ARAÞTIRMA Kahta Devlet Hastanesi Psikiyatri Kliniðinde Yatan Hastalarýn Sosyodemografik ve Klinik Özellikleri Sociodemographic and Clinical Characteristics of Patients in The Kahta State Hospital Psychiatry Clinic Aysun Kalenderoðlu 1 1 Yard. Doç. Dr., Adýyaman Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri A.D. ÖZET Amaç: Bu çalýþmada Kahta Devlet Hastanesi Psikiyatrisi Birimi ne baþvuran hastalarýn sosyodemografik ve klinik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmýþtýr. Gereç ve Yöntem: Bu çalýþmada Kahta devlet hastanesi psikiyatri Kliniðine 2010-2013 tarihleri arasýnda yatan 270 hasta deðerlendirmeye alýnmýþtýr. Tanýlar DSMIV-TR sýnýflandýrmasýna göre konulmuþtur. Bulgular: Yatan hastalarýn yaþ ortalamasý 40,68 ±14,80 idi ve hastalarýn %54.1 i kadýn, %45,9 u erkeklerden oluþmaktaydý. DSM-IV taný ölçütlerine göre, olgularýn %58,51 inde (n=158) tek bir psikiyatrik bozukluk vardý. Bunlar %30,4 ü anksiyete bozukluðu (n=48), %27,2 si psikotik bozukluk (n=43), %19,6 sý ikiuçlu bozukluk (n=31), %14,6 sý majör depresyon (n=23), %4,4 ü zeka geriliði (n=7), %1,9 madde baðýmlýlýðý (n=3), %1,3 ü delüzyonel bozukluk (n=2), %0,6 sý bunama (n=1) idi. Bu hastalarýn %41,49 unda (n=112) ek psikiyatrik hastalýk eþlik ediyordu. Sonuç: Epidemiyolojik araþtýrmalarýn tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de önemi artmaktadýr. Türkiye de psikiyatrik hastalýklara ait saðlýklý ve güvenilir bilgilere gereksinim duyulmaktadýr. Ülkemizin deðiþiklik bölgelerinde yapýlan çalýþma sonuçlarýnýn deðerlendirilerek psikiyatrik hastalýklarýn Türkiye profilinin oluþturulmasý, topluma özgü özelliklerinin tanýnmasýna, risk etmenlerinin saptanmasýna, toplumsal ve demografik iliþkilerin ortaya çýkarýlmasýna katkýda bulunacaktýr. Anahtar Sözcükler: Kahta devlet hastanesi, yatan hasta, sosyodemografik özellikler SUMMARY Objective: The aim of this study was to investigate the sociodemographic and clinical characteristics of patients who applied to the Kahta State hospital. Method: A total of 270 inpatients were evaluated in the Psychiatry Department of Kahta State hospital between 2010 and 2013. Diagnoses were made according to DSM-IVTR. Results: The mean age of the inpatients was 40,68 ±14,80 and The patients consisted of males 45,9 %, females 54.1 %. According to the DSM-IV criteria there was only one disorder in 58,51% patients (n=158). Those were Anxiety disorder 30.4% (n=48), psychotic disorder 27,2% (n=43), bipolar affective disorder 19,6% (n=31), major depression 14,6% (23), mental retardation 4,4% (n=7), substance abuse 1,9% (n=3), delusional disorder 1,3% (n=2) and dementia 0,6% (n=1). 41,49% of (n=112) this patients had comorbid disorders. Conclusion: The importance of epidemiologic research is increasing in our country as well as other countries recently. Valid and reliable data for psychiatric disorders are required in Turkey. Evaluating the results of studies performed in different regions of our country will contribute to obtain the specific characteristics of psychiatric disorders in Turkey. Key Words: Kahta State hospital, inpatient, sociodemographic characteristics () DOI: 10.5505/kpd.2017.76476 Makalenin geliþ tarihi: 07.11.2016, Yayýna kabul tarihi: 21.12.2016 30
