AKREDİTASYON PROGRAM DEĞERLENDİRME (ORTAK DEĞERLENDİRME) FORMU (APDF) ALPDEK KOMİSYONU ÜYELERİ Prof. Dr. Banu CANGÖZ, Prof. Dr. Belgin AYVAŞIK, Doç. Dr. L. Pınar TOSUN AÇIKLAMA: APDF, ALPDEK üyesi olarak görevlendirilmiş olan kişilerin yapacakları akreditasyon program değerlendirmesinde kullanacakları formdur. Bu formda yer alan her bir değerlendirme boyutu/alanı için standartlar ayrıntılı olarak Türk Psikologlar Derneği Psikoloji Lisans Eğitimi Akreditasyon El Kitabı nda yer almaktadır. APDF üzerinde yapılacak değerlendirmeler üç bölüm altında toplanmıştır. Bunlar; asgari standartlara yönelik değerlendirmeler, kalite standartlarına yönelik değerlendirmeler ve gözlem ve notlardır. APDF ilk olarak, gerekli inceleme, görüşme ve gözlemlerini tamamlamış olan her bir ALPDEK üyesi tarafından bağımsız olarak doldurulmalıdır. Bireysel değerlendirmelerin tamamlanması sonrasında, değerlendirmeden sorumlu üç ALPDEK üyesi bir araya gelerek ortak değerlendirmelerini yansıtan tek bir APDF doldurmalıdır. BÖLÜM A. ASGARİ STANDARTLAR I Müfredat Asgari Mevcut Gerek Durum 1. Genel bakış ve yaklaşım konularında zorunlu ders sayısı 2 1 2. Yöntem, ölçme değerlendirme, istatistik konularında zorunlu ders 2 5 sayısı 3. Bilişsel süreç ve mekanizmalarına yönelik zorunlu ders sayısı 3 2 4. İnsan gelişimi ve etkileşim süreçlerini kapsayan konulara yönelik zorunlu ders sayısı 3 4 5. Uygulamalı alanlara yönelik zorunlu ders sayısı 3 3 IIa Kullanılan Eğitim-Öğretim Yöntemleri Asgari Gerek Mevcut Durum 1. Dersin amacı, formatı, materyalleri, sınavları hakkında bilgi veren ders Derslerin %100 planlarının öğrenciye verilmesi %70 inde olmalı 2. Program süresince öğrencilerin yaptıkları ödev/proje sayısı 4 4 1
IIb Kullanılan Eğitim-Öğretim Yöntemleri 3. Ders planlarında öğrenciden beklentilerin ne derece açık ifade edildiği Çok yetersiz 4. Derslerde kullanılan kaynakların güncelliği Çok yetersiz 5. Derslerde kullanılan eğitim-öğretim yaklaşımlarının hedeflerle uyumluluğu Çok yetersiz 6. Değerlendirmelerin ders içerik ve amacına uygunluğu Çok yetersiz IIIa Öğretim Elemanları: Sayısal Göstergeler Asgari Mevcut Durum Gerek 1. Dört temel alandan en az üçünü temsil eden ve en az üç 4 8 yıldır bölümde çalışan öğretim elemanı sayısı 2. Doktoralı öğretim elemanı oranı %75 %90 3. Son üç yıldaki öğretim elemanı sayısı ortalaması/öğrenci 1/50 1/38 sayısı oranı 5 Yardımcı öğretim elamanı (AR-GÖR, uzman, okutman) 2 7 sayısı 6. Öğretim elemanı başına düşen ortalama ders yükü Azami 16 saat Yaklaşık 12 saat (Dosyada bu bilgiyi içerir tablo bulunmamaktadır, süreç içinde temini/yetiştirilmesi mümkün olmamıştır) IIIb Öğretim Elemanları: Yayınlar (Toplam) 7. Son dört yılda bölümdeki öğretim elemanlarının yaptığı toplam uluslararası yayın (uluslararası endekslerde yer alan dergilerde basılmış olan çalışmalar veya uluslararası yayın evlerince Mevcut Durum 8 makale 2 si yayınlanmış 2 si baskıda kitap/kitap bölümü 2
basılmış kitaplar, kitap bölümleri) sayısı 8. Son dört yılda bölümdeki öğretim elemanlarının yaptığı toplam ulusal yayın (hakemli dergilerde basılmış olan çalışmalar, kitaplar veya kitap bölümleri) sayısı 9. Son dört yılda bölümdeki öğretim elemanlarının sunduğu toplam ulusal/uluslararası bildiri sayısı IIIc Öğretim Elemanları: Yayınlar (lama) 10. Son dört yılda öğretim elemanı başına düşen uluslararası yayın (uluslararası endekslerde yer alan dergilerde basılmış olan çalışmalar veya uluslararası yayın evlerince basılmış kitaplar, kitap bölümleri) sayısı 11. Son dört yılda öğretim elemanı başına düşen ulusal yayın (hakemli dergilerde basılmış olan çalışmalar, kitaplar veya kitap bölümleri) sayısı 12. Son dört yılda öğretim elemanı başına düşen ulusal/uluslararası bildiri sayısı 7 67 Asgari Mevcut Gerek Durum 1 1 1 0.70 1 6.09 IIId Öğretim Elemanlarına Sunulan Gelişimsel