Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 4 Sayı 1, (2000), 18-28 YERSEL FOTOGRAMETRİNİN KULLANIM ALANLARI H.Murat YILMAZ 1, Hakan KARABÖRK 2, Murat YAKAR 2 1 N.Ü. Aksaray Mühendislik Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 68100 AKSARAY 2 S.Ü.Müh.-Mim. Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, 42500 KONYA ÖZET Plançete fotogrametrisi ile başlayan fotogrametri bilimi, bilimsel ve teknolojik gelişmelere paralel olarak analog,analitik fotogrametri ve digital fotogrametri ile gelişme sürecini devam ettirmektedir. Fotogrametri bu süreç içerisinde bir çok alanda uygulanma imkanı bulmuştur. Bu yazıda, yersel fotogrametrinin yogun olarak kullanıldığı yerler kısaca özetlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Yersel Fotogrametri USING AREAS OF CLOSE-RANGE PHOTOGRAMMETRY ABSTRACT Initially, the science of photogrammetry started as anologue and analytical photogrammetry,in parallel to the technological and scientific development, the progress in photogrammetry science is improved as to digital photogrammety. During its development, the photogrammetry science has been applied to many fields. In this paper, the areas, in which the close-range photogrammetry is commonly applied to, are summarized in some detail. Key Words: Close-range Photogrammetry 1.GİRİŞ Fotogrametrinin ilk uygulamaları Yersel Fotogrametri alanında olmuştur. Fotoğrafın bulunuşundan kısa bir süre sonra 1858 yılında Alman Meydenbauer, fotoğrafın nesnel içeriğini ölçme tekniği ile bütünleştirerek, yıkılan bir kilisenin eldeki mevcut resimlere göre onarımını gerçekleştirmiştir. Aynı zamanda fotogrametrinin de ilk kurucularından sayılan Meydenbauer kültür yapıtlarının belgeleneceği bir merkezi örgüte duyulan ihtiyacı daha o zamanlar görmüş ve büyük çabalarla 1883 yılında Berlin de ilk ulusal fotogrametrik dökümantasyon merkezini (Prusya Resim Örgütü) kurmuştur [2],[6]. Yersel fotogrametri, alım uzaklığının ( kamera ile ölçülecek nesne arasındaki uzaklık ) yakın alan içinde sınırlandığı bir yöntemdir. Söz konusu alanın kabaca mikroskop gözlemlerinde olduğu gibi mikrometre mertebesinden yaklaşık 300 m ye kadar uzandığı kabul edilir. Bilgisayar teknolojisine bağlı olarak alet üretimindeki gelişmeler, yersel fotogrametrinin özellikle endüstride ve uygulamalı mühendislik gibi alanlardaki uygulama imkanlarını arttırmaktadır.
Yersel Fotogrametrinin Kullanım Alanları Yersel fotogrametride resimler ya çift resim ya da tek resim alım kameraları ile çekilir. Çoğu kez 25 m ye kadar olan uzaklıkta, stereometrik kameralarla çift fotograf alımı yapılır. Bu uzaklıktan sonra tek resim alımı için tek resim alım kameraları veya geçmişte olduğu gibi fototeodolitler kullanılır. 25 m ye kadar olan çekim uzaklıklarında uygulanan fotogrametriye Yakın Resim Fotogrametrisi adı verilir. Özellikle mimarlık, tıp, arkoloji ve endüstri fotogrametrisinde, yersel fotogrametrik alımlar için özel olarak imal edilen kameralar ( metrik kameralar ) yerine ucuz, basit ve piyasada bol bulunan metrik olmayan kameraların kullanımı için yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Metrik olmayan kameraların resim çekiminde kullanılması durumunda, iç yöneltme elemanları ( kamera ve objektife ilişkin değerleri ) bilinememektedir. Digital fotogrametri; kesin sonuçlar elde ederek, plan ve haritaların CAD yazılım sistemine aktarılması ve bu bilgilerin fotografik ve veri tabanları şeklinde bilgisayar ortamında kullanmak amacıyla yapılan çalışmaların bütünüdür [1]. Digital fotogrametrik dokümanlar mimari, şehir planlama, mühendislik, sigortacılık ve gözlemleme konularında teknik ve kesin sonuçlar elde edilmesi açısından uzmanlaşmıştır. Bu durum digital fotogrametrinin GIS ile birlikte kullanılmasına öncülük etmiş, bitmiş olan çalışmaların modelleme ve tematik konuların yorumlanmasında tabaka (katman) sisteminin oluşmasına imkan da sağlamıştır [7]. 2.YERSEL FOTOGRAMETRİNİN KULLANIM ALANLARI Yersel fotogrametri oldukça geniş kullanım alanlarına sahiptir. Bu çalışmada yersel fotogrametrinin en çok kullanıldığı alanlar verilmiştir. Yersel fotogrametrinin kullanım alanları, mimarlık, arkoloji, trafik kazaları, deformasyon ölçmeleri, tıp, veterinerlik, endüstri, orman endüstrisi, otomobil endüstrisi vs. olarak sayılabilir. Digital sistemlerde şu anda erişilen noktada, yersel fotogrametrinin uygulama alanları kişinin hayal gücüne dayanmaktadır. 2.1 Mimarlıkta Fotogrametrinin Uygulanması Artan nüfus ve sanayileşmenin doğurduğu hızlı bir kentleşme sonucu eski yerleşim bölgelerinde özen gösterilmeden yeni imar planlarına göre, hatta çoğu kez hiçbir plan ve programa bağlı kalınmadan yeni inşaat yapılması, kitle turizmine neden olan tarihi eserler ve sitlerin civarın yerleşim bölgeleri durumuna getirilmesi sonucu bu bölgeler eski karakterlerini tamamen yitirmektedir [7], [10]. Bu bakımdan Mimarlık ve Arkeoloji Fotogrametrisi ön plana çıkar. Bu itibarla yerden ve havadan üç boyut oluşturacak şekilde resimleri çekilir, röleve planları yapılır. Düşey ve yatay resimlerden ortofoto, ortofotoplan ve kesitler elde edilir. Böylece tarihi eserlerin korunması ve restore edilmesi çalışmalarında kolaylık sağlanmış olur. Alınan fotografların değerlendirilmesi grafik veya sayısal olarak yapılabilir. Bu sayede bilinen ölçme metotları ile elde edilecek detayla kıyaslanmayacak sayıda çok bilgi bulunabilir. Tarihi yapılarda bulunan karmaşık şekil ve motiflerin ölçekli çizimleri klasik metotlarla çoğu kez yapılamazken, fotografik metotlar bu şekilleri gerçek konumlarında ve bütün ayrıntıları ile istenen ölçekte vermektedir [12]. Yersel fotogrametrinin mimari röleve çalışmalarında en yogun olarak kullanıldığı yer, tarihi yerlere ait cephelerin restorasyon ve belgeleme amaçlı planlarının çıkarılmasıdır (Şekil.1) [3]. Mimari eserlerin ölçülmesi, onların mimarlık tarihi açısından incelenmesinde önemlidir. Genellikle kural olarak planlarda, yapıya ait görünüşler, kesitler, profiller ve bazı durumlarda yapının belirli koordinatları istenir. Mimarlık fotogrametrisinde degerlendirme bugün için genellikle çizgisel olarak yapılmaktadır. Büyük zaman almasına rağmen istenirse ayrıntılı bir degerlendirme yapılabilmektedir. Çizgisel degerlendirmenin fazla zaman alması ve ayrıntıların istenildiği gibi gösterilememesi, rödresman tekniğinde ise derinlik farklarının getirdiği sınırlamalar, hava fotogrametrisinde olduğu gibi yersel fotogrametride de ortofotonun kullanılması fikrini doğurmuştur. Ortofotonun çizgisel değerlendirmeye göre maliyette % 50, zaman açısından % 400 daha tasarruflu olduğu belirtilmektedir [12]. 19
