Güz / Autumn, Tekirdağ, 2014

HUMANITAS Sayı - Number: 4 Güz / Autumn, Tekirdağ, 2014 ERGENE HAVZASI KORUMA EYLEM PLANI KAPSAMINDA ISLAH ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNİN UYGULAMA SÜRECİ Jale SEZEN 1 Ahmet KUBAŞ 2 Öz: Ergene Havzas, Trakya Bölgesi nin, Tekirdağ, Edirne, K rklareli illerini kapsamaktad r. Havzada yaşanan nehir kirliliği, dağ n k ve kontrolsüz sanayileşmenin bir getirisi olarak, kaynak kullan m nda, altyap yat r mlar nda ve lojistikte israfa yol açarak ciddi sorunlar doğurmuştur. Bölge halk kirlilikten olumsuz etkilenerek, su kirliliği sonucunda tar msal üretimde de verim kay plar yaşanm şt r. Kirliliğin önlenmesine yönelik ilgili Bakanl klar ve kuruluşlar taraf ndan çeşitli y llarda yap lan araşt rma ve çal şmalar bulunmaktad r. Bu çal şmalar n sonuncusu, Orman ve Su İşleri Bakanl ğ (Mülga Çevre ve Orman Bakanl ğ ) taraf ndan 06.05.2011 tarihinde ilan edilen Ergene Havzas Koruma Eylem Plan d r. Plan ile havza baz nda kirliğin önlenmesine yönelik eylem maddeleri belirlenmiştir. Bu çal şma ile eylem plan kapsam ndabelirlenen maddelerden, Islah OSB lerin kuruluşu ve Islah OSB lere müşterek ar tma tesislerinin kurulmas incelenmiştir. Ergene Eylem Plan kapsam nda, Tekirdağ ilinde 8 (sekiz) adet, K rklareli ilinde 2 (iki) adet olmak üzere 10 (on) yeni Islah OSB kurulmuştur. Eylem plan çerçevesinde verilen süreler içerisinde Islah OSB lerin eksikliklerini tamamlayarak OSB ye dönüşmesi ve ortak ar tma tesislerinin tamamlanmas ile hammadde temini, enerji, ar tma ve ulaş mda tasarruf sağlanarak kazan lan art değer ile teknolojik yenilikler ve sürdürülebilir kalk nma hedefleri doğrultusunda Ergene Havzas Kirliliğinin önüne geçilmesinde önemli bir ad m olduğu sonucuna var lm şt r. Anahtar Sözcükler: Islah OSB, At ksu Ar tma Tesisi, Çevre Sorunlar, Su Kirliliği, Ergene Havzas Koruma Eylem Plan. Giriş Trakya Bölgesi özellikle Tekirdağ, K rklareli illerindeki mevcut sanayisi ile Türkiye nin GSMH daki pay aç s ndan önemli bölgelerindendir (Sezen, 2013). Sanayi işletmeleri Türkiye nin sosyo-ekonomik kalk nmas nda önemli rol oynamaktad r (Kubaş ve ark., 2011). Çorlu ve Çerkezköy gibi sanayi bölgesi 1 Tabiat Varl klar n Koruma Şube Müdürü, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. jale.sezen@csb.gov.tr 2 Prof. Dr., Nam k Kemal Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü. akubas@nku.edu.tr 225

Ergene Havzası Koruma Eylem Planı Kapsamında Islah Organize Sanayi Bölgelerinin Uygulama Süreci içinde kalan ilçelerde nüfus yoğunluğunda oransal bir art ş görülmektedir (Kubaş ve Hurma, 2005). Mevcut ve gelişen sanayinin bir sonucu olarak, Trakya Bölgesi nde yaşanan çevre sorunlar aras nda yerüstü ve yeralt su kirliliği ilk s radad r (İnan ve ark., 2001). Ergene nehri kirliliği ve civar nda yaratt ğ negatif d şsall k özellikle tar msal üreticilerin nedeni olmad klar su kirliliği sebebiyle ekonomik yönden kay plara uğramalar na yol açm şt r (Özkan ve Kubaş 2008). Ergene nehrinden yap lan sulama sonucu, ayçiçeği üretiminde %25 lere, buğday ve çeltikte %40 lara varan verim düşüklüğü görülmektedir. Verim kayb n n bir diğer göstergesi ise dekar baş na 10 kg n üzerinde fazladan tohumlama ihtiyac d r (Anonim, 2013a). DSİ XI. Bölge Müdürlüğü taraf ndan 1981 y l ndan itibaren Ergene nehri ve kollar ndan Çorlu deresi izlenmekte olup, fiziksel ve kimyasal parametrelere göre nehir ve derelerin çok kirli su olduğu saptanm şt r (Candeğer, 1997). Bölgedeki en önemli sorun olarak görülen Ergene Havzas ndaki kirliliğin önlenmesine yönelik, merkezi ve yerel yönetimler taraf ndan geçmiş y llarda çeşitli planlama çal şmalar yap lm şt r (Sezen, 2013). 