Olanaklar Var Yok 13. Ulusal/uluslararası bilimsel toplantılarına katılan öğretim elemanlarına sağlanan üniversite desteği 14. Araştırma ve yayınlara sağlanan üniversite desteği/teşviki 15. Her ders için öğrencilerin doldurduğu öğretim elemanı değerlendirme formları 16. Değerlendirme sonuçlarının öğretim elemanlarına geri bildirimi IIIe Öğretim Elemanları: Diğer 17. Ek görevli öğretim elemanlarının uzmanlık alanlarının verdikleri derslerle uyumu Çok uyumsuz Çok uyumlu 18. Öğretim elemanlarının araştırma, mesleki gelişim ve danışmanlık faaliyetleri Çok yetersiz 19. Öğretim elemanlarının jüri üyelikleri ve bilimsel amaçlı hakemlikleri Çok yetersiz 3
20. Bölüm/Üniversite tarafından öğretim elemanlarının mesleki gelişimine katkı sağlayan diğer faaliyetler/olanaklar Çok yetersiz IV İnsan ve Hayvan Araştırmalarında Etik İlkelere Duyarlılık Var Yok 1. Yürütülen çalışmaların evrensel araştırma etik ilkeleri doğrultusunda gerçekleştirilmesini sağlamak amaçlı etik kurul değerlendirme süreci V Öğrenci Destek ve Rehberlik Hizmetleri 1. Yeni gelen öğrencilere sunulan oryantasyon hizmetleri (toplantılar, bölüm tanıtım gezileri, bölüm tanıtım broşürü, kitapçığı, videosu vb.) Çok yetersiz 2. Öğrencilere sağlanan akademik danışmanlık hizmetleri (dönem başı ders seçimine yönelik yönlendirme, akademik konularda veya kariyer gelişimine yönelik rehberlik etme, ulaşılabilir olma) Çok yetersiz VI Öğrenme Kaynakları Evet Hayır 1. Bölüm, öğrencilerin hizmetlerinden yararlanmak durumunda olduğu diğer birimlere (kütüphane, bilgisayar laboratuarları, v.) rahat ulaşabileceği bir mesafede mi? 2. Öğrencilere açık bilgisayar merkezi/laboratuarları ve/ya teknik destek üniteleri var mı? 3. Öğrenciye sunulan bilgisayar kullanımı olanakları yeterli mi? 4. Kütüphanede psikolojiye ayrılmış kaynaklar yeterli mi? 5 Psikoloji yazınına erişim sağlayan temel elektronik veri tabalarına (örn. SSCI) erişim sağlanmakta mı? 6. Bölüm içinde öğrenci kullanımına açık deney/gözlem odası var mı? (lisans öğrencileri için yoktur) 4
BÖLÜM B. KALİTE STANDARTLARI Ia Öğretim Elemanları 1. Ulusal/uluslararası yayın faaliyetleri üzerinde üzerinde değil Ib Öğretim Elemanları Var Yok 2. Disiplinler arası çalışmalar/ortaklıklar 3. Uluslararası araştırma projeleri 4. Uluslararası jüri üyelikleri ve bilimsel amaçlı hakemlikler 5. Sosyal sorumluluk projeleri 6. Kurumsal bağlılık ve psikoloji disiplini temsilinin göstergesi olabilecek faaliyetler (örn., üniversite kurullarında/ komitelerinde görevler, danışmanlık, editörlük, yayın kurulu üyelikleri, kongre düzenleme faaliyetleri, ulusal ve uluslararası meslek örgütlerinde görevler ve yürütülen faaliyetler) IIa Bölüm Olanakları üzerinde 1. Altyapı olanakları (laboratuar, derslikler, vb.) (Derslikler ve bölümün genel fiziki koşulları için) 2. Son üç yıldaki öğretim elemanı sayısı ortalaması/öğrenci sayısı oranı üzerinde değil (Araştırma Laboratuvarları için) IIb Bölüm Olanakları Var Yok 3. Web sayfası 4. İdari personel (sekreter, memur) IIIa Öğrenciler 1. Danışmanlık hizmetleri üzerinde üzerinde değil IIIb Öğrenciler Var Yok 2. Dersler/danışmanlık için ayrılmış ofis saatleri 5
3. Danışmanlık hizmetleri kapsamında dönem başında öğrenci ile birebir görüşme 4. Öğrencinin akademik faaliyetlere aktif katılımını sağlayacak yöntemler 5. Öğrenci toplulukları 6. Öğrencilerle sosyal teması sağlayan etkinlikler BÖLÜM C. GÖZLEM ve NOTLAR Değerlendirmenizde önemli olabileceğini düşündüğünüz diğer gözlem ve notlarınızı olabildiğince ayrıntılı bir şekilde yazınız. Gerekli ise ek sayfa kullanınız. Bilgi Üniversite si Psikoloji Bölümü Üniversitenin Santral Kampüsü nde konumlanmış bölümlerden biridir. Kampüs eski bir elektrik santralı ile ona ait ek hizmet binalarının aslına uygun olarak restore edilmesi sonucu kazanılmış ve modern anlayışla tasarlanmış