H.Murat YILMAZ, Hakan KARABÖRK, Murat YAKAR Şekil 1. Mimari Röleve Çalışması 20
2.2 Deformasyon Ölçmelerinde Fotogrametrinin Uygulanması Yersel Fotogrametrinin Kullanım Alanları Deformasyon ölçmeleri, yeryüzündeki noktaların herhangibir nedenle yer değiştirmelerinin belirlenmesi için yapılan ölçmelere denir. Noktaların yer değiştirmesi iki ana yönde incelenir [12]. a)yatay düzlemdeki yer değiştirme ( kayma ) b)düşey düzlemdeki yer değiştirme ( çökme ) Deformasyon ölçmeleri sayesinde, yer değiştiren noktaların hareketlerinin yönü ve büyüklüğü belirlenir ve buna göre gerekli analiz yapılır. Hareket tehlikeli ise, durdurulması yoluna gidilir veya hareketin meydana getireceği zararın en az olması için gerekli çalışmalar yapılır. Bundan başka belirli bir kuvvetin etkisi altında kalan ve değişiklik gösteren cisimlerin hareketleri de deformasyon ölçmeleri ile belirlenebilir [13]. Yapı konstrüksiyon deneyleri bu çeşit çalışmalardandır. Belli yükler altındaki kirişin işaretlenmiş noktalardaki deformasyonlar hesaplanarak sonuçlar Yapı Mühendisliği açısından incelenebilir ( Şekil 2 ). Şekil 2. Yapı Konstrüksiyon Deneyinde Deformasyon Deformasyonların fotogrametrik yöntemlerle belirlenmesi söz konusu ise hava fotogrametrisinden daha çok yersel fotogrametri daha uygun bir yöntemdir.. Dolgu barajlarda yapılacak deformasyon testlerinde yersel fotogrametri daha iyi sonuçlar veren bir yöntemdir. Barajdaki deformasyon ölçmelerinde fotogrametri kullanılacağı zaman en büyük sorunlardan birisi resimlerin çekileceği istasyon noktalarının seçimidir. Çünkü istasyon noktasının hem sağlam zemine oturması zorunluluğu, hem de mümkün olduğu kadar baraj duvarına yakın olması isteği çözümü zorlaştırır. Değerlendirmenin sayısal olarak yapılacağı durumlarda kullanılan aletlerin kapasite problemi yok ise dönüklük açılarının büyük yada küçük oluşu önem arzetmemektedir. Ancak dönüklük açılarının hassas ölçülmesi gereklidir. Çekim planının hazırlanmasında göz önüne alınan en önemli husus, ölçülecek olan noktaların minimum sayıda modele sığdırılmasıdır [12]. 2.3 Arkeolojide Fotogrametrinin Uygulanması Bir insan topluluğunu millet yapan değerlerin başında o toplumun kültürü gelir. Kültürün önemli bir bölümünü o milletin geçmişte yapmış olduğu eserler oluşturur. Geçmişten zamanımıza kadar kalan eserler milletin bireylerini ortak bir düşünceye hareket etmeye yöneltir. Çağımızda gittikçe yaygınlaşan haberleşme araçları, turizm hareketleri ve milletlerin bir araya gelerek kurdukları topluluklar sonucunda bir ülkenin toprağında bulunan tarihsel kalıntılar, yapılar ve diğer bir çok eserler, ülkelerin ortaklaşa heyecan duyduğu unsurlar olmuştur. Ortaya çıkarılan tarihsel kalıntılar, insanlığın gelişim tarihini gösteren vesikalar olarak toplumların malı olmuş olup, daha sonraki nesillere sağlıklı bir şekilde kalabilmeleri için bakım ve korunmaya ihtiyaçları vardır. Bu itibarla yerden ve havadan üç boyut oluşturacak şekilde resimler çekilir, röleve planları yapılır. Düşey ve yatay resimlerden, ortofoto, ortofoto plan ve kesitleri elde edilir. Ayrıca analitik veya digital değerlendirme aletleri ile de çizim imkanı vardır. Bu çalışmalar anıtsal sitler ve tarihi merkezler için geçerlidir [4], [5]. 21
