KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ KILAVUZU Mayıs 2014
Her hakkı mahfuzdur. Kayseri/Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğünün izni olmadan dokümanların hiçbir kısmı kopya, kayıt, basım veya herhangi bir şekilde diğer yöntemlerle basılı veya elektronik ortamda çoğaltılamaz ve yayınlanamaz. 2 S a y f a
Hayırlı ve öğretici bir çalışmanın içinde olmanın ve insanlara fayda sağlamanın mutluluğuyla merhaba. Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezi ÖNSÖZ Sürekli gelişen ve değişen ülkemizde eğitime verilen önem gün geçtikçe artmaktadır. Geleceğimizi emanet edeceğimiz gençlerimizi sağlıklı koşullarda, alanında uzman öğretmenler tarafından bilimsel yöntemlerle verilen nitelikli eğitimlerle yetiştirmeliyiz. Fırsat eşitliği sağlayan sosyal devlet olmanın gereği; çocuklarımızın ve gençlerimizin en iyi koşullarda yaşamaları, en iyi eğitimleri almaları ve toplumun mutlu birer ferdi olmaları için tüm tedbirler ve çalışmalar artırılarak sürdürülmektedir. Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezimiz de ekip ruhu içerisinde bu çalışmaları büyük bir özveri ve azim içinde başarıyla yürütmektedir. Rehberlik ve özel eğitimi çok önemseyen biri olarak bu kılavuzun, öğretmenlerimize ve okul liderlerimize alanda rehberlik edecek çok önemli bir kaynak olduğuna inanıyor ve eğitimin hangi kademesinde olursa olsun çocuklarımızın gelişiminde katkısı olan tüm meslektaşlarıma saygılarımı sunuyorum. Unutmayalım ki, Çocuğuna değer veren uluslar ölmez. Mahmut IŞIKGÖZ Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürü 3 S a y f a
4 S a y f a
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 3 REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN GENEL AMACI, İŞLEYİŞİ VE NİTELİĞİ... 7 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN TARİHÇESİ... 8 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN VİZYONU VE MİSYONU... 9 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN İLKELERİ... 10 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ İNSAN KAYNAKLARI... 11 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÇALIŞMA BÖLGESİ... 12 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN AMACI... 13 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNDEN KİMLER HİZMET ALABİLİR... 14 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜ HİZMETLERİ... 15 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNÜN GÖREVLERİ... 16 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE BENİMSENEN İLKELER... 19 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN HİZMETLER... 20 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNE KİMLER BAŞVURABİLİR... 21 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNE NASIL BAŞVURU YAPILIR... 22 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN SINAV TEDBİRİ HİZMETİ NEDİR?... 23 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN SINAV TEDBİRİ HİZMETİNDE İSTENEN BELGELER... 24 5 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN DANIŞMANLIK TEDBİRİ HİZMETİ... 25 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN DANIŞMANLIK TEDBİRİ SÜRECİ... 26 KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜ HİZMETLERİ... 27 ÖZEL EĞİTİM NEDİR?... 28 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE BENİMSENEN İLKELER... 30 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE YAPILAN İŞLEMLER SONRASI YERLEŞTİRME ÖNERİSİNDE BULUNULAN EĞİTİM KURUMLARI... 32 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE ÖNGÖRÜLEN EĞİTİM SİSTEM BASAMAKLARI... 33 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE HİZMET SUNULAN ENGEL TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ... 34 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜ TARAFINDAN TESPİT EDİLEN ENGELLİLİĞİN GENEL NEDENLERİ... 35 Doğum Öncesi Nedenler:... 35 Doğum Anına Ait Nedenler:... 36 Doğum Sonrası Nedenler:... 36 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNÜN GÖREVLERİ... 37 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDEN NASIL YARARLANILABİLİR?... 39 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE ÖNERİLEN KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ UYGULAMALARI... 41 A- Tam Zamanlı Kaynaştırma:... 41 B- Yarı Zamanlı Kaynaştırma:... 41 C- Tersine Kaynaştırma:... 41 Kaynaştırma Eğitimi Uygulamalarında Görev ve Sorumluluklar... 41 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNE KONU TANILAMA SÜRECİ.. 43 Tanılama Modelleri... 44 İLETİŞİM ADRESİ... 48 6 S a y f a
REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN GENEL AMACI, İŞLEYİŞİ VE NİTELİĞİ Rehberlik ve Araştırma Merkezi, eğitim öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesine ilişkin çalışmalarla, hizmet bölgesindeki özel eğitim gerektiren bireylerin eğitsel tanılaması ve değerlendirilmesi ile bu bireylere yönelik rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini yürütmek amacıyla her il merkezi ile nüfus ve hizmet gereklerine göre ilçelerde Milli Eğitim Bakanlığınca açılır. Rehberlik ve araştırma merkezinin açılma şartlarına ilişkin ölçütler bir yönergeyle belirlenir. Rehberlik ve Araştırma Merkezi; a) Merkez Müdürlüğü, b) Merkez Müdür Yardımcılığı, c) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Bölümü Başkanlığı, d) Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü Başkanlığı, şeklinde oluşur. Rehberlik ve Araştırma Merkezinde; Bireysel, eğitsel, mesleki rehberlik, grup rehberliği, danışmanlık tedbiri uygulamaları, sınav tedbiri uygulamaları, aile danışmanlığı, eğitsel tanıma ve tanılama hizmetleri, önerilerde bulunma, araştırma etkinlikleri, görev alanı kapsamında konferans, seminer, panel, çalıştay vb. çalışmaları planlama ve yürütme gibi hizmetlerin sunumuna ilişkin çalışmalar yapılmaktadır. 7 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN TARİHÇESİ Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezi Bakanlığımızın 28.04.1973 gün ve 426-1(39)-20064 sayılı emirleri doğrultusunda İlimiz Halk Eğitim Müdürlüğü binasında faaliyete başlamıştır. Daha sonraki yıllarda sırasıyla Feridun Cıngıllı İlköğretim Okulu binasında ve eğitim kurumu binalarında çalışmalarını sürdürmüştür. 2000-2001 Eğitim öğretim yılında Gazipaşa İlköğretim Okulundan boşalan Osman Kavuncu Caddesi üzerindeki binaya taşınmış olup çalışmalarına burada devam etmiştir. Merkezimiz 2003-2004 eğitim-öğretim yılında Melikgazi Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü binasının 3. katına taşınmış 1 yıl burada faaliyette bulunduktan sonra 2005-2006 eğitim-öğretim yılında Fatih Mh. Fevzi Fevzioğlu Cad. Açık Sk. No:22 Kocasinan/Kayseri adresine taşınmıştır. Merkezimiz halen anılan adreste kurulu olup, hizmet vermeye devam etmektedir. 8 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN VİZYONU VE MİSYONU Misyonumuz; Sürekli gelişen günümüz dünyasında eğitimin ayrılmaz bir parçası olan Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri ve Özel Eğitim Hizmetlerini ilimiz eğitim sistemleri içerisinde etkin hale getirip kaliteyi arttırarak; kendini gerçekleştirmiş ve verimli insan profili hedefini yakalamak için bu hizmetlerden öğrencilerimiz ve tüm ilimiz halkının en üst seviyede faydalanmasını sağlamaktır. Vizyonumuz; Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri ile Özel Eğitim Hizmetlerinde kalite yolculuğuna ara vermeden ilimizde en üst seviyede müşteri memnuniyeti sağlayarak ülkemizde Rehberlik ve Araştırma Merkezleri içerisinde lider olmak. 9 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN İLKELERİ Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezinde; Ben değil Biz anlayışı hâkim kılınmıştır. Demokratik bir anlayış hâkimdir. Bürokratik işlemleri en aza indirgeyen bir anlayış hâkimdir. Düşünce, duygu ve bireysel farklılıklara saygı esastır. Çalışanlar için fırsat eşitliği vardır. Çalışmalarda gizlilik ilkesi göz önünde bulundurulur. Çalışmalarda birey ön plandadır. İhtiyaç duyan tüm bireylere hizmet vermekle birlikte, hizmet önceliği sosyoekonomik durumu düşük öğrenciler ve ailelerdir. 