen bulgular hemşirelik 1.sınıf öğrencilerinin hemşirelik mesleği ile ilgili görüşlerinin olumlu yönde olduğunu düşündürmektedir. Yeşil ve arkadaşlarının (2006) yaptığı çalışmada da hemşirelik öğrencilerinin hemşirelik imajı ile ilgili olumlu düşüncelere sahip olduğu belirlenmiştir. Özcan ve Özgür ün (1990) hemşirelerle yaptığı çalışmada ise hemşirelerin büyük çoğunluğunun mesleğin toplumdaki saygınlığını düşük bulduğu belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin büyük çoğunluğunun (%53) mesleği iş bulma güvencesi nedeniyle seçtiği belirlenmiştir. Başer in (1995) yaptığı çalışmada ise öğrencilerin daha çok bir yükseköğretim programında okuma/açıkta kalmama nedeniyle hemşirelik yüksekokulunu seçtiği belirlenmiştir. Çalışmamızda öğrencilerin %68,4 ünün hemşireliği ilk 8 tercih içinde yazdığı belirlenmiştir. Erdemir in (1997) çalışmasında ise 22 öğrenciden sadece 3 ü hemşirelik yüksekokuluna isteyerek ve 14 ÖSYM tercih sıralamasında ilk sıralarda yer vererek geldiklerini belirtmişlerdir. Yapılan bir diğer çalışmada ise öğrencilerin %56 sının hemşirelik yüksekokuluna 11-17. tercihleri arasında, %19 unun ise son tercih olarak yer verdiği belirlenmiştir (Kuzulu ve Koçak, 1997). Erdemir (1997), Karadakovan (1997), Buzlu ve Kutlu (1997) nun yaptıkları çalışmalarda da araştırma sonuçlarımızla paralel olarak öğrencilerin büyük çoğunluğu iş bulma güvencesi nedeniyle mesleği seçtiğini belirtmiştir. Bozkır ve arkadaşları (2008) nın sağlık memurluğu öğrencileri ile yaptıkları çalışmada öğrencilerin %46.6'sının iş olanakları, %40.0'ının ÖSS puanı yeterliliği ve % 34.2'sinin çevresindekilerin mesleği önermesi üzerine bu mesleği seçtikleri belirlenmiştir. Kuzulu ve Koçak ın (1997) yaptığı çalışmada da öğrencilerin %34 ünün ekonomik bağımsızlıklarını kazanmak için tercih yaptıkları belirlenmiştir. Karakurt ve arkadaşlarının (2006) yaptığı çalışmada ise öğrencilerin benzer nedenlerle mesleği seçtiği belirlenmiştir. Sheil ve
Wassem (1994), öğrencilerin hemşireliği seçme nedenlerini inceledikleri çalışmada, nedenlerin sırasıyla hemşireliğe ilgi gösterme, iş doyumu, başkalarının önerileri ve hemşireliğin avantajları olarak bildirmişlerdir. Murray ve Chambers ın (1990) yaptıkları çalışmada 1. sınıf öğrencileri hemşirelik mesleğini seçme nedenlerini insanlara yardım etme ve mesleki tatmin olarak belirtmişlerdir. Çalışmamızda öğrencilerin %56.1 i okuldan beklentilerini bir meslek sahibi olmak, %12.2 si ise meslekten beklentilerini kariyer sahibi olmak olarak belirtmişlerdir. Dereli ve Demir in (1997) yaptıkları çalışmada, öğrencilerin %28,8 i mezun olduktan sonra yönetici olarak görev almak isterken, %23,2 si hemşirelik yüksekokullarında araştırma görevlisi olarak, %16 sı klinik hemşiresi olarak görev almak istediklerini ifade etmişlerdir. Hemşirelik mesleğinde kişilik özelliklerinin önemine ilişkin çalışmalar bulunmaktadır. Okrinec (1994) tarafından yapılan çalışmada da kişilik özellikleri açısından erkek ve kız öğrencilerin hemşireliğe doğal bir eğilimi olduğunu göstermiştir. Scott ve arkadaşlarının (2007) tıp öğrencilerinin kişilik özelliklerine yönelik yaptıkları çalışmada kız öğrencilerin samimi, heyecanlı, saygılı, disiplinli, azimli, şüpheci, endişeli özellikleri erkek öğrencilerin ise uyumlu, olgun, güçlü, şüpheci, sır saklayan, tedbirli olma özellikleri ön plana çıkmıştır. Mohsen ve Dianati (2005) ise Holland ın Mesleki İlgiler Ölçeği ni (Holland s Vocational Interests Inventory) kullanarak yaptıkları çalışmada, hemşirelik öğrencilerinin %44 