H.Murat YILMAZ, Hakan KARABÖRK, Murat YAKAR Şekil 3. Baraj Deformasyonunun Belirlenmesi Yersel fotogrametrinin arkeolojide kullanılmasında yapılacak olan çalışmaları iki grupta toplamak mümkündür. Bunların birincisi kazısı yapılarak ortaya çıkarılmış yapının planın çıkarılması, ikincisi ise arkeolojik ve jeolojik tortul tabakaları ihtiva eden profillerin ölçülmesidir [5]. Bu çalışmaya örnek olmak üzere Selçuk Üniversitesi Fotogrametri Anabilim Dalı tarafından Moğolistan Orhun Anıtlarının Fotogrametrik röleve planları bu yöntemle çıkarılmıştır. Şekil 4 de örnek bir çizim görülmektedir. 22
Yersel Fotogrametrinin Kullanım Alanları Şekil 4. Arkeolojik Profil Kazısı yapılarak ortaya çıkarılmış bir yapının detaylı bir şekilde planın bilinen ölçme yöntemleriyle yapılması büyük emek ve zaman gerektirir. Ayrıca bu gibi kazıların bir çoğu ıssız bölgelerdir ve çalışmalar çok zor şartlar altında gerçekleştirilir. Bu nedenle ölçme işlerine ayrılacak zamanın mümkün olduğu kadar kısa olması arzu edilen bir durumdur [12]. Şekil 5. Arkeolojik Kazı Alanının Tespiti 2.4 Madencilikte Fotogrametrinin Uygulaması Fotogrametrik yöntemler, günümüzde bir çok ülkede madencilikte, yerüstü ölçmelerinde 1 : 500 veya daha büyük ölçekli topografik harita ve planların yapımı, plan ve kesitlerin çıkarılması, üretim miktarlarının belirlenmesi, peryodik işletme kontrol ölçmelerinin yapılması, kayma ve göçüklerin izlenmesinde başarı ile uygulanmaktadır [11]. 23
H.Murat YILMAZ, Hakan KARABÖRK, Murat YAKAR Çekilen resimler yardımıyla belirlenen doğrultularda enine kesitler fotogrametrik olarak ölçülür. Hesaplamalarda temel düşünce bir prizmanın hacminin hesaplanmasıdır. Ancak meydana gelen şekil tam bir prizma değildir. Tabanı kare veya dikdörtgen olan bir şeklin köşe noktalarında iki periyotta yapılan ölçülerden elde edilen kazı yükseklikleri ve taban alanları yardımıyla hacimleri hesaplanır. Bu yöntemin avantajlarını maddeler halinde şöyle verebiliriz. a) Kısa süreli fotogrametrik alım ve jeodezik ölçmeler dışında kalan tüm ölçmeler arazi yerine resimler üzerinde yapıldığından çalışmaların büyük bir kısmı büroya aktarılmakta böylece arazi çalışmaları için harcanan zaman büyük ölçüde azalmaktadır. b) Çökük heyelan gibi yanına varılamayan yada varılması tehlikeli olan bölgelerin ölçülmesine imkan verir. c) Fotogrametrik bir resmin kalıcı ve belgesel yapısı doğabilecek anlaşmazlıkları çözümlemede tek özel kriterdir. Gerektiğinde ve istendiğinde yapılan ölçüler tekrarlanabilir ve kontrol edilebilir. d) Resimler jeolojik, hidrolojik ve planlama tekniği yönünden diğer çalışmalarda da kullanılabilir. e) Sayısız fotogrametrik uygulama sonuçları ile jeodezik yöntemler doğruluk yönünden karşılaştırılırsa hacim olarak % 1 kütle farkı vardır. Bu farkın da tesadüfi hatalardan kaynaklandığı tesbit edilmiştir. f) Yine uygulama sonuçlarına göre fotogrametrik yöntem % 50 zaman, % 20 maliyet yönünden tasarruf sağlanmaktadır. Açık kömür işletmelerinde topografik haritaların hazırlanması, profil ve kesitlerin çıkarılması, kömür ve dekopajların belirlenmesi, kayma ve göçüklerin izlenmesi gibi ölçme çalışmalarında objektif ve ekonomik bir yöntem olan fotogrametrik yöntem uygulanmalıdır. 