10 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ İNSAN KAYNAKLARI 11 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÇALIŞMA BÖLGESİ 12 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN AMACI 13 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİNDEN KİMLER HİZMET ALABİLİR Öğretmenler İhtiyaç duyan tüm bireyler r Öğrenciler Gençler Ebeveynler 14 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜ HİZMETLERİ 15 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNÜN GÖREVLERİ 1. Merkezin çalışma alanında yer alan eğitim-öğretim kurumlarının özellik, kademe ve türlerine göre ayrı ayrı olarak rehberlik hizmetleri çerçeve programını hazırlar. Ders yılı başlamadan en az bir ay önce ilgili eğitim-öğretim kurumlarına ulaştırır. 2. Rehberlik ve psikolojik danışma servisleri elemanlarıyla üniversiteler ve ilgili kuruluşlarla iş birliği yaparak öğrencilerin zihinsel, psikolojik ve sosyal bakımlardan dengeli ve sağlıklı bir şekilde kapasitelerini geliştirmeleri, yapıcı ve yaratıcı olmaları, özelliklerini tanımaları ve değerlendirmeleri ile bu yönde meslekî ve eğitsel rehberlikte bulunulması için grup rehberlik etkinliklerine yönelik programları hazırlar ve uygulanmasında okullara gerekli yardımlarda bulunur. 3. Eğitim kurumlarının rehberlik ve psikolojik danışma servislerinden gelen öğrenciler ile çeşitli kurum ve kuruluşlardan gönderilen veya bireysel olarak merkeze başvuran bireyleri kabul eder, dosya açar ve gerekli psikolojik yardım hizmetini verir. 4. Bölümün hizmetleri kapsamında yardım talebinde bulunanlara ilişkin çeşitli psikolojik, sosyal ve diğer ilgili bilgileri olabildiğince ilk ellerden sağlar, verilecek hizmetin niteliğine göre çeşitli psikolojik ölçme araçlarını bilimsel standartlarına göre uygular. 16 S a y f a
5. Değerlendirme sonucuna göre öğrenci veya bireyin gereksinimi olan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri verilir. 6. Çalışma alanı kapsamında bulunan eğitim kurumları dâhilinde yönlendirmeye ilişkin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini, servisler ile ilgili kurum ve kuruluşların da görüşlerini alarak planlar, yürütülmesi için gerekli eş güdümü sağlar. 7. Öğrencilerin yönelebilecekleri üst öğrenim kurumları, iş alanları ve mesleklere ilişkin bilgileri kapsayacak, onların çeşitli alanlardaki gelişimlerini destekleyecek yayınlar hazırlar ve eğitim-öğretim kurumlarına ulaştırır. 8. Eğitim-öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma servislerini program dâhilinde ziyaret eder, hizmetle ilgili konularda servis elemanları ve okul yönetimine rehberlikte bulunur, gereksinim ve sorunları belirleyerek çözümü için gerekli konuları bölüm başkanına bildirir. 9. Eğitim-öğretim kurumlarından gönderilen yıllık çalışma programı ile çalışma raporunu inceler, değerlendirir ve sonuçlarını raporlaştırarak bölüm başkanına verir ve değerlendirme sonucunda belirlenen konuları rehberlik ve psikolojik danışma servislerine bildirir. 10. Görev bölgesindeki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisleri elemanlarıyla gerekli durum ve ilgili konularda toplantılar düzenler, toplantı sonunda belirlenen hususlarla ilgili gerekli önlemleri alır ve sonuçlarını izler. 17 S a y f a
11. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servis elemanları, okul yöneticileri, sınıf öğretmenleri için psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri alanındaki görevleri ile ilgili uygulamalara ilişkin bilgi ve becerilerini artırıcı konferans, panel gibi toplantılarla çeşitli hizmet içi eğitim etkinlikleri düzenler. Gerektiğinde üniversite ve ilgili kuruluşlardan eleman sağlar. Söz konusu etkinlikler ailelere yönelik olarak da düzenlenir. 18 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE BENİMSENEN İLKELER Sosyal durumu ile psikolojik uyumu ne olursa olsun her birey değerlidir Demokratik ve insacıl bir anlayış hakimdir Tüm ilgililerin katılımı, desteği ve işbirliği gereklidir Hizmetler alanda uzman ve yetkin kişiler tarafından sunulur REHBERLİĞİN İLKELERİ Öğrenciyi merkeze alan bir eğitim sistemi öngörür Gönüllülük esastır. Zorlama yoktur Gizlilik esastır 19 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN HİZMETLER ÖSS-ÖYS ve Mesleki Danışmanlık Bireysel Psikolojik Danışma Verimli Ders Çalışma Yöntemleri İletişim Kurma ve Geliştirme Becerileri REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ Sınav Tedbiri Hizmetleri Davranış Bozuklukları Aile Danışmanlığı Anksiyete ve Stres Yönetimi 20 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNE KİMLER BAŞVURABİLİR Psikolojik desteğe ihtiyaç duyan bireyler bu bölüme başvurabilirler Okul başarısızlığı, uyum ve davranış problemi olanlar Yoğun sınav kaygısı yaşayanlar, verimli çalışma yöntemleri, okul ve meslek seçimi konularında yardım almak isteyenler ve aileleri 21 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNE NASIL BAŞVURU YAPILIR 1. Öğrencinin Kayıtlı Bulunduğu Okul Tarafından Yönlendirmede; Okul tarafından yazılmış resmi yazı, RAM psikolojik destek için gönderme öncesi bilgi formu, istenir. 