Kalenderoðlu A.. GÝRÝÞ YÖNTEM Son yýllarda yapýlan çeþitli araþtýrmacýlarda, hastalarýn sosyodemografik özellikleri ile psikiyatrik epidemiyoloji ve ruh saðlýðý hizmetlerini kullanma biçimleri arasýndaki iliþkinin araþtýrýldýðý bilinmektedir (1,2). Çalýþmalar belirli sosyodemografik özelliklere sahip bireylerle psikiyatrik hizmet veren kurumlara baþvurma arasýnda iliþki olduðunu göstermiþtir. Hizmeti kullanmada belirleyici olan sosyal ve demografik bilgileri saðlamanýn, ruh saðlýðý hizmetlerini planlama, geliþtirme ve deðerlendirmede önemli olduðu belirtilmektedir (3). Bu nedenle psikiyatrik bozukluklarýn etiyolojisi ve patogenezi konusunda ipuçlarý elde etmek ve risk gruplarýný belirleyebilmek için epidemiyolojik çalýþmalara gereksinim vardýr. Ülkemizde Saðlýk Bakanlýðý'na baðlý hastaneler ve üniversitelerde psikiyatri hastalarý için ayrýlmýþ yatak sayýlarý yetersiz olup ayrýca yýllýk yatan hasta sayýlarýna iliþkin istatistikler oldukça azdýr. Özellikle Anadolu kýrsalý gibi uzun yýllar saðlýða ulaþýmý zor olan toplumlarla ilgili verilere ulaþmak zordur (4). 2012 yýlý saðlýk bakanlýðýnýn verilerine göre Türkiye'de toplam 4393 psikiyatri yatak sayýsý bulunmaktadýr (5). Bununla birlikte, saðlýk bakanlýðý istatistiklerinde psikiyatri kliniklerinde yatarak tedavi gören hastalarýn taný daðýlýmlarýnýn %46.5 psikotik bozukluk, %38.3 nevrotik bozukluk, %11.7 alkol baðýmlýlýðý, %3.4 madde baðýmlýlýðý, %2 zeka geriliði olarak bildirilmesi, bu konuda sýnýrlý da olsa bir fikir vermektedir (6). Psikiyatri hastalarýna sunulan tedavinin daha saðlýklý koþullarda planlanmasý ve ülkemizin saðlýk politikalarýnýn biçimlendirilmesi için psikiyatri hastanelerinin ve kliniklerinin yatak kapasitelerinin ve yýllýk hasta yatýþýnýn bilinmesi önemlidir (7). Epidemiyolojik çalýþmalarýn, hastalarýn özelliklerinin incelenmesinin ruh saðlýðý hizmetlerinin planlanmasý ve geliþtirilmesi konusunda yararlý olabilmesi ve kýsmen de olsa risk gruplarý konusunda fikir verebilmesi görüþlerinden yola çýkarak Kahta Devlet Hastanesinde yatarak tedavi gören hastalarýn sosyodemografik özelliklerinin araþtýrýlmasý amaçlanmýþtýr. Adýyaman ilçeleri ile beraber yaklaþýk 600 bin nüfusa sahip bir il olup, saðlýkta dönüþüm programý kapsamýnda ortak kullaným prokolünün (afiliasyon) uygulandýðý, pilot bölgelerden birisidir. Adýyaman merkezde yer alan Eðitim Araþtýrma Hastanesi ve Kahta Devlet Hastanesi dýþýnda diðer ilçelerde yataklý psikiyatri kliniði bulunmamaktadýr. Adýyaman'ýn Kahta ilçesi yaklaþýk 120 bin nüfusu ile en büyük ilçesi olup 2010 yýlýnda tamamlanmýþ olan 150 yataklý devlet hastanesi ile saðlýk hizmeti vermeye baþlamýþ ve 10 yataklý psikiyatri kliniði kurulmuþtur (8). Bu tarihten itibaren bu bölgeye ruh saðlýðý hizmeti verilmeye baþlanmýþtýr. Bu çalýþma, Adýyaman'ýn Kahta ilçesinde Kasým 2010 tarihinden itibaren faaliyet göstermeye baþlayan hastanenin 10 yataklý psikiyatri kliniðinde, 2010-2013 yýllarý arasýnda yatarak tedavi gören 270 hastalanýn dosyalarýnýn geriye dönük olarak dosya bilgilerinin taranmasý ve sosyodemografik verilerinin istatistiksel olarak dökümünün elde edilmesi ile yapýlmýþtýr. Bu hastalar; poliklinik ve ya acil serviste görülerek DSM-IV (9) taný kriterlerine tanýsý konulan ve yatýþ endikasyonu olup kliniðe kabul edilen hastalardýr. Yatýþý yapýlmýþ olan hastalarýn dosyalarýnda sosyodemografik bilgilerin olduðu anamnez formu ve almýþ olduklarý tanýlarýna göre hastalýk þiddeti ve seyrini göstermesi açýsýndan ölçekleri doldurulmuþtur. Bu ölçekler; Hamilton anksiyete ölçeði (Ham-A) (10), Hamilton Depresyon ölçeði (Ham-D) (11), Young-Mani Ölçeði (YMRS) ( 12), Pozitif ve negatif sendrom ölçeði (PANSS) (13) ve Klinik global izlenim (CGI) (14) ölçeðidir. Ýstatistik Verilerin istatistiksel deðerlendirilmesi SPSS 21.0 programý ile yapýldý. Deskriptif (tanýmlayýcý) istatistiksel analizler olarak numerik deðiþkenlerden normal daðýlýma sahip olanlarda ortalama ve standart sapma, normal daðýlýma sahip olmayan deðiþkenler için medyan, minimum, maksimum deðerleri kullanýlmýþtýr. Anlamlýlýk deðerlendirmeleri için kikare analizi kullanýldý. p<0.05 olduðunda deðerler anlamlý kabul edildi. 31
