Antimikrobiyal kemoprofilaksi Prof. Dr Neşe Saltoğlu Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD
Dersin hedefleri Kemoprofilaksi tanımının ve amaçlarının anlaşılması Medikal Profilaksi prensipleri Medikal profilaksi hangi durumlarda uygulanmalı Cerrahi profilaksi ilkeleri
Antimikrobiyal kemoprofilaksi tanımı Enfeksiyon etkeni ile temastan önce temas sırasında temastan hemen sonra korunma amaçlı antimikrobiyallerin kullanımıdır
Antimikrobiyal kemoprofilaksi amaçları Ekzojen patojenlere bağlı enfeksiyonların önlenmesi Normal flora bakterilerinin steril bölgeleri enfekte etmesinin önlenmesi Latent bir enfeksiyon etkeninin enfeksiyonunun önlenmesi (TBC) Konağa giren bir enfeksiyon etkenini henüz hastalık oluşturmadan durdurma
Antibakteriyel kemoprofilaksi İdeal ilaçların özellikleri Korunulması hedeflenen mikroorganizmalara etkili olmalı Profilaksi süresi mümkün olduğunca kısa olmalı Dar spektrumlu olmalı Yan etkileri az olmalı uygun doz ve sunumlarda bulunmalı Ucuz olmalı
Romatizmal ateş profilaksisi (post streptokoksik farenjit) Primer profilaksi Amaç: Olası Streptokok infeksiyonu tanısı ve tedavisini sağlamak, romatizmal ateş gelişmesini önlemek Benzatin penisilin 1.2m tek doz i.m ya da oral penisilin 10 gün süreli allerji var ise oral eritromisin 10 gün
Romatizmal ateş profilaksisi Sekonder profilaksi (önceden romatizmal ateş) Amaç: ARA geçirenlerde tekrarlayan ataklar için yüksek riski önlemek Profilaksi ikinci dekatın başına kadar kesilmemeli, son romatizmal ataktan sonra 5 yıl geçmesi önerilir. Kardit varlığında son ataktan sonra 10 yıl Kapak patolojisi varsa ömür boyu profilaksi önerilir Kardit yok ise 5 yıl veya 21yaşına kadar Benzatin penisilin 4 haftada bir ya da penisilin V 12 saatte bir ya da her gün ya da sulfadiazin ya da eritromisin her gün
İnfektif endokardit profilaksisi Yüksek riskli hastalar Protez kapağı olanlar Kısmen düzeltilmiş protez materyal yanında kalıcı defekti olan Önceki infektif endokardit Tamir edilmemiş siyanotik kalp hastalığı Sistemik pulmoner şant veya damar cerrahisi Kalp transplantını izleyen valvülopati
Antimikrobiyal profilaksi önerilmeyen durumlar bikuspid aortik kapak Kazanılmış aort ya da mitral hastalığı (regurjirasyonla mitral valve prolapsus Hipertrofik kardiyomyopati (latent ya da obstrüksiyonla)
Yüksek Kardiyak Riskli Hastalarda Dental İşlemlerde IE Profilaksisi Önerilen Durumlar Gingival dokuyu ilgilendiren dişlerin apikal bölgesini ilgilendiren veya oral mukoza perforasyonuna neden olan tüm dental girişimler Solunum yolu mukozasına insizyon uygulanması
İnfektif endokardit profilaksisi Diş ve/oral ve solunum yolu cerrahisi ile ilgili işlemlerde İşlemden bir saat önce ve 6 saat sonra oral amoksisisilin penisiline allerjik ise makrolid Protez kapak olanlarda Parenteral işlemden yarım saat önce ampisilin+gentamisin i.v veya i.m penisiline allerji var ise vankomisin i.v
İnfektif endokardit profilaksi Genitoüriner işlemlerde Prostatik cerrahi, sistoskopi, üretral genişletme Gastrointestinal-işlemlerde Özefagus varis Özefagus darlık ameliyatı Biliyer darlık, cerrahisi Barsak mukozası ile ilgili işlemler Yüksek riskli hastada İşlemden 30-60 dakika önce parenteral (ampisilin+gentamisin) düşük riskli gruplarda oral yolla (amoksisilin) girişimden 1 saat önce 3g ve 6 saat sonra 1.5g penisiline allerjik hastalarda parenteral (vankomisin 1 saat önce 1 saat süreyle yavaş infüzyon+gentamisin)
Menengokok profilaksisi Menengokok menenjitli hastayla temas etmiş olan aile bireylerine bakım evi temaslılarına hastanın nazofarengeal sekresyonu ile teması olan entübasyon, ağızdan ağıza solunum yapmışsa sağlık personeline uygulanır. Rifampin 2x600mg 2 gün ya da siprofloksasin 500mg tek doz
Haemophilus influenzae profilaksisi H. influenzae menenjitli hastaya temas durumunda uygulanır. Eğer evde 4 yaş altındaki Aşısız temaslı var ise tüm aile bireylerine rifampisin bakım evlerinde 2 yaş altında 1 vaka var ise duyarlılara rifampisin + Hib aşı önerilir
Şarbon profilaksisi İnhalasyon yolu ile şarbon sporlarına maruz kalınması durumunda önerilir. Uzun süreli profilaksi gerektirir (30-60 gün ) Erişkinde Siprofloksasin,Doksisiklin Gebe/çocukta Amoksisilin Temas öncesi risk gruplarında Aşı ile korunma önerilmektedir.