2.5 Trafik Kazalarında Fotogrametri Trafik kazalarında yapılan ölçme işinin amacı, trafik kazası ile ilgili kararı verecek olan ilgiliye, kaza mahalli hakkında bilgi vermektir. Bunun için ilk yapılan iş, kaza mahallinin ölçekli krokisidir. Bu krokide kaza yapan araçların ve yolun durumu çizilir ve üzerinde ölçülen değerler yazılır [12]. Trafik kazası olduğu zaman yolun kısmen veya tamamen trafiğe kapatılması gerekir. Bu da yolun, trafik akışına bağlı olarak az veya çok tıkanmasına neden olur. Bu nedenle trafik kazasıyla ilgili krokiyi hazırlayacak ekibin kısa sürede olay yerine gitmesi ve ölçüyü mümkün olduğu kadar kısa sürede yapması istenir. Bu ise bir organizasyon problemidir. Fakat ölçü işinin zaman alması kaçınılmaz bir durumdur. Çünkü gerekli bilgilerin tümünün kaydedilmesi gerekir. İşin aceleye getirilmesi ileride tamiri zor problemlere neden olur. Çünkü keşif işi bitip, yol temizlenip trafiğe açıldıktan sonra fark edilen bir eksikliği tamamlamak mümkün olmaz [12]. Trafik kazalarında kullanılması ile; a) Bir doküman bolluğu ortaya çıkar. Çünkü bir fotoğrafın kapsadığı bilgileri, krokide bulmak mümkün değildir. Ayrıca bir stereoskop ile kaza mahallini üç boyutlu incelemek mümkündür. b) Çekilen fotoğraflardan yararlanılarak kaza yerinin bir planı çıkarılır. c) Klasik olarak yapılan ölçmelerde yapılması mümkün olan okuma, yazma ve yanlış anlama hatalarını düzeltmek imkansız iken ölçmelerin fotografik metodla yapılması halinde bu hataların kontrolü ve düzeltilmesi mümkündür. d) Klasik yöntemden daha hassas ve güvenilirdir. Ayrıca ölçümü mümkün olmayan detayların ölçülmesi klasik yönteme göre daha hızlı ve ekonomiktir. e) Arazide harcanan zaman klasik yöntemden daha kısadır. f) Ölçü sırasında ölçü kamerası kaza mahalli dışında kurulduğu için her türlü tehlikeden uzak çalışma imkanı vardır. g) Çekim sırasında kaza mahallinin aydınlatılması ve elektronik flaş kullanılması ile havanın fotogrametrik çekim çalışmasını fazla etkilemez. 24
Yersel Fotogrametrinin Kullanım Alanları Şekil 6. Trafik Kazasında Fotogrametrinin Kullanılması 2.6 Tıpta ve Veterinerlikte Fotogrametrinin Uygulaması Yersel fotogrametrinin tıp alanındaki ve röntgenolojideki uygulaması olan biofotogrametri geniş uygulama alanı bulmuştur. Biofotogrametrinin gelişimi Göttingen Üniversitesinde Prof. Dr. Leydolph un başarısı ile olmuştur. Hayvan yetiştiriciliğinde et üretiminde kullanılacak hayvanların belirlenmesi önemli bir problemdir. Yersel fotogrametri ile et üretimi için en uygun olan hayvanlar daha rahat ve kolay seçilebilmektedir. Fotogrametri, canlı hayvanların vücudunun morfolojik ve fotogrametrik ölçme işlerinde uygun biçimde kullanılmaktadır [8]. Fotogrametrinin kullanılması ile hayvanlardaki doğum öncesi ve doğum sonrası gelişmenin incelenmesi yardımıyla sadece lineer vücut ölçülerinin değerleri, ayrıca vücut şekillerinin ve oranlarının değişmesi de belirlenebilmektedir. Röntgen stereofotogrametri ile beynin herhangi bir bölgesinde bulunan yabancı cisimler belirlenebilmektedir. Örneğin bir hastanın kafasında bulunan saçma taneleri bu yöntemle görülmektedir. Ayrıca diş cerrahisinde fotogrametrinin kullanılması ile ameliyat öncesi ve sonrası çekilen stereo resimler yardımıyla çene bölgesine ait hacim hesaplamaları da yapılabilmektedir [9]. 