Kahta Devlet Hastanesi Psikiyatri Kliniðinde Yatan Hastalarýn Sosyodemografik ve Klinik Özellikleri BULGULAR Deðerlendirmeye alýnan 270 hastanýn yaþ ortalamasý 40,68 ±14,80 olup hastalardan %54.1'i (146) kadýn, %45,9'u (124) erkek idi. Kadýnlarýn yaþ ortalamasý 39,75 ±15,71, erkeklerin yaþ ortalamasý 41,42 ±13,61 idi. Hastalarýn medeni hal, eðitim düzeyi, meslek gibi özelliklerin daðýlýmý Tablo-1'de verilmiþtir. DSM-IV taný ölçütlerine göre hastalarýn %58,51'inde (n=158) tek bir psikiyatrik bozukluk var iken hastalarýn %41,49'unde (n=112) ise ikinci bir psikiyatrik bozukluk eþlik ediyordu. Tek psikiyatrik bozukluk olan hastalarýn taný daðýlýmýna bakýldýðýnda; bunlar arasýnda en sýk %30,4 ile anksiyete bozukluðu (n=48) olduðu görüldü. Yine eþlik eden ikinci bir psikiyatrik bozukluk olarak da en sýk %39,2 ile anksiyete bozukluðu (n=44) tespit edildi. Hastalarýn diðer taný daðýlýmlarý Tablo-2' de gösterilmiþtir. Cinsiyete göre taný daðýlýmýna bakýldýðýnda; anksiyete bozukluðu ve majör Tablo-1. Hastalarýn sosyodemografik özellikleri Özellikler Hasta sayýsý (N) % Cinsiyet Erkek 124 %45,9 Kadýn 146 %54.1 Medeni Durum Evli 152 %56,3 Bekar 101 %37,4 Dul 17 %6,3 Eðitim Yok 108 %40 Ýlkokul 82 %30,3 Ortaokul 47 %17,4 Lise 24 %8,8 Yüksekokul 9 %3,3 Meslek Yok 192 %71,1 Ýþçi 24 %8,9 Memur 14 %5,2 Çiftçi 31 %11,5 Esnaf 7 %2,6 Emekli 2 %0,7 Yaþ ortalamasý Ortalama ± Standart sapma Kadýn 39,75 ±15,71 Erkek 41,42 ±13,61 G. Ortalama 40,68 ±14,80 Tablo-2. Hastalarýn Tanýsal Daðýlýmý Tek Psikiyatrik Bozukluk Hasta sayýsý (N=158) % Anksiyete b ozukluðu 48 %30,4 Kronik Psikoz 43 %27,2 Major Depresyon 23 %14,6 Ýkiuçlu bozukluk 31 %19,6 Zeka Geriliði 7 %4,4 Madde Baðýmlýlýðý 3 %1,9 Delüzyonel b ozukluk 2 %1,3 Bunama 1 %0,6 Eþlik Eden 2. Taný Hasta sayýsý (N=112) % Anksiyete b ozukluðu 44 %39,2 Major Depresyon 21 %18,7 Madde kötüye kul lanýmý 14 %12,8 Dürtü kontrol boz ukluðu 17 %15,1 Kiþilik bozukluðu 11 %9,8 Atipik yeme boz ukluðu 5 % 4,4 Cinsiyete göre tüm tanýsal daðýlým (ilk ve ikincil tanýlar) Anksiyete M.Depresyon Kr. Psikoz Ýkiuçlu bozukluk (N/%) (N/%) (N/%) (N/%) Kadýn 64(%69,6) 31 (% 70,4) 13 (% 30,3) 14(%45,2) Erkek 28(%30,4) 13 (% 29,6) 30(%69,7) 17(%54,8) x 2 =1,405, x 2 =11,42 x 2 =19,08 x 2 =55,07 p=0,000 p=0,003 p=0,000 p=0,266 depresyon tanýlarý alan kadýnlarýn erkeklere oranla anlamlý düzeyde daha fazla olduðu tespit edildi ( x 2 = 1,405, p=0,000, x 2 =11,42, p=0,003). Ancak kronik psikoz tanýsý alan erkeklerin oraný kadýnlara göre anlamlý yüksekti (x 2 =19,08, p=0,000). Ýkiuçlu bozukluk ve diðer tanýlar açýsýndan anlamlý fark yoktu (Tablo 2). Hastalarýn hastanede yatýþ sayýlarýna bakýldýðýnda; %63,7'sinin tek yatýþ (n=172), %36,3'ünün ise tekrarlayan yatýþlarý (n=98) mevcuttu. Tekrarlayan yatýþ oranlarý cinsiyete göre daðýlýmýna bakýldýðýnda %54,1'i erkek (n=53), %45,9'u kadýndý (n=45). Tekrarlayan yatýþ oranlarýnýn hastalýklara göre daðýlýmý Tablo-3'te verilmiþtir. Yatan hastalarýn eksen 3 tanýlarýna bakýldýðýnda; hastalarýn %71,5'inde ek týbbi bir hastalýk (n=193) yoktu. %28,5'inde (n=77) ek týbbi hastalýk eþlik ediyordu. Ek hastalýklarýn taný daðýlýmý Tablo-3'de gösterilmiþ olup en sýk HT (n=46) eþlik etmekteydi. Yatan hastalarýn hastalýk süreleri ve almýþ olduklarý tedavi süreleri Tablo-4'te gösterilmiþtir. Yatan hastalarýn tanýlarýna göre yapýlmýþ ölçek ortalamalarý (Hamilton depresyon ölçeði (HAM), Hamilton anksiyete ölçeði (HAM- 32