Difteri profilaksisi Bağışık olduğu bilinmeyen ve difterili bir hasta ile temas etmiş kişilere kemoprofilaksi verilmelidir. Penisilin ya da makrolid profilaksisi
Sıtma profilaksisi P. vivaks ve klorokine duyarlı P falciparum sıtması için Klorokin 500mg/haftada 1 kez Endemik bölgeye gidenlere geziden 2 hafta önce başlanır döndükten sonra 4 haftaya kadar devam Klorokine dirençli P falciparum için Doksisisiklin 100mg/gün geziden 1-2 gün önce başlanır-döndükten sonra 4 haftaya kadar devam edilir Meflokin haftada bir 250mg tablet Gitmeden 2 hafta önce başlanır, seyahat sırasında ve döndükten sonra 4 hafta devam edilir.
Tüberküloz profilaksisi Henüz basille karşılaşmamış kişilere korunma amaçlı izoniazid ile kemoprofilaksi yapılabilir. Hasta ile yakın temaslıların fizik muayenesi, akciğer grafisi normal ve PPDtesti negatif ise profilaksi yapılmalı İzoniazid profilaksisi 6 ay erişkinde 300mg/gün tek doz
Açık tbc lu hasta ile temaslı PPD (-) kişilere önceden tbc geçirmiş olup uzun süreli kortikosteroid kullanımı olanlara Basil pozitif kişiyle teması olan immun yetmezliği olanlar Sekonder profilaksi tüberkülozlu hasta ile teması olup /PPD testi negatif iken pozitife dönüşenlere
Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu Yılda 3 ya da daha fazla tekrarda hergün ya da haftada 3 gün 6-12 ay süre ile antibiyoterapi önerilir. Trimetoprim/sulfametaksazol ya da kinolon tek doz
Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda temasta profilaksi N. gonorrhoea Temas sonrası tek doz antibiyotik önerilir. 3. Kuşak sefalosporin (Seftriakson tek doz i.m) veya kinolon tek doz Ayrıca sifiliz için tetkik yap Non gonokoksik üretrit etkenlerini için de antibiyotik başla C. trachomatis için doksisiklin 7 gün veya azitromisin 1g tek doz
Sifilizli hasta ile temas varsa profilaksi yapılmalı Benzatin penisilin G 2.4 milu i.m tek doz penisiline allerjiklerde doksisiklin
Seyahat ishalleri Rutin olarak endikasyon yok epidemik ülkelere seyahatte antibiyotik (kinolon veya doksisiklin) önerilir seyahate gitmeden 2 gün önce başlanıp döndükten sonra 2 gün olarak kullanılabilir
Tekrarlayan otitis media profilaksisi Eğer önceki 6 ayda 3 epizod varsa ya da 6 ay altında çocukta 1 epizod ve aile hikayesi varsa 6 ay süre ile düşük doz antibiyotik önerilir. Amoksisisilin 20mg/kg/gün oral ya da Makrolid (azitromisin 10mg/kg/gün)
Grip (İnfluenza ) için kemoprofilaksi önerilenler Risk grubu olup ta (risk grubu:65 yaş üzeri, kronik kalp ve akciğer hastalığı olanlar v.b) aşının kontrendike olduğu veya influenza teması öncesi aşısız gruplar Aşılanan ancak aşıya yanıt için yeterince süresi olmayanlar İmmun sistemi baskılanan yada aşıya yetersiz yanıt vermesi beklenenler İnfluenza için yüksek risk grubu hastalara bakım hizmeti veren sağlık personeli ve bu kişilerle ev teması olanlar İnfluenzanın aktif olduğu mevsimde yüksek riskli ve aşılanmamış kişiler Aşı dışında yeni bir alt tiple enfeksiyon geliştiğinde Profilakside Oseltamivir önerilir. Damlacık yolu ile bulaşa diar önlemler alınır.
