Yem Bitkileri, Çayır ve Mera Prof.Dr. Cengiz Sancak Ankara-2015
Yem bitkileri nedir? Evcil hayvanların yeşil ot, kuru ot, tane yem, yumru yem, silo yemi vs. ihtiyacını karşılamak amacıyla tarla topraklarında yetiştirilen bitkilere YEM BİTKİLERİ denir.
Türkiye de Çayır ve Mera, Yem Bitkileri Tarımının Durumu ve Hayvan Varlığı
(x1000) hektar Türkiye de yıllara göre tarım alanları Süs Toplam Ekilen Tarla Nadas Sebze bahçeleri Meyve Yıllar Bitkileri Alan Alanı Alanı 2000 Alanı 2012 yılları Alanı arasında nadas alanının, ekilen tarla alanı + nadas alanına Alanı oranı incelendiğinde; 2000 26.379 18.038 100 4.826 100 904 2.611 0 Nadas alanı ( - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - x 100 ) 2001 26.350 17.917 99,3 4.914 101,8 909 2.610 0 Nadas alanı + Ekili Tarla Alanı 2002 26.579 17.935 5.040 930 2.674 0 99,4 104,4 22,3 2003 26.027 17.408 4.991 911 2.717 21,9 0 96,5 103,4 2004 26.593 17.962 4.956 895 21,5 2.780 0 21,6 2005 26.607 18.005 99,6 4.876 102,7 21,1 894 2.831 0-14,3-11,2 2006 25.876 17.440 99,8 4.691 101,0 850 2.895 0 2007 24.887 16.945 96,7 4.219 97,2 815 2.909 0 2008 24.505 16.460 93,9 4.259 87,4 836 2.950 0 91,3 88,3 2009 24.295 16.217 4.323 811 2.943 0 89,9 89,6 2010 24.394 16.333 4.249 802 3.011 0 90,5 88,0 2011 23.614 15.692 87,0 4.017 83,2 2000 810 2001 2002 3.091 2003 42004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2012 23.795 15.464 85,7 4.286 88,8 827 3.213 5 *2013 Yılı TUİK Verileri 21,3 21,2 19,9 20,6 21,0 20,6 20,4 21,7
Türkiye'ʹde yem bitkisi ekim alanındaki değişmeler (ha). (2015 Yılı TÜİK Verileri) Yıllar Yonca Korunga Fiğ Mısır Diğer Toplam 2005 385.000 110.000 350.000 800.000 62.000 1.707.000 2006 444.029 117.603 520.814 795.000 55.745 1.933.191 2007 535.000 130.000 640.000 795.000 65.000 2.165.000 2008 555.721 140.129 579.684 850.000 59.100 2.184.634 2009 569.296 150.893 577.469 866.003 74.259 2.237.920 2010 568.760 155.513 524.467 887.734 60.543 2.197.017 2011 558.553 153.645 557.792 901.795 54.597 2.226.382 2012 676.172 197.602 672.557 976.698 169.349 2.692.378 2013 630.463 192.881 592.308 1.062.714 163.487 2.641.853 2014 693.795 194.976 486.749 1.073.598 193.973 2.643.091