29.11.2002 tarihinde Meclis Komisyonu raporu ile Ergene nehrinin kirliliğinin nedenleri ve havzan n geleceğinin kurtar lmas için yap lmas gerekenler ortaya konulmuştur (Anonim, 2013b). Trakya Üniversitesi Rektörlüğü taraf ndan haz rlanan 13.07.2004 tarihinde Çevre ve Orman Bakanl ğ taraf ndan onaylanarak yürürlüğe giren 1/100000 ölçekli Ergene Havzas Çevre Düzeni Plan, havzay kapsayan ilk planlama çal şmas d r (Sezen, 2013). Çevre ve Orman Bakanl ğ taraf ndan 2006 y l nda Ergene Havzas Çevre Yönetimi Master Plan haz rlanm ş, bu çal şma ile Ergene nehri su kalitesi tespit edilerek, kirliliğe sebep olan sektörlerin listesi oluşturulmuştur (Anonim, 2013b). Kas m 2010 y l nda Meriç-Ergene Havzas Endüstriyel At ksu Yönetimi Ana Plan Çal şmas kapsam nda havzada yer alan sanayi tesislerinden kaynaklanan at ksular için yönetim sistemi geliştirilerek havzadaki mevcut su kalitesinin iyileştirilmesi amaçlanm şt r. Buna yönelik olarak deşarj standartlar na ilişkin stratejiler belirlenmiştir (Anonim, 2013b). 24.08.2009 tarihinde onaylanan 1/100000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzas Revizyon Çevre Düzeni Plan kapsam nda, Çevre ve Orman Bakanl ğ taraf ndan Ergene Havzas ndaki iyileştirme çal şmalar n n sürdürülmesi maksad yla 06.05.2011 tarihinde kamuoyuna aç klanan Ergene Havzas Koruma Eylem Plan ile havzadaki çevre problemlerine bütüncül yaklaş larak kökten çözülmesini sağlay c kal c hedefler belirlenmiştir (Sezen 2013). Bu hedefler içerisinde yer alan bölge sanayisinin slah OSB çat s alt nda birleştirilmesi ve kurulacak yeni OSB alanlar nda müşterek at ksu ar tma tesislerinin yap lmas, Ergene havzas nda yer alan dağ n k sanayileşmenin önüne geçilmesinde önemli rol oynayacakt r. Bu durumun gerek altyap gerekse ulaş m ve enerjiye ekonomik çözüm getirmesi ile endüstriyel kaynakl çevre kirliliği büyük boyutta önlenmiş olacakt r. Bölge içinde slah OSB d ş nda 226

Jale SEZEN - Ahmet KUBAŞ sanayi kurulmas na da izin verilmeyerek bölgenin planl büyümesi hedeflerine ulaş lacakt r. OSB lere müşterek ar tma tesisi kurulmas ile bölgedeki işletmelerin münferit ar tma tesislerine yap lan denetim mekanizmas nda yaşanan zorluklar ortadan kalkarak, sanayi at ksular n n ortak ar tma tesisleri yoluyla deşarj sağlanacakt r. Böylece Ergene nehrine ar t lmam ş endüstriyel at ksuyun verilmesi engellenecektir. Yap lan çal şma ile Ergene Havzas ndaki endüstrileşme sonucu oluşan su kirliliğinin önlenmesine yönelik slah OSB lerin kurulmas ve ortak ar tma tesislerinin inşa edilmesi ile havzadaki çevre kirliliğinin önlenmesinde at lacak en önemli ad m n uygulan ş, işleyiş süreci ve bu süreç içerisinde belirlenen şartlar n yerine getirilmesi ve bunun sonuçlar önemli görülmektedir. Trakya Bölgesi nde sürdürülebilir kalk nma hedefleri doğrultusunda Ergene nehri kirliliğinin çözüme kavuşmas, plans z sanayileşmenin önlenmesi, ekolojik dengenin korunmas ve tar msal faaliyetlerde verimliliğin artt r lmas sağlanarak kentleşme-sanayileşme sürecinde planlama çal şmalar n n devam etmesi gerekmektedir. 1. Materyal ve Yöntem Yap lan bu çal şma kurumsal ve literatür bilgi birikimine dayal bir araşt rmad r. Araşt rmada, Ergene Havzas kirliliğinin önlenmesi ile ilgili sorumlu kurum ve kuruluşlar n yapm ş olduğu çal şmalar incelenmiştir. Ayr ca konu ile ilgili haz rlanm ş proje, araşt rma, kitap, makale ve ilgili yönetmelik ve uygulamalardan yararlan lm şt r. Çal şmada, Ergene Havzas kirliliğinin önlenmesine yönelik incelenen planlama çal şmalar kapsam nda slah OSB lerin kurulmas ve müşterek at ksu ar tma tesislerinin faaliyete al nmas konusunun çeşitli aç lardan irdelenmesi ve sentez edilmesi yolu ile uygulanacak politikalar aç s ndan kirliliğin önlenmesi sonucunda oluşacak toplumsal faydan n ve ekonomik sonuçlar n n yorumlanmas yöntem olarak esas al nm şt r. 2. Bulgular ve Tart şma Ergene Havzas kirliliğinin önlenmesine yönelik yap lan planlama çal şmalar kapsam nda, havzan n sanayi yap s ile deşarj standartlar na getirilen k s tlamalar ve eylem plan n n oluşturulmas na ilişkin genelgelerin yürürlüğe girmesi slah OSB lerin kurulmas na dair kanun ve uygulanma yöntemleri ile Ergene Havzas Koruma Eylem Plan kapsam nda al nan karar doğrultusunda slah OSB lerin kurulmas ve müşterek at ksu ar tma tesislerinin yap lmas na ilişkin aç klamalar ve yorumlar aşağ da verilmiştir. 2.1. Ergene Havzas nda 1/100000 Ölçekli Çevre Düzeni Plan Kapsam nda Sanayinin Yap s 1/100000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzas Revizyon Çevre Düzeni Plan 24.08.2009 tarihinde Mülga Çevre ve Orman Bakanl ğ taraf ndan onaylanarak yürürlüğe girmiştir (Sezen, 2013). Plan kapsam nda, havza içinde çevresel tahribata yol açabilen su tüketimi fazla ve kirletici vasf yüksek sanayi tesislerinin kurulmas na k s tlama ve yasaklama getirilmiştir (Sezen, 2013). 227

