MUHASEBE VE FİNANS YÖNETİMİ 1
Muhasebe; mali bilgilerini tanımlayan, yorumlayan ve kaydeden, ilgili kişilere ve kuruluşlara ileten bir sistemdir. Genel muhasebe Maliyet muhasebesi Yönetim muhasebesi 2
Muhasebenin temel kavramları; Tomplumsal sorumluluk ilkesi; belirli kişilerin ve gruplarının çıkarlarının gözetilmesi yerine doğru, gerçeğe uygun ve tarafsız davranılması Kişilik kavramı; işletmenin sahiplerinden bağımsız bir kişiliğe sahip olmasıdır. 3
Işletmenin sürekliliği kavramı; işletmenin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini bildirmektedir. Dönemsellik kavramı;işletmenin ömrü birbirinden bağımsız dönemlere bölünmüştür. Parayla ölçülme kavramı; her iktisadi olay ve işlem muhasebeye ortak bir ölçüt olarak para birimiyle yansıtılmaktadır. 4
Maliyet esası ilkesi; işletme tarafından varlıklar ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde bunların elde edilme maliyetleri esas alınmaktadır. Tarafsızlık ve belgelendirme kavramı; Objektif belge dayandırılması esas alınacak yöntem tarafsız ve önyargısız seçilmelidir. Tutarlılık ilkesi; muhasebe uygulamalarının birbirini izleyen dönemlerle tutarlı olmalıdır. 5
Tam açıklama kavramı; mali tabloların herkese açık ve anlaşılırmalı İhtiyatlılık; işletmenin karşılabileceği riskler göz önünde bulundurulmalı. Önemlilik kavramı; bir hesap kaleminin veya mali olayın mali tablolara dayanarak alınacak kararlar açısından önemli olması Özün önceliği kavramı; işlemlerin muhasbeye yansıtılmasında biçimlerden çok özlerin esas alınması 6
Bilanço; bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların sağladığı kaynakları gösteren mali tablodur. 7
varlıklar=borçlar +öz sermaye Hesap; bilançoyu oluşturan her bir öğeye hesap denir. Hesap planı; belli grup ve sıra halinde hazırlanan listedir. 8
Gelir tablosu;bir işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği bütün gelir ile aynı döneme ait bütün maliyet giderleri ve bunların sonucunda elde etmiş olduğu dönem net karını gösteren tablodur. 9
Satışların maliyeti tablosu Fon akım tablosu Nakit akım tablosu Kar dağıtım tablosu Öz kaynak değişim tablosu 10
Serbest muhasebeci; işletmelerin defterlerini tutan, bilanço, gelir- gider tablosu ve beyannameleri düzenleyen kişidir. En az ticaret lisesi mezunu ve 6 yıl sataj Muhasbe defterleri tutmak Vergi beyannamelerini vermek Vergi daireleri ile sosyal sigortalar kurumu ile ilgili işlemleri yapmak. 11
Serbest muhasebeci mali muşavir; ekonomik, mali, ve hukuki durumları ile vergiye ilişkin işlemlerini muhasebe kurallarına, gerçeklere ve yasalara uygunluk açısından inceleyerek ilgililere görüşünü bildiren ve bir işyerine bağlı olmayan kişidir. Muhasebe defteri tutar. Vergi beyannameleri düzenlemek Ssk ile ilişkileri düzenlemek Danışmanlık yapmak 12
Yeminli mali müşavir; Belirli yasal belgeleri onaylayan kişidir. Yaptıkları onayın yanlışlığından zincirleme sorumludurlar. 13
Finansal yönetim; işletmeler ilgili olarak verilen tüm finansman ve yatırım kararları sonucunda hissedarların refahını en üst düzeye çıkarmak. 14
Finansal yönetimin ilkeleri; Risk getiri ilişkisi Paranın zaman değeri Kar değil nakit daha önemlidir Artan yararlar ilkesi(alternatif) 15
Piyasa rekabeti Vekalet sorunu Vergilerin dikkate alınması Çeşitlendirme ilkesi Davranış ilkesi 16
Finansal Piyasalar Finansal sistemi oluşturan temel öğelerden biri olan finansal piyasaların öç önemli işlevi bulunmaktadır. 17
Bunlardan birincisi, farklı zaman tercihi olan ekonomik birimlerin tercihlerine uygun yatırım araçlarının bulunması yoluyla, fon sunanlarla fon arayanların karşılaşması sonucunda finansal piyasalarda el değiştiren finansal varlıkların fiyatının oluşmasının sağlanmasıdır. 18
Finansal piyasaların ikinci temel işlevi, finansal varlıkların, mümkün olan en hızlı biçimde ve en az değer kaybıyla satışına aracılık ederek piyasaya likidite sağlamaktır. 19
