TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA
İç Anadolu Bölgesinde Tarımsal Ormancılık Uygulamaları ve Potansiyeli Bölgenin Genel Özellikleri: Çok fazla engebeli bir yapıya sahip olmayan bölgede geniş alanlar şeklinde plato ve ovalar vardır. Anadolu nun ortasında yer alması ve çevresinin dağlarla çevrili olmasından dolayı iklim karasaldır. Kışlar soğuk ve karlı, ilkbahar yağmurlu, yaz ise kurak ve sıcaktır. Buna bağlı olarak bitik örtüsü alçak kesimlerde seyrek ağaçlı bozkır ve yüksek alanlarda ise ormanlarla kaplıdır. Bozkır olan kısımlarda aşırı otlatma nedeniyle tahrip edilmiş, ormanlar yok edilmiştir. Antropojen alanların en çok olduğu bölgedir. Tarımsal ürünler içerisinde en fazla tahıl (başta buğday olmak üzere) yetiştirilir. Bunu patates ve şeker pancarı izler. Bölgenin Konya bölümünde kuru tarım olarak buğday, arpa, nohut, şeker pancarı ve ayçiçeği yetiştirilir. Yüksek kesimlerde ise koyun ağırlıklı hayvancılık yapılır. Yukarı Sakarya bölümünde yetiştirilen tarım ürünleri arasında buğday, şeker pancarı, ayçiçeği ile sulanan alanlarda baklagiller, sebze ve meyve, yüksek kesimlerde ise çam, meşe ve ardıçlardan oluşan ormanlar görülür. Hayvancılık faaliyetleri arasında küçükbaş hayvancılık (Ankara keçisi) yapılır.
Bölgenin Tarımsal Ormancılık Potansiyeli ve Uygulamaları: Bu bölgenin ekolojik koşulları nedeniyle tarımsal ormancılık uygulamaları oldukça sınırlıdır. Daha çok lokal alanlarda gerçekleştirilen tarımsal ormancılık uygulamaları arasında en çok kullanılan odunsu tür kavaktır. Özellikle Ankara, Yozgat, Kırşehir, Konya gibi illerde kavakçılık (karakavak) yapılan alanlarda kavak aralarında fasulye, mısır, pancar ve soya fasulyesi ara ürün olarak yetiştirilmektedir. Yozgat ilinde yapılan tarımsal ormancılık uygulamalarında, kavak sıraları arasında yetiştirilen ziraat ürünleri üzerinde yapılan araştırma sonuçlarına baktığımızda; klasik tarımsal yetiştiricilikte fasulye üretiminde elde edilen ürün miktarı 80-130 kg/da dır. Kavak sıraları arasında yetiştirilenlerde ise 1. yıl için ürün miktarı 66-89 kg/da (açık alan ürün verimine göre %30 azalmakta), 2.yılda 10-45 kg/da a (%50 azalmakta) düşmektedir. Kavak sıraları arasına pancar ekilmesi durumunda 1. yıldaki pancar verimi açık alanda 3450-5000 kg/da, kavak sıraları arasında verim 1428 kg/da dır. Benzer şekilde kavun, karpuz, domates kavak sıraları arasında yetiştirilmektedir.
Konya-Ereğli de kavak sıraları arasında ara ürün olarak pancar, fasulye, havuç ve nohut yetiştirilmektedir. Kavak altında fasulye ekiminden 1. yıl 100-115 kg/da, 2. yıl ise 65-70 kg/da ve 3. yılda 40-45 kg/da ürün alınabilmektedir. Konya da yapılan bir başka tarımsal ormancılık çalışmasında ise köy meralarında yöre ihtiyacı düşünülerek ormancılıkhayvancılık (silvo-pastoral) kombine çalışmasına başlanmıştır. Bu alanlar 1000 metre rakımın üzerinde mera alanlarıdır ki, buraların mülkiyeti ise köy hükmi şahsiyeti altında, tapulama ve orman kadastrosu yapılmamış yerlerdir. Tesis şekli olarak ormancılık-hayvancılık esas alınmıştır. Çalışmaların yapılacağı alanlar, normal şartlarda ağaçlandırılacak alanlar ile meskûn mahaller arasında bırakılması gereken tampon saha durumundaki yerler olup, bu alanlar köylünün bahçe duvarına kadar ağaçlandırılmıştır.
Çalışmada köylülerin kullandıkları alanlarda ağaçlandırma yapılması için fidan temini ve işçilik ücretleri ilgili Orman Bölge Müdürlüğünce sağlanmıştır. 800 hektarlık bir alan için: 22 000 adet yalancı akasya, 19 000 adet sedir, 4000 adet ceviz, 300 adet kavak fidanı dikimi ile 370 kg badem tohumu ekimi gerçekleştirilmiştir. Fidanlar arasındaki mesafe normal aralık mesafeden biraz daha geniş tutulmuştur. Ortalama 3x6 m aralık mesafe kullanılan dikimlerde boşluklu kısımlara-fidan aralarına ise 2400 kg korunga ekilmiştir. Bu uygulama ile hem ormancılık faaliyeti ile odun hammaddesi üretimi gerçekleştirilecek, korunga ekiminden hayvancılık için yem üretimi yanında çiçeklerinden arıcılıkta yararlanılacaktır. Badem ve Cevizler hem meyve üretimi, hem de arıcılıkta kullanılacaktır.