Deniz Ortamı Mevcut Durum Araştırması ve Numune Alımı İzmit Körfezi Köprüsü

İzmit Körfezi Ek H-1: Ek H-2: Ek H-3: Ek H-4: Deniz Ortamı Mevcut Durum Araştırması ve Numune Alımı İzmit Körfezi Köprüsü Kapsam Belirleme Tablosu İzmit Körfezi Seyir Riski Değerlendirmesi Teknik Notu İzmit Körfezi nde Dip Tarama Bulutu Değerlendirmesi Teknik Notu

-1 Deniz Ortamı Mevcut Durum Araştırması ve Numune Alımı İzmit Körfezi Köprüsü

H1-1 GİRİŞ Bu ek, ERM tarafından İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Yönetimi Enstütüsü ne bağlı bir kuruluş olan İ.Ü. İktisat Fakültesi Mezun ve Mensuplari Vakfı Iktisadi İşletmesi ne yaptırılmış olan çalışmanın üç bölümünün nihai sonuçlarını sunmaktadır. Çalışma, Deniz Bilimleri ve Yönetimi Enstütüsü nden Prof. Halil I. Sur gözetiminde gerçekleştirilmiştir. Çalışmayı oluşturan bölümler şunlardır: İzmit Körfezi hakkında Masabaşı Araştırması. İzmit Körfezi nden Su ve Sediman Numunesi Alımı ve Analizi. İzmit Körfezi için Bentik (Deniz Dibi) İnfauna ve Epibentik Araştırma. İlgili raporlar aşağıdaki ilgili kısımlarda sunulmaktadır. H1-1

H1-2 İZMİT KÖRFEZİ HAKKINDA MASABAŞI ARAŞTIRMASI H1-2.1 COĞRAFİ ÖZELLİKLER İzmit Körfezi, Marmara Denizi nin doğu kısmında yer alan (Şekil H-2.1) 49 km uzunluğunda, uzatılmış yarı kapalı bir su kütlesidir. Genişliği 2 km den 10 km ye değişmektedir ve yaklaşık 310 km 2 yüzey alanı vardır. Dar geçişlerle birbirine bağlanan üç bölgeden oluştuğu düşünülebilir. İç (doğu) bölgesi, sistemin en ufak bölümünü meydana getirmektedir. Uzunluğu yaklaşık 15 km dir ve en fazla 35 metrelik derinliğiyle göreceli olarak sığ olan bölgedir. Merkez (orta) bölge, sistemin en büyük bölümüdür; uzunluğu yaklaşık 20 km dir ve dip topografyası kuzey-güney yönünde önemli ölçüde değişkenlik sergilemektedir. Güneyde derinlik yaklaşık 180 metreye ulaşırken, kuzey kısım ortalama yaklaşık 60 m derinlikle daha sığdır. 3 km genişliğinde ve 55 m eşik derinliğine sahip, Dil Burnu olarak adlandırılan, dar bir geçiş, merkez bölgeyi, derin doğu Marmara havzasıyla doğrudan bağlantılı olan dış (batı) bölgeden ayırmaktadır. Dış bölge, körfezin daha iç kesimlerinden göreceli olarak daha derindir; dip topoğrafya doğu Marmara havzasına doğru derinleşmekte ve giriş kısmında yaklaşık 200 m derinliğe ulaşmaktadır. Oşinografik karakterler açısından, dış bölge, doğu Marmara havzasının bir bölümü olarak düşünülebilir. Şekil H-2.1 İzmit Körfezi nin Batimetrisi H1-2.2 ATMOSFERİK FAKTÖRLER Yıl içinde İzmit Körfezi ni etkileyen bölgesel rüzgar koşullarına Karadeniz den gelen kuzey doğu rüzgarları hâkimdir. Özellikle kış aylarında Marmara Denizi nden ara sıra esen güneybatı rüzgârları da bölgenin karakteristik özelliğidir. İki yılı aşkın gözlem süresince derlenen veriler doğrultusunda hakim rüzgar yönünün kuzeydoğu olduğu gözlenmiştir (Şekil H-2.2). Aylık ortalama rüzgar değerleri zayıftır ve yaklaşık 3 m/s değerine ulaşmaktadır; öte yandan, her ay için incelenen günlük maksimum ortalama rüzgar hızı 5-7 m/s ye ulaşabilmektedir. Körfeze toplam tatlı su girdisi (yağışlar, buharlaşma ve akarsu girdileri dahil) Körfezin toplam su hacmi ile karşılaştırıldığında ihmal edilebilir (Sur, 1988). H1-2

Şekil H-2.2 Yıllık Rüzgar Yönü Dağılımı (%), Pendik/Tuzla (İzmit Körfezi yakınındaki istasyon). Not: 3/2008-11/2010 arasında, günlük bazda yerel saatle sabah 7 akşam 7 arasında yapılan gözlemlere dayalı istatistikler (www.windfinder.com). H1-2.3 HİDROGRAFİK ÖZELLİKLER Bugüne değin, körfezin genel oşinografik özelliklerinin anlaşılması için muhtelif çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Kirlilik çalışmalarını tamamlayıcı olarak, körfezin doğu kısmında ve doğrudan atık sulardan etkilenen kıyı bölgelerinde 1967-1968 yıllarının yaz sonu ve kış ortası dönemlerinde (DAMOC, 1971) ve Haziran 1972- Kasım 1973 arasında (Kor, 1974), sıcaklık, çözünmüş oksijen ve birkaç kimyasal parametre ölçülmüştür. 1975 yılında gerçekleştirilen İzmit Kanalizasyon Projesi Master Planı Çalışmaları için yapılan hidrografik ölçümlerin (SEWECO ve BMB, 1976) yanısıra, 1984-1986 dönemine ilişkin başlıca hidrografik özelliklerin mekansal ve zamansal karakteristiklerini açıklayan, oldukça kapsamlı ve uzun vadeli oşinografi ve kirlilik verileri Baştürk v.d. (1985) ve ODTÜ Deniz Bilimleri Enstütüsü (1986) tarafından sağlanmıştır. Körfezin sayısal modellemesi Sur (1988) tarafından yapılmıştır. Ağustos 1999 ve Ağustos 2000 arasındaki su kalitesi ölçümleri Güven v.d. (2000) tarafından sağlanmıştır. 2005-2006 dönemine ilişkin başlıca hidrografik özelliklerin mekansal ve zamansal karakteristiklerini açıklayan, geniş yayılımlı, mevsimsel oşinografi ve kirlilik verileri Sur v.d. (2006) tarafından verilmiştir. Bu gözlemlerden elde edilen bulgular, Marmara Denizi nin bir parçası olan İzmit Körfezi nin Karadeniz ve Ege Denizi arasında gerçekleşen su değişimlerinden etkilendiğini ortaya koymaktadır. Körfezin yapısı yıl boyunca kalıcı özellikte iki tabakalı bir katmanlaşma gerektirse de, katmanlaşmanın derecesi ve su kütlelerinin karakteristikleri, özellikle su kolununun üst seviyelerinde, yıllar arasında önemli ölçüde değişkenlikler göstermektedir. Su giriş miktarı, doğu Marmara havzasının tabakalaşması, yüzey ısınma/soğuma olayları ve ilaveten kuzeydoğu ve güneybatı rüzgarları hadisesi, körfez içindeki yoğunluk ve akıntı yapılarını etkileyen ana faktörlerdir. H1-3