Kalenderoðlu A. Tablo-3. Hastalarýn Yatýþ sayýsý ve eksen -3 taný daðýlýmý Yatýþ sayýsý Hasta sayýsý (N=270) % Ýlk yatýþ 172 %63,7 2 kez yatýþ 74 %27,4 3 kez yatýþ 20 %7,5 4 ve üzeri 4 %1,4 Psikiyatrik taný Tekrarlayan yatýþ oraný Hasta (N=98) % Kronik psikoz 40 % 40,8 Ýkiuçlu boz. 23 %22,4 M.Depresyon 18 %11,2 Anksiyete bozukluðu 11 %17,5 Diðer 6 %8,1 Eken-3 Taný Hasta sayýsý (N=270) % Yok 193 %71,5 Hipertansiyon 46 %17 DM 16 %6 Astým 4 %1,5 Hipertiroidi 4 %1,5 Parkinson 2 %0,7 Kalp hastalýðý 2 %0,7 MS 2 %0,7 Kan hastalýðý 1 %0,4 A), Young mani derecelendirme ölçeði (YMDÖ), Pozitif ve negatif sendrom ölçeði (PANSS), Klinik global izlenim ölçeði (CGI)). Tablo-5 de verilmiþtir. TARTIÞMA Bu çalýþmada; 2010 yýlýnda hizmete giren Kahta Devlet Hastanesi psikiyatri kliniðinin, 2010-2013 yýllarý arasýnda yatýþ yapýlan hastalarýn sosyodemografik verileri deðerlendirilmiþtir. Bu çalýþmada Tablo-4. Yatan hastalarýn hastalýk ve tedavi süreleri Hastalýk süresi Hasta sayýsý (N=270) % 0-1yýl 94 %34,8 1-5 yýl 108 %40,0 5 yýl ve üzeri 68 %25,2 Tedavi süresi Hasta sayýsý (N=270) % Yok 69 %25,5 0-1yýl 82 %30,3 1-2 yýl 57 %21,3 2 yýl ve üzeri 62 %22,9 Tablo-5 Hastalarýn tanýlarýna göre hastalýk þiddet ölçeði Ölçekler ortalama±sd minumum maksimum HAM-A 29,78±7,21 13,00 39,00 HAM-D 27,23±7,45 11,00 38,00 YMRS 25,86±12,45 4,00 41,00 PANSS 47,00±6,47 34,00 61,00 KGI 4,5±0,7 3,00 6,00 Tablo-1' de verilen sosyodemografik veriler, temel saðlýk hizmetlerine baþvuran hastalarýn özellikleri ile benzerlikler göstermektedir (15, 16). Yine psikiyatrik bozukluk tanýsý konan hastalarýn çoðunluðu kadýn olup, genellikle orta yaþlarda hasta grubunu olmasý birçok çalýþma ile benzerlik göstermektedir (17-20). Samsun'da gerçekleþtirilen ve yatarak tedavi gören hastalarýn örneklemi oluþturduðu benzer bir çalýþmada hastalarýn yaþ ortalamasý 37.9±12.11, hastalýk süresi ortalama 9.4±9.5 olarak saptanmýþtýr (21). Ruhsal saðlýk sorunlarýnýn medeni durumla iliþkisini araþtýran çalýþmalarda; psikiyatrik bozukluklarýn evlilerde düþük, boþanmýþ ve ayrý yaþayanlarda ise yüksek olduðu tespit edilmiþtir (22). Bizim çalýþmamýzda ise; yatan hastalarýn çoðunluðu evli olup, bu durum; geleneksel yaþam tarzlarýný kaybetmeyen bir toplum olmasýndan kaynaklanýyor olabilir (23). Ayrýca yatan hastalarýn yeti yitimi görece daha az olan depresyon ve anksiyete hastasý olmasý ve kadýn cinsiyetin ön planda olmasý ile açýklanabilir. Hastalarýn DSM-IV sýnýflandýrma sistemine göre Tablo-2'deki psikiyatrik taný daðýlýmlarýna bakýldýðýnda en sýk anksiyete bozukluðu olduðu tespit edildi. Ülkemizde duygu durum bozukluklarý ve anksiyete bozukluklarý en sýk konulan tanýlardýr. Bu hastalýk gruplarýnýn hem temel saðlýk hizmetlerinde, hem de klinik hastalarla yürütülen çalýþmalarda yaygýn olduðu birçok araþtýrmada gösterilmiþtir (24). ABD'de yapýlan benzer çalýþmalar, bireylerin 1/3'ünde yaþamlarý boyunca en az bir kez mental bozukluk yaþadýðýný ya da yaþayabileceðini ortaya koymaktadýr. Bu bireylerde gözlenen en yaygýn tanýlar anksiyete bozukluklarý, depresif bozukluklar ve alkol/madde kullaným bozukluklarýdýr (25,26). Bu durum ülkemizde yapýlan çalýþmalarla da uyumludur (24,27,28). Diðer yandan psikotik bozukluklar ve özellikle þizofreninin erkeklerde daha sýk görüldüðü bildirilmektedir (3,16,25,26). 33