Finansal piyasaların üçüncü temel işlevi ise arama ve bilgi edinme olmak üzere iki temel maliyet öğesinden oluşan işlem maliyetini en aza indirmektir. Örgütlü piyasaların varlığı ve piyasa etkililiğinin artması, yatırım yapılacak finansal varlık arama süresini kısaltmakta ve bilginin yatırımcı adaylarına mümkün olan en kısa sürede ulaşması sağlanmaktadır 20
Para piyasası kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Para piyasalarında vade genellikle bir seneyi aşmamaktadır. Dolayısıyla, para piyasaları vadesi bir yıla kadar olan kısa vadeli finansal varlıkların alınıp satıldığı piyasalardır. 21
sermaye piyasaları, vadesi bir yıldan daha uzun olan finansal varlıkların alınıp satıldığı piyasalardır. Sermaye piyasası araçları; hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu gibi menkul kıymetlerdir. 22
Sermaye piyasaları birincil ve ikincil olarak iki gruba ayrılmaktadır. Finansal araçların ilk kez halka arz edildiği piyasalara birincil piyasalar denilmektedir. Hisse senetleri ile tahvillerin ilk kez ihraç edildiği piyasa olarak tanımlanan birincil piyasa, bu menkul değerleri ihraç eden şirketler ile alıcıların, diğer bir deyişle tasarruf sahiplerinin doğrudan karşılaştıkları piyasadır. 23
Menkul kıymetlerin halka arzının ardından sürekli olarak işlem gördükleri piyasalara ise ikincil piyasalar adı verilmektedir. 24
finansal varlıkların alım satım bedellerinin hemen ödendiği piyasalara nakit veya spot piyasalar, belli bir vade sonunda ödendiği piyasalara ise türev piyasalar adı verilmektedir. 25
türev piyasalar, ilerideki bir tarihte teslimatı ya da nakit uzlaşması yapılmak üzere herhangi bir malın ya da finansal aracın, bugünden alım satımının yapıldığı piyasalardır. Türev piyasaların içinde Forward, Swap, Futures ve Opsiyon işlemleri yer almaktadır. 26
Forward bugünden gelecekteki kuru sabitlemek anlamında kullanılmaktadır. Forward işlemlerinde taraflar anlaşma tarihinde miktar, fiyat ve para değişimi tarihi konusunda mutabık kalırlar, ancak para değişimi yapmazlar. Belirledikleri tarih geldiğinde her iki taraf ta önceden anlaşma sağladıkları kur üzerinden yükümlülüklerini yerine getirirler. Forward işlemleri tezgâh üstü piyasalarda gerçekleştirilmektedir. 27
Swap işlemleri, farklı kuruluşların, farklı piyasalardaki farklı kredi değerliliklerine bağlı olarak, farklı kredi koşulları ile karşı karşıya kalmaları ve bu farklılıklardan swap işlemine taraf olanlardan her birinin yararına olacak biçimde yararlanmalarıdır 28
Opsiyon ve futures işlemleri örgütlü (organize) borsalarda işlem görmektedir. Opsiyon sözleşmeleri herhangi bir varlığı belirli bir vadede ya da vadeye kadar belirli bir miktarda, belirli bir fiyattan alma ya da satma hakkı veren sözleşmelerdir. 29
İşletmenin Finansal Yapısı İşletmelerin finansal yapısı, işletme bilançosunun aktif kısmında yer alan varlıkları finanse edebilmek için bilançonun pasif kısmında yer alan kalemler oluşturmaktadır. 30
İşletmenin Kısa Vadeli Finansmanı İşletmenin bir yıl ya da normal faaliyet dönemi için almış olduğu borçlan, işletmenin kısa vadeli finansmanım oluşturmaktadır. Bilançonun pasif kısırımda yer alan ilk kalem olan kısa vadeli borçlar, bilançonun aktif kısırımda yer alan dönen varlıkların finansmanında kullanılmaktadır. 31
Faktoring işleminde ihracatçı, kredili mal satışı karşılığında aldığı ve ithalatçı ülkedeki muhabir banka tarafından aval verilmiş senet ya da poliçedeki alacak hakkını satın alan bankaya, diğer bir deyişle faktor'e iskonto ettirmektedir. Böylelikle kredili satış, paraya çevrilmiş olmaktadır. 32
İşletmenin Uzun Vadeli Finansmanı işletmenin finansal yapısını oluşturan ikinci kalem işletmenin uzun vadeli finansmanıdır. İşletmenin uzun vadeli finansman kaynaklan, uzun vadeli borçlar ve öz sermaye kaynaklarından meydana gelmektedir. 33