Orta bölgenin merkezinde konumlandırılmış bir istasyonda, Eylül 1999 Ağustos 2000 döneminde, sıcaklık ve tuzluluğun dikey yapısında gözlemlenen tipik değişiklikler Şekil H-2.3 de gösterilmektedir. Şekil H-2.3 Orta Bölgenin Merkezinde Konumlandırılmış bir İstasyonda, Eylül 1999 Ağustos 2000 döneminde Gözlemlenen Tipik Sıcaklık ve Tuzluluk Profillerindeki Değişimler. Sıcaklıktaki dikey yapı güçlü değişimler sergilemektedir. Kış mevsimi, yaklaşık 15 0 C lik sıcaklığıyla göreceli olarak daha ılık dip suların üzerindeki neredeyse tek tip ve 7-12 0 C deki soğuk yüzey suları ile karakterize olmuştur. Mayıs ayından sonra ve yaz boyunca, üst tabakadaki su, deniz yüzeyinin güneşin ışınlarıyla ısınması sonucunda bir inversiyon tabakasına neden olacak şekilde, yavaş yavaş ılıklaşır ve sonra arayüzeyin üzerindeki üst tabakanın daha derin seviyeleri de etkilenir. Sonuç olarak, göreceli olarak daha soğuk ve daha derin tabakadaki suların üzerindeki daha ılık bir yüzey suyu tabakası ile yeni bir katmanlı sıcaklık yapısı oluşmaktadır. Yaz mevsiminin Ağustos ayında yaklaşık 22 0 C lik bir değerle en yüksek yüzey sıcaklığını getirdiği vurgulanabilir. Ekim ayı sıcaklıkta keskin bir düşüşün başladığı bir geçiş dönemine tekabül etmektedir. Yüzey sıcaklıkları Aralık ta yaklaşık 120C ye ve Şubat ta 7 0 C ye iner ki; bu da en düşük sıcaklık değerine karşılık gelmektedir. Tuzluluk varyasyonları açısından, tüm aylar boyunca istikrarlı bir katmanlaşma mevcuttur. Katmanlaşma derecesi zamansal değişimlere uğrasa da, üstteki ve daha aşağıdaki sular oldukça tektip, dikey bir yapıya sahiptir ve ayrıca, konumuyla eğimi zamanla değişen bir haloklinle birbirlerinden ayrılmışlardır. İlkbaharın sonları ve sonbaharda en düşük tuzluluk oranları (23psu) gözlemlenmektedir; bunun nedeni, İzmit Körfezi ne yaklaşık 20 m kalınlığında bir üst tabaka içerisinde akan Marmara Denizi sularıdır. Yüzey tuzluluklarında Mayıs, Eylül ve Ekim aylarında gözlemlenen düşüş, Karadeniz kaynaklı, yeni, az tuzlu yüzey sularının körfeze akmasıyla ilişkilidir. Bir arayüz bölge yaklaşık 30 m derinliğe kadar uzanmaktadır; bunun altındaki alt katman yaklaşık 38.5 psu derecesinde tuzluluk içermektedir. Aralık da su kolonunun üst H1-4

tabakasındaki tuzluluk bir miktar artmakta ve 24.5psu ya erişmektedir. Mayıs ayında, arayüz yaklaşık 10 metre daha aşağıya iner ve diğer durumlara kıyasla daha eğimli olur. Kış ve yaz aylarındaki yüzey tuzluluklarında gözlemlenen yaklaşık 1 psu luk artış yüzey Marmara sularından gelen az tuzlu suyun azalması ve haloklin boyunca daha dikey bir karışma prosesin gerçekleşmesi ile ilgilidir. Rüzgarın tetiklemesiyle arayüzün derinleşmesine ilişkin kanıtlar Şekil H-2.3 de yer alan Aralık profilinde verilmektedir. Bu vakada, ölçümlerden once körfez, kuzey-doğu (Poyraz) rüzgarlarının etkisi altındadır. Sonuç olarak, bu durum yaklaşık 24.5psu oranında tuzluluğa sahip, sınırları belli bir üst tabakanın oluşumuna neden olmuştur. Bunun aksine körfez, ölçümlerden önce Mayıs boyunca güney-batı (Lodos) rüzgarlarından etkilenmiştir; ki bu da daha derin bir arayüzde, su kolonunda dikey bir karışmanın oluşmasına neden olmuştur. Bunun ardından, komşu doğu Marmara havzasından körfeze gerçekleşen yüksek orandaki akıntı nedeniyle, yaklaşık 15 m kalınlığında ve yaklaşık 23 psu tuzluluk oranında, göreceli olarak az tuzlu bir üst katman oluşmuştur. Dip suları, Körfezin içerisine özelliklerinde çok fazla değişiklik oluşmaksızın akmakta ve yıllar boyunca en derin katmanlarda yaklaşık 38.5 psu oranında tuzluluk ve 15 C sıcaklık değerleri ile tanımlanmaktadırlar. Bu nedenle, yukarıda tanımlanan katmanlaşma ve su kütlesi katakteristikleri, yılın farklı dönemleri için farklı türlerde su yapısının varlığını işaret etmektedir. Mayıs, Eylül, Ekim ayları, körfeze giren üst tabakadaki Karadeniz kökenli suların, körfez içerisindeki su kütlelerinin hareketini yönettiği tipik koşulları karakterize etmektedir. Farklı yoğunluklara sahip su kütlelerinin mekansal varyasyonları, komşu Marmara havzasıyla gerçekleşen su değişimleri ve körfez içerisinde meydana gelen dikey karışma prosesinin boyutu, Şekil H-2.4a,b de gösterilen boyuna tuzluluk transekti aracılığıyla örneklenmektedir. Tipik erken yaz koşullarını işaret eden Şekil H-2.4a, Karadeniz kökenli yaklaşık 22psu oranında tuzluluk içeren suların doğu Marmara havzasına açıldığı noktadan körfeze akışını göstermektedir. Dil Burnu kesitini geçtikten sonra, yüzey tuzlulukları körfezin en iç kesiminde 23 psu ya ve sonunda 24 psu ya dek yükselir. Tuzluluklardaki artış özellikle Dil Burnu kesimindeki eşik yakınlarında ve körfezin sığ iç bölgesinde belirgindir; bu da eşik ve sığ su dinamiklerinin körfez suyunun karışma karakteristikleri açısından önemini vurgulamaktadır. Batı ve merkez bölgelerde sığ sular tipik 38.6psu tuzluluk değerlerine sahipken; doğu bölgesinin en derin seviyeleri ise yaklaşık 37psu şeklindeki tuzluluk miktarıyla karakterize olmaktadır. Marmara Denizinin 38 psu luk tuzluluk değerlerine sahip sularının sadece batı ve merkez bölgelerde gözlemlendiğini bir kez daha vurgulamak faydalı olacaktır. Öte yandan bu değerler doğu bölgesinde 37psu ya inmektedir. Bu azalmalar, aslında, dikey karışmanın bir sonucudur. Alt tabakadaki sulara üst tabakadaki suların katılımı şeklinde tanımalanabilecek olan karışma prosesi, şekil Şekil H-2.4a da, eş tuzluluk doğrularının en iç kesimde aşağı yönde eğim kazanmalarında açıkça görülmektedir. H1-5

Tipik kış karakteristikleri Şekil H-1.4b de gözükmektedir. Aralık ayı, özellikle diplerdeki tuzluluk seviyelerinin yüksek olduğu iç bölgede bahar sonundaki durumun aksine, tuzlu Marmara sularının körfez içerisine akışının su kütlelerinin hareketini yönettiği durumu yansıtmaktadır; Ayrıca, bu durum batı bölgede arayüzün 20 m seviyelerindeki ve içe doğru eğim yapmayan konumuyla da uyumludur. Şekil H-2.4a Mayıs 2000 de Körfezde Boyuna Tuzluluk Transekti Şekil H-2.4a,b de de güney-batı ve kuzey-doğu rüzgarlarının etkisi, sırasıyla, Mayıs 2000 ve Aralık 1999 ölçümleri için tasvir edilmektedir. Boyuna tuzluluk transekti çerçevesinde vurgulanabileceği gibi, kuzey-doğu rüzgarları yüzey sularında batı yönlü bir hareket oluşturur ve özellikle iç bölgede dikey bir karışımı tetikler. 38 psu luk dengeleyici Marmara suları körfeze derin seviyelerde sokulur ve izohalinlerin yukarı doğru eğiminden de açıkça görüleceği üzere körfezin içinde yükselir. Frontal oluşum, merkez bölgenin, yüzey tuzluluğunda yaklaşık 1 psu luk değişimin meydana geldiği tanımlı bir yapısıdır (Şekil H-1.4b). H1-6