Toplam Tarım Alanları içinde Yem Bitkileri Ekiliş Alanlarının Payı (x1000) hektar 9,13 Ekilen Tarla Toplam Alan Yem Bitkileri % Yıllar Nadas Alanı Alanı (A) Ekim Alanı (B) (A/B*100) 7,56 7,67 2000 18.038 4.826 22.864 7,22 361 7,10 6,95 1,58 2001 17.917 4.914 22.831 358 1,57 2002 17.935 5.040 22.975 362 1,58 5,49 2003 17.408 4.991 22.399 401 1,79 2004 17.962 4.956 22.918 809 3,53 2005 18.005 3,53 4,12 4.876 22.881 942 4,12 2006 17.440 4.691 22.131 1.216 5,49 2007 16.945 4.219 21.164 1.601 7,56 1,5820081,57 1,58 1,79 16.460 4.259 20.719 1.589 7,67 2009 16.217 4.323 20.540 1.484 7,22 2010 16.333 4.249 20.582 1.461 7,10 2011 15.692 4.017 19.709 1.370 6,95 200020122001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 15.464 4.286 19.751 1.803 2010 2011 9,13 2012
Ekili Tarla Alanlarının Dağılımı* (x1000) hektar Yıllar Tahıllar Patates-Kuru Baklagiller- Yenilebilir Kök ve Yumrular Yağlı Tohumlar İşlenmemiş Tütün Şeker İmalatında Kullanılan Bitkiler Yem Bitkileri Alanı Tekstilde Kullanılan Ham Bitkiler Parfümeri-Eczacılık vb.bitkiler-sekerpancarı ve Yem Bitkileri Tohumları 2000 13.963 1.522 1.290 237 410 361 1,20 254 2001 13.907 1.521 1.289 196 359 358 0,99 287 2002 13.786 1.558 1.378 191 372 362 0,91 287 2003 13.414 1.459 1.284 183 315 401 0,90 350 2004 13.833 1.405 1.275 193 315 809 0,60 131 2005 13.893 1.331 1.191 185 336 942 0,24 126 2006 13.042 1.276 1.256 146 326 1.216 0,21 177 2007 12.403 1.211 1.162 145 300 1.601 0,14 122 2008 11.990 1.123 1.172 147 322 1.589 0,10 117 2009 12.068 946 1.122 116 324 1.484 0,01 158 2010 12.100 963 1.250 81 329 1.461 0,03 148 2011 11.680 919 1.211 77 297 1.370 0,02 138 2012 11.071 942 1.137 108 281 1.803 0,01 122 2013 2014 2014 % 71,6 6,1 7,4 0,7 1,8 0,0 0,8 *2015 Yılı TÜİK Verileri
Ülkeler Bazı Ülkelerde Yem Bitkileri Ekim Alanları ToplamTarla Arazisi (m ha) Yem bitkileri ekim alanı (m ha) Yem bitkileri ekim alanlarının tarla arazisi içindeki oranı (%) Avustralya 49.402 25.056 49.8 Yeni Zelanda 1.500 0.236 15.7 ABD 174.448 40.225 23.0 İngiltere 5.729 1.437 25.4 Fransa 18.507 4.757 25.8 Almanya 11.903 4.317 36.5 İtalya 7.744 2.47 30.2 Danimarka 2.237 0.693 30.2 Hollanda 908 0.284 31.4 Yunanistan 2.627 0.319 11.7 Bulgaristan 3.173 0.278 6.3 Romanya 9.288 1.595 17.0 Türkiye* 16.336 1.603 9,1
Dünyada mera alanları Dünya mera alanları 3.4 milyar hektar Türkiye dünya mera alanı sıralamasında 14,6 milyon ha ile 46. sıradadır.