2. Bireyin kendisinin ve velisinin doğrudan başvurusu, 3. Okul dışı, okul öncesi ve aile başvurularında ise çalışma bölgemiz içerisinde olması ve bireysel başvuru yapması, yeterlidir. 22 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN SINAV TEDBİRİ HİZMETİ NEDİR? Tek kişilik sınıflarda sınava girmesini sağlama Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin sınavlarda özelliklerine Giriş katlarda bulunan sınıflara/salonlara yerleştirme Her sınav için 15 er dakika ek sure tanınmasını sağlama uygun hizmet alabilmeleri için verilen Okuyucu ve kodlayıcı verilmesini sağlama bir eğitim tedbiri hizmetidir. 18 punto büyüklüğünde soru kitapçığı ve cevap kağıdı hazırlanmasını sağlama Sınıflarda/salonlarda kullanılacak sıra ve masayı öğrencinin özellikleri doğrultusunda düzenlenmesini sağlama 23 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN SINAV TEDBİRİ HİZMETİNDE İSTENEN BELGELER Sınav tedbiri hizmetinden yararlanmak için öğrenci ve velisinin/vasisinin başvuru tarihlerinde aşağıdaki belgelerle Rehberlik ve Araştırma Merkezine başvurması gerekmektedir. Sağlık Kurulu Raporu Özürlü Kimlik Kartı Varsa Özür Niteliğinin İşlendiği Nüfus Cüzdanı Süregen Hastalığı Olan Öğrenciler İçin Sağlık Raporu veya Onaylı Örneği 24 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN DANIŞMANLIK TEDBİRİ HİZMETİ Danışmanlık tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol gösterici hizmetlerdir. Suç ve mağduriyetin tekrarlanmasını engellemek üzere riskleri ve koruyucu önlemleri değerlendiren ve normal gelişimi destekleyen, müdahale eden, psiko-sosyal ve eğitsel destek hizmetleridir. Madde Kullanımı Aile İçi İletişim Problemleri Davranış Bozukluğu, Ailede Parçalanma Danışmanlık Tebirlerinin Kapsamı Okula Uyum Cinsel İstismar Ergenlik Sorunları ve Öfke Kontrolü 25 S a y f a
REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE SUNULAN DANIŞMANLIK TEDBİRİ SÜRECİ Çocuk, aile, bakmakla yükümlü kişi veya kişiler ile ilgili bilgiler ve dosya bilgileri toplanarak incelenir. Çocuk, aile, bakmakla yükümlü kişi veya kişiler ile tanışılır. Danışman, görev ve sorumlulukları hakkında çocuğu, aileyi, bakmakla yükümlü kişi veya kişileri bilgilendirir. Çocuğa ve aileye mahkeme kararı ve yükümlülüklerinin tanıtımı, uymama halinde ve devamının kesilmesinde sonuçları ile aileye çocuğuyla ilgili sorumlulukları anlatılır. Danışmanlık hizmeti ile ilgili bir uygulama planı hazırlanır. Ve bu plan onaylanmak için mahkemeye hâkim oluruna gönderilir. Yazışmalardaki sıra ise şöyledir: Merkez/Okul ilçe milli eğitim müdürlüğüne, İlçe milli eğitim müdürlüğü il milli eğitim müdürlüğüne, İl milli eğitim müdürlüğü de ilgili yazıyı çocuk mahkemesine gönderir. Uygulama planı doğrultusunda üçer aylık periyotlarla sürecin değerlendirmesine ve varsa tedbirin değiştirilmesine ilişkin öneriyi de içeren rapor; Yönetmeliğin 18 inci maddesinde belirtilen usule göre mahkeme veya çocuk hâkimi tarafından, incelettirilmek üzere mahkemeye ulaştırılır. Danışmanlık hizmeti; danışmanın, bu tedbirde istenen amaca ulaşıldığına dair raporu üzerine mahkeme veya çocuk hâkiminin vereceği kararla sona erer. 26 S a y f a
KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜ HİZMETLERİ 27 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM NEDİR? Özel Eğitime İhtiyacı Olan Birey: Çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından yaşıtlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey. Yetersizlik: Zedelenme ya da bazı sapmalar sonucu, bir insan için normal bir etkinliğin ya da yapının önlenmesi, sınırlandırılması hali. Engel: Bireyin yetersizliği nedeniyle, yaşadığı sürece, yaş, cins, sosyal ve kültürel farklılıklara bağlı olarak oynaması gereken rolleri gereği gibi oynayamama durumu. Özel Eğitim; Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitime "özel eğitim" denir. Özel Eğitim; Çoğunluktan farklı ve özel eğitime ihtiyacı olan çocuklara sunulan, Üstün yetenekli olanları yetenekleri doğrultusunda en üst düzeye çıkmasını sağlayan, Yetersizliği engele dönüştürmeyi önleyen, Engelli bireyi kendine yeterli hale getirerek, Topluma kaynaşmasını ve bağımsız, üretici bireyler olmasını destekleyecek becerilerle donatılan eğitimdir. 28 S a y f a
Neyi Öğretir? Özel eğitim, genel eğitimden içerik yönünden yani nelerin öğretileceği yönünden farklılaşmaktadır. Olağan çocukların kendiliğinden edindikleri becerilerin büyük bir kısmını yetersizlikten etkilenmiş özel eğitime ihtiyacı olan çocuklara, yoğun ve sistematik biçimde öğretmek gerekmektedir. Örneğin; giyinme, soyunma, yemek yeme becerilerini çocuklar, yetişkinleri gözleyerek, taklit ederek öğrenirler. Genel eğitimden özel eğitimin ayrıldığı bir diğer nokta ise içeriğin düzenlenişidir. Genel eğitimde içerik ortalama çevresindeki çocuklar için merkezi programlarla belirlenirken, özel eğitimde programın içeriğini çocuğun ihtiyaçlarını belirler. 29 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE BENİMSENEN İLKELER Türk Millî Eğitiminin genel amaçları doğrultusunda özel eğitimin temel ilkeleri şunlardır Özel eğitime ihtiyacı olan tüm bireyler; ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır. Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimine erken yaşta başlanması esastır. Özel eğitim hizmetleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireyi, sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan plânlanır ve yürütülür. Özel eğitime ihtiyacı olan bireyin eğitim performansları dikkate alınarak; amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte eğitilmelerine öncelik verilir. Özel eğitime ihtiyacı olan bireyin, her tür ve kademedeki eğitimlerini kesintisiz sürdürebilmeleri için her türlü rehabilitasyonlarını sağlayacak kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır. Özel eğitime ihtiyacı olan birey için, bireysel eğitim plânı hazırlanır ve eğitim programları bireyselleştirilerek uygulanır. Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif katılmaları ve eğitimleri sağlanır. 30 S a y f a
Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitime ihtiyacı olan bireye yönelik etkinlik gösteren sivil toplum örgütlerinin görüşlerine önem verilir. Özel eğitim hizmetleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireyin toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde plânlanır. 31 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE YAPILAN İŞLEMLER SONRASI YERLEŞTİRME ÖNERİSİNDE BULUNULAN EĞİTİM KURUMLARI Ayrı Okullarda Özel Eğitim Uygulamaları; Görme Engelliler İlkokulu/Ortaokulu İşitme Engelliler İlkokulu/Liseleri Ortopedik Engelliler İlkokulu/Ortaokulu Eğitilebilirler İlkokulu/Ortaokulu Özel Eğitim Mesleki Eğitim Merkezi Özel Eğitim Uygulama Merkezi Özel Eğitim İş Uygulama Merkezi Bilim Sanat Merkezi Hastane Sınıfları/Okulları Normal Okullarda Özel Eğitim Uygulamaları; Kaynaştırma Özel Eğitim Sınıfı Kaynak Oda/Destek Eğitim Odası 32 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE ÖNGÖRÜLEN EĞİTİM SİSTEM BASAMAKLARI Erken Çocukluk Dönemi Eğitimi Okul Öncesi Eğitimi Hazırlık Sınıfı İlköğretim Ortaöğretim Evde Eğitim Yüksek Öğretim Yaygın Eğitim 33 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE HİZMET SUNULAN ENGEL TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ Her bireyin yetersizliği kendine özgü olmasına karşın, tanılanması, ihtiyaçlarının belirlenmesi, eğitimlerinde daha uygun düzenleme ve planlamaya yol gösterici olması için ortak özellikleri ve eğitim ihtiyaçlarına göre sınıflandırma yapılmaktadır. Sınıflandırmaya giren engel türleri: Zihinsel Öğrenme Yetersizliği Olan Bireyler İşitme Yetersizliği Olan Bireyler Görme Yetersizliği Olan Bireyler Ortopedik Yetersizliği Olan Bireyler Dil ve Konuşma Güçlüğü Olan