Kahta Devlet Hastanesi Psikiyatri Kliniðinde Yatan Hastalarýn Sosyodemografik ve Klinik Özellikleri Hastalarýn psikiyatrik taný daðýlýmlarý, ülkemizdeki diðer psikiyatri klinikleriyle bazý benzerlikler göstermekle birlikte, taný gruplarý açýsýndan karþýlaþtýrýldýðýnda en fazla yatýrýlan hastalarýn tanýlarýnýn farklý hastanelere göre deðiþtiði göze çarpmaktadýr. Bu deðiþiklik nedenleri arasýnda; hastane yatak kapasitesi, bölgenin sosyo kültürel etkileri, sýnýrlý kapasitede çalýþan hastanelerin hasta yatýrmadaki öncelikleri olabilir. Örneðin; Karadeniz Teknik Üniversitesi Týp Fakültesi'nde (TF) 2000-2003 yýllarý arasýnda psikiyatri kliniðinde yatan hastalarýn tanýlarý incelendiðinde en sýk belirlenen tanýlar duygudurum bozukluðu (%33), psikotik bozukluk (%25.6) ve anksiyete bozukluðu (%19) olarak saptanmýþtýr (28). Soygür ve arkadaþlarýnýn (2005) yapmýþ olduðu bir çalýþmada ise; %35.4 majör depresif bozukluk, %33.3 psikotik bozukluk, %11.1 bipolar affektif bozukluk, %8.3 anksiyete bozukluðu, %5.6 somatoform bozukluk, %4.2 madde kullaným bozukluðu, %2.1 uyum bozukluðu olarak saptanmýþtýr (7). Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi'nin 2001 yýlýnda 1 yýl içinde yatan hastalarýnýn taný daðýlýmý %33.1 þizofreni ve diðer psikotik bozukluklar, %21.9 madde kullaným bozukluðu, %12 duygu durum bozukluðu, %6 anksiyete bozukluðu, %6 somatoform bozukluk, %8 uyum bozukluðu olarak saptanmýþtýr (29). Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi Psikiyatri Kliniði'nde yatan hastalarýn Kasým 1999 ile Kasým 2001 arasýnda iki yýllýk süre içinde tanýlarý incelendiðinde, en sýk belirlenen tanýlar unipolar depresyon (%33), þizofreni (%21.3) ve bipolar bozukluk (%14) olmuþtur (30). Çalýþmamýzda saptanan bir diðer bulgu ise; psikiyatrik tanýlarla cinsiyet arasýndaki iliþki karþýlaþtýrýldýðýnda anksiyete ve depresyonun kadýnlarda, psikotik bozukluk tanýsý alanlarýn hastalarýnda erkeklerde anlamlý derecede yüksek bulunmasýdýr. Genel olarak ve ülkemizde yapýlan epidemiyolojik çalýþmalarda anksiyete bozukluðu ve majör depresyon kadýnlarda daha sýk görülmekte olup bu bulgumuz literatür ile uyumludur (31,32). Ayrýca kronik psikoz hastalarýnýn erkek oranýnýn yüksek olmasýnýn nedeni, hastalýðýn erkek hastalarda daha þiddetli seyretmesi nedeniyle hastane baþvurularýnýn kadýnlara oranla daha fazla olmasý ve daha fazla yatýþ oranlarýnýn olmasý nedeniyle olabilir (31). Hastalarýn hastanede yatýþ sayýlarý, tekrarlayan yatýþ oranlarýnýn cinsiyete göre daðýlýmý Tablo-3'de verilmiþtir. Tanýlarýna göre mükerrer yatýþ oranlarýnda ise; ilk sýrada %40,8 ile kronik psikoz, ikinci sýrada %22,4 ile ikiuçlu bozukluk tanýlarý yer almaktadýr. Hastanede yatýþ sayýsýný artýran hastalýklar arasýnda; psikoz, duygu durum bozukluklarý ve eksen-2 kiþilik bozukluklarý olduðu bilinmektedir (33). Psikotik hasta grubunun daha sýklýkla hastaneye yatýrýlma riski; tehlikeli davranýþlara eðilimin daha sýk olmasýnýn yaný sýra içgörü ve irade zayýflýðý ile de iliþkili olabilir. Özellikle zeka ve sözel bellekteki hastalýkla iliþkili biliþsel kaybýn duygu durum bozukluklarýna kýyasla þizofrenide daha þiddetli olduðu bilinmektedir (34). Bu hastalarda en sýk bulgu olan "amaçsýz ve daðýnýk davranýþlar" nedeniyle kendisi ve çevresi için tehlikelilik durumu, hezeyan ve halüsinasyonlardan daha öncelikli bulunduðundan, hastalýðýn psikozun yol açtýðý dezorganize davranýþlar gibi pozitif bulgularýna ek olarak, bu hastalarýn çoðunun eðitim düzeyi düþük, yalnýz yaþayan, evlenmemiþ/dul /ayrýlmýþ ve genelde çalýþmayan kiþiler olduðu düþünüldüðünde