ULUSAL L K KONGRES 2010

KEÇ C ULUSAL L K KONGRES 2010 Bildiriler Kitab 2426 Haziran 2010 Editör Doç. Dr. Cengiz ATA O LU Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü ÇANAKKALE TÜB TAK taraf ndan desteklenmi tir

Editör: Doç. Dr. Cengiz ATA O LU Bu kitap Ulusal Keçicilik Kongresinde sunulan bildirileri içermekte olup, kitapta yer alan bildiriler Kongre Bilim Kurulu taraf ndan kabul edilmi ve ekilsel aç dan düzenlemeye tabi tutulmu tur. Bu kitab n yay n hakk editöre aittir ve tüm yay n haklar sakl d r. Kitab n herhangi bir bölümünün kopya edilmesi, ba ka dillere tercüme edilmesi, bas lmas ve ço alt lmas editör iznine ba l d r. Kaynak göstermek suretiyle al nt yap labilir. Kapak tasar m : Cengiz ATA O LU Birinci bask : 2426 Haziran 2010 ISBN 978-605-4222-06-3/100 let i im adresi: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Terzio lu Kampusu 17020 Çanakkale Tel: 0 286 218 00 18 1344 Fax: 0 286 218 05 45 E-posta: catasoglu@comu.edu.tr B ask : Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Matbaas Terzio lu Kampusu 17010 Çanakkale

DÜZENLEYEN KURULU LAR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Çanakkale li Dam zl k Koyun-Keçi Yeti tiricileri Birli i DESTEKLEY C KURUL U LAR TÜB TAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Ara t rma Kurumu) Çanakkale Ziraat Odalar l Koordinasyon Kurulu Kepez Belediyesi Çanakkale Ticaret Borsas Ke an Ticaret Borsas Abal o lu Yem-Soya Tekstil Sanayi A.. Bolu Kalite Yem Sanayi A.. Küpsan Hayvanc l k T bbi Malzemeler Orman Ürünleri Sanayi ve Ticaret Ltd. ti. Alta Plastik Mühendislik Sanayi ve Ticaret Ltd. ti Kö ebucak Tar m Bay r Dondurma Çetinkaya Peynircilik An t Ya

Kongre Onursal Ba kanlar Prof. Dr. Ali AKDEM R (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Rektörü) Dr. Ferhan SAVRAN (Çanakkale li Dam zl k Koyun-Keçi Yeti tiricileri Birli i Ba kan ) Kongre Düzenleme Kurulu Ba kan Prof. Dr. Türker SAVA Kongre Düzenleme Kurulu Prof. Dr. Türker SAVA Doç. Dr. Cengiz ATA O LU Doç. Dr. Aynur KONYALI Doç. Dr. Ak n PALA Ar. Gör. Dr. Cemil TÖLÜ Ar. Gör. Hande I l AKBA Ar. Gör. Baver CO KUN Bekir S tk AYA Sefer AH N Kongre Bilim Kurulu Prof. Dr. Erdo an TUNCEL (Uluda Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa KAYMAKÇI (Ege Üniversitesi) Prof. Dr. Ali Okan GÜNEY (Çukurova Üniversitesi) Prof. Dr. Numan AKMAN (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. M. Mustafa O AN (Uluda Üniversitesi) Prof. Dr. Orhan KARACA (Adnan Menderes Üniversitesi) Prof. Dr.. Zafer ARIK (Akdeniz Üniversitesi) Prof. Dr. Murat GÖRGÜLÜ (Çukurova Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa ÖZCAN ( stanbul Üniversitesi) Prof. Dr. Hayri CO KUN (Abant zzet Baysal Üniversitesi) Prof. Dr. Mahmut KESK N (Mustafa Kemal Üniversitesi) Doç. Dr. afak PULATSÜ (Ankara Üniversitesi) Doç. Dr. A k n KOR (Yüzüncü Y l Üniversitesi) Doç. Dr. lkay DELLAL (Ankara Üniversitesi) Kongre Sekreteri Doç. Dr. Cengiz ATA O LU

Ç NDEK LER ÇA RILI B LD R LER Türkiyede Keçi Yeti tiricili i: Sorunlar ve Çözümler Mustafa KAYMAKÇI, Sait ENG NDEN Z Üniversitelerde Keçi Konulu Ara t rmalar ve Bunlar n Sahaya Yans malar Turgay TA KIN, Mustafa KAYMAKÇI, Nedim KO UM, Gürsel DELLAL, Türker SAVA, Aynur KONYALI, Ferhan SAVRAN, Cemil TÖLÜ, Erdo an TUNCEL, Mehmet KOYUNCU, Okan GÜNEY, Sezen OCAK, Nazan DARCAN, Osman B ÇER, Mahmut KESK N,. Zafer ARIK, Veysel AYHAN, rfan DA KIRAN Preventive Health Management in Goat Production Matthias GAULY, E. MOOR Türkiyede Da l k-ormanl k Alanlarda Keçi Yeti tiricili i: Mevcut Durum ve Gelecek Gürsel DELLAL, Mehmet ERTU RUL, Nihat TEKEL, Erkan PEHL VAN Keçi Yeti tiricili inin Küresel klim De i imine Adaptasyonu ve Etkileri Azaltmaya Yönelik Stratejiler Nazan KOLUMAN DARCAN Dam zl k Koyun-Keçi Yeti tiricileri Birliklerinin Edinimleri Veysel AYHAN, Turgay TA KIN, Duygu NCE, Murat YILMAZ, Serkan BOYAR, Erbay BARDAKÇIO LU 1 26 37 42 60 68 YET T R C L K ve EKOLOJ Türkiyede Keçi Yeti tiricili inin Co rafi Da l m Nuran TA LIG L, Güven AH N Silvo-Pastoralizm: Hayvan Yeti tirme ve Orman Alanlar n n Birlikte Yürütülmesi, Kuzeybat Akdeniz Örne i Fatin CEDDEN Türkiye'de K l Keçisi Yeti tiricili inde Orman Kaynaklar ndan Yararlanmada Mevcut Durum, Darbo azlar ve Çözüm Önerileri Ahmet TOLUNAY, Veysel AYHAN Keçilerde Refah Mehmet KOYUNCU, eniz ÖZ ALTINÇEK Ç K l Keçi ve Saanen x K l Keçi (F 1 ) Melezlerinde Renk Varyasyonunun O lak Geli imi Üzerine Etkisi Mustafa OLFAZ, Hasan ÖNDER, Hilal TOZLU 83 87 92 97 101