ünün kişilik özelliklerinin profesyonel hemşireliğe uygun olmadığını belirtmişlerdir. Öğrencilerin hemşirelik mesleği ile ilgili verilen ifadelere katılım durumları incelendiğinde, öğrencilerin %80.6 sı erkeklerde hemşirelik yapabilir ifadesine katılmış, %69.4 ü hemşirelik kadın mesleğidir ifadesine katılmamışlardır. Karadakovan ın (1997) çalışmasına göre de öğrencilerin %76,82 si mesleğe erkek öğrenci alınmasına olumlu yanıt vermiştir. Günümüzde erkeklerin hemşirelik eğitimine girmeleri giderek artmaktadır. Erkeklerin hemşirelikte uzun bir geçmişlerinin olmaması erkek hemşirelerin anormal bir durum olduğu anlayışının kök salmasına ve hemşireliğin erkekler için yaygın bir meslek olmamasına neden olmuştur (Dramalı ve Yavuz, 1997). Çalışmamıza katılan 22 erkek öğrenciden 20 si erkeklerde hemşirelik yapabilir ifadesine katılmıştır. 15 Okrinec (1994) tarafından yapılan çalışmada erkeklerin %92 si hemşireliği erkeklere meslek olarak tavsiye edebileceklerini belirtmişlerdir. Çalışmamızda öğrencilerin yalnızca %36,7 si erkeklerin hemşirelik mesleğinde olması hemşirelerin yasal haklarını daha iyi savunmalarını kolaylaştırır ifadesine katılmadıklarını belirtmiştir. Öğrencilerin %27,6 sı erkeklerin hemşirelik mesleğinde yer almasının yasal hakların elde edilmesinde önemli bir etken olacağını düşünmektedir. Bu durumun çalışmaya katılan öğrencilerin, erkeklerin toplumdaki yerine yönelik daha ön planda olması, karar verme sürecinde daha etken olması vb. gibi geleneksel algılarından kaynaklandığı düşünülebilir. İngiltere de yapılan bir çalışmada da hemşirelerin cinsiyete göre iş dağılımı incelendiğinde erkeklerin %50,25 inin kadınların %49,75 inin hemşirelik yönetiminde yer aldığı görülmüştür. Erkek hemşirelerin kadınların baskın olduğu bu meslekte bile kadınlardan daha fazla sayıda prestijli ve idari pozisyonlarda bulunduğu üzerinde durulmaktadır (Gaze, 1987). Öğrencilerin %59,2 si hemşirelik toplumda değer verilen bir meslektir, %58,2 si hemşirelik mesleği toplumda önemli bir statüye sahiptir ifadelerine katılmıştır. Özcan ve Özgür ün (1990) yaptığı çalışmada hemşirelerin hemen hemen tamamı (%97,3) mesleğin toplumdaki saygınlığını düşük bulmuş ve toplumun hemşirelik mesleği ile ilgili görüşlerinden rahatsızlık duyduklarını belirtmişlerdir. Işık ve arkadaşlarının (2006) yaptıkları çalışmada ise doktorların %80 i hemşirelik mesleğinin toplumda çok önemli olduğunu vurgulamışlardır. Karakurt ve arkadaşlarının (2006) çalışmasında ise öğrencilerin %39,6 sı hemşireliği toplumda değer verilmeyen bir meslek olarak, %37,7 si hemşireliği önemli ve değerli bir meslek olarak görmektedir. Bozkır ve arkadaşları (2008) nın çalışmasında genel lisede okuyan öğrencilerin büyük çoğunluğunun hemşirelik hakkındaki düşünceleri olumlu olmakla birlikte hemşire olarak çalışmak istemediklerini bildirdikleri de görülmüştür. Yapılan çalışmalarda, hemşirelerin ve hemşirelik öğrencilerinin hemşirelik mesleğinin toplumdaki saygınlığının düşük olduğu görüşünde birleşmeleri ve toplumun hemşirelik ile ilgili görüşlerinden rahatsızlık duymaları dikkat çekicidir. Öğrencilerin %66,3 ü hemşireler doktorların yardımcısıdır ifadesine katıldıklarını belirtmişlerdir. Bu durumun çalışmaya katılan öğrencilerin 1.sınıf hemşirelik öğrencileri olması ve çalışmanın