psikotik hastalarýn yatýþ sýklýðýnýn daha fazla olmasý beklenilebilir (35,36). Yatan hastalarýn eksen 3 tanýlarýna göre daðýlýmý tablo-3'de verilmiþtir. Týbbi sorunlar özellikle de kronik fiziksel hastalýklar, bireyde yapý, yetenek ve iþlevsellikte önemli kayýplara yol açarak psikiyatrik bozukluklarýn geliþme olasýlýðýný arttýrýrlar. Wells ve arkadaþlarý 35 kronik týbbi bozukluðu olan hastalarý incelemiþler ve bu kiþilerde % 41 oranýnda daha fazla psikiyatrik bozukluk görüldüðünü bildirmiþlerdir (37). Ülkemizde, Özmen ve arkadaþlarýnýn 36 bu alanla ilgili derlemiþ olduklarý çalýþmalara bakýldýðýnda, genellikle kronik böbrek yetmezliði, hipertansiyon, migren, inme, alopesi gibi belli fiziksel hastalýklarýn incelendiði ve psikiyatrik bozukluk oranlarýnýn % 36.6 ile % 77 arasýnda deðiþtiði görülmektedir (38). Ancak dikkati çeken bir diðer bulgu da psikiyatrik bozukluk saptanan hastalarýn % 34 gibi yüksek sayýlabilecek bir oranýnýn 55 yaþ ve üstündeki bireylerden oluþmasýydý (39). Bizim çalýþmamýzda psikiyatrik hastalýk ve ek týbbi hastalýk oraný daha düþüktür. Bunun en önemli nedenlerinden biri hastalarýmýzýn yaþ ortalamasýnýn orta yaþ grubunda olmasý olabilir. Son yýllarda psikiyatrik hastalýklara eþlik eden diðer týbbi hastalýklarýn, psikiyatride kullanýlan ilaçlarýn- 34
Kalenderoðlu A. da etkisi olduðunu gösteren çalýþmalar vardýr (40,41). Diðer bir neden olarak; kullanýlan psikiyatri ilaçlarýnýn hastalar üzerindeki metabolik etkileri sayýlabilir. Özellikle antipsikotiklerin kilo artýþý, hiperlipidemi yaparak metabolik parametreleri bozarak diabet, HT gibi hastalýklara yatkýnlýðý artýrdýðý ileri sürülmektedir (42). Ancak bizim çalýþmamýzdaki en önemli bulgulardan birisi; hastalarýmýzýn %25,5'inin (n=69) daha önce psikiyatrik tedavi almamýþ olmasý tedavi alanlarýn da büyük çoðunluðunun tedavileri 1 ya da 2 yýl gibi görece kýsa süreli olmasýdýr. Yatan hastalarýn almýþ olduklarý tedavilerinin veri dökümünün olmamasý bu çalýþmadaki kýsýtlýlýklarýmýzdandýr. Diðer yandan 5 yýldan uzun süreli hastalýða sahip olanlarýn oraný ise %25,2 (n=68) idi. Dolayýsýyla yatan hastalarýmýzýn kronik týbbi bir hastalýk için hem yaþ ortalamasýnýn düþük olmasý, hem de uzun süreli psikiyatrik tedavi alanlarýn oranýnýn düþük olmasý ek týbbi hastalýk oranýnýn düþük çýkmasýna neden olmuþ olabilir. Çalýþmamýzda yer alan hastalarýn yarýsýnda fazlasýnýn ya hiç tedavi almamýþ ve tedavileri yeni baþlanmýþ olan hasta grubu olduðu düþünüldüðünde; bu bölgenin kültürel-ekonomik yapýsý, düþük eðitim düzeyi, yeterli saðlý hizmeti alamama gibi etkenlerden kaynaklanýyor olabilir (4). Bu çalýþmada, yeni kurulmuþ olan Kahta Devlet hastanesinin psikiyatri kliniðinde üç yýllýk bir dönemde yatýrýlarak izlenen hastalarýn sosyodemografik ve klinik özellikleri sunularak hasta profilinin anlaþýlmasýna katkýda bulunulmaya çalýþýlmýþtýr. Epidemiyolojik araþtýrmalarýn tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de önemi artmaktadýr. Türkiye'ye psikiyatrik hastalýklara ait saðlýklý ve güvenilir bilgilere gereksinim duyulmaktadýr. Ülkemizin deðiþik bölgelerinde yapýlan çalýþma sonuçlarýnýn deðerlendirilerek psikiyatrik hastalýklarýn Türkiye profilinin oluþturulmasý, topluma özgü özelliklerinin tanýnmasýna, risk etmenlerinin saptanmasýna, toplumsal ve demografik iliþkilerin ortaya çýkarýlmasýna katkýda bulunacaktýr. Bu bilgilerin ruh saðlýðý hizmetlerinin iyileþtirilmesi açýsýndan yarar saðlayacaðýný düþünmekteyiz. Yazýþma adresi: Yard. Doç. Dr. Aysun Kalenderoðlu Adýyaman Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri A.D. ilhan_aysun@yahoo.com 1. Tyrer P. Psychiatric clinics in general practice an extansion of community care. Br J Psychiatry 1984; 145:9-14. 