T rmanma O laklar için Davran sal bir Gereksinim mi? Türker SAVA, Cemil TÖLÜ, Hande I l AKBA, Baver CO KUN,. Yaman YURTMAN Keçilerde Vücut S cakl n n Hava S cakl ve Hava Nemi ile Etkile imi Cemil TÖLÜ, Halil TUNCA, Tamer GARAGON, Türker SAVA Türk Saanen O laklar nda Baz Hematolojik Özelliklerin Ya ve Cinsiyete Göre De i imi Baver CO KUN, Murat TOSUNO LU, Türker SAVA 106 110 114 Gökçeadadaki S r, Koyun ve Keçilerde Baz Seroprevalans Kadir YE LBA, Gizem ALPAY, Pelin TUNCER Viral Enfeksiyonlar n 118 Do um Öncesi ve Sonras Dönemde O lak Ölümleri Funda E. ATAÇ, Turgay TA KIN, Mustafa KAYMAKÇI 123 ÜRET M S STEMLER Güneydo u Anadolu Bölgesi Keçi Yeti tiricili inin Genel Özellikleri ve Geli tirme Olanaklar H. Deniz REL Türkiyede Göçer Keçi Yeti tiricili inin Mevcut Durumu ve Gelece i Mu la-yata an Örne i Murat YILMAZ, H. Erbay BARDAKÇIO LU, Turgay TA KIN, Orhan KARACA Ankara lindeki Ankara Keçisi letmelerinin Yap sal Durumu ve Geli tirilme Perspektifleri rfan DA KIRAN, Nazan KOLUMAN DARCAN, Soner ÇANKAYA Sözle meli Süt Keçisi Yeti tiricili i: Bolana Modeli Orhan BULUT Kav it Köyü ve Yöresi Keçicilik Projesi: Geli meler Özdal GÖKDAL, Okan ATAY Organik Hayvanc l kta Keçi Yeti tiricili inin Yeri ve Önemi A.Özge DEM R, rfan DA KIRAN Entansif Keçi Eti Endüstrisindeki Geli meler, Bu Ba lamda Boer Irk n n Önemi Okan GÜNEY, Sezen OCAK Keçi Üretim Sistemlerinin ve Keçi Ürünlerinin Kimi Dünya Ülkeleri ve Türkiye Aç s ndan De erlendirilmesi Mahmut KAL BER, Nazan KOLUMAN DARCAN 130 135 142 147 150 154 162 168

Organik Keçi Yeti tiricili i Mahmut KAL BER, Nazan KOLUMAN DARCAN, Murat GÖRGÜLÜ Saanen, Malt z ve K l Keçileri ile Melezlerinde F rsatç Çiftle Y l Boyu O lak Elde Edilmesi Ak n PALA, Sefer AH N tirme ile 172 176 Biga (Çanakkale) lçesinde Keçi Yeti tiricili i Yapan letmelerin Genel Durumlar n n Anket Yoluyla Belirlenmesi Feyzi U UR, Cemil TÖLÜ, Gürbüz DA, Aynur KONYALI, Türker SAVA Entansif Keçi Yeti tiricili i Songül ENTÜRKLÜ, Emre ARSLANBA Teke Yöresinde K l Keçisi Yeti tiricili ine Genel Bak Özgecan KORKMAZ A AO LU, Özkan ELMAZ, Mahiye ÖZÇEL K MET N, Aykut As m AKBA, Mustafa SAATCI Konya li K l Keçi Yeti tiricili i ve Islah Çal malar Hakan ERDURAN, Mesut KIRBA 180 184 189 193 Türkiye'de GAP Bölgesinde Keçi Yeti Teknik Özellikler Nihat TEKEL, Gürsel DELLAL tiricili ine li kin Baz Yap sal ve 198 GENOT P Antalya ve Burdur Yöresinde Yeti tirilen Honaml Keçisinin Tan t lmas Özkan ELMAZ, Özgecan KORKMAZ A AO LU, Mahiye ÖZÇEL K MET N, Aykut As m AKBA, Mustafa SAATCI Yeti tirici Ko ullar nda K l Keçilerin Kimi Verim Özellikleri Okan ATAY, Özdal GÖKDAL, Vadullah EREN Farkl Keçi Genotiplerinin Do u Akdeniz Bölgesi Ko ullar ndaki Performanslar n n Kar la t r lmas : 2. Verim Özellikleri Sabri GÜL, Mahmut KESK N, Osman B ÇER Tokat artlar nda Yeti tirilen Saanen Irk Keçilerin Döl, Süt Verimi ve O laklar n Geli me Özelliklerinin Belirlenmesi Zafer ULUTA, Mehmet KURAN, Emre R N, Yüksel AKSOY Norduz ve K l Keçilerinde K l Verimi ve Kalitesinin Belirlenmesi Ferda KARAKU, A k n KOR, Mehmet B NGÖL, S. Seçkin TUNCER, Ayhan YILMAZ, F rat CENG Z Türkiye Yerli Keçi Genetik Kaynaklar ve Mevcut Durum Ay e Özge DEM R, Nihat MERT 202 207 211 215 219 223