Ergene Havzası Koruma Eylem Planı Kapsamında Islah Organize Sanayi Bölgelerinin Uygulama Süreci 2.10.31. plan notu hükümleri uyar nca metal kaplama, tekstil boyama, y kama, bask, maden işleme, ham deri işleme, asit imal edilmesi, demir-çelik üretimi, petro-kimya, rafineri vb. tesisler kurulmas yasak olan faaliyetler aras ndad r. Bunun yan s ra enerji ihtiyac na yönelik faaliyeti yasaklanan tesisler içerisinde yer alan termik santralleri 2013 y l nda plan notu hükümlerinde yap lan değişiklik ile faaliyeti k s tlanan tesisler aras ndad r (Anonim, 2009). 2.11.3.8 plan notu hükmü gereği, havza kapsam nda, mevcut dağ n k ve düzensiz sanayi alanlar n n ortak denetim ve yönetim mekanizmas na kavuşturulmas çevreye verilen olumsuz etkilerinin minimize edilmesi amac yla OSB alanlar n n oluşturulabilirliği belirlenmiştir. 2.10.32 maddesi ile planlama alan nda yer alabilecek sanayi tesislerinin Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen standartlar sağlamalar esas olup, 2.10.33 maddesi doğrultusunda mevcut sanayi alanlar nda ar tma tesisleri oluşturulmas da zorunlu tutulmaktad r. Plan kapsam nda, havzada yaşanan mevcut su kirliliğinin önlenmesinde Trakya Alt Bölgesi genelindeki illerde ve sanayi bölgelerinde ortak ar tma tesislerinin yap lmas ve faaliyete al nmas ile ekonomik aç dan kay plar n önüne geçilmesi gerektiği hedef olarak belirlenmiştir. 2.2. Ergene Nehrinde Deşarj Standartlar na K s tlama Getirilen Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün (2011/10 say l ) Genelgesi Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü taraf ndan haz rlanan 01.11.2011 tarih ve 2963 say l 2011/10 Genelgesi, Ergene nehrinde S.K.K.Y. nin 38.maddesi kapsam nda at ksu deşarj standartlar na k s tlama getirilmiştir. Genelgenin amac ; Ergene Havzas nda plans z ve kontrolsüz bir biçimde gelişen sanayi bölgelerinin buna bağl artan nüfus ve bilhassa su kaynaklar n n h zl bir şekilde kirletilmesine paralel olarak Ergene nehri su kalitesinin fiziksel ve kimyasal kirlilik parametreleri aç s ndan çok kirli su s n f n ifade eden IV. s n f su kalitesinde olmas nedeniyle S.K.K.Y. Tablo 5-25 aras nda verilen deşarj standartlar nda k s tlama yap lmas zorunluluğunu getirmiştir. S.K.K.Y. 38.mad. kapsam nda belirtildiği üzere havza koruma plan çal şmas yap l ncaya kadar al c ortamdaki su kaynaklar n n minimum debileri ve kirlilik seviyesi dikkate al narak mevcut at ksu deşarjlar nda bu yönetmelikte öngörülen s n rlar n ötesinde k s tlamalar yap labilir denmektedir. Bu kapsamda; Ergene havzas na deşarj yapan sanayi tesisleri gruplar ndan tekstil sanayi için uygulanacak kimyasal oksijen ihtiyac standartlar 200-240 aras nda belirlenmiş olup, S.K.K.Y ne göre mevcut KOİ standard 250-400 aras ndad r (Anonim, 2011a). Genelge doğrultusunda Ergene Havzas için belirlenen kar ş k sanayiler grubunda yer alan OSB ve diğer sanayiler için KOİ standard 200 olup, mevcut S.K.K.Y. nde bu değer 400 olarak belirlenmiştir. Ayr ca evsel nitelikli at ksuyun al c ortam standard n gösteren Tablo 21 e göre Ergene Havzas nda 228

Jale SEZEN - Ahmet KUBAŞ verilen evsel nitelikli at ksuyun KOİ standard 90-150 aras nda, hali haz rda S.K.K.Y. nde bu değer 2 saatlik kompozit numune olarak 120-180 dir (Anonim, 2011a). Mevcut duruma göre Ergene nehrinin y ll k ortalama debisinin %25 i kadar kendi tabii debisi olmakla birlikte, diğer %75 inin sanayi ve evsel nitelikli at ksuyun deşarj edilmesinden kaynaklanmas özellikle sanayinin yoğun olarak konumland ğ Çorlu bölgesinin içinden geçen Çorlu deresinin ve kolu olduğu Ergene nehri suyunun çok kirli su özelliği taş mas, havzada su kirliliğinin önlenmesi için al nmas gereken tedbirlerin S.K.K.Y. al c ortam deşarj standartlar ile sağlanamayacağ, hedeflenen II. s n f su kalitesine yükseltilmesinin mümkün olamayacağ düşüncesini oluşturmaktad r. Ar tma tesislerinin çal şma etkinliğini gösteren KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyac ) parametresinin Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ndeki s n rlar na oranla k s tlama getirilmesi ile Ergene nehrindeki fiziksel ve kimyasal kirlilik yükünün azalt lmas n n sağlanmas nda etkili olacakt r (Anonim, 2011a). 