Şekil H-2. 4. b Aralık 1999 da Körfezde Boyuna Tuzluluk Transekti Şekil H-2.4a da gösterilen Mayıs 2000 koşulları, aksine bir durumu sergilemektedir. Ölçümlerden önceki güney-batı rüzgarları nedeniyle, yüzey seviyelerinde körfeze kayda değer bir giriş gerçekleşmektedir. Yüzey tuzluluğu 22-23 psu luk değerlere erişmektedir. Üst tabaka alt tabakadan yaklaşık 20 m derinlikte yer alan keskin bir ara yüzey ile ayrılmaktadır. Marmara Denizi nin körfezde 38-38.6 psu luk tuzlulukla gözlemlenen alt tabaka suları, yaklaşık 30 m derinliğin altında merkez bölgeye katılmıştır. H1-2.4 DOLAŞIMA DAİR ÖZELLİKLER Sur (1988) ve Güven v.d. (2000) den edinilen bilgi, İzmit Körfezi nin su dolaşımına dair belli özelliklerinin yorumlanışına ilişkin fikir vermektedir. Hidrografik gözlemlere ve ayrıca akıntı ölçümlerine dayalı olarak, İzmit Körfezi yıl boyunca iki-katmanlı ilginç bir akıntı sistemi sergilemektedir. Su dolaşımı temel olarak, körfezde ve bitişik Marmara havzasındaki yüzey tabakanın kalınlığındaki değişimlerle belirlenmektedir. Bahar sonu ve yaz dönemlerinde, Karadeniz den gelen büyük miktarda girişlerin neticesinde, körfeze daha soğuk ve daha az tuzlu yüzey suyu akışı gerçekleşmektedir. Arayüz, yüzey sularının daha derin seviyedeki sularla karıştığı iç kısıma doğru, yukarı yönlü bir eğim sergiler. Daha sonra orta katmanlardan batı yönünde dengeleyici bir çıkış gerçekleşir ki bu katmanların altında kalan içeri girmiş tuzlu Marmara sularının bir kısmı körfez suyuna katılmaktadır. Dibe yakın olarak körfeze giren sular, orta tabakadaki sulardan doğu yönünde aşağı eğimli bir arayüzle ayrılır. Sonbaharın sonlarında ve kış aylarında, tuzlu su yüzeye yakın tabakaların altında Marmara Denizi nden körfeze akar ve arayüz doğu yönünde aşağıya doğru eğim yapar. İnce bir yüzey tabakasında ve ayrıca dip katmanlara yakın noktalarda dengeleyici bir çıkış gerçekleşmektedir. İzmit Körfezi nden çıkışın gerçekleştiği derin tabaka, daha iç kesimlere doğru yukarıya eğimi olan bir arayüzle ayrılmıştır. Bahardaki akıntı yeniden başlayana dek bu durum hakimdir. Bu mevsimsel dolaşım paternine ek olarak, serbest yüzeyin üzerindeki rüzgar baskısı ve bununla bağlantılı iç çalkantılar, körfezin mevsimsel ortalama dolaşımlarına belli ölçüde katkıda bulunan kısa vadeli H1-7

arayüz hareketlerine neden olabilir. Ayrıca Secchi diskinin derinliğinin batıdan doğuya doğru azaldığı da gözlemlenmektedir. Sur (1998) tarafından belirlenmiş İzmit Körfezi modeli iki boyutlu bir modeldir ve körfezin gözlemlenen yatay dolaşım özelliklerininin simulasyonu için yanal varyasyonlar içerir. Körfez de tahmin edilen dolaşım paternleri, yapılan gözlemlerde açığa vurulsa da, iki katmanlı dolaşım modelinin İzmit Körfezi nde gözlemlenen dolaşımı açıklamaya yönelik ilk girişim olduğunu vurgulamak gereklidir. Aslında, yapılan çalışmalar, ikiden fazla katman yapısının bulunduğu durumlarda iki katmanlı modellerin Körfez de dolaşımı açıklamak için yeterli olamayabileceğini göstermiştir. Bu tür durumlarda, İzmit Körfezi ne daha fazla katman içeren daha detaylı bir model ya da sürekli tabakalaşmanın olduğu çok katmanlı bir model uygulanmalıdır. H1-2.5 KÖRFEZDE POLİSİKLİK AROMATİK HİDROKARBONLARIN (PAH) DAĞILIMI Karakoç v.d. (2002), İzmit Körfezi sahili boyunca toplanan deniz suyu, sediman ve midyelerde ölçülen 16 adet polisiklik aromatik hidrokarbonun (PAH) konsantrasyonlarını ve toplam PAH konsantrasyonunu paylaşmıştır. Spektroflometre ile ölçülen toplam PAH konsantrasyonları, deniz suyunda 1.16 13.68 μg/l aralığında, sedimanlar içerisinde kuru ağırlık olarak 30.0 1670.0 μg/g aralığında ve midyenin yenilebilir kısmının ıslak ağırlığında 5.67 ile 14.81 μg/g aralığında tespit edilmiştir. YBSK, (Yüksek basınçlı sıı kromatografisi) deniz suyundaki PAH larda, fenantren (üç halkalı), krizen (dört halkalı) ve benz[a]antresenin (beş halkalı) baskın olduğunu göstermiş, midye numunelerinde ise 16 farklı PAH bileşeni gözlemlenmiştir. En fazla kirlilik, atık içeren başlıca nehirlerin Izmit Körfezi ne aktığı iç kanalda ve Dil Deresi nde meydana gelmektedir. H1-2.6 KÖRFEZİN BİYOKİMYASAL ÖZELLİKLERİ VE DENİZ HAYATI Biyokimyasal özelliklerdeki mevsimsel değişimler körfezin iki katmanlı akıntı sistemine dayalıdır. Ayrıca, bu derinlikler, baharda gözlemlenen düşük besin maddeleri konsantrasyonları ile ilişkili olan yüksek seviyede birincil üretimle sınırlandırılmıştır. Yüzey sularına atık boşaltımları daha alt tabakadaki biyolojik üretimi ve oksijen tüketimini önemli ölçüde etkilemektedir. 2001 yılına dek, organik maddenin % 80 i endüstriyel atıksulardan giderilmiştir. Öte yandan, evsel atıksulardan kaynaklanan atık yükleri çevre nüfuslardaki artış nedeniyle ikiye katlanmıştır. Neyse ki, sonuç olarak, 2001 yılına dek körfezdeki toplam organik yük önemli ölçüde artmamıştır (Markoç v.d., 2001). Yüksek miktarda amonyum, nitrit + nitrat ve ortofosfat konsantrasyonları körfezin orta ve iç kısımlarının ötrofik durumunu yansıtmaktadır (Okus v.d.., 2001). Yüksek klorofil a değerlerinden de anlaşıldığı üzere, iç ve orta bölgelerdeki süreklilik arz eden birincil üretim, besin maddelerini hızla azaltmaktadır ve bu biyokütlenin batması ve ayrışması daha alçak katmanlarda çok düşük oksijen seviyelerine neden olmaktadır (Okus v.d., 2001). H1-8

İndikatör Bakteriler İzmit Körfezi, evsel deşarjlar açısından Marmara Denizi ndeki problemli bölgeler arasında yer almaktadır. Numune alım istasyonlarının kıyıdan uzak olmalarına karşın, körfezin iç kısımlarında yüksek bakteriyolojik kirlilik sergilenmiştir. Akım debisi de boşaltımların dağılımını etkilemektedir. 1999 depremini takip eden çalışmada, kirliliğin iç körfezde en yüksek miktarda olduğu ve bazı durumlarda akıntıların yönüne bağlı olarak tüm körfezi etkilediği gösterilmiştir (Okuş v.d., 2001). Marmara Denizi nden 2005-2010 döneminde edinilen bakteriyoloji sonuçları da bu paterni desteklemektedir ve İzmit Körfezi, Marmara Denizi nin en kirli bölgeleri arasında kabul edilmektedir. Fitoplankton İzmit Körfezi ndeki fitoplankton komünitesi yapısının nitel ve nicel özellikleri ile bunların dağılımını ve Körfez deki değişimleri etkileyen çevresel faktörler üzerine, Aktan v.d., (2005) tarafından yürütülen çalışmaya göre: 5 alg sınıfı Bacillariophyceae, Dinophyceae, Chrysophyceae, Haptophyceae ve Dicthyochophyceae den olmak üzere toplam 77 tür belirlenmiştir. Fitoplankton türü kompoziyonu ötrofik koşullar açısından tipik özellikler göstermiştir ve genellikle Dinophyceae nın varlığı ile karakterize edilmiştir. Genel olarak, tür sayısı ve yoğunluğu açısından en önemli gruplar Dinophyceae ve Bacillariophyceae olarak tespit edilmiştir. Körfez, tüm numune alım dönemleri sırasında yoğun bir dinoflagellat (başta Prorocentrum spp. olmak üzere) patlaması ile karakterize olurken, çöken fitoplankton biyokütlesine en fazla katkıyı diyatomlar (baskın diyatomlarda kaymalar gözlemlenmiştir) sağlamıştır. Fitoplankton yoğunluğu, biyohacim ve klorofil a değerleri açısından numune alım yerleri ve derinlikleri arasındaki farklar kaydedilmiştir. Klorofil a, hücre sayısı ve biyokütle arasındaki korelasyon anlamlıdır. Genel olarak, Körfez in dış bölgeye doğru, iç bölgeye kıyasla göreceli olarak daha yüksek oranda çeşitlilik sergileyen zayıf bir fitoplankton topluluğu taşıdığı gözlenmiştir. Bazı çevresel parametrelerin fitoplankton topluluğu devamlılığının ve daha sonra çeşitliliğinin belirlenmesinde, farklı fitoplankton gruplarının büyümesini destekleyerek ya da sınırlandırarak, önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Deniz ortamında birincil üretimin göstergesi olan Secchi disk derinliği nispeten azdır ve fitoplanktonun dikey dağılımını sınırlandırmıştır. Sonuçlar, Körfez de bazı dönemlerde birincil üretimin azot ve silikat tarafından sınırlanabileceğini işaret etmektedir. Marmara Denizi nde en yakın tarihte gerçekleştirilmiş olan çalışma, mevsimsel ve ekolojik koşulların fitoplankton dağılımını etkilediğini ve yerel farklılaşmalara neden olduğunu göstermektedir. Haziran 2005 ve Mart 2006 dönemlerinde, en yüksek hücre yoğunluğu, özellikle (İzmit Körfezi nde) besin maddesi seviyelerinin artmasına neden olan tatlı su girdilerinden ve insan faaliyetleri kaynaklı akışlardan etkilenmiş olan ötrofik bölgelerde tespit edilmiştir. Dinoflagellatlar baskın grup olarak gözlemlenmiştir ve Haziran ayında sayıca fazla oldukları görülmüştür; diyatomların ise Mart ta baskın oldukları tespit edilmiştir. Eylül ayında önemli bir fitoplankton artışı tespit edilmemiştir; ama Kasım 2005 de sayıca daha bol oldukları gözlemlenmiştir. H1-9