Yerli ve Yabanc Keçi Irklar nda Genetik Polimorfik Sistemlerle Yakla m Ay e Özge DEM R, Nihat MERT lerlemeye Biyokimyasal 228 Norduz O laklar n n Büyüme-Geli me Özellikleri ve En Uygun Büyüme Modelinin Belirlenmesi Davut ÖZEL, Turgut AYGÜN Gürcü Keçisi Erdo an SEZG N, Sinan KOPUZLU, Sadrettin YÜKSEL Abaza Keçisi Erdo an SEZG N, Sinan KOPUZLU, Sadrettin YÜKSEL Ne Kadar Saanen? Kemal ÇEL K 233 237 241 245 ÜREME ve BESLEME Akkeçilerde Vitamin E Destekli Kesif Yemle Flushing Uygulamas n n Performansa Olan Etkileri B. Zehra SARIÇ ÇEK, Mehmet DUYMAZ Saanen Keçilerinde Beden Kondisyon Skorunun Östrus Senkronizasyonu ve Gonadorelin Enjeksiyonu Sonras Gebelik Oranlar na Etkisi lker SER N, Murat YILMAZ, Güne SER N, Ahmet CEYLAN Saanen ve Saanen X K l Keçi Melezi (G1-G2) O laklarda Sütten Kesim Öncesi Farkl Besleme Uygulamalar n n Canl A rl k Art Üzerine Etkileri Mesut YILDIRIR, M. Akif YÜKSEL, Orhan KARADA, Tamer SEZENLER, Mustafa YILMAZ Alman Alaca K l Melezi Keçilerin Besin Madde Tüketimleri ile Süt Verim ve çeri i Aras ndaki li kilerin Fenotipik ve Kanonik Korelâsyon ile Tahmini Sabri YURTSEVEN, Zeki DO AN, U ur SERBESTER, Murat GÖRGÜLÜ Keçi Rasyonlar nda Antioksidan Kullan m Ayd n ALTOP, Güray ERENER, Hüseyin ÇAYAN Melatonin Hormonunun Biyosentezi ve Süt Keçisi Yeti tiricili inde Eksojen Kullan m n n Üreme Performans ile Süt Kalitesi Üzerine Etkisi Mahmut ÇINAR, U ur SERBESTER, Ayhan CEYHAN Beslemenin Keçi Sütü Ya çeri i ve Kompozisyonu Üzerindeki Etkisi Elif GÖK, Ali Vaiz GAR PO LU 249 254 257 261 266 271 277

Farkl Yemleme Tekni i Kullan lan Genç Keçilerde Vücut S cakl ve Solunum Say s Cemil TÖLÜ, Cem GÖNCÜ, Türker SAVA, smail Yaman YURTMAN Sütten Kesim Öncesi Dönemde Probiyotik Tüketen O laklarda Rumenin Morfometrik Yap s Cengiz ATA O LU, Hande I l AKBA, Mert GÜRKAN, Sibel HAYRETDA, Ahmet UZATICI, Cemil TÖLÜ, Gürbüz DA, Türker SAVA, smail Yaman YURTMAN Süt Emen O laklarda Probiyotik Tüketiminin nce Barsa n Morfometrik Yap s Üzerine Etkileri Cengiz ATA O LU, Hande I l AKBA, Mert GÜRKAN, Sibel HAYRETDA, Ahmet UZATICI, Cemil TÖLÜ, Gürbüz DA, Türker SAVA, smail Yaman YURTMAN Kolesterol le Doyurulmu Siklodekstrinin Teke Spermas na En Uygun Muamele Zaman n n Tespiti Co kun KONYALI, Cristina TOMÁS, Eva BLANCH, Ernesto GÓMEZ, Eva MOCÉ Kolesterol ile Doyurulmu Siklodekstrin (CLC) ve Yumurta Sar s n n Dondurulmu Teke Spermas Kalitesi Üzerine Etkisi Co kun KONYALI, Eva BLANCH, Cristina TOMÁS, Ernesto GÓMEZ, Eva MOCÉ Ülkemizde Keçilerde Üreme Konulu Çal malar Pelin EVEGÜ, Aynur KONYALI Keçilerin Beslenmesinde Tanenler Sibel SOYCAN ÖNENÇ, Mürsel ÖZDO AN 283 288 292 295 299 303 308 YEM KAYNAKLARI Keçi Beslemede Silo Yemi Kullan m Ahmet ALÇ ÇEK Pazar At Sebze ve Meyveler Alternatif Siloluk Materyal Olabilir mi! As m KILIÇ Keçi Meralar nda Bulunan Baz Maki Türlerinin Otlatma Mevsimi Boyunca Yem De erlerinin Saptanmas Mustafa ÇÜREK, Nihat ÖZEN Süt Keçilerinin Beslenmesinde Pratik Rasyon Örnekleri erafettin KAYA 313 317 324 328