2.3. Islah Organize Sanayi Bölgelerinin Kurulmas na Dair Kanun 12.04.2000 tarih 4562 say l Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu kapsam nda 12.04.2011 tarih 27903 say l Resmi Gazete de yay mlanarak yürürlüğe giren 6215 say l Baz Kanunlarda Değişiklik Yap lmas na Dair Kanun yasan n Geçici 8. maddesi kapsam nda yap laşan sanayi tesislerinin mevcut olduğu alanlar için bu tarihten itibaren bir y l içerisinde ilgili valilikçe uygun görülen başvurular neticesinde, 3194 say l İmar Kanunu ve plan onama yetkisine haiz ilgili idareler ve kurumlar n kat l m doğrultusunda, vali başkanl ğ nda oluşturulacak slah komisyonu gereği belirlenen slah şartlar n n sağlanmas ve Bakanl k taraf ndan belirlenen geçerli süreler içerisinde söz konusu sanayi tesislerinin konumland ğ alanlar n OSB olarak değerlendirilebileceğine karar verilmiştir (Anonim, 2011b). Tüzel kişilik kazanan OSB lerde bu kanunla getirilen tüm izin ve ruhsat yetkileri slah çal şmalar tamamlan ncaya kadar genel mevzuat hükümlerine göre yürütülmektedir. Belirlenen süreler içerisinde slah şartlar n tamamlamayan kuruluşlar OSB niteliklerini kaybetmektedirler. 2.4. Ergene Havzas Koruma Eylem Plan Hakk nda 2013/6 say l Genelge (13 Haziran 2013 tarih ve 28676 say l ) Çevre ve Orman Bakanl ğ taraf ndan 6 May s 2011 tarihinde aç klanan Ergene Havzas Koruma Eylem Plan ile havzada gerçekleşen plans z sanayileşme, yetersiz altyap, denetimsiz tar msal ilaç ve kimyasallar n kullan m, evsel nitelikli at ksular n ar t lmamas gibi su kalitesini etkileyen faaliyetlerin kontrol alt na al nmas ve havzadaki su kirliliğinin önlenerek, sulama suyunun iyileştirilmesi maksad yla Orman ve Su İşleri Bakanl ğ koordinasyonunda ilgili diğer bakanl klar n seferber edilmesi doğrultusunda 15 maddelik eylem plan tedbirleri belirlenmiştir (Anonim, 2013c). 229

Ergene Havzası Koruma Eylem Planı Kapsamında Islah Organize Sanayi Bölgelerinin Uygulama Süreci Bu tedbirler içerisinde, havzadaki düzensiz ve yoğun sanayileşmenin kontrol alt na al nmas, altyap yetersizliklerinin giderilmesi, çarp k sanayileşmenin önüne geçilmesi maksad yla slah organize sanayi bölgeleri kurulmas, organize sanayi bölgelerinde kurulmas mümkün olan tesislerin mevcut ve planl organize sanayi bölgelerine yönlendirilmesi yer almaktad r (Anonim, 2013c). Islah OSB ve diğer OSB ler taraf ndan sanayi at ksular n n müşterek at ksu ar tma tesislerinde ileri ar tmaya tabi tutularak al c ortama deşarj edilmesi ve ar tma maliyetlerinin bu şekilde azalt lmas ve denetim mekanizmas n n kolaylaşt r lmas önem kazanm şt r. Eylem plan içerisinde önemi vurgulanan bir diğer madde, su kalitesini düşüren ve yüksek oranda çevreyi kirleten yeni tesislerin kurulmas na izin verilmemesidir. Ayr ca havzay ilgilendiren ve su kalitesini önemli ölçüde etkileyen nüfusa bağl evsel nitelikli at ksu kirliliğinin önlenmesi için DSİ Genel Müdürlüğü taraf ndan nüfusu 10.000 in üzerinde olan belediyelerin at ksu ar tma tesislerinin yap lacağ n n belirlenmesidir (Anonim, 2013c). Sanayi kuruluşlar nda daha az su ve daha az enerji kullan lmas n n özendirilmesi ile daha az kirletici madde oluşumuna yönelik çal şmalar Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanl ğ ile Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ uhdesinde yürütülecek plan ve programlar çerçevesinde belirlenerek, tasarruf uygulamalar n n çevre kalitesine olumlu yönde katk sağlamas aç s ndan son derece büyük önem taş d ğ eylem plan kapsam nda ele al nmaktad r. 2.5. Ergene Havzas Eylem Plan Kapsam nda Havzada Kurulan Islah Organize Sanayi Bölgelerinin Durumlar ve Ortak Ar tma Tesisleri 06 May s 2011 tarihinde aç klanan Ergene Havzas Koruma Eylem Plan kapsam nda, havza içerisinde yer alan dağ n k sanayinin birleştirilmesi maksad yla, Tekirdağ ilinde 8 (sekiz), K rklareli ilinde 2 (iki) adet slah OSB kurulmuştur. Tekirdağ ilindeki 7 (yedi) slah OSB tüzel kişilik kazanm ş olup, bunlardan 6 (alt ) tanesi OSB