İşletmeler için önemli bir uzun vadeli finansman kaynağı olan finansal kiralama, kiracı tarafından seçilen bir yatarım malının mülkiyeti finansal kiralama şirketinde kalarak, belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. 34
Forfaiting ihracat ve ithalat işlemlerinden doğan vadeli alacak ve borçların geri dönmesiz olarak forfaiting kuruluşlarına (forfaiter) satılmasından doğan ve iskonto işlemi olarak tarif edilen bir finansman tekniğidir. 35
Tahvil sahibi, bedelini ödeyip bir tahvil satın alınca anonim ortaklığa itibari değer miktarında ödünç para vermekte, yani ortaklığın alacaklısı olmaktadır. Tahvil sahibi işletmenin aktifi üzerinde alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir ve işletmenin yönetimine katılamaz. 36
Kâr ve zarar ortaklığı belgesi ihracında ise işletmeler bu senet sahiplerine mevzuat hükümleri çerçevesinde pay ödemektedirler. Ancak kâr ve zarar ortaklığı belgesi sahiplerinin işletme yönetimine katılmaları ve oy kullanmaları yasaktır. 37
Öz sermayeyi oluşturan öğeler belirtildiği gibi, işletme sahip ya da ortaklarının tarihinde işletmeye yapmış oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile sermaye yedekleri, dağıtılmayan kârlar (yedek akçeler) geçmiş yıllar karlan (zararları) ve dönem net kârı (zararı) kalemleridir. 38
İşletme kârlarından gelecekte ortaya çıkacak riskleri karşılamak amacıyla ayrılan miktarlara yedek akçeler ya da dağıtılmayan kârlar adı verilmektedir. 39
Yabancı Bonolar: Söz konusu borçlanma, yabancı bir ülkede o ülkenin para birimi cinsinden gerçekleşmektedir. Örneğin; Türk işletmelerinin Amerika Birleşik Devletleri Piyasası'nda Amerikan Dolan cinsinden borçlanmak amacıyla itfa etmiş oldukları bonolar bu türdendir. 40
Eurobond: Bu tür borçlanma, yabancı bir ülkede fakat başka bir ülkenin para birimi cinsinden gerçekleşmektedir. Örneğin; Türk işletmelerinin Ingiltere piyasasında Amerikan Doları cinsinden borçlanmak amacıyla itfa etmiş oldukları bonolar. 41
Eurocurrency: Başka bir ülkenin para birimi cinsinden başka bir ülkede mevduat olarak yatırılan veya kredi olarak çekilen hesaplardır. Global Bond: Aynı anda tüm dünyada satılan tahvillerdir. Bu tahviller çok sayıda ve eş anlı olarak pazarlanırlar. 42
Borçlanan birim ile borç veren birim arasında doğrudan gerçekleşen fon aktarımı işlemi ise "doğrudan finansman" olarak tanımlanmakta olup söz konusu işlem dahilinde oluşan maliyetler borçlanan işletmeler için sermaye maliyetlerini yükseltebilmektedir. 43
İşletmelerde sermaye maliyeti, yalnızca borçlar değil, tüm uzun süreli fonlar karşılığında bu fonların sahiplerine, aracılara ve devlete sağlanan gelirler ile ölçülmektedir. 44
Borçların ve öz sermayenin maliyeti genel olarak piyasada risksiz borçlar için geçerli olan faiz oranına belirli bir risk payı eklenerek elde edilmektedir. Piyasa faiz oranına eklenen iki tür risk etmeni bulunmaktadır. Bu etmenler faaliyet ve finansman riskidir. 45
Faaliyet riski, işletmenin faaliyet gösterdiği sektörden kaynaklanan ve gelecekte beklenen faaliyet kârlarına ilişkin olasılık dağılımı dikkate alınarak ölçülmektedir. Finansman riski, işletmenin borçlarına ilişkin yükümlülüklerini karşılayamaması halinde ortakların yatırımlarının bir kısmını ya da tümünü kaybetme olasılığını ifade etmektedir. 46
Tahvil ile orta ve uzun vadeli kredilerle ilgili olan ödeme yükümlülükleri, faiz ve taksitler işletmenin dış kaynak sermayesi maliyetini oluşturmaktadır. 47
Bir işletmenin öz sermaye maliyetini oluşturan öğeler adi ve ayrıcalıklı (imtiyazlı) hisse senetlerinin maliyeti ve dağıtılmayan kârların maliyetidir. 48
