9. SINIF KONU ANLATIMI 1 BİLİMSEL BİLGİNİN DOĞASI
BİLİM VE BİLİMSEL BİLGİNİN DOĞASI Bilim doğal öğrenme yoludur ve dünyamızı algılamamızı sağlar. Bilimin temeli sorgulamadan ve meraktan geçer. Bilime göre bir bilgi sorgulamadan kabul edilemez doğruluğun kanıtlanması gerekir.
BİLİMSEL BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ KESİN DEĞİLDİR; DEĞİŞEBİLİR: Bilimsel bilgi mutlak doğruları içermez. Yeni bulgular sonucunda değişebilir. DENEYSELDİR: Bilimsel bilgi deneysel sonuçlar sonucunda üretilir. Üretim aşaması ÖZNELDİR. Ancak, doğruluğu kanıtlanmış bilgiler NESNELDİR. GÖZLEM VE ÇIKARIM ARASINDA FARK VARDIR: Gözlem duyular yoluyla elde edilmiş sonuçtur. Çıkarım ise bilimsel süreç sonunda yapılır ve doğrudan elde edilemeyen sonuçtur. MERAK VE SORGULAMA GEREKTİRİR: Bilim insanının hayal gücü, merakı bulgularını sorgulamasını sağlar. TOPLUM VE KÜLTÜR İÇİNDE ÜRETİLİR: Üretildiği bölgenin kültür ve sosyal öğelerinden etkilenir.
BİLİM ADAMININ ÖZELLİKLERİ MERAKLIDIR GÖZLEMCİDİR OBJEKTİFTİR ŞÜPHECİDİR TİTİZDİR YENİ FİKİRLER ÜRETENDİR İŞ BİRLİĞİ YAPABİLENDİR OTORİTEYİ REDDEDENDİR
BİLİMSEL BİLGİNİN SÜREÇLERİ 1) PROBLEM TESPİTİ: Bilimsel çalışmanın en başında çözümü aranacak olan problemin net bir şekilde ortaya konması gerekir. Bilim insanının merakı ve sorgulaması problemin ortaya çıkmasına neden olur. 2) GÖZLEM YAPMA : Problem oluştuktan sonra bilim insanı çeşitli gözlemler yaparak problemle ilgili veriler toplar. Gözlemler nicel ve nitel gözlemler olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir. Nitel gözlem hiçbir araç gereç kullanmadan sadece duyular yolu ile yapılır. Nicel gözlemler ise araç gerecin yardımı ile gerçekleştirilir. Hava bugün sıcak (nitel) Hava bugün 35 santigrat derece (nicel) 3) HİPOTEZ KURMA: Bilimsel çalışma sürecinde probleme sunulan geçici çözüm yoluna HİPOTEZ denir. Bilim insanı yaptığı gözlemler sonucunda elde ettiği bilgileri kullanarak bir hipotez kurar. Hipotezler problemin sebebi açısından bizim tahminlerimizdir. Kanıtlanmamış ve doğrulanmamıştır. Hipotezler deney ve ilave gözlemlerle desteklenir ya da yok edilirler. İyi bir hipotez verilere ters düşmemeli ve verileri kapsamalıdır. Yeni fikirlere ve eleştirilere açık olmalıdır.
4) HİPOTEZE DAYALI TAHMİN: Kurulan hipoteze dayalı tahminde bulunulur. Bir tahmin cümlesi; «Eğer.. ise..dir.» şeklinde oluşturulur. 5) KONTROLLÜ DENEY YAPMA: Kurulan hipotezlerin desteklenmesi amacı ile yapılan deneylere kontrollü deney denir. Bu süreçte kontrol ve deney grubu olmak üzere iki grup oluşturulur. Kontrol grubu deney grubunun sonuçlarının karşılaştırılması amacı ile kurulur. Deney grubu ise birden fazla olabilir. Kontrollü deneyde araştırılmak istenen bilgi haricinde her veri kontrol ve deney grubunda aynı tutulur. Bu sayede araştırılan verinin deneye etkisi ölçülmüş olur. Kontrollü deney sonucunda hipotez desteklenmezse yeni bir hipotez kurulur ve aşamalar tekrarlanır. Desteklenirse sonuçlar diğer bilim insanlarıyla paylaşılır.
Bir öğrenci deney düzeneği hazırlamış ve deney tüpünün içine fotosentetik bakteriler yerleştirmiştir. Bakterilerin yaşayabilmesi için gerekli ortamı sağlamıştır. Tüpe mavi ışık vermiştir ve deneyi sırasıyla 10, 35 ve 60 derece sıcaklıklarda gerçekleştirmiştir. Bu öğrenci bu deneyi yaparak aşağıdaki sorulardan hangisine cevap arıyor olabilir? A) Bakteriler fotosentez yapar mı? B) Bakteriler hangi ışık renginde fotosentez yapar? C) 10 derecenin altındaki sıcaklık fotosentez için uygun mudur? D) Bakteriler canlı mıdır? E) Fotosentetik bakteriler için en uygun fotosentez sıcaklığı kaç derecedir? Hipotez kavramı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Deney ve gözlemlerle sınanabilir olmalıdır. B) Probleme özgü sunulan geçici çözüm yoludur. C) Eldeki tüm verileri kapsamalıdır. D) Diğer hipotezler tarafından desteklenmelidir. E) Tahminlerin yapılmasına imkan sağlamalıdır. Aşağıdakilerden hangisi bilim insanının sahip olduğu özelliklerden biri değildir? A) Sorgulayıcı olma B) Otoriteye bağlı kalma C) İyi bir gözlemci olma D) Tarafsız olma E) Meraklı ve şüpheci olma
6) TEORİ VE KANUN: Bilimsel teori ve bilimsel kanun birbirinden farklı kavramlardır. Teori, hipoteze göre daha geniş bir kavramdır. Teoriler doğada gerçekleşen olaylar hakkında yapılan ve hakkında güçlü delilleri olan açıklamalardır. Kanunlar ise gerçekleşen doğa olayları hakkında genellemelerdir. Kanunlar bir olayın nasıl gerçekleştiğini açıklarken; teoriler kanunları açıklar ve neden sorusuna cevap verir. Teoriler elde edilen yeni bilgiler doğrultusunda çürütülebilir ya da geliştirilebilir. Ancak kanunlara dönüştürülemez. Çünkü kanunlar ve teoriler farklı kavramları açıklar. Kanunlar doğruluğu ispatlanmış bilimsel bilgilerdir.