Özpancar, Aydın, Akansel hemşirelikle ilgili herhangi bir ders almadan öğrencilerin okula geldikleri ilk gün yapılmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Dolayısıyla toplumdaki hemşirelik ile ilgili görüşün bir yansımasıdır. Bozkır ve arkadaşları (2008) nın çalışmasında her iki grup (genel lise son sınıf erkek öğrencileri ve sağlık memurluğu bölümü erkek öğrencileri) öğrencilerin büyük çoğunluğunda hemşirelik mesleğinin insanlara bakım verme, koruyucu hizmet sunma, yardım etme anlamına geldiği belirlenmiştir. Bunun yanı sıra, sağlık memurluğu öğrencileri hemşireliği sabır, özgüven ve fedakârlık isteyen zor bir meslek (%9,5), lise öğrencilerinin ise doktor yardımcısı (%15,8) ve can yakan kişi ( %10,5) olarak gördükleri belirtilmiştir. Yeşil ve arkadaşlarının (2006) hemşirelik yüksekokulunda okuyan öğrencilerde yaptıkları çalışmada da hemşireler doktorun sağ koludur şeklinde düşünen öğrencilerin oranı %32,9 olarak bulunmuştur. Karaöz ün (2002) hemşirelik 1. sınıf öğrencilerinde yaptığı çalışmada Hemşirelik doktora bağımlıdır ifadesi, hemşireliğe giriş dersi öncesi %30,7, ders sonrasında önemli ölçüde azalarak %5,1 e düşmüştür. Özcan ve Özgür ün (1990) çalışmasında hemşirelerin %74,1 i Hemşire olarak bizler doktorların en önemli yardımcılarıyız görüşüne katıldığı belirlenmiştir. Işık ve arkadaşlarının (2006) yaptıkları çalışmada, hemşirelerin bağımsız görevleri var mıdır? sorusuna doktorların %80 i evet demişlerse de, ankete verilen yanıtlardan %50 sinin toplumun hemşireliğe bakış açısına yani hemşireler doktorların yardımcısıdır görüşüne sahip olduğu belirlenmiştir. Bozkır ve arkadaşları (2008) nın çalışmasında, öğrencilerin üçte ikisi hemşirelerin görevini tedavi ve bakım yapmak olarak tanımlarken, sağlık memurluğu öğrencileri evrak kaydı yapma (%3,8) ve hastane düzenini sağlama olarak belirtmiş, lise öğrencilerinin büyük çoğunluğu doktora yardım etmeyi (%32,9) hemşireliğin görev tanımı olarak ifade etmiştir. Öğrencilerin %74,5 i hemşirelik çalışma koşulları ağır olan bir meslektir ifadesine katılmaktadır. Karaöz ün (2002) hemşirelik 1. sınıf öğrencilerinde yaptığı çalışmada da öğrenciler hemşireliği kutsal, zor, riskli, önemli ve gerekli bir meslek olarak tanımlamışlardır. Öğrencilerin %88,8 i hemşireler hastanın tedavi ve bakım sürecinde önemli rol oynarlar ifadesine katılmışlardır. Karaöz ün (2002) çalışmasında, hemşirelerin rol ve fonksiyonları ile ilgili ifadeler içinde, kan alma, ilaç verme, doktorun önerdiği tedaviyi uygulama ifadesi ders öncesinde %43, ders sonrasında %7,7 olarak bulunmuştur. Yine bu çalışmada bakım verme ifadesi ders öncesinde %15,3 oranında yer alırken, ders sonrası %46,1 oranına yükselmiştir. Toplumun hemşireliğe bakış açısından etkilenmiş olarak hemşirelik eğitimine başlayan öğrencilerin eğitimleri sırasında hemşireliğe ilişkin başlangıçtaki algılarının gerçek hemşirelik anlayışı ile yer değiştirmesi süreci oldukça önemlidir. Profesyonel sosyalizasyon olarak tanımlanan içselleştirme ve mesleki kimlik gelişimi okulda başlayıp çalışma hayatı boyunca devam etmektedir (Chitty, 2001). Hemşirelik okullarına yeni başlayan öğrencilerin mesleği tanıma konusunda desteklenmesi önemlidir. Bu bağlamda profesyonel hemşireliğe yönelik eğitim programlarını geliştirmek eğitimcilere düşen önemli bir sorumluluktur. KAYNAKLAR Adib-Hajbaghery M, Dianati M (2005) Undergraduate nursing students compatibility with the nursing profession, BMC Medical Education, s.1-5. Başer G (1995) Hemşirelik Yüksekokullarında öğrenim gören öğrencilerin sosyal özellikleri, okulu tercih sıralamaları ve seçme nedenleri. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2(1):11-20. Bozkır G, Taşcı N, Arsak A, Balgı Ö, Kaya E, Güngör N, Pekmezci K, İktu F, Kavlu B, Çelik S (2008) Genel Lise son sınıf ve Sağlık Yüksekokulu ndaki erkek öğrencilerin hemşireliğe bakışı. Üniversite ve Toplum, 8(1):54-71. Buzlu S, Kutlu Y (1997) İstanbul Üniversitesi Florence Nigthingale Hemşirelik Yüksekokulu öğrencilerinin hemşireliğe ve mezuniyet sonrasına ilişkin düşünceleri. Uluslararası Katılımlı IV. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu Kitabı, Kıbrıs, 10-12 Eylül, s. 64-68. Chitty KK (Ed) (2001) Professional Nursing: Concepts & Challenges Chityy KK, 3. baskı, WB Sounders Company, s.177-178. Dereli N, Demir Ü (1997) Hemşirelik Yüksekokulu I. Sınıf öğrencilerinin meslek bilinçlerinin incelenmesi. Uluslararası Katılımlı IV. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu Kitabı, Kıbrıs, 10-12 Eylül, s. 182-187. Erdemir F (1997) Hemşirelik Yüksekokulu I. Sınıf öğrencilerinin Hemşirelik Yüksekokulu nu tercih etme, okula başlamaya karar verme özellikleri ve okula devam etmede etkili faktörler. Uluslararası Katılımlı IV. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu Kitabı, Kıbrıs, 10-12 Eylül, s. 322-328. 16
Gaze H (1987) Men in nursing. Nursing Times, 20:24-27. Işık Y, Özgün F, Temur M, Zeren A, Özpancar N (2006) Doktor ve hemşirelerin hemşirelik mesleği hakkındaki görüşleri. 5. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi Kitabı, Şanlıurfa, 20-21 Nisan, s.206. Karadakovan A (1993) Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu öğrencilerinin mesleğin toplumdaki statüsü ve hemşireliğe erkek öğrenci alınmasına ilişkin görüşleri. III. Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu Kitabı, İstanbul, s.376-383. Karakurt P, Yıldırım A, Hacıhasanoğlu R, Özman Ö (2006) Sağlık Yüksekokulu I. sınıf öğrencilerinin hemşirelik mesleği hakkındaki düşünceleri. 5. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi Kitabı, Şanlıurfa, 20-21 Nisan, s.115. Karaöz S (2002) Hemşirelik öğrencilerinin eğitimleri sırasında mesleğe ilişkin algılarındaki değişimin incelenmesi: Hemşireliğe giriş dersinin bu değişimdeki rolü. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6(2):10-20. Kuzulu K, Koçak F (1993) Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu I. sınıf öğrencilerinin mesleğe yönelmelerini etkileyen faktörler ve değer sistemleri. III. Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu Kitabı, İstanbul, s.120-129. Ocrinec GD (1994) Perceptions of nursing education held by male nursing student western. Journal of Nursing Research, 1:94-107. Özcan A, Özgür H (1990) Hemşirelerin mesleki benliklerini algılayışları. II. Ulusal Hemşirelik Kongresi Bildiri Kitabı, İzmir, s.226-232. Scott SM (2007) Personality profiles of incoming male and female medical students: results of a multi-site 9-year study, Med Educ Online, Retrieved 4 Ağustos 2008, from http://www.med.ed.online.org. Sheil EP, Wassem R (1994) Thouhts of collage graduates in on nursing baccalaureate program. Journal of Nursing Education, 332:89-90. Yavuz M, Dıramalı A (1997) Erkek öğrencileri içeren hemşirelik eğitimi. Uluslararası Katılımlı IV. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu Kitabı, Kıbrıs, 10-12 Eylül, s. 234-237. Yeşil G, Sevindik F, Ardıç M, Kılıçoğlu Z, Uğdur E, Yekeler B (2006) Hemşirelik Yüksekokulunda okuyan öğrencilerin meslek imajına ilişkin düşünceleri, 5. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi Kitabı, Şanlıurfa, 20-21 Nisan, s.213. Murray M, Chambers M (1990) Characteristics of students entering different forms of nurse training. Journal of Advanced Nursing, 15:1099-1105. 17