Adi hisse senetlerine ödenen kâr payları, tahvil, kredi faizlerinden ve ayrıcalıklı hisse senetlerine ödenen kâr paylarından genellikle daha yüksektir. Bunun nedeni, yatırımcılarla, sağlanacak gelir konusunda önceden herhangi bir anlaşmanın yapılmaması ve riskin fazlalığı nedeniyle de beklenen kârlılık oranının yüksek olmasıdır. 49
ayrıcalıklı hisseler birikimli kâr paylı olarak çıkarılmaktadır. İşletmenin ana sözleşmesinde ayrıcalıklı hisse sahiplerine her yıl ödenmesi gereken sabit bir temettü oranı belirlenmektedir. Dolayısıyla ayrıcalıklı hisse senetlerinin maliyeti ana sözleşmede belirlenen sabit temettü oranına göre oluşmaktadır. 50
Dağıtılmayan kârların maliyeti, hissedarların işletmenin hisse senetlerinden elde edecekleri getiriye dayanmaktadır. İşletme yönetimleri elde ettikleri kârları ya temettü olarak dağıtmakta ya da işletmede tutmaktadır. Dağıtılmayan kârların bir fırsat maliyeti söz konusudur. İşletme, dağıtılmayan kârlardan, hissedarların kendi kendilerine aynı risk sınıfındaki alternatif yatırımlarından kazanabilecekleri kadar kazanmalıdır. 51
Sermaye Yapısının Sermaye Maliyeti ile İlişkisi Net Faaliyet Karı Yaklaşımı: işletmenin sermaye yapısındaki değişmelerin ortalama sermaye maliyetine etkisi bulunmamakta ve işletmenin piyasa değerini arttırmamaktadır. Bu yaklaşıma göre, düşük maliyetli borçların artmasının toplam sermaye maliyetini düşürücü yöndeki olumlu etkisi, daha çok borç kullanılmasının ortaya çıkardığı riski karşılamak üzere öz sermaye sahiplerinin gelirlerinde yapılacak aynı orandaki artışla giderilecek ve toplam sermaye maliyeti değişmeden kalacaktır. 52
Net Kar Yaklaşımı: Net kar yaklaşımı, net faaliyet kârı yaklaşımının tamamen karşıtıdır. Bu yaklaşımda iki tane varsayım söz konusudur. Bunlar: Öz sermaye maliyetinin borç maliyetinden yüksek olduğu ve Borçlanma ve öz sermaye maliyetlerinin, sermaye yapısı değişse de sabit kaldıkları kabul edilmektedir. 53
Borç maliyeti, öz sermaye maliyetinden düşük olduğu sürece işletmenin borçlanması ortalama sermaye maliyetini düşürmektedir. Ancak aşırı borçlanma işletmede nakit yetersizliği riskini arttırmaktadır. Ancak, bu yaklaş ımdaki varsayımların geçerliliği tartışılmaktadır. 54
Finansal Analiz Finansal analiz, işletmeye karşı ilgisi olan kişi ya da kuruluşların amaçlarına uygun olarak, bir ya da birkaç döneme ait finansal tablolarda yer alan kalemlerin, gerek kendi aralarındaki, gerekse bütünle olan ilişkilerinin çeşitli analiz tekniklerinden yararlanılarak incelenmesi, yorumlanması ve İşletmenin içinde bulunduğu koşulları da dikkate alarak değerlendirilmesi işlemidir. 55
Likidite Analizi Likidite, kısa vadeli borçları ödeme gücüdür. Kısa vadeli borçlar ise dönen varlıkların kullanılmasıyla ödenir. 56
Câri Oran Cari Oran=Dönen Varlıklar /Kısa Vadeli Borçlar 57
Faaliyet Analizi Faaliyet oranları, işletmenin faaliyet düzeyi (genel olarak satışlar olarak ifade edilir) ile söz konusu faaliyetlerini gerçekleştirebilmesi için gerekli olan varlıklar arasındaki ilişkileri göstermektedir. 58
Alacak Devir Hızı Alacak devir hızı, alacakların yılda kaç kere tahsil edildiğini göstermektedir. =satışlar/(1/2dönem Başı Alacaklar + Dönem Sonu Alacaklar) 59
Borç Ödeme Gücü Analizi (Kaldıraç Etkisinin Ölçülmesi) İşletmenin sermaye yapısının incelenmesi, o i ş letmenin uzun dönemli risk ve getiri pozisyonlarının değerlendirilmesinde temel öğedir. Kaldıraca sahip olan işletmeler, borç ile finanse edilmiş olan yatırımlardan elde edilecek getiri oranı, borcun maliyetinden yüksek olduğu sürece hissedarlarına ek getiri sağlarlar. 60
Borçlanma Oranı: Borçlanma oranı, işletmenin borçlanma düzeyi ile ilgili bilgi vermektedir. Bu oranın çok yüksek olması işletme için olumlu bir gösterge değildir. Borçlanma Oranı =Toplam Borç/Toplam Varlıklar 61
Kârlılık Analizi Bu oranlar, işletme ortaklarınca kullanılan sermayeye karşılık elde edilen kâr payı hakkında bilgi vermektedir. Net Kâr/Toplam Varlıklar 62