Tetanoz şüpheli yaralanma sonrası profilaksi Yara yeri temizliğinin sağlanması SF ile yıkanmalı, Kurulayıp antiseptikle temizlenmeli Nekrotik dokular debride edilmeli Yarada yabancı cisim var ise çıkarılmalı İmmunizayonun sağlanması Tetanoz olasılığı yüksek yara ve hasta tetanoz için aşısız TIG (insan orijinli 250-500 ünite)+tetanoz aşısı yapılmalı Hastanın Tetanoz aşısı durumu bilinmiyor/ ya da 3ten az ise +yüksek riskli yaralanma TIG+tetanoz aşısı Hasta önceden 3 doz ve daha fazla aşılı, 10 yılı geçmemiş ise yara temizliği yeterli Önceden aşısızlarda tetanoz aşısı 3 doza (0-1-6. aylar) tamamlanmalı
Tetanoz için Yüksek riskli yara Yaralanma 6 saati geçmiş >1 cm Yara düzensiz, yıldızımsı şekilde Yara mermi ile, ezilme, donma ya da yanık sonucu gelişmiş Kirli (toprak v. S) İnfeksiyon belirtileri varlığı İskemik /Ölü doku/nekroz varlığı
Kuduz temas temas öncesi ve sonrası profilaksi Kuduz yönünden sürekli risk oluşturan işlerde çalışanlara uygulanır Hayvan barınaklarında çalışanlar Veterinerler Kuduz aşısı üretiminde çalışanlar Kuduz tanı laboratuvar çalışanları Kuduz hayvanla karşılaşma riski yüksek olanlar (orman korucuları, bekçiler, gibi) HDCV (Human Diploid Cell Vaccin) 3 doz (0-7- 21 ya da 28.) günlerde deltoid adaleye yapılır. Rapel yapılması önerilmektedir.
Kuduz temas sonrası profilaksi Yara bakımı Yara su ve sabunla yıkanmalı, temizlenmeli Antiseptikle daha sonra silinmeli Dikiş atmaktan kaçınmalı, Eğer dikiş atmak zorunlu ise yara yerine Rabies Ig yapılarak dikiş atılmalı Kişi önceden kuduz aşısız ise ve kuduz riski yüksek (tüm vahşi ve evcil etobur ısırıklarında)yaralanmada Rabies Ig yapılmalı (20 IU/kg) Rabies Human Ig nin yarısı yara yeri etrafına yapılır, kalanı adaleye Aşı (HDCV) 0-3-7-124-28. günlerde deltoid adaleye uygulanmalı Aşı ve Ig aynı enjektörde ve aynı bölgeye yapılmamalı Tetanoz profilaksisi yönünden de hasta değerlendirilmeli Aşı uygulaması
HIV temas sonrası profilaksisi Mesleki bulaş yüksek riskli temas düşünülür ise profilaksi 3 lü ilaçla yapılmalı cinsel bulaş söz konusu ise 2 li tedavi 4 hafta süreli
HIV pozitif hastada fırsatçı enfeksiyonların gelişmesini önelemek için antimikrobiyal profilaksisi yapılabilir Pneumocytis jiroveci Mycobacterium avium Herpes Kandida enfeksiyonu Toksoplazmoz v.b
Hepatit B li hasta ile temas sonrası profilaksi Hepatit B pozitif hasta ile temas öyküsü Sağlık personelinde mesleki marıziyet sonucu Temas eden kişi negatif ise Tercihen ilk 72 saat içerisinde Hepatit B hiperimmunglobulin+ Hepatit B aşısı Takiben 1 ay sonra 2. doz HBV aşısı İlk dozdan 6 ay sonra 3. doz HBV aşısı
Cerrahi profilaksi Ameliyat öncesinde Tek doz ANTİBİYOTİK en uygun operasyon öncesi indüksiyon esnasında uygulanmalıdır! 1-2 g doz yeterlidir. Ameliyat 6 saati geçerse bir ek doz uygulanır. Dar spektrumlu, uzun etkili ajanlar seçilmeli 1. kuşak sefalosporin tercih edilmelidir.
Cerrahi profilaksi toraks cerrahisi girişimleri kolesistektomide yüksek riskli hasta için jinekolojik cerrahi histerektomide 3 doz 1. kuşak sefalosporin ürolojik girişimler obstrüktif üropati var ya da kültürde bakteri üremiş ise profilaksi ortopedide protez yerleşimi var ise 1. kuşak sefalosporin
Özel durumlar belirlenmiş antibiyotikler kullanılır. *açık kalp ameliyatları stafilokok direnci var ise vankomisin başalnır., postoperatif 24-48 saat daha verilir. batın cerrahi (Kirli) baş-boyun cerrahisi beyin cerrahi operasyonlarında (TMP-SMZ i.v 3 doz )