Bireyler Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Bireyler Duygusal, Davranışsal ve Sosyal Uyum Güçlüğü Olan Bireyler Otistik Özellikler Gösteren Bireyler Üstün Zekâ ve Üstün Yeteneği Olan Bireyler Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Gösteren Bireyler 34 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜ TARAFINDAN TESPİT EDİLEN ENGELLİLİĞİN GENEL NEDENLERİ Engelli olma nedenleri pek çok sınıflamalar halinde ele alınabilmektedir. En çok kullanılan sınıflama, doğum öncesi, doğum anı ve doğum sonrası oluşmalarına göre yapılan sınıflamadır. Doğum Öncesi Nedenler: Aile soyunda var olan kalıtımsal hastalıklar, Özellikle kalıtımsal hastalığı olan akrabalar arasındaki evlilikler, Anne ve baba arasındaki kan ve Rh uyuşmazlığı, Kromozomal nedenler, Annenin doğum yaşının altında yâda üstünde bir yaşta hamile kalması sonucu doğumlar, Hamilelik sırasında doktor tavsiyesi dışında ilaç kullanımı, Hamilelik sırasında annenin sigara, alkol, uyuşturucu kullanması, Hamilelik sırasında iyonize röntgen ışınlarına maruz kalma, Hamilelik sırasında yetersiz beslenme, Hamilelik sırasında ateşli, bulaşıcı hastalık geçirme, Hamilelik sırasında kaza, aşırı stres, zehirlenme ve travmaya maruz kalma, Hamilelik sırasında sağlık kontrollerinin ve yapılması gereken testlerin yaptırılmaması, 35 S a y f a
Hamile kalmadan önce ve hamilelik döneminde alınması gereken vitamin ve minerallerin eksikliği, Çok sayıda ve sık sık hamile kalınması veya doğum yapılması, Annede yüksek tansiyon, kalp hastalığı, şeker hastalığı gibi hastalıkların bulunması. Doğum Anına Ait Nedenler: Doğumun sağlık kuruluşunda, sağlık elemanlarınca gerçekleştirilmemesi, Doğumun beklenen süreden önce ve güç olması, Bebeğin düşük doğum ağırlığı ile doğması, Doğum esnasında bebeğin travmaya maruz kalması, Doğum esnasında bebeğin oksijensiz kalması. Doğum Sonrası Nedenler: Doğum sonrası bebeğin ağır ve ateşli hastalık geçirmesi, Yeni doğan bebeğin sağlık kontrolünden geçirilmemesi ve gerekli testlerin yaptırılmaması, Bebeğin aşılarının düzenli olarak yaptırılmaması, Ağır doğum sarılığı, Bebeğin yetersiz beslenmesi, Ev, iş, trafik kazaları, Zehirlenmeler, Doğal afetler, Ailenin ve çevrenin eğitimsizliği, Bireylerin ihmal ve istismar edilmesi. 36 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNÜN GÖREVLERİ Özel Eğitim gerektiren bireyleri tespit etmek ve tedbir almak amacıyla görev bölgesindeki okullarda taramalar yapar. Özel eğitim gerektiren çocukların inceleme, değerlendirme ve tanılamasını yaparak gerekli yönlendirmede bulunulması hizmetlerini sunar. Özel eğitim gerektiren çocukların tanılanması sürecinde gerekli her türlü hizmeti verir. Özel eğitim gerektiren çocukların gelişimlerini destekleyici bireysel ve gruplar halinde çeşitli uygulamalar yapar. Öğrencilerin içinde bulundukları gelişim dönemi özellikleri ve gelişim görevleri kapsamında bilgilendirilmesini, etkili ilişkiler kurabilmeleri için; problem çözme ve iletişim becerilerinin geliştirilmesini, özel eğitim gerektiren bireylere ve ailelere psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinde bulunulmasını sağlar. Özel eğitimde, ailelere yönelik çeşitli bilgilendirme ile rehberlik program ve çalışmalarını ilgili birim ve kurumların iş birliğiyle plânlar, uygular, değerlendirir ve izler. Aile, okul, sağlık kuruluşları, adlî ve diğer kurumlardan; zihin, duygu ve sosyal yönden uyumsuzluk, gelişimdeki gerilik, öğrenme güçlüğü ve okul başarısızlığı, çeşitli bedensel engeller gibi nedenlerle gönderilen danışanları kabul eder, dosya açar, gerekli hizmeti verir. Bu bireylerle ilgili, içinde bulundukları sosyal çevrede karşılaştıkları sorunlara çözüm bulabilmelerini, üst öğrenim kurumları ve mesleklere yönelmeleri konusunda gerekli çalışmaları sürdürür. 37 S a y f a