Zooplankton Genel olarak kopepodlar ve kladoserler İzmit Körfezi nde en fazla miktarda bulunan gruplarken, meroplankton katkısı iç bölgelerde artmış ve 2001-2002 döneminde yer yer zooplanktona baskın olarak gözlemlenmiştir (Isinibilir v.d., 2008). Körfezde Acartia clausi, Pleopis polyphemoides ve Noctiluca scintillans gibi iyi bilinen, kirlilik göstergesi türlerin yüksek miktarlarda bulunması ve körfezin Marmara Denizi nin başka bölgelerinden farklılığı, 2005-2006 ve Ağustos 2009 da bölgedeki kirliliğe dikkat çekmektedir. Bir başka iyi bilinen kirlilik göstergesi olan Noctiluca scintillans ın körfezde bol miktarda bulunması da bölgedeki bozulmuş plankton sistemini kuvvetlendirir. Aralık 2009 daki gözlemlerde musilaj fenomeni nedeniyle zooplanktonların oldukça azaldığı tespit edilmiştir. Denizanası Jelatinimsi makro-zooplankton miktarının iç bölgede yüksek olduğu tespit edilmiştir (Temmuz da metrekarede 35 adet). Marmara Denizi nde en yüksek miktarda jelatinimsi makro-zooplankton değerleri İzmit Körfezi nde belirlenmiştir. İhtiyoplankton Baskın grup, planktonla beslenen küçük pelajik balıklardır. Yaz ayları hamsi yumurtaları/larvaları ile karakterizedir; kış aylarında ise bol miktarda çaçabalığı yumurtası/larvası tespit edilmektedir (Yüksek v.d., 2001). Körfezin orta ve dış kısımlarında, yukarıdaki iki türe ek olarak sık sık sardalya yumurtaları/larvaları tespit edilmektedir. Genel olarak İzmir Körfezi ne yumurta bırakan toplam 21 tür aşağıda listelenmiştir: Blennius sp; Callionymus lyra; Coris julis; Dicentrarchus labrax; Diplodus sp; Engraulis encrasicolus; Gaidropsarus mediterraneus; Gobius sp; Liza sp; Merlangius merlangus; Mugil cehpalus; Platichthys flesus; Sardina pilchardus; Sarda sarda; Sprattus sprattus; Sardinella aurita; Scorpena porcus; Serranus hepatus; Solea vulgaris; Syprena syprena; ve Trachurus trachurus. H1-10

Makrozoobentik canlılar Depremden sonra yapılmış olan çalışmalar sırasında, körfezin iç ve orta kısımlarında sadece Poliket türleri gözlemlenmiştir (Uysal v.d., 2001). Aynı çalışma Dil Burnu ndan sonra çeşitlilik ve biyokütlenin arttığını ifade etmektedir. 1999-2000 de yapılan çalışmalarda (Uysal v.d., 2001) belgelenen makrobentik türler aşağıda verilmiştir: Actinia equina (Linnaeus); Amphiura filiformis O.F. Müller; Ascidia mentula (Müller); Ascidiella aspersa (Müller); Autolytus aurantiacus (Claparede); Brissus unicolor (Klein); Calocaris macandreae (Bell); Chaetopterus variopedatus (Renier); Ciona intestinalis (Linnaeus); Cucumaria planci (Brandt); Cucumaria sp; Dasybranchus caducus (Grube); Depanophorus spectabilis (Quatr); Eriphia verrucosa (Forskal); Eunice aphroditois (Pallas); Eunice vittata (Delle Chiaje); Glycera rouxii (Aud et Milne Edward); Hediste diversicolor (O.F. Müller); Hinia reticulata (Linnaeus); Hydrobia ventrosa (Montegu); Lineus lacteus (Rathke); Liocarcinus depurator (Linnaeus); Lysmata seticaudata (Risso); Melinna palmata (Grube); Naticarius hebraeus (Martyn); Nephtys hombergii (Aut et Milne Edward); Nucula nucleus (Linnaeus); Peachia cylindirica (Reid); Polycirrus aurantiacus (Grube); Raphitoma purpurea(montagu); Sthenelais boa (Johnston); Striarca lactea (Linnaeus); Stylarioides eruca (Claperede); Tharyx multibranchis (Grube); Turitella communis (Risso); and Virgularia mirabilis (Müller). Makrobentik fauna üzerindeki kirlilik etkileriyle ilişkili en önemli veriler İzmit Körfezi nin orta ve iç kısımlarındaki istasyonlardan edinilmiştir. 2005-2006 da H1-11

yapılan çalışmalar, orta bölgenin merkez kısmında makrozoobentik yaşamın tamamen ortadan kaybolduğunu ve habitatın azoik bir ortama dönüştüğünü göstermiştir (Sur v.d., 2006). 2009 daki çalışmalar da orta bölgenin merkez kısmındaki azoik ortama dair daha önceki bulguları desteklemiştir (Sur v.d., 2009). 2009 da İzmit Körfezi boyunca yürütülen çalışmalar iç bölgelerde Nucula nitidosa (Winckworth, 1930), Corbula gibba (Olivi, 1792) nın dağılımını işaret etmiş; orta kısımlarda ise, ortama hakim anoksik koşullar nedeniyle ne epifauna ne de iç fauna yaşadığını göstermiştir. Öte yandan, su derinliği dış körfezde numune alımına engel teşkil etmiştir. Özet olarak, Marmara Denizi nde mekrozoobentik canlıların miktarı, biyokütlesi, tür sayısı ve çeşitliliği kış aylarında daha yüksek olarak kaydedilmiştir. Genellikle, Marmara Denizi faunasına organik kirlenmeye toleranslı türler hâkimdir. Kirliliğin etkileri körfezin iç kısımlarında en yüksek orandadır ve orta bölgelerde de gözlemlenebilmektedir. Bu alanlar, yoğun nüfus ve sanayi faaliyetlerinin tehdidi altındaki bölgelerdir. H1-2.7 KÖRFEZDEKİ DİP SEDİMANLARININ DAĞILIMI VE DOKUSU Ergin in verileri (1990), İzmit Körfezi nin zemininde bulunan başlıca sediman tipinin düşük kalkerli karasal çamur (%2 45 CaCO3) ile göreceli olarak yüksek oranda siltten oluştuğunu göstermektedir. Kum ve çakıl açısından zengin sedimanlar genellikle, biyojenik ve topoğrafyayla ilişkili hidrodinamik koşulların dipteki birikimlerin yapısını kontrol eden baskın faktörler olduğu, körfezin dar ve sığlık bölgelerinde oluşurlar. Karbonatlar neredeyse tamamen kalkerli organizmaların kalıntılarından meydana gelmektedir. Sedimanların organik karbon konsantrasyonları (%0.35-1.62) muhtemelen bu bölgedeki yüksek birincil üretim oranıyla ilişkilidir. Bu nedenle, organik karbon ve birincil üretim verilerine dayanarak hesaplanan İzmit Körfezi ndeki sedimantasyon hızlarının 70cm/1000 yıla kadar çıkabileceği tahmin edilmektedir. Daha sonra, Algan v.d. (1999) İzmit Körfezi dip sedimanlarının ağırlıklı olarak farklı oranlarda silt ve kil içeren ince taneli malzemeden oluştuğunu göstermiştir. Göreceli olarak kaba taneli sediman, merkez ve batı havzalarının kuzey sahili boyunca bol miktarda mevcuttur. Doğu havzası kil ve killi siltten oluşmaktadır. Kil oranı en fazla merkez havzada baskındır; öte yandan silt ve kum büyüklüğündeki malzeme de sedimana çeşitli oranlarda katkıda bulunmaktadır. Merkez havzanın kuzey sahili boyunca, sedimanlar, kötü boylanmış kum, siltli kum ve kumlu siltten oluşmaktadır. Doğu havzasına benzer şekilde batı havzası da iki türlü sedimandan oluşmaktadır; bunlar da kuzey sahili boyunca kilsiz ve güneyde killi silttir. Körfezde yüzey sedimanlarındaki bentik organizmaların renk ve içeriği batıdan doğuya doğru değişiklik göstermektedir. Batı havzasındaki dip sedimanları yeşilimsi gri (oksijenli) renktedir ve bazı yumuşakça kabuklarını içermektedir. Bunlar, batı havzasını merkez havzaya bağlayan boğaz boyunca izlenirken, yavaş yavaş koyu griye doğru renk değiştirirler. Doğu havzasında dip sedimanları, sediman yüzeyinin en üstünde kahverengimsi-siyah çamurdan oluşan bir yüzey katmanına sahiptir ve bu katman, altındaki oksijen içeren sedimanları bazı bitki ve bentik kabuklu H1-12