SÜT ve ÜRÜNLER Keçi Sütünün Fonksiyonel Bile enleri Gülçin ATIR, Zeynep GÜZEL-SEYD M Keçi Sütünün Kefir Üretiminde Kullan lmas : Fiziksel, Kimyasal ve Duyusal Özellikler Onur GÜNE ER, Yonca KARAGÜL-YÜCEER Keçinin En Tatl Ürünü: Kahramanmara Dondurmas Kurban YA AR Çine Yöresinde Yeti tirilen K l Keçi Sütlerinde Streptococcus agalactiae Saptanmas Dilek KESK N, Okan ATAY, ükrü KIRKAN, Özdal GÖKDAL, Serten TEKBIYIK, Osman KAYA Keçi- nek-koyun Sütü Kar m Kullan larak Yap lan Mihaliç Peynirlerinin Özellikleri Serpil ADAY, Yonca KARAGÜL YÜCEER Keçi Sütünün nsan Sa l Aç s ndan Önemi Mehmet KOYUNCU, Turgay TA KIN, Mustafa KAYMAKÇI Çanakkalede Yeti tiricili i Yap lan Baz Keçi Irklar na ait Sütlerin Ya Asidi Profili Onur GÜNE ER, Yonca YÜCEER, Aynur KONYALI Türkiyede Süt Keçisi Yeti tiricili i ve Modern Süt Bilimi Bak Aç s yla Keçi Sütünün De erlendirilmesi Emre ARSLANBA, Ali Erbili BODUR Keçi Sütü ve nek Sütü Özelliklerinin Kar la t r lmas Hülya YAMAN, Hayri CO KUN Keçi Sütünden Bebek Mamas Olarak Yararlanma Olanaklar Kevser AYI I I VAROL, Nedim KO UM Keçi Sütünün Bile imi ve Özellikleri Birsen TOPAÇ, Yonca KARAGÜL YÜCEER 332 336 342 347 351 355 359 365 369 373 379 ET ve KAL TES Türk Saaneni, Gökçeada, Malta ve K l Keçisi O laklar n n Besi, Karkas ve Et Kalitesi Özelliklerinin Kar la t rmal Olarak ncelenmesi Hülya YALÇINTAN, Bülent EK Z, Mustafa ÖZCAN 382

Alpin x K l Keçisi (F 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) ve K l Keçisi O laklar n n Besi, Karkas ve Et kalite Özellikleri Okan ATAY, Özdal GÖKDAL, Semra KAYAARDI, Ali Kemali ÖZU UR, Vadullah EREN Entansif Besi Ko ullar nda Boer x Balcal Melezi (BBLC) ve Balcal (BLC) Erkek O laklar n Besi Performans ve Karkas Özellikleri Üzerinde Bir Ara t rma Okan GÜNEY, Sezen OCAK Keçi Karkas ve Et Kalitesi Engin YARALI, Okan ATAY, Özdal GÖKDAL, Semra KAYAARDI Keçilerde Et Kalitesini ve Besin Madde Kompozisyonunu Etkileyen Faktörler Alev TURAN, Emine SAÇILDI 386 391 398 403 SOSYO-EKONOM Keçinin Önemi ve Yörük Kültüründeki Yeri Mehmet KOYUNCU, Erdo an TUNCEL Tüketicilerin Alternatif Hayvansal Ürünlere Ödeme Gönüllü ü: Keçi Sütü ve Peyniri Örne i O uz PARLAKAY, Dilek BOSTAN BUDAK, Hilal YILMAZ, Erdal DA ISTAN 407 411 Küreselle me Sürecinde Keçiden Elde Edilen Ürünlerin Co rafi Ürün Olarak De erlendirilme Olanaklar rfan DA KIRAN, Nazan KOLUMAN DARCAN Türkiye ve Dünyada Keçilerden Elde Edilen Ürünlerin Durumu ebnem KARA UZUN, eniz ÖZI ALTINÇEKIÇ Günahlar Keçiye Yükledik! Hande I l AKBA, Harun BAYTEK N aretli 416 421 426 KIL ve KAL TES Türkiye de Keçi Lifleri Üretim Potansiyeli ve Bundan Yararlanma Olanaklar Gürsel DELLAL, Zeynep ERDO AN, Mehmet KOYUNCU, Feryal SÖYLEMEZO LU, Erkan PEHL VAN, Seçkin TUNCER Norduz ve K l Keçilerinden Elde Edilen Üst ve Alt K llarda Baz Fiziksel Özellikler Aras ndaki Fenotipik Korelasyonlar Ferda KARAKU, Mehmet B NGÖL, A k n KOR, S. Seçkin TUNCER, Ayhan YILMAZ, F rat CENG Z 431 438