Özel eğitim kurumları ile kaynaştırma programı uygulayan okulların rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servislerine yönetici ile öğretmenlerine özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri konusunda gerekli destek hizmeti verir. Merkezin görev bölgesinde özel eğitim gerektiren öğrencilerin üst öğrenim kurumları ve mesleğe yönelmeleri konusunda gerekli çalışmaları ve eş güdümü sağlar. Özel eğitim gerektiren çocukların gelişimlerini destekleyici nitelikte bireysel veya grupla çeşitli özel eğitim uygulamaları yapar. Özel eğitim kurumları ile kaynaştırma programı uygulayan okulların rehberlik ve psikolojik danışma servislerince, engelli öğrencilere yönelik verilen rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ilişkin program ve çalışmaları inceler, izler, değerlendirir. Bölüm çalışmalarıyla ilgili konularda özel eğitim kurumları ve kaynaştırma programı uygulayan okulların personeline yönelik olarak onların bilgi ve becerilerini artırıcı konferans, panel gibi toplantılar ile çeşitli hizmet içi eğitim etkinlikleri düzenler. Gerektiğinde üniversite ve ilgili kuruluşlardan eleman sağlar. Özel eğitim gerektiren öğrencilerin kendilerine, ailelerine ve eğitim kurumlarına yönelik, onların gelişmelerini destekleyecek yayınlar hazırlar ve ilgililere ulaştırır. 38 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDEN NASIL YARARLANILABİLİR? Rehberlik ve Araştırma Merkezinin hizmetlerinden şahsi başvuru (öğrenci ise velisi ile birlikte) yapan kişiler ya da okul veya ilgili kurum ve kuruluşlardan gönderilen öğrenciler veya bireyler yararlanabilir. Okul rehberlik servislerinin yönlendirme şekli, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği gereği, "Bireysel Olarak Değerlendirilmesi İstenen Öğrenciler İçin Gönderme Raporu" ile olur. Bu çok kapsamlı rapor, rehber öğretmen, sınıf öğretmeni veya özel eğitim öğretmeni, öğrenci velisi ve okul yönetimi tarafından alınan tüm önlemlere rağmen okulun eğitim programından yeterince yararlanamadığı ve akranlarından farklı olduğu düşünülen öğrencilerin Rehberlik ve Araştırma Merkezi Eğitsel Tanılama, İzleme ve Değerlendirme Ekibi'nce incelenmesi amacıyla okul tarafından hazırlanır. Rapor üç ayrı formdan oluşur; Form A: Öğrenci hakkında sınıf öğretmeni, okul rehber öğretmeni ve okul yönetimi tarafından toplanan bilgileri, Form B: Öğrenci hakkında aileden ve diğer kaynaklardan toplanan bilgileri, 39 S a y f a
Form C: Gönderme öncesi süreçte eğitim ortamında yürütülen etkinliklerin bireye uyarlanmasına yönelik hazırlanan müdahale programı ve bu program sonucu öğrencinin kaydettiği ilerlemelere ilişkin değerlendirme bilgilerini içerir. Formlar yönergelere uygun olarak doldurulduktan sonra okul müdürlüğü aracı ile kapalı zarf içinde Rehberlik ve Araştırma Merkezi Eğitsel Tanılama, İzleme ve Değerlendirme Ekibine ulaştırılır. Gönderme öncesinde müdahale programı hazırlanmayan ve gönderme raporundaki bilgileri eksik olan öğrenciler yönetmelik gereği bireysel incelemeye alınmaz. 40 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNDE ÖNERİLEN KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ UYGULAMALARI A- Tam zamanlı kaynaştırma B- Yarı zamanlı kaynaştırma C- Tersine Kaynaştırma A- Tam Zamanlı Kaynaştırma: Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencinin kaydı normal sınıftadır; öğrenci tam gün boyunca normal sınıfta eğitim almaktadır. B- Yarı Zamanlı Kaynaştırma: Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencinin kaydı özel sınıftadır; özel eğitim sınıfı öğrencisi başarılı olabileceği derslerde kaynaştırma sınıfında eğitim almaktadır. C- Tersine Kaynaştırma: Yetersizlikleri olmayan bireyler istekleri doğrultusunda özellikle okul öncesi eğitimde, çevrelerindeki kaynaştırma uygulaması yapan özel eğitim okullarında açılacak sınıflara kayıt yaptırabilirler. Kaynaştırma Eğitimi Uygulamalarında Görev ve Sorumluluklar İlgili Mevzuatta Belirtilen Görevleri Yanında; Müdür Kaynaştırma uygulamaları için; Kurumda gerekli düzenlemeleri plânlar, Uygulanmasını sağlar, Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu ile iş birliği yapar. 41 S a y f a