2. Vinding HR, Hansson L, Zandren T. The influence of patient social characteristics on treated incidence. Acta Psychiatr Scand 1996; 93:339-344. 3. Lin E, Georing PNR, Offord DR, Campbell D, Boyle MH. The use of mental healthservices in Ontario: epidemiologic findings. Can J Psychiatry 1996; 41:572-577. 4. Keyder, Ç. Üstündað, N. Doðu ve Güneydoðu Anadolu'nun Kalkýnmasýnda Sosyal Politikalar. Doðu ve Güneydoðu Anadolu'da Sosyal ve Ekonomik Öncelikler 2006; 90-149. KAYNAKLAR T, Þengel A, Karahan R. Yeni kurulan bir psikiyatri kliniði yataklý servisinin ilk beþ yüz günü: Bir deðerlendirme çalýþmasý. Anatolian Journal of Psychiatry 2005; 6:170-176. 8. www.tkhk.gov.tr/2014. Eriþim tarihi: 22 Ekim 2016 9. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, (DSM-4). 2000, Diagnostic Stat. Man. Mental. Disorders. 10. Yazýcý MK, Demir B, Tanrýverdi N, Karaaðaoðlu E, Yolaç P. Hamilton Anksiyete Deðerlendirme Ölçeði, deðerlendiriciler arasý güvenirlik ve geçerlilik çalýþmasý. Turk Psikiyatri Derg 1998; 9:114-7. 5. T.C. Saðlýk Bakanlýðý, Saðlýk Ýstatistikleri Yýllýðý;2013. 6. T.C. Saðlýk Bakanlýðý Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüðü. Yataklý Tedavi Kurumlarý Ýstatistik Yýllýðý Ankara;2001. 7. Soygür H, Özalp E, Cankurtaran EÞ, Turhal L, Iþýk U, Çekiç 11. Akdemir A., Örsel S, Dað Ý, Türkçapar H., Ýþcan N, Özbay H. Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeði'nin geçerliði, güvenilirliði ve klinikte kullanýmý. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 1996; 4: 251-9. 12. Karadað F, Oral ET, Yalçýn FA, Erten E. Young Mani 35
Kahta Devlet Hastanesi Psikiyatri Kliniðinde Yatan Hastalarýn Sosyodemografik ve Klinik Özellikleri Derecelendirme Ölçeðinin Türkiye'de Geçerlik ve Güvenilirliði. Türk Psikiyatri Dergisi 2001; 13: 107-114. 13. Kostakoðlu AE, Batur S, Tiryaki A. Pozitif ve Negatif Sendrom Ölçeði'nin (PANSS) Türkçe uyarlamasýnýn geçerlilik ve güvenilirliði. Türk Psikoloji Dergisi 1999; 14:23-32. 14. Guy W. ECDEU assessment manual for psychopharmacology: Clinical Global Impressions. Rockwille, MD: National Institute of Mental Health 1976; 218-221. 15. Saðduyu A, Özmen E. Temel saðlýk hizmetlerinde ruhsal bozukluklar: pratisyen doktor tanýlarý, verilen tedaviler, eðitimin etkisi. Türk Psikiyatri Dergisi 1996; 7:176-184. 16. Gürsoy Rezaki B, Rezaki M. Bir saðlýk caðýna baþvuran hastalarda ruhsal sorunlar: bir yýllýk izleme çalýþmasý. Türk Psikiyatri Dergisi 1996; 7: 83-91. 17. Al-Ansari EA, El-Hilu S, El-Hihi MA, Hassan K I. Patterns of psychiatric consultationsin Kuwait general hospitals. Gen Hosp Psychiatry 1990; 263:257-263. 18. Clarke MD, Minas IH, Stuart GW. The prevalence of psychiatric morbility in generel hospital inpatients. Aust NZJ Psychiatry 1991; 25:322-329. 19. Fink P. Metal illness and admission to general hospitals: a register investigations. Acta Psychiatr Scand 1990;82:458-462. 20. Belek, Ý. Sosyal sýnýf, eðitim, gelir ve mahalle: Hangisi saðlýðýn en önemli belirleyenidir. Sosyoloji Araþtýrmalarý Dergisi 1999; 99: 77-93. 21. Tankaya O, Gönen AG, Çevik M. Toplum ruh saðlýðý merkezinde takibi yapýlan ve ruh saðlýðý hastanesinde yatarak tedavi gören psikotik bozukluk tanýlý hastalarda içselleþtirilmiþ damgalanma: Bir karþýlaþtýrma çalýþmasý. 48. Ulusal Psikiyatri Kongresi 2012;25. 22. Henderson C, Thornicroft G, Glower G. Inequalities in mental health. Br J Psychiatry 1998; 173:105-109. 