Dr. Fatih BİROL IEA Baş Ekonomisti İstanbul, 22 Aralık 2014
Küresel enerji sisteminde ciddi baskı belirtileri Piyasalardaki mevcut sakinlik önümüzdeki zor yolu saklamamalı Orta Doğu daki jeopoplitik gelişmeler gelecekteki petrol piyasaları açısından şüpheler uyandırıyor Avrupa nın doğal gaz arz güvenliğine ilişkin tartışmalar yeniden alevleniyor 2015 yılında Paris İklim Zirvesi ne yaklaşırken farklı sinyaller var Küresel CO 2 salınımları yükselmeye devam ederken, en büyük salgılayıcıların emisyonları artış yönünde 550 milyar dolarlık fosil yakıt sübvansiyonları yenilenebilir kaynaklara sağlanan sübvansiyonların dört katı büyüklüğünde Enerji verimliliği politikalarındaki ısrarların sonuçları görülmeye başlandı Küresel enerjideki değişimler enerji politikalarla mı yoksa olayların mı sonucu olacak?
Küresel talebin değişen dinamikleri Bölgeye Göre Enerji Talebi Mtpe 10 000 8 000 Dünyanın geri kalanı 6 000 4 000 2 000 OECD Dünyanın geri kalanı Çin OECD Çin 1990 2000 2010 2020 2030 2040 Çin yavaşlarken, Hindistan, Güneydoğu Asya, Orta Doğu, Afrika nın farklı bölgeleri ve Güney Amerika küresel enerji talebindeki büyümenin lokomotifi olacak
Petrol Petrol Doğal gaz Zengin kaynaklar Doğal gaz Petrol Hidro Petrol Fosil Yakıtlar Petrol Doğal gaz Rüzgar Güneş Kömür Son 5 yılda dünyadaki tüm petrol ve doğal gaz keşiflerinin % 30 u Sahra-altı Afrika da yapıldı; Bölgede hidro ve güneş başta olmak üzere çok büyük miktarda henüz kullanılmayan bir yenilenebilir enerji potansiyeli var
Milyon Zengin kaynaklar ancak çok düşük üretim Elektriğe erişimi olanların nüfustaki payı % 50 den fazla % 50 den az 800 600 400 200 Elektriğe erişimi olmayan nüfus 2012 2020 2025 2030 2035 2040 Elektrik sektöründe yatırım, bölgesel işbirliği ve doğal kaynakların ve gelirlerin daha iyi yönetimi, Sahra-altı nda daha parlak bir geleceğin en önemli üç koşulu
ABD enerji maliyetlerinde avantajlı konumunu koruyor Tüketicilere yansıyan enerji maliyetlerinin ağırlıklı ortalaması $/tpe 2 000 1 500 1 000 2008 2013 2040 500 Tüm ekonomilerde enerji maliyetleri artarken, değişimin hızı çeşitlilik gösteriyor; Çin ABD yi geçerken, Hindistan da fiyatlar iki katına çıkıyor; AB ve Japonya da ise yüksek seyrine devam ediyor Avrupa Birliği Japonya ABD Çin Hindistan
Orta Doğu daki mevcut siyasi istikrarsızlık petrol piyasaları için önemli bir risk mv/gün +15 Petrol üretimindeki artış: ABD, Kanada, Brezilya & Orta Doğu 2040 a kadar artış: 14 mv/gün +10 +5 Orta Doğu 2040'a kadar artış: 14 mv/gün Brezilya 2013 2015 2020 2030 2040-5 Diğer üreticilerin üretimindeki net düşüş 2013 2015 2020 2030 2040 Kanada ABD Talep 104 milyon varil/gün seviyesine yükselirken, petrol arzındaki kısa vadeli olumlu görünüm, ileride oluşabilecek riskleri gizlememeli; Bu süreçte Irak ve Orta Doğu nun geri kalanına olan ihtiyaç büyüyor
Petrol fiyatlarında ileriye doğru bakış Zayıf talebin de yardımıyla, Kuzey Amerika daki güçlü üretim fiyatları düşürdü; peki fiyatlar bu seviyede kalabilir mi? Düşük fiyatlar arama ve üretim harcamalarını kısmaya başladı; bu durumun gelecekte arza önemli etkileri görülecektir Azalan nakit akışı, zaman içinde Kuzey Amerika ve Brezilya nın küresel arz artışının lokomotifi olmalarını engelleyebilir Mevcut petrol fiyatları, petrol ithalatçısı ülkelere bir nebze rahatlık sağlayarak talebin ve GSYİH nın artmasını sağlayabilir Bu durum aynı zamanda bir çoğu yatırım sıkıntıları yaşayan Orta Doğu daki düşük maliyetli petrol üreticilerine de ihtiyacı artırabilir
Doğal gaz birinci yakıt olma yolunda; LNG nin rolü ise önem kazanıyor mkm 600 500 400 300 200 100 LNG arzının ana bölgesel kaynakları Diğer Kuzey Afrika Avustralya Batı Afrika Güneydoğu Asya Orta Doğu Diğer Batı Afrika Kuzey Afrika Rusya Doğu Afrika ABD & Kanada Avustralya Orta Doğu 2012 2040 Küresel doğal gaz ticaretinde LNG nın payı neredeyse sayıları üç kat artan sıvılaştırma tesisleri ile birlikte artıyor: LNG daha esnek ve güvenli bir doğal gaz piyasasına katkıda bulunurken, fiyatlara ancak sınırlı bir düşüş getirebiliyor