niteliği kazanm şt r. Tekirdağ Yal boyu slah OSB nin slah kald rma çal şmalar devam etmektedir. Kurulan slah OSB lerin durumlar aşağ da anlat lmaktad r. Ergene-1 Islah OSB; Çorlu ilçesi Misinli ve Vak flar bölgesindeki sanayi tesislerini kapsamaktad r. 408.00 ha l k alan içerisinde, tesis say s 61 (altm ş bir) olup, bölgede faaliyet göstermek üzere müracaat eden kuruluş say s da 61 (altm ş bir) dir (Esen ve ark. 2013). Ergene 1 slah OSB nin Eylül 2012 y l nda tüzel kişilik kazanmas ile yönetim ve idari bütçesi oluşturulmuştur. Islah OSB nin yap m işine yönelik uygulama imar planlar ihalesi 15.10.2012 tarihinde gerçekleştirilerek 4 (dört) ay içinde tamamlanm şt r. Sanayiden kaynaklanan at ksular n ar t lmas na yönelik kurulacak at ksu ar tma tesisi uygulama projeleri 2013 Haziran ay nda bitirilerek, Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ taraf ndan onaylanm şt r. 2013 y l Ekim-Kas m dönemi içinde slah OSB nin slah şartlar olarak belirlenen taahhütlerin yerine getirilmesi sonucunda slah şartlar kald r larak resmen OSB niteliği kazanm şt r. Ergene-1 OSB den kaynaklanacak at ksular n ar t lmas na yönelik at ksu ar tma tesisinin ÇED süreci 22 Kas m 2013 tarihinde başlam ş olup, ihale, kuruluş ve işletmeye 230

Jale SEZEN - Ahmet KUBAŞ al nmas ile Marmara Derin Deniz deşarj sistemine bağlanmas çal şmalar en geç Mart 2015 tarihinde tamamlanmas planlanm şt r (Anonim, 2013d). Ergene-2 Islah OSB; Çorlu bölgesinde yoğun olarak faaliyet gösteren işletmelerin birleştirilmesi maksad yla kurulan bir diğer slah OSB dir. Yüzölçümü 717.50 ha. d r (Anonim, 2013d). Tüzel kişilik kazanmas n n ard ndan slah şartlar n n yerine getirilmesi ve OSB kuruluş protokolünün haz rlanmas ile 2013 Kas m ay nda OSB niteliği kazanm şt r (Anonim, 2013d). Ergene nehri ve kollar na verilen at ksuyun önemli bölümü Çorlu bölgesinde yer alan işletmelerden kaynaklanmaktad r. Islah OSB ve OSB olarak birleştirilen sanayi kuruluşlar içerisinde kurulacak ortak at ksu ar tma tesisi at ksuyun deşarj n n kontrol alt na al nmas nda önemli rol oynayacakt r. Ergene-2 OSB alan na kurulacak ileri at ksu ar tma tesisi projeleri 2013 May s ay nda tamamlanm ş olup, OSB altyap projeleri onaylanm şt r. 2015 Mart ay sonuna kadar at ksu ar tma tesisinin faaliyete geçirilmesi ile münferit ar tma tesisleri iptal edilerek, ar tma masraflar nda tasarruf sağlanacak, bununla birlikte derelere verilen kirlilik yükü azalt lm ş olacakt r. Ergene-2 OSB at ksu ar tma tesisinden kaynaklanacak at ksular Marmara denizine derin deşarj sistemi ile verilecektir. Kanal bağlant s Aral k 2014 e kadar tamamlanm ş olacakt r (Anonim, 2013d). Velimeşe Islah OSB; 988,10 ha. l k bir alan kapsamakta olup, tesis say s olarak doluluk oran %34 civar ndad r. Konumlanm ş tesis say s 178 (yüz yetmiş sekiz) dir. Bölgeye ilaveten 167 (yüz altm ş yedi) yeni işletme müracaatta bulunmuştur (Esen ve ark., 2013). 2013 Ekim ay itibariyle slah şartlar kald r lm ş, OSB statüsü kazanm şt r. Velimeşe OSB alan nda kurulacak ileri at ksu ar tma tesisine yönelik proje onay işlemleri tamamlanm ş ve Marmara Derin deşarj sistemine bağlant çal şmalar May s 2014 y l içinde tamamlanacakt r (Anonim, 2013d). Türkgücü Islah OSB; Çorlu ilçesinin Türkgücü bölgesinde yer alan işletmelerin birleştirilmesi maksad yla kurulan Türkgücü Islah OSB tüzel kişilik ad yla organizasyon çal şmalar tamamlanm şt r. 2013 y l Ekim ay itibariyle slah ifadesi kald r larak OSB statüsü kazanm şt r. Altyap çal şmalar na yönelik at ksu ar tma tesisi projesi Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ ve Bilim Sanayi Teknoloji Bakanl ğ taraf ndan onaylanm şt r. Altyap çal şmalar na yönelik at ksu ar tma tesisi projesi, Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ taraf ndan onaylanm şt r. Ar tma tesisinin yap m, inşaat ve işletmeye al nmas na yönelik işlemler 2014 y l Aral k ay n n sonuna kadar tamamlanacak olup, en geç 2015 y l Şubat ay nda devreye girecektir (Anonim, 2013d). Veliköy Islah OSB; 2012 y l Temmuz ay itibariyle tüzel kişilik kazanm şt r. Şu anki durumuyla 80 (seksen) işletme faaliyet göstermekte olup, %43 doluluk kapasitesindedir. 2013 y l Ekim-Kas m dönemi itibariyle slah şartlar kald r larak OSB kuruluş protokolleri haz rlanm şt r. OSB alan ndan kaynaklanacak at ksular Velimeşe at ksu ar tma tesisinde ar t lacakt r. Buna 231