23. Arslan, R. XIX. Yüzyýlda Adýyaman'da Sosyo-Ekonomik Yapý. Dumlupýnar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2010; 288-301. 24. Öztürk OM. Ruh Saðlýðý ve Bozukluklarý. Sekizinci baský, Ankara, Nobel Týp Kitabevi, 2001. 25. Linzer M, Spitzer R, Kroenke K. Gender quality of life and mental disorders in primary care: results from the PRIME-MD 1000 study. Am J Med 1996;101:526-533. 26. Philbrick JT, Connelly JE, Woltford AB. The prevalence of mental disorders in rural Office practice. J Gen Intern Med 1996;11:9-15. 27. Dönmez L, Dedeoðlu N, Özcan E. Saðlýk ocaðýna baþvuranlarda ruhsal bozukluklar. Türk Psikiyatri Dergisi 2000; 11:198-203. 28. Hocaoðlu Ç, Kandemir G, Tiryaki A, Sarýoðlu O, Muratoðlu H, Ak Ý. Son dört yýl içinde bir eðitim hastanesi psikiyatri kliniðinde yatan hastalarýn deðerlendirilmesi40. Ulusal Psikiyatri Kongresi Bildiri Kitabý 2004;.706-708. 29. Özel A. Bir Psikiyatri Kliniðinin Çalýþmalarýnýn Deðerlendirilmesi ve Yeni Öneriler. SSK Ankara Eðitim Hastanesi Uzmanlýk Tezi.2002. 30. Yýldýz A, Onur E, Turgut K, Tunca Z. Bir üniversite hastanesi psikiyatri kliniðinde hasta yatýþ sürelerini etkileyen faktörler. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2003; 13:3. 31. Cancro R, Heinz E, Lehmann. Schizophrenia clinic features. VA Sadock, BJ Sadock (ed), Comprehensive Textbook of Psychiatry, yedinci baský, 2000; 1169-1199. 32. Küey L, Üstün B, Güleç C. Türkiye'de ruhsal bozukluklar epidemiyolojisi. Bir gözden geçirme yazýsý. 23. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi Bildiri Kitabý 1987; 437-449. 33. Menninger WW. Role of the psychiatric hospital in the treatment of mental illness. VA Sadock, BJ Sadock (ed), Comprehensive Textbook of Psychiatry, yedinci baský, Philadelphia 2000;3210-3218. 34. Çakýr S, Üçok A. Biliþsel bozukluk açýsýndan þizofreni ve bipolar bozukluk; benzerlikler ve farklar: Sistematik gözden geçirme. Nöropsikiyatri Arþivi 2010; 47:150-157. 35. Potkonjak J, Karlovic D. Sociodemographic and medical characteristics of involuntary psychiatric inpatients-retrospective study of five-year experience with Croatian Act on Mental Health. Acta Clin Croat 2008; 47:141-147. 36. Gültekin, Bülent Kadri, et al. Þizofreni Hastalarýnda Tekrarlayan Yatýþ Sýklýðý ve Öngörücüleri. Klinik Psikiyatri Dergisi 2013;16.4. 37. Wells KB, Golding JM, Burnom A. Psychiatric disorder in a sample of the general population without chronic medical conditions. Am J Psychiatry 1998;145:976-981. 38. Özmen E, Aydemir Ö, Ýçelli Ý. Bedensel hastalýðý olanlarda psikiyatrik taný daðýlýmý (Türkiye'de yapýlan çalýþmalarýn gözden geçirilmesi) Ege Psikiyatri Sürekli Yayýnlarý Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi II 1997; 2(2) s.285-298. 39. Ateþci FÇ, Karadað F, Oðuzhanoðlu NK. Bir üniversite hastanesinde yatan hastalarda psikiyatrik bozukluk daðýlýmý Anadolu Psikiyatri Dergisi 2000; 1:148-156. 40. Usta E, Metin Ö, Birsöz S. Þizofreni ve diyabet: Yeni kuþak antipsikotiklerin yol açtýðý diyabet veya metabolik sendrom. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2007; 17: 207-216. 41. Yumru, M., Savaþ, E., Gergerlioðlu, H. S., Baþaralý, K., Kalenderoðlu, A., Savaþ, H. A., & Büyükbaþ, S. Ýkiuçlu Bozuklukta Metabolik Sendrom, Serum Leptin Düzeyleri ve Tedavi iliþkisi. Klinik Psikofarmakoloji Bulteni 2008;18:2 42. McIntyre RS, McCann SM, Kennedy SH. Antipsychotic metabolic effects: weight gain, diabetes mellitus, and lipid abnormalities. Can J Psychiatry 2001;46:273-281. 36