kalıntılarıyla birlikte örter. Körfezin doğu bölümüne doğru bentik malzemenin renginin değişmesi ve miktarının azalması, dip sularda oksijen konsantrasyonlarındaki düşmenin bir göstergesidir. Batı havzasından giren oksijen açısından zengin sular, merkez ve doğu havzalarında daha az oksijen içerir hale gelmektedir. Doğu havzasında büyük miktarda gerçekleşen insan kaynaklı faaliyetler oksijenin azalmasının bir başka sebebidir. H1-2.8 İZMİT İN FLORASI Türkiye nin Marmara Bölgesi nde üç farklı bitki örtüsü görülmektedir: Makiler, yalancı makiler ve soğuğa dayanıklı, geniş ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan karma ormanlık alanlar (Şekil H-2.5). Bu bölgede Akdeniz iklimi ve Akdeniz ikliminin alt türleri hâkimdir. Kocaeli ve Yalova daki hava gözlem istasyonları yıllık ortalama sıcaklığın 14,8 C (Kocaeli) ve 14 C (Yalova) olduğunu kaydetmektedir. Ortalama yıllık yağış miktarı 798,6 ve 738,3 mm arasında değişmektedir. Kaydedilen yağışların önemli bir kısmı sonbahar, kış ve ilkbaharda gerçekleşirken, yaz aylarında yağış hemen hemen hiç olmaz. Başlıca bitki örtüsü tipleri ile iklim tiplerinin bağlantısı Mayer ve Aksoy (1986) tarafından verilmiştir ve bu da kuzeybatı Türkiye nin ikliminin betimlenmesine temel oluşturmaktadır. İklim verileri aşağıdaki tabloda yer almaktadır (Tablo H-2.1): Tablo H-2.1 İzmit Körfezi için İklim Verileri Hava Ort. Yıllık Gözlem Sıcaklık. İstasyonu ( C ) Maks. Min. Güneşli Sıcaklık Sıcaklık ( C ) ( C Gün Sayısı ) Don Olan Gün Sayısı Ort. Yıllık Yağış (mm) Ort. Yıllık Nispi Nem(%) Kocaeli 14,8 41,6-8,7 75 15 798,6 70 Yalova 14 45,4-11 109 21 738,3 73 Marmara Denizi kıyısı boyunca insanın etkisi çok büyüktür. Çoğu kısımda bitki örtüsü ve özellikle ormanlar oldukça hırpalanmıştır. Ormanlar ve hatta yalancı maki formasyonu ve yabani otlar hemen her yerde, insan faaliyetlerinden, özellikle de endüstriyel faaliyetlerden büyük ölçüde hasar görmüştür. Makiler ve yalancı maki yapılar bu bölgedeki ikinci bitki örtüsü tipidir. Çalışma bölgesinin güney kısmı, kuzey kısmına göre daha ormanlıktır; burada geniş ve iğne yapraklılardan oluşan karma yapıda ormanlık alanlar bulunmaktadır. Kuzeyde maki ve yalancı maki yapılanmaları daha fazladır. Çalışma alanının florası Akdeniz bitki topluluğuna dahil bodur bitkilerle karakterizedir. Bodur bitkilerin yanısıra, yoğun olarak Türkiye çamı (Pinus brutia) da gözlemlenmektedir. Bazı yerlerde, kentleşme ve sanayileşme ana bitki örtüsünü ve bu bölgede geniş bir alanda yerleşik olan bodurağacımsı unsurları etkilemiş ve yok etmiştir. Avrupa Kayını veya Kayın ağacı (Fagus sylvatica) ve gürgen (Carpinus betulus) gibi daha nemcil türler bölgenin yüksek kesimlerinde görülmektedir (Güngördü, 1996, 2001). H1-13

Araştırma bölgesi kıyıları boyunca kentleşme ve sanayileşme nedeniyle bodurağacımsı unsurlar ikincil bitki örtüsünü oluştururlar. Bu bitki toplululuğunun üyeleri, Çilek ağacı (Arbutus unedo L), Süpürge Otu (Erica arborea L.), Akçakesme (Phillyrea latifolia L.), Defne (Laurus nobilis L.), Yabani Zeytin Delice ( Olea oleaster L.), Kermes Meşesi (Quercus coccifera L.) gibi bodur bitkilerin yanısıra, Kiren (Cornus mas L.), Fındık ( Corylus avellana L.), Sumak (Rhus cotinos L.), Mersin Ağacı (Myrytus communis L.), Tatlı Kiraz (Prunus avium L.), Yaban Elması (Malus sylvestris L.), Yaban Eriği (Pyrus divericata L.), Akçaağaç (Acer campestre L.), Karaağaç (Ulmus minor veglabra L.) gibi kışları yaprak döken bazı bitkilerdir. Kermes Meşesi (Quercus coccifera L.) ve Türkiye Meşesi ya da Saçlı Meşe (Quercus cerris L.) de bodur bitki örtüsünün unsurlarıdır. Bodur ve bodurağacımsı unsurlardan oluşan bu bitki örtüsü 500 metre yüksekliğe kadar görülmektedir. Bazen yukarıdaki bitki örtüsüne Kırmızı Çam ya da Türkiye Çamının ( Pinus brutia L.) karıştığı da görülür; ama 500 metreden sonra bu bitkilerin yerini Doğu Kayını ( Fagus orienalis L.) ve daima yeşil olan meşe türlerinden Mazımeşesi (Quercus infectoria Oliv.) gibi nem seven orman bitkileri alır. Bu bitki örtüsünün içerisinde gürgen (Carpinus orientalis L.) de yer almaktadır. Çalışmalar sırasında belgelenen bölgenin karakteristik florası aşağıda Tablo H- 2.2 de tablolaştırılmıştır: Tablo H-2.2 İzmir Körfezi çevresindeki Bitki Örtüsü Yalancı maki unsurları (Rakım: 0-500m) Maki unsurları (Rakım: 0-500m) Geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan, soğuğa dayanıklı, karma yapıda orman unsurları (Rakım: +500m) Cornus mas L Quercus coccifera L. Fagus orientalis Corylus avellana L Quercus cerris L. Quercus infectoria Oliv. Rhus cotinos L Pinus brutia L. Carpinus orientalis L Myrytus communis L. Arbutus unedo L Prunus avium L. Erica arborea L. Malus sylvestris L Phillyrea latifolia L. Pyrus divericata L. Laurus nobilis L. Acer campestre L Olea oleaster L. Ulmus minor L. Ulmus glabra L H1-14

Şekil H-2.5 Türkiye nin Marmara bölgesindeki Bitki Örtüsü Kocaeli Yalova Geniş ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan karma yapıda, soğuğa dayanıklı ormanlık alan Makiler ve yalancı makiler Bozulmuş alan H1-15

H1-2.9 ZOOCOĞRAFYA Turkiye dünyanın özel statüde belirlenmiş zoocoğrafi bölgelerinden Palearktik zoocoğrafi bölgededir (Avcı, 2000). Söz konusu bölgede farklı yaşam habitatları bulunmaktadır ve genellikle karasal iklim ile ılıman iklim görülmektedir. Araştırma hayvan habitatındaki çeşitliliği yansıtmaktadır. Bölge, göçmen kuşların göç yolu üzerindedir ve özellikle Manyas ve Apolyont gibi kuşların yuvası ve üreme sahası olan alanlara yakındır; dolayısıyla bu açılardan önemlidir. Manyas Gölü karabatakların, tepeli pelikanların, çeltik kargalarının ve pelikanların üreme bölgesidir (Avcı, 2000). Keklikler bu alanda yaşamaktadır ve kekliklerin korunması için bölgede avlanmak yasaktır. Alageyik, bölgedeki koruma altında olan bir başka hayvandır. Çevre ve Orman Bakanlığı bu hayvanın popülasyonunu artırıcı tedbirler almaktadır. Tablo H-2.3 İzmit Körfezi Yakınlarında Yaşayan Koruma Altındaki Hayvanlar Tür Populasyon Habitat Pelecanus crispus (Tepeli Pelikan) IUCN kırmızı liste Göç rotası Phalacrocorax carbo (Karabatak) IUCN kısmızı liste Göç rotası Ardea albar(büyük Ak Balıkçıl) IUCN kırmızı liste Göç rotası Plegadis falcinellus (Bayağı Aynak) Ulusal koruma Yaz habitatı Alectoris chucar (Kınalı Keklik) Ulusal koruma Cervus elaohus (Alageyik) Ulusal koruma H1-16