Dünyada mera alanları Dünyada mera alanları ABD Ø Mera arazileri büyük ölçekli olarak özel kişiliklerin mülkiye3nde bulunmaktadır. Federal devlete ait araziler eyaletlere ve çi;çilere dağı=lmış, şahıslardan sembolik ücretler talep edilmiş veya karşılıksız olarak verilmiş3r. Ø Ülkenin toplam arazi varlığı içindeki oranı %27 Ø Hayvanların tükeeği kaba yemin; %40 ı meralar, %20 si tarla tarımı kapsamında yer alan yem bitkileri üre3mi ve %40 da yoğun yemler ÇİN Ø Yerel hükümetlerin yöne3minde, meraların sahibi devleer. Ø Meraların bir bölümünün hayvancılık yapmak koşulu ile uzun dönemli sözleşmelerle, kullanma hakkı kişilere verilmektedir. Ø Ülkenin toplam arazi varlığı içindeki oranı %42
Avrupa Birliği - mera alanları AB Mera alanı 181 milyon ha 11.5 milyon ha ile İngiltere, 11,1 milyon ha ile İspanya, 10 milyon ha ile Fransa, 4,9 milyon ha ile Almanya, 4,5 milyon ha ile Romanya, 4 milyon ha ile İtalya,
Ø Ø Avrupa Birliği - mera alanları Avrupa Birliği ülkelerinde meralar, hem hayvanların kaba yem kaynağı hem de çevre korumada çok önemli doğal kaynaklar olarak algılanmakta, ekolojik koşulların ve özellikle yağışın elverişli olması nedeniyle, pek çok ülkede meralar yüksek girdi kullanımıyla çok verimli ve karlı işletmeler olarak değerlendirilmektedir. Çoğunluğu özel mülkiyeme olan meralar, uzmanlaşmış hayvancılık işletmeleri taranndan bilimsel esaslara uygun olarak korunup kullanılmaktadır. Ø Hayvanların yemi; İrlanda da %97 si, İngiltere de %83 ü, Fransa da %71 i, Hollanda da ise %54 ü meralardan karşılanmaktadır.
Ülkemizde Hayvan varlığı ve Yem İhtiyacı Büyükbaş Hayvan Birimi (BBHB) 500 kg kabul edilmektedir. Hayvanlara günlük, canlı ağırlığının %2,5 i kadar kuru ot veya %10 u kadar yeşil ot yedirileceği esas alınmaktadır. 2012 yılı hayvan varlığımız hesaplandığında; 11.785.948 BBHB ortaya çıkmaktadır. Buna at, katır ve eşek de eklendiğinde; 11.932.178 BBHB olmaktadır. Günlük 149.152 ton kuru ot veya Günlük 596.609 ton yeşil ot ihtiyacı demektir. Yıllık yaklaşık 54,5 milyon ton kuru ot veya Yaklaşık 217,7 milyon ton yeşil ot ihtiyacı demektir.
Yem Bitkilerinin Ekim Nöbetindeki Faydaları 1. Baklagillerin köklerinde bulunan yumrucuklarda (Nodozite) yaşayan yumrucuk bakterileri (Rhizobium sp.) havanın serbest azotunu toprağa bağlarlar. 2. Baklagil ve buğdaygil yembitkileri yetiştirildikleri toprakta bol miktarda kök artığı bırakarak, toprağın organik maddece zenginleşmesini sağlarlar. 3. Baklagil ve buğdaygil yembitkilerinin ekim nöbetine alınması toprağın çeşitli katmanlarından faydalanılmasını sağlar. 4. Ekim nöbetine alınan yembitkileri sayesinde işgücü bütün mevsimlere dağıtılır. 5. İşletmede uygun bir ekim nöbeti taprakta erozyonu (toprağın aşınıp taşınmasını=aşınımı) önler. 6. Aynı bitkilerin bir tarlada üst üste ekilmesi hastalık ve zararlıların çoğalmasına yol açar. Uygun bir ekim nöbeti bu zararın azalmasına, daha garantili bir ürün alınmasına yardım eder. 7. Ekim nöbeti sayesinde bir ürünün herhangi bir nedenle zarar görmesi halinde diğer ürünlerle zarar kapatılır.