Gezerek Özel Eğitim Görevi Verilen Öğretmen Bireyselleştirilmiş eğitim programlarını uygular, Değerlendirir, Gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene ve kuruma bilgi verir. Öğretmen Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerin sınıf tarafından sosyal kabulü için önlemler alır, Bireysel ve gelişim özelliklerini dikkate alarak değerlendirme yapar, Programını bireyselleştirerek uygular, Aileler, ilgili kurum ve kuruluşlar ile iş birliği içinde çalışır. Rehberlik Kaynaştırma uygulaması kararı ile gelen öğrenciler için; Uygun eğitim ortamının düzenlenmesi, Öğrencilerin gelişimlerini izleme ve aile eğitimi konularında Öğretmenlere rehberlik eder. Aile Programın uygulanması sırasında çalışmalara etkin bir şekilde katılır, Gerektiğinde eğitim araç-gereç desteği sağlar. 42 S a y f a
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ BÖLÜMÜNE KONU TANILAMA SÜRECİ 1. Farkına Varma (Öğretmenin bilgi toplaması, İlk değerlendirmeyi yapması) 2. Okul Yönetimi, Rehber Öğretmen, öğretmen anne-baba ve bireyin sorunu değerlendirmeleri 3. Uygulanmakta olan eğitim programına devam edilmesi 4. Program uygulanırken düzenlemeler yapılarak bireyin kaydettiği ilerlemelerin izlenmesi ve incelenmesi 5. Özel yardım ve destek sağlanması, 6. Gönderme, RAM da Tanılama Süreci: 7.İl/İlçe Özel Eğt.Hiz.Kur. yerleştirme kararı 1.RAM dan randevu alma 6.Özel Eğt. Değ.Kurulu tanılama kararı 2.Randevu tarihinde bölüm bşk.na başvurma 5.Eğitsel amaçların belirlenmesi 3.İnceleme yapılması 4.Performans tespiti 43 S a y f a
Tanılama Modelleri Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin tanılanması ve eğitim hizmetlerinin belirlenmesinde 2 tür tanılama modelinden yararlanılmaktadır. Bunlar TANILAMA MODELLERİ Tıbbi Tanılama Eğitsel Tanılama 1. Tıbbi Tanılama Tıbbi verilerin ve psikometri ölçümlerinin esas alındığı tanılama modelidir, Bu tanılama modelinde, yetersizliğin olup olmadığı belirlenmekte, yetersizliğe neden olan zedelenmenin yeri, derecesi, zedelenmeye yol açan etmenler, süreğen olup olmadığı ya da ilerleyip ilerlemediği gibi özellikler tespit edilmektedir, Tıbbi tanılamada bireyde var olan zedelenmenin nasıl bir gelişim göstereceği, nasıl giderilebileceği üzerinde yoğunlaşılmakta ve genellikle bu verilere dayanılarak yetersizlikten etkilenme derecesini en aza indiren tıbbi önlemler üzerinde durulmaktadır, Psikolojik testlerle de bireyin dil, bilişsel, duygusal, sosyal ve motor becerileri standart koşullar altında değerlendirilmektedir, 44 S a y f a
Tıbbi tanılama ve psikolojik testlerden elde edilen verilerle teşhis, sınıflandırma ve ön kestirimler yapılabilmekle beraber bu veriler ışığında özel eğitime ihtiyacı olan bireye uygun eğitim ortamları ve programları hakkında karar vermek mümkün değildir, Tıbbi tanılama modeli hastalık modelidir. 2. Eğitsel Tanılama Eğitsel tanılama yetersizlikten etkilendiği tespit edilen bireyin, gelişim ya da disiplin alanlarında yapabildiklerinin, yani yeterliliklerinin belirlenerek ihtiyaçlarının ortaya çıkarılmasıdır. Eğitim öğretime nereden başlanacağına, Gelişim ve disiplin alanlarındaki performansın ortaya çıkarılmasına, Nasıl ve nerede eğitim ortamı oluşturulacağına, Hangi araçların kullanılabileceğine, Bireyin ne tür bir eğitim programına alınması gerektiğine, Bireyin eğitim ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılanabileceği ve akranlarıyla beraber olmasına en üst düzeyde olanak sağlayan (en az kısıtlayıcı ortam ) ortamların belirlenmesine, Alınabilecek eğitsel önemlere, Bireyin yerleştirilebileceği kurumlar konusunda bizlere ışık tutmaktadır. 45 S a y f a
Bireyin eğitsel tanılaması rehberlik ve araştırma merkezinde oluşturulan eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi tarafından yapılır. Bu tanılamada bireyin; Zihinsel, fiziksel, duygusal, sosyal gelişimi, Tıbbî ve psiko-sosyal değerlendirme raporu, Bireysel yeterliliklerine dayalı gelişim özellikleri, Eğitim hizmetlerinden yararlanma süresi, Eğitim performansı dikkate alınır. 46 S a y f a
Kocasinan Rehberlik ve Araş tırma Merkezi KOCASİNAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÇALIŞMA EKİBİ Hazırlayanlar Rahmi DANİŞMENT (RPDH Bölüm Bşk.) Döndü TEKİR (Özel Eğitim Öğrt.) Burak TEKŞEN (Özel Eğitim Öğrt.) Ayşegül ÖZDEMİR (Rehberlik Öğrt.) Ayşe SOYKUVVET (Rehberlik Öğrt.) 47 S a y f a
İLETİŞİM ADRESİ Fatih Mah. Fevzi Fevzioğlu Cad. Açık Sk. No:22 Kocasinan/Kayseri Tel.: 0 (352) 231 68 07 Belgegeçer: 0 (352) 231 76 96 İnternet Adresi: www.kocasinanram.meb.k12.tr e-posta: 169918@meb.k12.tr 48 S a y f a