Küresel kömür talebinin artışı yavaşlıyor Bölgeye göre küresel kömür talebi Mtke 7 000 6 000 Dünya Diğer 5 000 4 000 Hindistan Çin'in kömür talep artışında yavaşlama 3 000 Çin 2 000 Hindistan: 2020'de en 1 000 1987: Avrupa'da en yüksek 2005: kömür ABD'de talebi en yüksek kömür talebi büyük 2. kömür tüketicisi Hindistan ABD Avrupa 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 Küresel kömür talebinin artışı, daha sıkı çevre politikaları ile yavaşlıyor; bu durum, yüksek verimli santrallerin ve karbon yakalama ve depolama (CCS) teknolojilerinin kömürün geleceği için arz ettiği önemi gözler önüne seriyor
Devreden almalar elektrik sektöründeki yatırım zorluklarını artırıyor GW 12 000 10 000 Kaynağa göre elektrik kapasitesi, 2013-2040 8 000 6 000 4 000 2 000 Devreden Almalar İlaveler Yenilenebilir Nükleer Petrol Doğal Gaz Kömür 2013 2040 Sınırlı talep artışına rağmen, devreden almaların yerini doldurmak ve karbon yoğunluğunu azaltmak amacıyla kapasite eklemelerinin 1/3 ü OECD ülkelerinde gerçekleşiyor
Yenilenebilir kaynaklar kömürün yerini alarak önde gelen elektrik kaynağı oluyor TWs milyar Amerikan doları (2013) Yenilenebilir kaynaklı elektrik üretimi ve sübvansiyonlar 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 210 180 150 120 90 Hidroelektrik Üretim Rüzgar ve Solar PV Üretim Sübvansiyonlar (sağ eksen) 2 000 60 1 000 30 Yenilenebilir kaynaklar küresel elektrik talep artışının yarısını karşılıyor; maliyetlerin azalması ve yüksek maliyetli taahhütlerin sona ermesiyle rüzgar ve solar PV sübvansiyonları 2030 dan itibaren azalmaya başlıyor 2013 2020 2030 2040 2013 2020 2030 2040
Nükleer kapasite % 60 artıyor ancak bir nükleer rönesansı ufukta görünmüyor Önemli bölgelerde net kapasite değişimi, 2013-2040 Çin Hindistan Rusya ABD Japonya Avrupa Birliği 2040 yılına dek büyüyen nükleer kapasite sayesinde 4 yıllık cari emisyonlara tekabül eden CO 2 emisyonu engellenmiş, ülkelerin enerji güvenliği ve enerji ticaret dengesi iyileştirilmiş olacak -20 0 20 40 60 80 100 120 140 GW
Nükleer enerji: Kamuoyunun kaygılarına kulak verilmeli ve değerlendirmeye alınmalı GW Japonya Kanada Hindistan Nükleer enerji kapasitesinde devreden almalar 1990-2040 1990 2000 2010 2013 2020 2030 2040 Kullanılan nükleer yakıt 1971-2040: 705 bin ton 50 100 ABD Avrupa Birliği 1971-2012 1971-2040 350 705 bin ton 150 200 Bugünkü kapasitenin % 38 i 2040 yılına dek devreden alınacak Avrupa Birliği ABD Japonya Diğer Çin Rusya Diğer Kore Önemli sorular, santrallerin işletimi, hizmetten çıkarmalar ve sökmeler ile atıkların yönetimi olarak öne çıkıyor; 2040 yılına dek takriben 200 reaktör hizmetten çıkarılacak ve kullanılacak yakıt miktarı iki katına yükselecek
Trilyon ABD doları (2013) 2 C hedefi için Paris son şans mı? 2 C ~ 2300 Gt için Dünya CO 2 eşiği Yıllık ortalama düşük-karbon yatırımı, 2014-2040 % 100 2012-2040 2.0 % 75 % 50 1900-2012 1.5 1.0 CCS Nükleer Yenilenebilir Verimlilik % 25 0.5 Ana Senaryoya göre ulaşılan eşiğin payı 2013 Ana Senaryo 2 C hedefi için 2100 yılına kadar ulaşılması gereken CO 2 salınım eşiğine 2040 yılında ulaşılıyor; Düşük-karbon yatırımlarının dört kat artırılabilmesi için Paris te güçlü bir mesaj verilmesi şart
Fırtınalı bir enerji geleceğine doğru seyretmek Jeopolitik ve piyasa belirsizlikleri enerji güvenliğini küresel gündemin üst sıralarına taşıyacak Orta Doğu daki volatilite kısa vadede yatırımlara yönelik endişeler yaratıyor ve gelecekteki petrol arzında sıkıntılara işaret ediyor Nükleer enerji, enerji güvenliği ve karbon azaltımında önemli bir rol oynayabilir, ancak finansman ve kamuoyunun endişeleri önemli sorunlar olarak öne çıkıyor 2015 yılında Paris te ciddi bir uluslararası anlaşma olmadığı takdirde dünya 2 C hedefinin oldukça üstünde bir küresel ısınma ile karşı karşıya kalacak Türkiye nin 2015 te ev sahipliğini yapacağı G-20 zirvesi küresel enerji sorunlarının çözümü için önemli bir fırsat sunmaktadır
www.worldenergyoutlook.org email: weo@iea.org