2.7 Endüstride Fotogrametrinin Uygulanması Endüstride yeni tasarımı yapılan bir otomobil gövdesi çoğu kez bir model kullanılarak gerçek ölçeğinde yapılır. Daha sonra değişik büyüklük ve biçimdeki gövde bileşenleri yerlerine yerleştirilerek bunlar üzerinde ölçmeler yapılır. Bu ölçme işi için bazı fabrikalarda uygulanan yöntem, orijinal parçayı mekanik üç boyutlu ölçme sistemi ile ölçmek ve farklı parçalara ait bu ölçmeleri tasarım çizimlerine dönüştürmektedir [10]. Otomobil gövdesi ve değişik parçalarının ölçülmesinde fotogrametri tekniği de kullanılmaktadır. Örneğin Fransa da Renault otomobil fabrikasında 1974 ten beri üretilen tüm otomobil gövdeleri ve bileşenlerine ait örnek model üretimleri arşivleme amacı ile fotogrametri tekniği kullanılarak sayısallaştırılmış durumdadır. Bu amaç doğrultusunda yeni tasarlanmış bir otomobilin üretimine karar verildiğinde, sayısal otomobil gövde modeli tasarım bürosu tarafından fotogrametrik olarak hazırlanmıştır. 1 / 1 ölçeğinde bir araç modeli için komple sayısal tanım, eğriler ve dörtgenler üzerindeki 8000 e yakın noktanın kaydedilmesi sonucu gerçekleştirilmektedir [9]. Fotogrametrik yöntemle elde edilen bu komple sayısal tanım yardımı ile büyük bir çizim doğrudan ve otomatik olarak ortaya çıkarılabilmektedir. Bu sayısal tanımın elde edilebilmesi için önce otomobil gövdesinin farklı bileşenlerine ait makine takım modelleri elde edilmekte, daha sonra da fotogrametrinin gerektirdiği koşullar yerine getirilerek bu takım modellerinin stereo resimleri çekilmektedir. Bilğisayar destekli analitik değerlendirme ünitelerinde, bu resim çiftlerinin hızlı bir şekilde ölçülmesinden sonra sayısal tanım veya sayısal gövde modeli elde edilmektedir. İstenildiği taktirde grafik çıkış ünitesi ile bu sayısal tanım, çizgisel çıktı olarak elde edilebilmektedir. 25
H.Murat YILMAZ, Hakan KARABÖRK, Murat YAKAR Ayrıca bu alanda başka bir uygulama olarak, araç yüzeyinde işaretlenmiş belirli kesitler boyunca istenilen ölçekte profillerin çizimi de yapılabilmektedir. Bu, çizim aletleri ile doğrudan yapılabileceği gibi analitik sistemlerde sayısal olarak depolanmış bilgilerin çıktısı olarak da elde edilebilmektedir. İstenildiği taktirde bu çizgisel değerlendirme ile tüm otomobilin veya istenen kısmının eş yükselti eğrileri de aynı yöntemle elde edilmektedir. Otomobilin dış gövde tasarımının dışında, değişik parçalarının örneğin motor gövde bloklarının bilgisayar destekli tasarımları da fotogrametri yardımı ile yapılmaktadır. Fotogrametrinin özelliği de dokunmasız ölçme ve değerlendirme yöntemi olmasıdır. Bu özelliğinden yararlanılarak ölçülmesi gereken fakat yanına varılmasında güçlük çekilen veya dokunulmaması gereken parçaların ( kontrol panelleri, koltuklar ve diğer yumuşak kısımların ) kaydedilmesi ve değerlendirilmesi mümkün olmaktadır. Fotogrametri yardımı ile otomobil koltuklarının, gerek sürücü gerekse yolcuların otomobilde rahat seyahat edebilmeleri