Ergene Havzası Koruma Eylem Planı Kapsamında Islah Organize Sanayi Bölgelerinin Uygulama Süreci ilişkin altyap projeleri ihalesi 15.04.2013 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bölgedeki sanayinin birleştirilmesi yönünde dikkate değer bir h zl işleyiş göstermiştir. Karaağaç Islah OSB; Çerkezköy ilçesi s n rlar ndad r. Jeolojik, jeoteknik etüt çal şmalar ile planlama çal şmalar 2013 y l Ağustos ay itibariyle tamamlanm şt r. 187 ha. l k alan kapsamaktad r. Bölgede faaliyet gösteren 35 (otuz beş) işletme bulunmaktad r. 22 işletme ise faaliyet göstermek üzere müracaatta bulunmuştur (Esen ve ark., 2013). 30 Ekim 2013 tarihi itibariyle OSB statüsü kazanm şt r. Bölgenin sanayi at ksular Velimeşe at ksu ar tma tesisinde ar t lacakt r. Kanal bağlant s için belirlenen süre en geç 2015 Ocak ay itibariyle tamamlanacakt r. Muratl Islah OSB; Muratl Belediyesi sanayi alan ile mücavir alan s n rlar içinde Muratl Kar şt ran karayolunun her iki taraf nda yer alan faal durumdaki işletmelerin bulunduğu 48 (k rk sekiz) adet sanayi tesisi ve toplam 143 parselden oluşan yaklaş k 299 ha. büyüklüğünde bir alan kapsamaktad r. (Anonim, 2012a). Muratl Islah OSB alan s n rlar 2012 y l Nisan ay içinde kesinlik kazanm ş olup, alana ilişkin harita, imar planlar, jeoteknik etüt çal şmalar ve uygulama imar projeleri 2012 Ekim ay içinde tamamlanm şt r. 2013 Kas m ay itibariyle slah şartlar kald r larak OSB niteliği kazanm şt r. Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ ile Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanl ğ taraf ndan at ksu ar tma tesisi projesi onaylanm ş olup, at ksu ar tma tesisinin inşaat, mekanik, kurulum işlemleri 2014 y l Aral k ay sonuna kadar tamamlanarak, 2015 Şubat ay içerisinde işletmeye al nacakt r. Ayr ca Marmara Derin Deniz Deşarj sistemine aktar lacak at ksu ar tma tesisi ç k ş sular n n kanal bağlant işlemleri 2014 Temmuz ay içinde bitirilmesi planlanm şt r (Anonim, 2013d). Yal boyu Islah OSB; Çerkezköy bölgesi sanayi faaliyetlerinin yoğun olduğu bölgedir. Veliköy ve Yal boyu civar nda faaliyet gösteren işletmelerin birleştirilmesi maksad yla Veliköy ve Yal boyu slah OSB olarak ikiye ayr lm şt r. Yal boyu slah OSB kurulan diğer slah OSB alanlar içinde en son gerçekleştirilmiş olan d r. İşletme say s 19 ve 38,1 ha l k alan kapsamaktad r. Tüzel kişilik kazanmas enerji kullan m na yönelik ilgili Bakanl klar n olumsuz değerlendirmeleri ile süreçte aksamalara yol açm ş, bu durum diğer slah OSB alanlar na göre gecikmelere uğramakla birlikte nihailendirilmiştir. Yönetim, idari bütçenin oluşturulmas, projelerin haz rlanmas, onay işlemleri süreçleri tamamlanmam ş olup, slah şartlar n n kald r lmas na yönelik işlemler sürdürülmektedir. Bu nedenle henüz OSB niteliği kazanmam şt r (Anonim, 2013e). K rklareli-lüleburgaz Evrensekiz Islah OSB; 196 ha. l k slah OSB alan n n, tüzel kişilik kazanma çal şmalar devam etmektedir. Sanayi at ksular na yönelik ortak ar tma tesisinin Evrensekiz deresi yak n nda yap lacağ, eylem plan takvimine göre 2015 y l başlar nda inşaat na başlanacağ öngörülmektedir (Anonim, 2013d). 232

Jale SEZEN - Ahmet KUBAŞ K rklareli-lüleburgaz Büyükkar şt ran Islah OSB; 582,6 ha l k sanayi alan ile Lüleburgaz ilçesi s n rlar nda kalan sanayi işletmelerini hedef almaktad r. Mevcutta 18 (on sekiz) adet sanayi kuruluşu faaliyet göstermektedir. Islah OSB nin tüzel kişilik kazanmas na yönelik Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanl ğ ile onay işlemleri sürdürülmektedir. Sonuç ve Öneriler Ergene Havzas nda 2037 (iki bin otuz yedi) adet sanayi tesisi bulunmaktad r. Bu tesislerden üretim sonucu Ergene nehri ve kollar na deşarj edilen at ksuyun 460.000 mᵌ/gün civar nda olduğu kabul edilmektedir. Nehrin kirliliği günümüze kadar çeşitli platformlarda tart şma konusu olmuş, ilgili Bakanl k ve kuruluşlarca yap lan teknik inceleme ve değerlendirmeler sonucunda iyileştirilmesine yönelik bir tak m önlemler ve öneriler geliştirilmiştir. 