ET ve KAL TES

Alpin x K l Keçisi (F 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) ve K l Keçisi O laklar n n Besi, Karkas ve Et kalite Özellikleri Okan ATAY 1, Özdal GÖKDAL 1, Semra KAYAARDI 2, Ali Kemali ÖZU UR 1, Vadullah EREN 1 1 Adnan Menderes Üniversitesi, Çine Meslek Yüksekokulu, Çine, Ayd n 2 Celal Bayar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi G da Mühendisli i Bölümü, Manisa Bu ara t rma, ortalama 5 ayl k ya ta 70 gün süreyle besiye al nan Alpin x K l Keçisi (F 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) ve K l Keçisi erkek o laklar n n besi gücü, karkas ve et kalite özelliklerinin saptanmas amac yla yap lm t r. Alpin x K l Keçisi (F 1 ) (n=7), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) (n=6) ve K l Keçisi (n=7) o laklar nda günlük yem tüketimi ve 1 kg canl a rl k art için yem tüketimi s ras yla, 0.820, 0.795 ve 0.936 kg (P<0.01) ve 7.92, 7.51 ve 7.71 kg (P<0.01) olarak saptanm t r. Karkas rand manlar s ras yla %46.83, 47.23 ve 46.06 olarak belirlenmi tir. Söz konusu genotiplerde s rt-bel oran ve kol oran s ras yla %28.51, 28.29 ve 30.52, %19.29, 16.02 ve 19.64 (P<0.01) ve %19.74, 21.27 ve 20.54 (P<0.05) bulunmu tur. Et kalite özelliklerinden nem, kül, ya, ph, renk, su tutma kapasitesi, so utma yitimi ve pi irme kayb üzerinde durulmu tur. Longissimus dorsi kas örneklerinin analizi ile elde edilen ph, parlakl k (L*), so utma yitimi (72. Saat) ve pi irme kayb de erleri s ras yla 6.26, 5.83 ve 5.59 (P<0.01), 43.65, 44.87 ve 51.75 (P<0.05), 2.26, 2.82 ve 3.51 (P<0.05) ve 16.08, 23.06 ve 25.19 (P<0.01) olarak saptanm t r. Sonuç olarak gruplar aras nda, günlük yem tüketimi, yemden yararlanma, s rt-bel oran, kol oran, ph, renk, su tutma kapasitesi, so utma yitimi (72. saat), L* ve pi irme kayb bak m ndan istatistik olarak fark gözlenmi tir. Anahtar kelimeler: Alpin x K l Keçisi (F 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ), o lak, karkas özellikleri, et kalitesi Fattening Performance, Carcass and Meat Quality Characteristics of Alpine x Hair Goat (F 1 ), Saanen x Hair Goat (F 1 ) and Hair Goat Kids This study was performed to determine the fattening performance, carcass and meat quality characteristics of Alpine x Hair goat (F 1 ), Saanen x Hair goat (F 1 ) and Hair goat male kids. A total of 20 kids at about 5 months of age were fattened for 70 days. Average values for daily food intake of Alpine x Hair goat (F 1 ) (n=7), Saanen x Hair goat (F 1 ) (n=6) and Hair goat (n=7) kids during the fattening were calculated 0.820, 0.795 and 0.936 kg (P<0.01), and average concentrate consumption per 1 kg live weight gain were 7.92, 7.51 and 7.71 kg (P<0.01) kg, respectively. The dressing percentage was found as 46.83%, 47.23 and 46.06, respectively. Percentages of back-loin and fore-arm were 19.29%, 16.02 and 19.64 (P<0.05) and 19.74%, 21.27 and 20.54 (P<0.05), respectively. Meat quality characteristics were determined in the Longissimus dorsi (LD). Average values of ph, L*(lightness), drip loss (72 h) and cooking loss of meat samples were found as 6.26, 5.83 and 5.59 (P<0.01), 43.65, 44.87 and 51.75 (P<0.05), 2.26, 2.82 and 3.51 (P<0.05) and 16.08, 23.06 and 25.19 (P<0.01), respectively. Keywords: Alpine x Hair goat, Saanen x Hair goat, kid, carcass characteristics, meat quality Giri Türkiyede keçi populasyonunun çok büyük bir k sm n olu turan K l keçilerinin en önemli verimleri ettir (Özder, 2006). Özellikle Akdeniz ve Ege gibi yo un olarak yeti tiricili i yap lan bölgelerde esas gelir o lak üretiminden elde edilir. Süt geliri ikinci s radad r. Süt gelirinin birinci s rada oldu u i letmelerde genellikle di er genotipler hakimdir. Keçi populasyonunun slah amac yla 1960l y llarda ba layan çal malarda sütçü veya melez sütçü keçi yeti tiricili inin yayg nla t r lmas benimsenmi ve bu slah çal malar ço unlukla Ege, Güney Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yo unla m t r ( engonca ve ark., 1998; Güney ve ark., 2005; Kaymakç ve ark., 2005; Sava, 2008). Bu çal malarda yo un olarak Saanen rk ndan ve k smen de Alpin rk ndan yararlan lm t r (Kaymakç ve ark., 2005). K l keçiyle yap lan melezlemelerden elde edilen melez döllerde genellikle süt ve döl verimi özellikleri ara t r lm t r. Melez erkeklerin özellikle et kalitesi üzerine s n rl say da çal ma yap lm t r (Darcan ve Çankaya, 2005; Y lmaz ve ark., 2009). Oysa çe itli kan derecelerindeki melez döllerin 386