Yem Bitkilerinin Sınıflandırılması 1. Botanik yönden sınıflandırma a) Buğdaygiller (Poaceae=Gramineae) b) Baklagiller (Fabaceae=Leguminosae) c) Diğer Familyalar 2. Yetiştirme istekleri yönünden sınıflandırma a) Serin mevsim yem bitkileri b) Sıcak mevsim yem bitkileri 3. Ömürleri yönünden sınıflandırma a) Tek yıllık yem bitkileri b) İki yıllık yem bitkileri c) Çok yıllık yem bitkileri
4. Kullanım amaçlarına göre sınıflandırma a) Yeşil yem bitkileri b) Kuru ot bitkileri c) Tane yemi bitkileri d) Yeşil gübre bitkileri e) Silaj bitkileri f) Yumru yem bitkileri 5. Habituslarına (Dış görünüm şekillerine) göre sınıflandırma a) Yumaklı b) Çimli (Sülüklü Köksaplı)
Sülük (stolon) Köksap (Rhizome)
6. Diğer Yönlerden Sınıflandırma a) Tuza dayanımları yönünden sınıflandırma b) Kurağa dayanımları yönünden sınıflandırma c) Yeşil alan bitkisi yönünden sınıflandırma
Botanik yönden sınıflandırma Baklagil Yem Bitkileri Medicago sativa- Yonca Onobrychis sativa- Korunga Vicia sativa- Fiğ Vicia ervilia- Burçak Vicia pannonica- Macar fiği Vicia narbonensis- Koca fiğ Pisum arvense- Yem bezelyesi Lotus corniculatus- Sariçiçekli gazalboynuzu Trifolium repens- Ak üçgül Trifolium pratense- Çayır üçgülü Trifolium hybridum- Melez üçgül Trifolium incarnatum- Kırmızı üçgül Buğdaygil Yem Bitkileri Agropyron cristatum- Otlak Ayrığı Agropyron intermedium- Mavi ayrık Agropyron elongatum- Yüksek otlakayrığı Bromus inermis- Kılçıksız brom Dactylis glomerata- Domuz ayrığı Phleum pratense- Çayır kelpkuyruğu Lolium perenne- Çokyıllık çim Lolium italicum- İtalyan çimi Festuca ovina- Koyun yumağı Festuca rubra- Kırmızı yumak Festuca arundinacea- Kamışsı yumak
Botanik yönden sınıflandırma Diğer Familyalardan Yem Bitkileri 1. Ispanakgiller (Chenopodiaceae) Familyasından Beta vulgaris ssp. rapa- Hayvan pancarı 2. Şemsiye Çiçekliler (Umbelliferae) Familyasından Daucus carota ssp. sativa- Hayvan havucu 3. Bileşikgiller (Compositae) Familyasından Helianthus tuberosus- Yer elması 4. Kabakgiller (Cucurbitaceae) Familyasından Cucurbita pepo convar. citrullinina- Yem kabağı 5. Gülgiller (Rosaceae) Familyasından Sanguisorba minor- Çayır düğmesi 6. Haçlı çiçekliler (Cruciferae) Familyasından Brassica rapa Yem şalgamı Brassica napus olifera Yemlik kolza
Hayvan pancarı
Hayvan pancarı
Hayvan havucu
Yer elması
Hayvan kabağı
Çayırdüğmesi
Yem şalgamı
Yetiştirme istekleri yönünden sınıflandırma 1. Serin mevsim yem bitkileri 2. Sıcak mevsim yem bitkileri