H1-3 İZMİT KÖRFEZİ NDEN SU VE SEDİMAN NUMUNESİ ALIMI VE ANALİZİ H1-3.1 GİRİŞ Bu rapor, genelde tablolar halinde verilen, İzmit Körfezi nde Su ve Sediman Numunesi Alımı ve Analizi Programı verilerini içermektedir. Çalışma programına göre ve protokolda belirtildiği gibi, numune alımları 20 Aralık 2010 da gerçekleştirilmiştir. Parametrelerin analizi numune alımının ardından mümkün olan en kısa sürede tamamlanmıştır. Çalışma programına göre, numune alımı, koruma yöntemleri, ölçümler ve analiz yöntemleri Uluslararası Standartlar temel alınarak seçilmiştir. H1-3.2 İZLEME PROGRAMI İzleme istasyonlarının yerleri araştırma gemisinin kayıt defterinde verilmektedir (Tablo H-3.1) ve Şekil H-3.1 de gösterilmektedirler. İzleme parametreleri de Tablo H-3.2 de sunulmaktadır. Numune alım derinlikleri protokole dayalı olarak belirlenmiştir. Araştırma gemisi ve numune alım istasyonları Diferansiyel Küresel Konumlandırma Sistemi (DGPS: Differential Global Positioning System) ile kararlaştırılmıştır. İzleme parametreleri Tablo H-3.2 de verilmektedir. Şekil H-3.1 Numune Alım İstasyonları H1-17

Tablo H-3.1 Araştırma Gemisi Kayıt Defteri TARİH ZAMAN KONUM DERİNLİK RÜZGÂR HAVA İSTASYON DENİZ GÖKYÜZÜ K D (m) YÖN U BASINÇ SIC. NEM 20-Ara-2010 08:10 40 45.71 29 30.68 T-1(Trol-Başlangıç) 44 DGD 3 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1016 6 C 68% 20-Ara-2010 08:24 40 45.61 29 31.30 T-1(Trol-Bitiş) 33 DGD 3 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1016 6 C 68% 20-Ara-2010 09:10 40 45.07 29 30.56 T-2(Trol-Başlangıç) 61 DGD 2 2 Bulutlu / Puslu 1016.5 6 C 68% 20-Ara-2010 09:25 40 45.00 29 31.11 T-2(Trol-Bitiş) 51 DGD 2 1 Bulutlu / Puslu 1016.5 6 C 69% 20-Ara-2010 09:45 40 44.36 29 28.91 T-3(Trol-Başlangıç) 51 DKD 2 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1016.5 8 C 69% 20-Ara-2010 10:24 40 44.32 29 29.46 T-3(Trol-Bitiş) 41 DKD 2 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1016.5 8 C 69% 20-Ara-2010 11:20-11:25 40 44.60 29 30.56 E-3 (Çeneli kepçe) 16 DKD 2 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1016 8 C 70% 20-Ara-2010 11:33-11:52 40 44.77 29 30.82 E-2 (Profil+Çeneli kepçe) 20 DKD 2 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1015 9 C 67% 20-Ara-2010 12:03-12:14 40 44.72 29 31.12 E-1 (Çeneli kepçe) 7 DKD 2 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1015 11 C 66% 20-Ara-2010 13:03-13:15 40 44.33 29 31.88 R-3 (Profil+Çeneli kepçe) 36 DKD 1 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1014.5 12 C 69% 20-Ara-2010 13:34-13:44 40 44.85 29 30.61 D-3 (Çeneli kepçe) 39 DKD 1 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1014 12 C 69% 20-Ara-2010 13:48-14:00 40 44.85 29 30.87 D-2 (Profil+Çeneli kepçe) 33 DKD 1 1 Parçalı Bulutlu / Puslu 1014 12 C 69% 20-Ara-2010 14:08-14:22 40 44.85 29 31.22 D-1 (Çeneli kepçe ) 44 Sakin - Parçalı Bulutlu / Puslu 1014 12 C 68% 20-Ara-2010 14:30-14:40 40 45.33 29 30.67 C-3 (Çeneli kepçe) 50 Sakin - Parçalı Bulutlu / Puslu 1014 13 C 68% 20-Ara-2010 14:48-15:02 40 45.33 29 30.93 C-2 (Profil+Çeneli kepçe) 48 Sakin - Parçalı Bulutlu / Puslu 1014 13 C 68% 20-Ara-2010 15:07-15:20 40 45.33 29 31.22 C-1 (Çeneli kepçe) 41 Sakin - Parçalı Bulutlu / Puslu 1014 13 C 69% 20-Ara-2010 15:40-15:54 40 45.91 29 29.48 R-2 (Profil+Çeneli kepçe) 51 Sakin - Parçalı Bulutlu / Puslu 1014 13 C 69% 20-Ara-2010 16:08-16:15 40 45.78 29 30.74 B-3 (Çeneli kepçe) 41 Sakin - Parçalı Bulutlu / Puslu 1014 13 C 66% 20-Ara-2010 16:19-16:32 40 45.78 29 31.02 B-2 (Profil+Çeneli kepçe) 37 Sakin - Parçalı Bulutlu 1014 12 C 67% 20-Ara-2010 16:36-16:44 40 45.78 29 31.28 B-1 (Çeneli kepçe) 30 Sakin - Parçalı Bulutlu 1014 11 C 68% 20-Ara-2010 16:51-16:58 40 45.95 29 30.80 A-3 (Çeneli kepçe) 38 Sakin - Parçalı Bulutlu 1014.5 10 C 69% 20-Ara-2010 17:06-17:18 40 45.95 29 31.03 A-2 (Profil+Çeneli kepçe) 30 Sakin - Parçalı Bulutlu 1014.5 10 C 69% 20-Ara-2010 17:23-17:30 40 45.95 29 31.30 A-1 (Çeneli kepçe) 22 Sakin - Parçalı Bulutlu 1014.5 9 C 70% 20-Ara-2010 17:43-17:54 40 45.52 29 31.81 R-1 (Profil+Çeneli kepçe) 31 Sakin - Parçalı Bulutlu 1014.5 9 C 70% ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT P0117091, H1-18

Tablo H-3.2 İzleme parametreleri. İstasyon Kodu (derinliği) PARAMETRELER Sediman PSA TOC Al, As, Ba, Cd, Cr, Cu, Pb, Zn, Hg A1(22m) Deniz Suyu TPH PAH T S TU ph DO SD A2(30m) A3(38m) B1(30m) B2(37m) B3(41m) C1(41m) C2(48m) C3(50m) D1(44m) D2(33m) D3(39m) E1(7m) E2(20m) E3(16m) R1(31m) R2(51m) R3(36m) Kısaltmalar: T=Sıcaklık; S=Tuzluluk; TU=Bulanıklık; DO=Çözünmüş Oksijen; SD=Secchi derinliği Su kütlesinin fiziksel karakteristikleri SBE-9/11 Sea-Bird'ün, en yüksek uluslararası standartlar hassasiyetindeki oşinografik araştırma ekipmanıyla ölçülmüştür. Suya üç daldırma gerçekleştirilmiştir; ancak her numune alımında kaydedilen veriler arasında önemli bir fark gözlemlenmediği için (gemide bulunan ERM temsilcisinin tanıklığında) ilk kalıptan alınan sonuçlar raporda kullanılmıştır. Sea-Bird'ün sistemi üzerine yerleştirilen secchi diski, secchi derinliğinin değerlendirilmesi için kullanılmıştır. Deniz suyu numuneleri Sea Bird ün inceleme ekipmanına entegre olmuş GO Rosette üzerindeki Niskin şişeleri ile toplanmıştır. Çözünmüş oksijen (DO) analizi için alınan su numuneleri Niskin şişesinin ağzıyla doğrudan uyumlu olan tygon tübü aracılığıyla 50ml lik Winkler şişelerine aktarılmıştır. Çözünmüş oksijen hızla eklenen MnCl2 ve KOH/KI ile sabitlenmiştir. Bu prosedür, numunelerin havalanmasını engellemek için temkinli bir şekilde gerçekleştirmiştir. Sabitlenmiş numuneler analiz edilene dek karanlıkta tutulmuştur. 0.02 N Sodyumtiyosülfat çözeltisi ve indikatör olarak nişasta kullanılarak numunelerin titrasyonu yapılmıştır. Yüzey sedimanlarından araştırma gemisinin güvertesinde bulunan van Veen tipindeki H1-19