büyüme ve geli me özelliklerinin yan nda, besi, karkas ve et kalite özelliklerinin ortaya koyulmas amac yla çok say da ara t rmaya gereksinim oldu u aç kt r. Çünkü süt keçisi yeti tiricili ine geçi in o lak eti üretimini azaltaca ve melez o laklar n lezzet olarak ve geli me aç s ndan K l keçi o la n yerini dolduramayaca dü ünceleri yeti tiriciler aras nda yayg nd r. Bu ba lamda melezlerin büyüme-geli me, besi, karkas ve et kalite özelliklerinin ortaya koyulmas, yöreler baz nda keçi yeti tiricili ine verilecek yönün belirlenmesinde önemli bir katk sa layacakt r. Bu çal man n amac, Alpin x K l Keçisi (F 1 )(AKF 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) (SKF 1 ) ve K l Keçisi (K) o laklar n n besi gücü, kesim, karkas ve et kalite özelliklerinin ortaya koyulmas d r. Materyal ve Metot Bu çal man n materyalini Adnan Menderes Üniversitesi ö retim üyeleri taraf ndan, Ayd n li Çine ilçesindeki orman içi ve kenar köylerinde yürütülen Kav it Köyü ve Yöresi Keçicilik Projesi kapsam nda elde edilen 7 ba Alpin x K l Keçisi (F 1 ), 6 ba Saanen x K l Keçisi (F 1 ) ve 7 ba K l Keçisi olmak üzere 20 ba erkek o lak olu turmu tur. O laklar yakla k 4.5 ayl k ya ta sütten kesilerek, Adnan Menderes Üniversitesi Çine Meslek Yüksekokulu Uygulama ve Ara t rma Birimine getirilmi, 15 günlük bir ara t rma periyodunun ard ndan 70 gün süreyle entansif besiye al nm lard r. Besi süresince o laklara, kuru maddesi %88, ham proteini %15, ham kül de eri %9 ve 1 kg nda 2800 Kcal ME enerji içeren ince formda karma yem ad-libitum olarak, k y lm kaliteli kuru yonca otu da o lak ba na günlük 100 gram olacak ekilde verilmi tir. O laklar besi süresince her 14 günde bir aç karn na tart larak canl a rl k art lar, tüketilen ve kalan yemler tart larak yem tüketimleri hesaplanm t r. Kesim ve karkas parçalama i lemleri entegre bir tesiste gerçekle tirilmi, kesim ve karkas parçalama, Ertu rul ve ark. (1989) taraf ndan bildirilen yöntemle yap lm t r. Sol yar m karkastan 12.-13. omurlar aras ndaki bölgeden al nan Musculus longissimus dorsi (göz kas ) kesit alanlar aydinger ka d na çizilmi ve göz kas derinli i ölçülerek kaydedilmi tir. Gözkas alan na ili kin çizimler scan edilerek bilgisayara aktar lm NETCADD for Windows 5.026 harita paket program ile say salla t r lm t r. O laklar n et kalitelerini belirlemek amac yla yap lan fizikokimyasal analizlerden toplam nem, toplam kül ile solvent ekstraksiyonu yöntemiyle toplam ya analizleri, ph analizi AOAC (2000)e göre yap lm t r. Örneklerin renk ölçümünde Minolta (Model CR 300,Osaka, Japan) marka renk ölçer kullan lm ve renk parametreleri L*(parlakl k), a*(k rm z l k) ve b*(sar l k) belirlenmi tir. Et örneklerinde ayr ca su tutma kapasitesi (STK) ile 24 ve 72 saat sonundaki so utma yitimi tayin edilmi, gevreklik oran n belirlemek amac yla da kesme kuvveti saptanm t r (Honikel, 1998). Elde edilen veriler en-küçük kareler metodu (SAS, 1998) ile de erlendirilmi tir. Bulgular ve Tart ma Bu çal mada Alpin x K l Keçisi (F 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) ve K l Keçisi o laklardan elde edilen çe itli dönemlerdeki canl a rl klar, günlük canl a rl k art, yemden yararlanma ve günlük yem tüketimlerine ili kin de erler Çizelge1de verilmi tir. Günlük canl a rl k art bak m ndan gruplar aras ndaki farkl l k istatistik olarak önemli bulunmam fakat yemden yararlanma ve günlük yem tüketimi bak m ndan çok önemli bulunmu tur (P<0.01). Yemden yararlanma bak m ndan Saanen x K l Keçisi (F 1 ) melezlerinin, günlük yem tüketimi bak m ndan ise K l keçi o laklar n n daha iyi performans gösterdi i görülmektedir. im ek ve Bayraktar (2007) 387