2002 y l nda Meclis Komisyonu raporu ile Ergenenin neden kirlendiği ortaya konularak 2006 y l nda Ergene Havzas Çevre Yönetimi Master Plan haz rlanm şt r. Ergene de kirliliğe neden olan sanayi tesislerinin durumlar belirlenmiştir. 2008 y l nda haz rlanan eylem plan ise evsel AAT lerin mevcut durum ve müşterek at ksu altyap sistemi düşüncesini ortaya koymuştur. Son olarak 2011 tarihinde (Mülga Çevre ve Orman Bakanl ğ ) Orman ve Su İşleri Bakanl ğ taraf ndan aç klanan Ergene Havzas Koruma Eylem Plan ile Ergene nehri havzas nda plans z ve kontrolsüz olarak gelişen sanayi bölgelerinin slah çat s alt nda bir araya getirilmesi ve sanayi bölgelerinden kaynaklanan at ksular n merkezi (ortak) ar tma tesisi yoluyla deşarj edilmesine karar verilmiştir. Eylem plan takvimine göre belirlenen süreler doğrultusunda Tekirdağ ilinde 8 (sekiz) adet slah OSB, K rklareli ilinde 2 (iki) adet olmak üzere toplam 10 (on) adet slah OSB kurulmuş ve ortak ar tma tesislerinin kurulmas na yönelik alt yap çal şmalar na h z verilmiştir. Tekirdağ ilindeki slah OSB lerden Yal boyu slah OSB nin d ş nda tümü OSB statüsü kazanm şt r. Kurulan OSB lerin sanayi at ksular 5 adet ortak ileri at ksu ar tma tesisinde toplanacak bu ar tma tesislerinde azot gideren biyolojik ar tmadan sonra Marmara Derin Deniz deşarj gerçekleştirilecektir. Ergene havzas, Türkiye nin en önemli tar m bölgesidir. Bölgede bulunan sanayi işletmelerinden kaynaklanan at ksular, tar msal üretimi ve sulama yapan üreticileri maddi yönden zarara uğratmaktad r. Ayr ca Ergene nehri kirliliğinden kaynaklanan koku ve diğer olumsuzluklar yöre halk üzerinde y llard r telafisi mümkün olmayan negatif d şsall klar oluşturmuştur. Sanayiden kaynaklanan kirliliğin önlenmesinde en ak lc yöntemlerden birisi sanayi kuruluşlar n n slah çat s alt nda toplanmas at k, ar tma, enerji, ulaş m aç s ndan büyük bir tasarruf sağlanarak, kontrolsüz büyüyen sanayinin önüne geçilmesini, denetim mekanizmas n n kolaylaşt r lmas n sağlayacakt r. Altyap maliyetlerinin yüksek olmas, y llard r münferit olarak faaliyet gösteren sanayi tesislerinde özellikle nehir kirliliğinin oluşmas nda öncü olmuş, gerek sanayici aç s ndan ciddi maliyetler ve ar t labilirlik sorunu oluşturmuş, gerekse devlet mekanizmas n n kontrolü aç s ndan güçlükler yaratm şt r. 233

Ergene Havzası Koruma Eylem Planı Kapsamında Islah Organize Sanayi Bölgelerinin Uygulama Süreci Islah OSB çat s ile birleştirilen sanayi, kaynak israf n n önüne geçilmesinde büyük bir ilerleme kaydedilmesi ve dolay s yla ar tma ve at k sorununun OSB anlay ş ile çözülmesini sağlam ş olacakt r. OSB deki sanayicilerin devletin OSB lere sunduğu tüm ayr cal klardan yararlanmas imkân ile ar tma giderlerinde önemli bir maliyet olan enerji sarfiyat %50 oran nda düşmüş olacakt r. Havzan n bütünü bak m ndan slah OSB lerin OSB olarak faaliyete geçmesi ile altyap, ar tma, üretim art klar n n değerlendirilmesi faaliyetlerinde standartlaşma sağlanm ş olacakt r. Sanayiden kaynaklanan çevre kirliliği ve zorluklarla mücadelede, ortak ak lc l k anlay ş n n benimsenmesi ile teknolojik gelişmeler yak ndan takip edilerek birliktelik kavram ile çağ n kabul ettiği sürdürülebilir ve temiz üretim anlay ş benimsenmiş olacakt r. Bu çerçevede Ergene Havzas kirliliğinin önüne geçilmesinde benimsenen bu anlay ş önemli görülmektedir. Ergene Havzas nda yaşanan kirlilik sadece Trakya n n sorunu değil, uluslararas boyutlarda da ele al nan bir çevre sorunu olmuştur. Sorunlar n çözümünde şimdiye kadar yap lan mevcut uygulamalar n yeterli olmad ğ görülmüştür. Her fabrikan n ar tma tesisinin olmas sorunu çözmediği gibi yerüstü su kirliliğini artt rm şt r. Sosyo ekonomik gelişme sağlan rken, toprak, hava ve suyun önemi kirletildiği ölçüde ortaya ç kmaktad r. Havzadaki kirliliğin önlenmesi ile tar m, sanayi ve yaşam kalitesi aras nda denge kurularak sürdürülebilirlik anlay ş çerçevesinde benimsenen bir çevre bilinci sağlanm ş olacakt r. KAYNAKÇA Anonim (2009). 