çeneli kepçeyle numune alınmıştır. Sediman altnumuneleri daha ileri analizler yapılana kadar derin dondurucuda tutulmuştur. Sediman numunesi güverteye alınır alınmaz numunelerin fotoğrafları çekilmiştir (Şekil H-3.2). Sedimanın rengi, kokusu ve yapışkanlığı güvertede numune alımı üzerine not edilmiştir (Tablo H-3.3). PSA analizleri Lazer Kırınım Yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Kimyasal analizler, sindirim prosesi için CEM MARS-5 Microdalga Hızlandırılmış Reaksiyon Sistemiyle, civa haricindeki metallerin belirlenmesi için VARIAN 720-ES ICP-OES Endüktif Kuplajlı Plazma Optik Emisyon Spektrometresiyle, civanın belirlenmesi için SHIMADZU AAS-6300 Atomik Absorbsiyon Spektrometresiyle, Toplam Organik Karbonun (TOK) belirlenmesi için HACH LANGE IL-550 TOK analizörüyle, Toplam Petrol Hidrokarbonları (TPH) ve Poliaromatik Hidrokarbonların (PAH) belirlenmesi için de SHIMADZU GCMS-QP 2010 Plus Gaz Kromatografı/Kütle Spektrometresiyle gerçekleştirilmiştir. Çeşitli izleme parametreleri için analitik çıktılar Tablo H-3.3. ila H-3.22 ve Şekil H-3.2 ila H-3.6 da gösterilmektedir. Şekil H-3.2 Güverteye Alınan Sedimanların Fotoğrafları H1-20

H1-21

Tablo H-3.3 Sedimanın güverteye alınma sonrasında rengi, kokusu, yapışkanlığı İstasyon Kudu & (derinliği) Renk Koku Yapışkanlık A1(22m) Koyu gri-kahverengi yok yok A2(30m) Koyu gri-kahverengi yok yok A3(38m) Koyu gri-kahverengi yok yok B1(30m) Koyu gri-kahverengi yok yok B2(37m) B3(41m) Koyu gri-kahverengi Koyu gri-kahverengi yok yok yok yok C1(41m) Kahverengi yok yok C2(48m) Zengin doymuş kahverengi C3(50m) Zengin doymuş yok yok yok yok H1-22

İstasyon Kudu & (derinliği) Renk Koku Yapışkanlık kahverengi D1(44m) Gri-kahverengi yok yok D2(33m) koyu gri-kahverengi yok yok D3(39m) koyu gri-kahverengi yok yok E1(7m) koyu gri-kahverengi yok yok E2(20m) koyu gri-kahverengi yok yok E3(16m) koyu gri-kahverengi yok yok R1(31m) koyu gri-kahverengi yok yok R2(51m) gri-kahverengi yok yok R3(36m) koyu gri-kahverengi yok yok Tablo H-3.4 Denizsuyu Profillemesi ve Secchi Derinliği İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) T ( C ) Tuzluluk ( ) Sigma theta A2 2010 12 20 1 12.2392 26.3855 19.8673 2 12.2423 26.4006 19.8785 3 12.2445 26.4234 19.8957 4 12.2493 26.4592 19.9226 5 12.2554 26.4878 19.9437 6 12.2635 26.5324 19.9768 7 12.2806 26.6098 20.0336 8 12.2937 26.6654 20.0743 9 12.2952 26.6714 20.0787 10 12.3001 26.6878 20.0906 11 12.3107 26.7224 20.1155 12 12.327 26.7721 20.1511 13 12.3348 26.7987 20.1703 14 12.3546 26.8408 20.1993 15 12.3769 26.8826 20.2277 16 12.3937 26.9157 20.2503 17 12.4161 26.9569 20.2782 18 12.4265 26.9822 20.296 19 12.4415 27.0117 20.3161 20 12.6165 27.3722 20.5632 21 12.9355 27.7251 20.7773 22 13.1181 27.9177 20.892 23 13.6761 29.1165 21.7101 24 14.6649 32.2938 23.9587 25 15.4796 34.4335 25.43 26 15.6478 35.0686 25.8814 27 15.9585 35.7833 26.3609 H1-23

Şekil H-3.3 İstasyon A-2 de Sıcaklık, Tuzluluk ve Sigma-theta Profilleri. Tablo H-3.5 İstasyon A-2 de Bulanıklık, Çözünmüş Oksijen, Ph ve Secchi değerleri. İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) Bulanıklık ( NTU ) DO Çözünmüş Oksijen ( mg/l ) A2 2010 12 20 1 0.61 8.40 8.02 Ph 5 0.79 8.36 8.07 10 0.82 8.05 8.11 15 0.81 7.54 8.11 23 0.9 4.49 8.05 27 1.1 3.85 8 Secchi ( m ) Gün batımı zamanı Şekil H-3.4 İstasyon A-2 de Bulanıklık, Çözünmüş Oksijen ve Ph profilleri. H1-24

Tablo H-3.6 İstasyon B-2 de Sıcaklık, Tuzluluk ve Sigma-theta değerleri. İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) T ( C ) Tuzluluk ( ) Sigma theta B2 2010 12 20 1 12.2589 26.5078 19.9584 2 12.2673 26.5165 19.9637 3 12.2742 26.5227 19.9673 4 12.2791 26.53 19.9721 5 12.2868 26.5391 19.9778 6 12.291 26.5504 19.9858 7 12.3173 26.5838 20.007 8 12.3511 26.6194 20.0286 9 12.3815 26.6414 20.0402 10 12.3834 26.6439 20.0419 11 12.3463 26.6437 20.0483 12 12.3352 26.6322 20.0414 13 12.2192 26.6305 20.0606 14 12.1791 26.6426 20.0771 15 12.1621 26.6472 20.0836 16 12.1693 26.6758 20.1045 17 12.1819 26.6854 20.1098 18 12.2132 26.7112 20.1242 19 12.3297 26.8763 20.2313 20 12.771 27.4956 20.6303 21 13.1141 28.0206 20.9721 22 14.1805 30.2164 22.4577 23 14.9014 32.322 23.9301 24 15.3586 34.236 25.3048 25 15.85 35.3286 26.0357 26 16.2161 36.5864 26.9194 27 16.4326 37.2245 27.3596 28 16.4559 37.3059 27.4167 29 16.4474 37.3408 27.4457 30 16.41 37.416 27.5125 31 16.3782 37.8546 27.8576 32 16.2839 38.1268 28.0896 33 16.3432 38.2467 28.168 34 16.5932 38.356 28.1925 35 16.4893 38.3514 28.2138 Tablo H-3.7 İstasyon B-2 de Bulanıklık, Çözünmüş Oksijen, Ph ve Secchi değerleri. İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) Bulanıklık ( NTU ) DO Çözünmüş Oksijen ( mg/l ) B2 2010 12 20 1 1.09 8.43 8.05 5.3 Ph 5 0.88 8.48 8.11 10 0.98 8.59 8.13 15 1.05 7.95 8.08 22 0.69 4.78 8.05 30 1.01 2.80 7.97 35 1 2.95 7.95 Secchi ( m ) H1-25

Tablo H-3.8 İstasyon C-2 de Sıcaklık, Tuzluluk ve Sigma-theta Değerleri. İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) T ( C ) Tuzluluk ( ) Sigma theta C2 2010 12 20 1 12.1802 26.4658 19.9398 2 12.1249 26.5545 20.0182 3 12.1698 26.6595 20.0916 4 12.1779 26.6661 20.0952 5 12.18 26.6718 20.0993 6 12.1501 26.6706 20.1037 7 12.1289 26.6595 20.0988 8 12.1127 26.6568 20.0996 9 12.0985 26.6575 20.1026 10 12.0994 26.6596 20.1042 11 12.0976 26.6617 20.1061 12 12.1119 26.6704 20.1104 13 12.1396 26.6793 20.1124 14 12.1365 26.674 20.1089 15 12.1844 26.7053 20.1247 16 12.1968 26.7028 20.1206 17 12.1987 26.7054 20.1223 18 12.2209 26.7731 20.1708 19 12.8277 28.2246 21.1833 20 13.9828 30.4622 22.6872 21 14.8973 32.0735 23.7395 22 15.5727 34.3932 25.3781 23 15.8725 35.4199 26.1008 24 16.1796 36.3505 26.7462 25 16.4288 37.2258 27.3615 26 16.4615 37.6244 27.6605 27 16.4591 37.8432 27.8295 28 16.7304 38.2774 28.0988 29 17.0012 38.3519 28.0905 30 17.0325 38.3656 28.0935 31 17.0099 38.4013 28.1265 32 16.9067 38.4608 28.1974 33 16.8657 38.4647 28.2103 34 16.8123 38.4737 28.2303 35 16.7898 38.472 28.2345 36 16.6953 38.4654 28.2522 37 16.6171 38.5034 28.3003 38 16.6183 38.5101 28.3052 39 16.4062 38.4778 28.3312 40 16.3398 38.4724 28.3428 41 16.3244 38.4743 28.348 42 16.3283 38.4651 28.3401 43 16.3134 38.4635 28.3424 44 16.3149 38.4627 28.3415 45 16.3214 38.4642 28.3411 46 16.2978 38.4787 28.3579 H1-26