taraf ndan yap lan bir çal mada 4.5-5 ayl k ya ta 98 gün besiye al nan K l keçisi ve Saanen x K l keçisi (F 1 ) o laklar n besi ve karkas özellikleri kar la t r lm, günlük canl a l k art ve yemden yararlanma bak m ndan iki grup aras nda istatistik olarak fark olmad bildirilmi tir. An lan çal mada günlük canl a rl k art ve yemden yararlanma de erleri s ras yla, 0.123-0.108 kg ve 8.83-10.27 olarak saptanm t r. Du ve yapay havaland rman n Alpin x K l melezi erkek o laklarda besi performans na etkisinin ara t r ld bir çal mada (Darcan ve Çankaya, 2005) ise du ve yapay havaland rman n uygulanmad grupta günlük canl a rl k art ve yemden yararlanma de erleri s ras yla 0.09 kg ve 10.9 olarak hesaplanm t r. Çizelge 1. Alpin x K l Keçisi (F 1 ) (AKF 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) (SKF 1 ) ve K l Keçisi (K) o laklar n n beside canl a rl k ve yemden yararlanma özellikleri (X ±SX ) Özellikler AKF 1 (n=7) SKF 1 (n=6) K (n=7) Besi ba canl a rl k (kg) 28.08 ±1.00 32.31±1.04 25.03 ±0.91 Besi sonu canl a rl k (kg) 35.32±1.16 39.64± 1.21 33.52± 1.05 Toplam canl a. art (kg) 7.24±0.91 7.32 ±0.95 8.49±0.83 Günlük canl a. art (kg) 0.104±0.012 0.104±0.013 0.121 ± 0.011 Yemden yaralanma 7.92a 7.51b 7.71c ** Günlük yem tüketimi 0.820a 0.795b 0.936c ** *P<0.05; ** P<0.01; a, b, c: her bir özellik içinde ayn sat rda farkl harf ta yan de erler aras ndaki ayr m önemlidir (P<0.05) Bu çal mada kesim ve karkas özellikleri için elde edilen oransal de erler Çizelge 2de verilmi tir. S rt-bel oran bak m ndan gruplar aras ndaki fark çok önemli (P<0.01), kol oran, boyun oran ve göz kas alan bak m ndan ise önemli (P<0.05) bulunmu tur. De erli etlerin bulundu u s rt-bel bölgesinin, K l keçisi o laklar nda daha yüksek orana sahip oldu u görülmektedir. Kol oran ve göz kas alan bak m ndan da en yüksek de er Saanen x K l Keçisi (F 1 ) o laklar nda görülmü tür. Çizelge 2. Alpin x K l Keçisi (F 1 ) (AKF 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) (SKF 1 ) ve K l Keçisi (K) o laklar n n kesim ve karkas özelikleri için elde edilen oransal de erler (%) (X ±SX ) Özellikler AKF 1 (n=7) SKF 1 (n=6) K (n=7) Karkas rand man 46.83±1.00 47.23±1.04 46.06± 0.91 So utma yitimi 2.62±0.10 2.31±0.11 2.43±0.09 Böbrek-le en ya. oran 2.62± 0.38 3.01±0.39 2.67±0.34 ç ya oran 3.41±0.48 3.54±0.50 3.46±0.44 But oran 28.50± 0.93 28.29 ±0.97 30.52± 0.85 S rt-bel oran 19.28±0.47a 16.01± 0.49b 19.63± 0.431a ** Kol Oran 19.73±0.35 21.26±0.36 20.53±0.32 * Omuz ba oran 8.12± 0.70ab 6.07±0.72b 8.27±0.63a Boyun oran 13.46±1.00 ab 14.65±1.04b 10.70±0.91a * Etek oran 8.40±0.48 8.66± 0.50 8.21±0.43 Karkas uzunlu u (cm) 74.65 ± 1.43 73.23 ±1.49 70.64±1.30 Göz kas alan (cm 2 ) 13.32 ±1.27 16.72± 1.32 11.41±1.15 * Göz kas derinli i (cm) 3.00 ±0.27 3.91±0.29 3.08± 0.25 *P<0.05; ** P<0.01; a, b: her bir özellik içinde ayn sat rda farkl harf ta yan de erler aras ndaki ayr m önemlidir (P<0.05) K l keçi o laklar yla Saanen x K l Keçisi (F 1 ) o laklar n n besi ve karkas özelliklerinin kar la t r ld çal malarda ara t r c lar, kesim ve karkas özellikleri bak m ndan önemli bir fark olmad n bildirmi ledir ( im ek ve Bayraktar, 2007; Y lmaz ve ark., 2009). Alpin x K l Keçisi (F 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) ve K l keçisi o laklar n n et kalite özellikleri Çizelge 3te görülmektedir. Yirmi dördüncü saate ölçülen ph ve pi irme kayb bak m ndan gruplar aras ndaki fark çok önemli (P<0.01), L* ve 72. 388