amacı ile sürücü konumundaki insan vücudu üzerinde çok sayıda ( yaklaşık 40 000 civarında ) noktanın üç boyutlu ölçmesi fotogrametrik resimler üzerinde yapılarak elde edilen veriler istatistiksel olarak değerlendirilmekte ve koltukların biçimi buna göre tasarımlanabilmektedir [10]. Şekil 7. Endüstride Fotogrametrinin Değişik Amaçlı Kullanımı 2.8 Kriminolojide Fotogrametrinin Uygulanması Cinayet mahallinde çekilen resimler yardımı ile çok rahatlıkla ölçü krokisi çıkarılabilir. Olay yerinin çekilen resimleri, olayı yorulamada kolaylık sağlayacağı gibi bu resimler yardımı ile ölçü krokisindeki herhangi bir yanlışlık düzeltilebilir ve eksik bilgi tamamlanabilmektedir [10]. 26
Yersel Fotogrametrinin Kullanım Alanları Şekil 8 (a) Şekil 8 (b) Şekil 8(a) (b). Kriminolojide Fotogrametrik Yöntemin Kullanımı 27
H.Murat YILMAZ, Hakan KARABÖRK, Murat YAKAR 3. SONUÇLAR Fotogrametrik görüntülerin ve yayılan elektromanyetik enerji biçimlerinin kayıt, ölçme ve yorumlama işlemleri sonucu fiziki cisimler ve çevre hakkında güvenilir bilgileri ortaya koyan, akustik enerji şekilleri ile manyetik olayların analizini de yapan bir bilim dalı olan fotogrametri, teknolojideki gelişmeleri ve komşu disiplinlere ait verileri de kullanarak günümüzde mimarlık, arkeoloji, madencilik, tıp, veterinerlik, endüstri gibi bir çok alanda daha az zamanda daha hassas sonuçlar verebilen, ekonomik bir uygulama yöntemi olmuştur. Bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak mevcut uygulama alanlarındaki etkinliğini arttıracağı gibi daha bir çok alanda da uygulama imkanı bulacaktır. KAYNAKLAR 1. A multi-image digital photogrammetry tool for tree stem geometry and quality assessment. 2. ALKIŞ, A.,(1988) Yakın Resim Fotogrametrisi ve Türkiye de Uygulama Olanakları Harita Dergisi,Temmuz 1988, Ankara 3. Documenta Arctectural Photogrammetry, (http:// www.asfonud.com/documenta/techoverview.html) 4. D.C. Land And G.E. Murphy ( http://www.lincoln.ac.nz./nre/glen/ıvenz.htm) 5. Emerging Technology Digital Photogrammetry ( http://www.woodwrigth.com/ photogram1.html) 6. GÜRBÜZ, H., (1984), Fotogrametriye Giriş S.Ü. Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Yayın No.16 7. Industrial Close- Range Photogrammetry : A Dormant Technology Erupts (file : ///A1/k1.htm) 8. Instrumants for Police Photogrammetry and Forensic Science (Wild Heerbrugg) 9. Instrumentarium for die Nahbereichs-Photogrammetrie (Wild Heerbrugg) 10. Photomodeler Handbook (Software) (1995), Fotogrametrik Değerlendirme Programı, Photomodeler Eos System Inc. Kanada. 11. TANSUĞ, B. ve Ark., (1988) Açık Kömür İşletmelerinde Fotogrametri, Harita Dergisi, Temmuz 1988, Ankara. 12. TÜDEŞ,T.(1996) Yersel Fotogrametri KTÜ Mühendislik Mimarlık Yayınları, Fakülte Yayın No:34, Trabzon. 13. TOZ, G.(1985) Yersel Fotogrametride Analog, Analog-Analitik ve Analitik DeğerlendirmeYöntemlerinin Yapı Konstrüksiyon Deneylerinde Uygulanma Olanakları Doktora Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 14. YILDIZ,F.,ÇORUMLUOĞLU,Ö.,YILMAZ,H.M.,YAKAR,M. And KARABORK,H.,(1999) A Study Of Photogrammetric Investigation For The Ayaia Eleni Church (SilleKonya) Third Turkish-German Joint Geodetic Days, 1-4 June 1999, İstanbul. 28