Tablo H-3.9 İstasyon C-2 de Bulanıklık, Çözünmüş Oksijen, Ph ve Secchi değerleri. İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) Bulanıklık ( NTU ) DO Çözünmüş Oksijen ( mg/l ) C2 2010 12 20 1 12.53 8.83 8.08 4.5 Ph 5 11.71 8.54 8.12 10 10.21 8.16 8.14 20 10.7 5.61 8.09 30 7.99 4.15 8 40 5.81 2.74 7.96 46 6.12 2.75 7.94 Secchi ( m ) Tablo H-3.10 İstasyon D-2 de Sıcaklık, Tuzluluk ve Sigma-theta değerleri İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) T ( C ) Tuzluluk ( ) Sigma theta D2 2010 12 20 1 12.1377 26.6096 20.0585 2 12.1354 26.6095 20.0589 3 12.1355 26.6096 20.059 4 12.1328 26.6104 20.0601 5 12.1312 26.611 20.0609 6 12.1305 26.6099 20.0602 7 12.1303 26.6103 20.0605 8 12.1279 26.6168 20.066 9 12.1303 26.6232 20.0705 10 12.1296 26.6231 20.0706 11 12.1416 26.6431 20.084 12 12.2761 26.9117 20.2681 13 13.2321 28.3123 21.1748 14 13.8047 29.2097 21.7565 15 14.5479 30.7427 22.7876 16 14.6383 31.0083 22.9734 17 14.8031 31.5909 23.3876 18 14.8797 31.8197 23.5476 19 15.0599 32.4148 23.9673 20 15.6452 34.3515 25.3297 21 16.6314 37.0143 27.1505 22 16.8861 37.5038 27.466 23 16.9298 37.6663 27.5804 24 16.9419 38.1085 27.9176 25 16.8536 38.471 28.2178 26 16.7883 38.5096 28.2634 27 16.7381 38.5292 28.2906 28 16.6939 38.5432 28.3121 29 16.6164 38.5365 28.3257 30 16.3222 38.5591 28.4134 31 16.1108 38.6235 28.5132 H1-27

Tablo H-3.11 İstasyon D-2 de Bulanıklık, Çözünmüş Oksijen, Ph ve Secchi değerleri. İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) Bulanıklık ( NTU ) DO Çözünmüş Oksijen ( mg/l ) D2 2010 12 20 1 19.52 8.61 8.09 6.4 Ph 5 13.18 8.68 8.14 10 17.76 8.13 8.14 15 11.25 5.97 8.09 20 8.89 4.15 8.03 31 7.54 3.26 7.97 Secchi ( m ) Tablo H- 3.12 İstasyon E-2 de Sıcaklık, Tuzluluk ve Sigma-theta değerleri İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) T ( C ) Tuzluluk ( ) Sigma theta E2 2010 12 20 1 11.9945 26.5506 20.0379 2 12.0069 26.5644 20.0464 3 12.0103 26.5653 20.0466 4 12.0107 26.5665 20.0474 5 12.0135 26.5693 20.0491 6 12.0194 26.5779 20.0548 7 12.0304 26.5883 20.0609 8 12.1244 26.7452 20.166 9 12.6759 27.31 20.504 10 13.1039 27.8094 20.8107 11 13.2849 28.0729 20.98 12 13.4883 28.6575 21.3922 13 13.9651 29.8451 22.2146 14 14.5078 30.7408 22.7945 15 14.559 31.1104 23.0687 16 15.0153 32.5557 24.0854 17 15.6723 33.4984 24.667 Tablo H-3.13 İstasyon E-2 de Bulanıklık, Çözünmüş Oksijen, Ph ve Secchi değerleri İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) Bulanıklık ( NTU ) DO Çözünmüş Oksijen ( mg/l ) E2 2010 12 20 1 67.56 8.46 8.07 6.9 Ph 5 20.93 8.09 8.11 13 44.2 5.84 8.06 17 38.83 4.30 8 Secchi ( m ) H1-28

Tablo H-3.14 İstasyon R-1 de Sıcaklık, Tuzluluk ve Sigma-theta değerleri İstasyon Kodu Yıl Ay Gün Derinlik ( m ) T ( C ) Tuzluluk ( ) Sigma theta R1 2010 12 20 1 12.4152 26.6215 20.0186 2 12.4204 26.6342 20.0276 3 12.4253 26.6257 20.0201 4 12.4519 26.6452 20.0305 5 12.4627 26.6695 20.0473 6 12.4624 26.6773 20.0534 7 12.4621 26.6828 20.0578 8 12.462 26.6833 20.0582 9 12.452 26.6867 20.0627 10 12.4451 26.6841 20.0619 11 12.4357 26.6875 20.0663 12 12.439 26.6905 20.068 13 12.4521 26.6955 20.0695 14 12.446 26.6974 20.0721 15 12.4357 26.6928 20.0704 16 12.4272 26.6931 20.0722 17 12.4035 26.6961 20.0787 18 12.5037 26.969 20.2718 19 13.0261 27.8459 20.8537 20 13.2731 28.3917 21.2286 21 14.0314 30.2092 22.4823 22 15.1612 33.1611 24.5203 23 15.4675 34.214 25.2637 24 15.8328 35.3168 26.0305 25 16.0447 36.3224 26.7559 26 16.1877 37.0057 27.2487 27 16.2113 37.172 27.3713 28 16.1798 37.6643 27.7578 29 16.1177 38.2365 28.2132 Tablo H-3.15 İstasyon R-1 de Bulanıklık, Çözünmüş Oksijen, Ph ve Secchi değerleri İstasyon KOdu Yıl Ay Gün R1 2010 12 20 Derinlik ( m ) Bulanıklık ( NTU ) DO Çözünmüş Oksijen ( mg/l ) Ph 1 1.29 8.18 8.03 5 1.16 8.27 8.07 10 0.81 8.42 8.11 15 0.5 7.80 8.13 21 0.49 3.38 8.05 29 0.29 2.24 7.96 Secchi ( m ) Gün batımı zamanı H1-29

Tablo H-3.16 İstasyon R-2 de Sıcaklık, Tuzluluk ve Sigma-theta değerleri İstasyon Kodu YIl Ay Gün Derinlik( m ) T ( C ) Tuzluluk ( ) Sigma theta R2 2010 12 20 1 12.2482 26.6018 20.0331 2 12.2335 26.609 20.0413 3 12.23 26.6138 20.0456 4 12.2225 26.6162 20.0488 5 12.2204 26.619 20.0514 6 12.2124 26.6185 20.0524 7 12.2125 26.6196 20.0533 8 12.2129 26.624 20.0566 9 12.2167 26.6314 20.0617 10 12.212 26.6183 20.0524 11 12.2123 26.6261 20.0584 12 12.2614 26.783 20.1711 13 12.3045 26.8429 20.2099 14 12.3492 26.8672 20.2207 15 12.3784 26.9208 20.257 16 12.4208 26.992 20.3045 17 12.4452 27.0328 20.3317 18 12.508 27.1456 20.4076 19 12.5817 27.2573 20.4807 20 12.7499 27.4945 20.6334 21 12.8484 27.6034 20.6994 22 12.8655 27.6267 20.7143 23 12.9063 27.6707 20.7408 24 13.3147 28.984 21.6781 25 14.6489 32.1091 23.8197 26 15.7397 35.4263 26.1361 27 16.539 37.7291 27.7226 28 16.5441 37.6722 27.6777 29 16.5926 37.8196 27.7796 30 16.6924 38.0555 27.9372 31 16.6826 38.2499 28.0893 32 16.4297 38.2954 28.1848 33 16.5411 38.3517 28.2016 34 16.324 38.3163 28.2261 35 16.2565 38.3619 28.2773 36 16.3237 38.4202 28.3063 37 16.4013 38.4467 28.3083 38 16.3068 38.4481 28.3319 39 16.2192 38.4495 28.3538 40 16.144 38.4861 28.3998 41 16.1599 38.5058 28.4113 42 16.1329 38.5027 28.4153 43 16.0295 38.5461 28.4731 44 15.9272 38.585 28.5272 45 15.849 38.5963 28.5542 46 15.7694 38.6038 28.5786 47 15.6814 38.6001 28.5962 48 15.5458 38.5917 28.6212 49 15.2188 38.6074 28.7085 50 15.1458 38.6277 28.7408 H1-30