1/100000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzas Revizyon Çevre Düzeni Plan, Plan Analitik Raporu. İBB İmar ve Şehircilik Daire Başkanl ğ. İstanbul: İstanbul Metropolitan Planlama ve Kentsel Tasar m Merkezi. Anonim (2011a). Çevre ve Şehircilik Bakanl ğ Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, 2011/10 Say l Genelge. Ankara. Anonim (2011b). Baz Kanunlarda Değişiklik Yap lmas na Dair Kanun. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanl ğ. 12.04.2011 tarih 27903 Say l Resmi Gazete. Ankara. Anonim (2013a). Ergene Havzas Koruma Eylem Plan Tekirdağ Uygulamalar. Tekirdağ Valiliği Yay nlar. Anonim (2013b). Havza Koruma Eylem Plan. Orman ve Su İşleri Bakanl ğ Su Yönetimi Genel Müdürlüğü. Ankara. Anonim (2013c). Ergene Havzas Koruma Eylem Plan Hakk nda Genelge. Başbakanl k. 13 Haziran 2013 tarih 28676 Say l Resmi Gazete. Ankara. Anonim (2013d). Orman ve Su İşleri Bakanl ğ Ergene Havzas. http://ergene.ormansu.gov.tr/ergene/anasayfa.eylem_3_05.09.2013.x/sx. 234

Jale SEZEN - Ahmet KUBAŞ Anonim (2013e). Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ğ, Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü. Ankara. Candeğer, O. (1997). Çevre ve Sanayi İlişkisi. TMMOB Trakya da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II Bildiriler Kitab, (202). (ss. 88-92). Edirne. Esen A. ve Duda G. (2013).Yerlikaya A. (Tekirdağ Valisi). Global Sanayici Ayl k Ekonomi ve İş Dünyas Dergisi, Temmuz/2013 Tekirdağ, (41), s. 29. Kubaş A. ve Hurma H. (2005). Trakya Bölgesinde Sanayileşme Kaynakl Çevre Sorunlar ve Çözüm Önerileri. TMMOB, Trakya da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu IV. (ss. 143-149). Edirne. Kubaş, A.; Hurma, H. ve Dede, O. (2011). Trakya Bölgesinde Sanayi İşletmeleri Kaynakl Çevre Sorunlar ve Çevre Yönetimi. III. Trakya Bölgesi Kalk nma ve Girişimcilik Sempozyumu. (ss. 90-96). Tekirdağ. Özkan, E. ve Kubaş, A. (2008). 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Su Toplant lar Havza Kirliliği Konferans. Çevre ve Orman Bakanl ğ DSİ Genel Müdürlüğü II. Bölge Müdürlüğü, (26-27 Haziran 2008). İzmir. Sezen, J. (2013). Trakya Bölgesinde Çevresel Duyarl l k Analizi ve Avrupa Birliği Boyutu. (Doktora Tezi). Tekirdağ: Nam k Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. THE APPLICATION PROCESS OF TREATED ORGANIZED INDUSTRIAL ZONES WITHIN THE ERGENE CATCHMENT PROTECTION PLAN THRACIAN Abstract: Ergene catchment contains the cities of Tekirdağ, Edirne, K rklareli in Thracian region. As a result of uncontrolled and scattered industrialization, River Pollution in the catchment creates serious problems by cousing wastage in source usage, infrastructure investments and logistic. As a result of water pollution agricultural production has decreased and the people in the region have been affected negatively by the pollution. There are studies and researches done by relevant ministries and institutions in different years for the prevention of pollution. The last one of these studies is the Ergene Catcment Protection Plan which is announced by the Ministry of Forest and Water (Muğla Environment and Forest Ministry) in 06.05.2011. protection plan points for the prevention of pollution around the catchment are determined with the plan. The articles that are the foundation of Treated Organized Industrial Zones (OIZ) and foundation of common treatment plants with OIZs, are investigated in this study. Within the Ergene Catchment Action Plan, 8 (eight) of them in Tekirdağ and 2 (two) of them in K rklareli, 10 (ten) new Treated Organized Industrial Zones are founded. It has been concluded that rehabilitation is an important step in the prevention of pollution in Ergene Watershed in line with the technological innovations and sustainable development objectives with added value gained by achieving savings in supply of raw materials, energy, treatment and transportation with the completion of common treatment plants and transformation of Organized Industrial Zone (OIZ) into OIZ by 235

Ergene Havzası Koruma Eylem Planı Kapsamında Islah Organize Sanayi Bölgelerinin Uygulama Süreci overcoming their deficiencies within the time period given within the framework of the action plan. Keywords: Treated OIZ, Waste Water Treatment Plant, Environmental Problems, Ergene Catchement Protection Plan. 236