saatteki so utma yitimi bak m ndan ise önemli (P<0.05) farkl l k oldu u saptanm t r. Saanen x K l Keçisi (F 1 ) ve K l keçisi o laklar n n karkas ve et kalitelerinin kar la t r ld bir çal mada (Y lmaz ve ark., 2009), so utma yitimi, su tutma kapasitesi, pi irme kayb ve kesme kuvveti bak m ndan fark bulunamad fakat et rengi (L* ve a*) bak m ndan önemli (P<0.05) fark oldu u saptanm t r. Çizelge 3. Alpin x K l Keçisi (F 1 ) (AKF 1 ), Saanen x K l Keçisi (F 1 ) (SKF 1 ) ve K l Keçisi (K) o laklar n n et kalite özellikleri (X ±SX ) Özellikler AKF 1 (n=7) SKF 1 (n=6) K (n=7) Nem (%) 75.40±0.65 74.99±0.68 74.32 ±0.59 Kül (%) 4.58±0.15 4.55± 0.16 4.40±0.14 ph 24 6.26± 0.10b 5.83 ±0.11 b 5.59±0.09a ** So utma Yitimi (24. S.) (%) 1.30±0.12 1.34 ± 0.13 1.48± 0.11 So uma Yitimi (72. S.) (%) 2.2 6± 0.30b 2.82±0.31 ab 3.51±0.27a * Su Tutma Kapasitesi (%) 4.21±2.092 6.16±2.18 10.46±1.901 Renk L* 43.65±1.94 b 44.87± 2.02 b 51.75± 1.76 a * a* 18.90±0.71 20.41± 0.81 18.24± 0.78 b* 5.31±0.57 6.90±0.60 7.09± 0.52 Pi irme Kayb (%) 16.08±1.40 b 23.06±1.46 b 25.19±1.27a ** Kesme kuvveti (kg) 4.00±1.35 8.41±1.41 7.86 ±1.23 Ya (%) 12.20 ±2.65 8.74±2.76 13.68± 2.41 *P<0.05; ** P<0.01; a, b: her bir özellik içinde ayn sat rda farkl harf ta yan de erler aras ndaki ayr m önemlidir (P<0.05) Sonuç ve Öneriler Bu ara t rmada, K l keçisi o laklar ile melez o lak gruplar aras nda ço u besi gücü, kesim, karkas ve et kalite özelli i bak m ndan önemli farkl l klar saptanmam t r. Fakat K l keçi o laklar n n di er iki melez gruba göre daha yüksek günlük canl a rl k art gösterdi i, de erli etlerin bulundu u s rt-bel bölgesinin oran n n daha yüksek oldu u belirlenmi tir. K l keçi o lak etlerinin daha aç k renkli, daha ya l, daha dü ük ph de erine sahip oldu u, Saanen x K l Keçisi (F 1 ) o laklar n ise yemden daha iyi yararland ve ya oran n n dü ük oldu u söylenebilir. Keçi karkas nda önemli bölümlerin ba nda gelen but oran bak m ndan ise üç genotip aras nda fark gözlenmemi tir. Fakat, bu konuda, daha somut önerilerde bulunmak için, fazla say da ara t rmaya gereksinim oldu u aç kt r. Te ekkür Ara t rman n yürütülmesinde destek ve katk lar n gördü ümüz Ege-Et A Genel Müdürü Yasin Erdeme, Ö r. Gör. Hakan Y k lmaza, Ö r. Gör. evki Çetinere, Ö r. Gör. Engin Yaral ya ve Harita Müh. Orhan Y ld zc ya te ekkür ederiz Kaynaklar AOAC., 2000. Official Methods of Analysis. 17th ed. Gaithersburg, Maryland, USA, Darcan,N., Çankaya,S. 2008. The effect of ventilation and showering on fattening performances and carcass traits of crossbred kids. Small Ruminants Research 75: 192-198. Ertu rul, M., Eliçin, A., Cengiz, F., A k n, Y., Ar k,.z. 1989. Akkaraman ve Dorset Down x Akkaraman melezi (F1) kuzularda besi gücü ve karkas özellikleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay nlar :1117, Bilimsel Ara t rma ve ncelemeler: 608. Güney, O., Kaymakç, M., Karaca, O., Sava, T. 2005. Türkiyede süt keçisi slah n n gelece i üzerine kimi öneriler, Süt Keçicili i Ulusal Kongresi, Bildiriler, Sayfa 20-25,26-27 May s, zmir. Honikel,K.O.1998. Referans Methods fort he Assesment of Physical Characteristics of Meat. Meat Science,49,4,447-457. Kaymakç, M., Tuncel, E., Güney, O. 2005. Türkiyede süt keçisi slah çal malar, Süt Keçicili i Ulusal Kongresi, Bildiriler, Sayfa, 4-10, 26-27 May s, zmir. 389

Özder, M., 2006. Keçi Irklar. Keçi Yeti tiricili i (Ed.)Mustafa Kaymakç, zmir li Dam zl k Koyun ve Keçi Yei tiricileri Birli i Yay nlar No:2., 17-42,. zmir, Sava, T. 2008. Türkiyede Süt Keçicili inde Son Y llardaki Geli meler, zootekni.comu.edu.tr/fayda/ kecigelismeler. Pdf SAS, 1998. PC SAS users guide: Statistics. SAS Inst.cary. NC, USA. engonca, M., Ko um, N., Ta k n, T. 1998. Ege Bölgesinde K l keçi slah çal malar. Ege Bölgesi I. Tar m Kongresi, 7-11 Eylül 1998, Bildiriler 2. im ek, Ü. G., Bayraktar, M. 2007. K l Keçisi ve Saanen x K l keçisi (F 1 ) melezlerinde besi performans ve karkas özellikleri. F rat Üniversitsi Sa l k Bilimleri Dergisi 21(1): 15-20 Y lmaz, A., Ekiz, B., Özcan, M., Kaptan, C., Hano lu, H., Y ld r r, M. 2009. Effect of crossbreeding indigenous Hair goat with Saanen on carcass measurements and meat quality of kids under an intensive production system. Animal Science Journal, 80:460-467. 390