Serin mevsim yem bitkileri Baklagil Yem Bitkileri Yonca Medicago sativa Korunga- Onobrychis sativa Fiğ- Vicia sativa Tüylü fiğ- Vicia villosa Burçak- Vicia ervilia Yem bezelyesi- Pisum arvense Çayır üçgülü- Trifolium pratense Ak üçgül- Trifolium repens Kırmızı üçgül- Trifolium incarnatum Mürdümük- Lathyrus sativus Buğdaygil Yem Bitkileri Otlak ayrığı Agropyron cristatum Mavi ayrık- Agropyron intermedium Yüksek otlak ayrığı- Agropyron elongatum Kılçıksız brom- Bromus inermis Domuz ayrığı- Dactylis glomerata Yabani otlak arpası Elymus junceus Çayır kelp kuyruğu- Phleum pratense Çayır salkımotu Poa pratensis Çayır tilkikuyruğu- Alopecurus pratensis
Sıcak mevsim yem bitkileri Yem börülcesi- Vigna sinensis Ak acıbakla- Lupinus albus Sarı sakalotu- Andropogon ishaemum Köpek dişi- Cynodon dactylon Darı türleri- Panicum sp. Cindarı- Setaria italica Sudan otu- Sorghum sudanense Kocadarı- Sorghum vulgare
Ömürlerine göre yem bitkilerinin sınıflandırılması 1. Tekyıllık yem bitkileri 2. İki yıllık yem bitkileri 3. Çokyıllık yem bitkileri 1. Çokyıllık kısa ömürlü yem bitkileri 2. Çokyıllık uzun ömürlü yem bitkileri
Tekyıllık yem bitkileri Fiğ- Vicia sativa Tüylü fiğ- Vicia villosa Macar fiği- Vicia pannonica Koca fiğ- Vicia narbonensis Burçak- Vicia ervilia Yem bezelyesi- Pisum arvense Kırmızı üçgül- Trifolium incarnatum İskenderiye üçgülü- Trifolium alexandrinum Sudan otu Sorghum sudanense Kocadarı Sorghum vulgare
İki yıllık yem bitkileri Aktaş yoncası - Melilotus alba Sarıtaş yoncası - Melilotus officinalis İtalyan çimi - Lolium italicum Hayvan Pancarı - Beta vulgaris var. rapa
Çokyıllık yem bitkileri Yonca - Medicago sativa Korunga - Onobrychis sativa Çayır üçgülü - Trifolium pratense Ak üçgül - Trifolium repens Sarıçiçekli gazalboynuzu - Lotus corniculatus Ayrık türleri Agropyron sp. Kılçıksız brom Bromus inermis Domuz ayrığı Dactylis glomerata Yabani otlakayrığı Elymus junceus Çayır kelpkuyruğu Phleum pratense Çayır salkımotu Poa pratensis Çayır tilkikuyruğu Alopecurus pratensis Yumrulu kanyaş Phalaris tuberosa Kamışsı yumak Festuca arundinacea Koyun yumağı Festuca ovina
Kuru ot bitkileri Yüksek çayıryulafı (Avena elatior ) Çayır tilkikuyruğu (Alopecurus pratensis ) Çayır kelpkuyruğu (Phleum pratense )
Yeşil ot bitkileri Mısır (Zea mays ) Sudan otu (Sorghum sudanense ) Fiğ ve tahıl karışımları
Tane yem bitkileri Yem bezelyesi - Pisum arvense Fiğ - Vicia sativa Koca fiğ - Vicia narbonensis Burçak - Vicia ervilia
Yeşil gübre bitkileri Ak taşyoncası - Melilotus alba Sarı taşyoncası - Melilotus officinalis Ak acıbakla - Lupinus albus Fiğ - Vicia sativa Koca fiğ - Vicia narbonensis Yem bezelyesi - Pisum arvense Kırmızı üçgül - Trifolium incarnatum Sudan out - Sorghum sudanense
Silaj (Silo) yem bitkileri Mısır Zea mays Sorgum türleri Sorghum sp.
Mısır
Sorgum
Yumru yem bitkileri Hayvan Pancarı - Beta vulgaris var. rapa Hayvan havucu - Daucus carota ssp. sativa Yer elması - Helianthus tuberosus Yem kabağı - Cucurbita pepo convar. citrullinina
Diğer yönden sınıflandırma 1. Tuza dayanımları yönünden sınıflandırma 2. Kurağa dayanımları yönünden sınıflandırma 3. Yeşil alan bitkisi yönünden sınıflandırma
Tuza dayanımları yönünden sınıflandırma Yem bitkilerinin tuza dayanımları farklılık göstermektedir. a) Tuza Fazla Dayanan Yem Bitkileri (12-6 milimhos) ² Köpek dişi Cynodon dactylon ² Yüksek otlakayrığı Agropyron elongatum ² Kamışsı yumak Festuca arundinacea ² Arpa Hordeum vulgare ² Sarıçiçekli gazalboynuzu Lotus corniculatus b)tuza Orta Derecede Dayanan Yem Bitkileri (6-3 milimhos) ² Çokyıllık çim(ingiliz çimi) Lolium perenne ² Çilek üçgülü Trifolium fragiferum ² Yonca Medicago sativa ² Kılçıksız brom Bromus inermis c) Tuza Dayanımlı Olmayan Yem Bitkileri (3-2 milimhos) ² Ak üçgül Trifolium repens ² Çayır üçgülü Trifolium pratense ² Çayır tilkikuyruğu Alopecurus pratensis
Kurağa dayanımları yönünden sınıflandırma a) Kurağa Fazla Dayanan Yem Bitkileri ² Otlak ayrığı Agropyron cristatum ² Koyun yumağı Festuca ovina ² Korunga Onobrychis sativa ² Yonca Medicago sativa b) Kurağa Orta Derecede Dayanan Yem Bitkileri ² Domuz ayrığı Dactylis glomerata ² Kılçıksız Brom Bromus inermis ² Sarı taşyoncası Melilotus officinalis ² Tüylü fiğ Vicia villosa c) Kurağa Dayanıklı Olmayan Yem Bitkileri ² Çayır kelpkuyruğu Phleum pratense ² Çayır salkımotu Poa pratensis ² Sarıçiçekli gazalboynuzu Lotus corniculatus
Yeşil alan bitkisi yönünden sınıflandırma a) Süs Bitkisi Olarak Kullanılan Yem Bitkileri ² Sepetçikamışı Arundo donax ² Kocazembilotu Briza maxima ² Bazı kısa boylu bambu çeşitleri b) Yeşil Alan Yem Bitkileri ² Ak tavusotu Agrostis alba ² Kırmızı yumak Festuca rubra ² Koyun yumağı Festuca ovina ² Çayır salkımotu Poa pratensis ² Adi salkımotu Poa trivialis ² Çokyıllık çim Lolium perenne ² Köpek dişi Cynodon dactylon ² Ak üçgül Trifolium repens ² Çilek üçgülü Trifolium fragiferum
Yem Bitkilerinin Önemi 1) Yem Bitkilerinin Hayvan Beslemedeki Önemi 2) Yem Bitkilerinin Toprak Korumadaki Önemi 3) Yem Bitkilerinin Toprak Verimliliğine Etkisi 4) Yem Bitkilerinin Ekim Nöbetindeki Yeri ve Önemi 5) Yem Bitkilerinin Yeşil Gübre Olarak Kullanımı Yönünden Önemi
Yem Bitkileri Tarımının Şekilleri 1. Ana Kültür Bitkisi Olarak Yetiştirme 2. Ara Ziraati Olarak Yetiştirme a) Alt Ekim b) Anıza Ekim c) Sonbahar Ekimi
Yem bitkileri yetiştirme tekniği TOHUMLUK : Sertifikalı Tohumluk kullanılmalıdır. ü ü ü ü Tohumlar temiz olmalı, Çimlenme gücü yüksek olmalıdır. Özellikle baklagil yem bitkilerinin tohumluğunda sert tohum oranının düşük olmasına veya en iyisi hiç olmamasına dikkat edilmelidir.
Küçük tohumlu yem bitkilerinin ekilebileceği en iyi tohum yatağının özellikleri 1. Toprak iyice ufalanmış olmalıdır, 2. Ufalanan toprak bastırılmalıdır, 3. Tohum yatağı besleyici olmalıdır, 4. Tohum yatağı yabancı otlardan arınmış olmalıdır, 5. Tohum yatağı erozyondan korunmuş olmalıdır.
Yem bitkilerinin hasat zamanı Baklagil yem bitkilerinin ot için hasat zamanı çiçeklenme devresidir, Buğdaygil yem bitkilerinin ot için biçim zamanı başaklanmayla çiçeklenme arasındaki devrededir, Baklagil yem bitkilerinin tohum hasat zamanı en alxaki baklaların sararıp esmerleştiği dönemdir, Buğdaygil yem bitkilerinin tohum hasat zamanı tohumlarının % 10 unun tamamen olgunlaştığı dönemdir.