binalardan oluşmaktadır. Gerek derslikler, gerek serbest faaliyet alanları ve gerekse sosyal ve yaşam alanları ile fiziksel koşulları bakımından gerek akademisyenler, gerekse üniversite öğrencileri açısından son derece konforlu, estetik ve özgün mimari niteliklere sahip bir ortama sahiptir. Konumlandığı Eyüp ilçesi açısından da sosyal-kültürel bir kazanım olduğu gözlenmiştir. Bilgi Üniversitesi Psikoloji Bölümü 12 tam zamanlı ve 6 yarı zamanlı öğretim üye/görevlisinden oluşmaktadır. Bu öğretim üyelerinin 2 si kıdemli Profesör (biri emekli öğretim üyesi) olup, diğer öğretim üyelerinden 1 isi Doçent (Psikiyatrist), 7 si yardımcı doçent ve 2 si öğretim görevlisidir. Öğretim üyelerinden bazıları lisans eğitimlerini Psikoloji dışındaki alanlardan (Psikiyatri, Sosyal Hizmetler, Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Sosyoloji gibi) almış olup, lisansüstü dereceleri Psikoloji alanındandır. Bölüm Lisans Programını tamamlamak için bir lisans öğrencisinin minumum 8 bölüm içi zorunlu ders (PSY 179 ve PSY 180 Psikolojide ve Sosyal Bilimlerde Eleştirel Düşünme I ve II, PSY 213 ve PSY 214 Psikoloji için İstatistik I ve II, PSY 301 Sosyal Bilimlerde Yöntem, PSY 322 Deneysel Psikoloji, PSY 331 Psikolojide Ölçme, PSY 401 Psikoloji Tarihi), 8 bölüm dışı zorunlu ders (İngilizce I ve II, Matematik I ve II, Türkçe I ve II, Türk Devrim Tarihi I ve II) ve 14 seçmeli bölüm dersi alması gerekmektedir. Zorunlu dersler arasında alışılmışın aksine Psikolojiye Giriş veya Genel Psikoloji benzeri bir ders bulunmamaktadır. Buna karşın, yöntem kapsamında değerlendirilebilecek dersler ile Psikolojide ve Sosyal Bilimlerde Eleştirel Düşünme I ve II dersi ve Psikoloji Tarihi dersi zorunlu statüdedir. Seçmeli dersler temel psikoloji alt alanlarına karşılık gelen, insan gelişimi ve etkileşim süreçlerini, bilişsel süreç ve mekanizmaları ve ağırlıklı olarak klinik psikoloji uygulama alanını temsil etmektedir. Bu kategorilerden insan gelişimi ve etkileşim süreçleri ve bilişsel süreç ve mekanizmalar 6
kategorilerinden her birinden en az üç adet ders zorunlu seçmeli statüde ve uygulamalı alanlardan en az üç adet ders zorunlu seçmeli statüde alınmaktadır. Bölüm içi seçmeli lisans derslerinin ağırlıklı olarak Klinik Psikoloji uzmanlık alanını temsil ettiği görülmektedir. Kuvvetli Yönler: 1) Öğretim üye ve/veya görevlilerinin araştırma projeleri daha çok uygulamalı alanlarla ilgili ve ağırlıklı olarak da sosyal sorumluluk temelli projeler olup, tamamı Üniversite olanakları ile desteklenmiş projelerdir. Bu bağlamda, öğretim üyeleri toplumu bilinçlendirmeye yönelik çok sayıda konferanslar, seminerler vermekte ve Bilgi Üniversitesi yayını olan kitaplar (yazar/editör olarak) hazırlamaktadır. 2) Bölüm ve üniversite üst yönetimi arasında olumlu bir iletişimin olduğu, üst yönetimin Psikoloji Bölümü nü kadro, programların özgürce oluşturulması ve projelere maddi destek açısından desteklediği görülmektedir. 3) Öğretim üyelerinin çoğunluğu İngilizceyi son derece etkin, akıcı ve başarıyla kullanabilmektedir (tamamına yakını yurt dışında uzun yıllar yaşamış, yurtdışında eğitim görmüş ve/veya yabancı uyrukludur) ve bölümlerine ilişkin olumlu bir tutum içindedir. 4) Öğrenciler, Lisans Programlarının psikolojinin uygulamalı (özellikle klinik psikoloji) alanlarında iyi ve kaliteli bir eğitim verdiğini düşünmektedir. Aldıkları eğitimden ve bölüm öğretim üye/görevlilerinden memnuniyet duymakta olup, bölümlerine karşı olumlu bir tutumları vardır. Öğrenme motivasyonları oldukça yüksektir, hem Bölümlerinden hem de Üniversitelerinden memnun oldukları gözlenmiştir. Bölümün yürüttüğü sosyal sorumluluk projelerinde yer almaktan ayrıca mutluluk duymaktadırlar. Çoğu aynı üniversitede özellikle klinik psikoloji alanında yüksek lisans eğitimi yapmayı planlamaktadır. Psikolojinin uygulamalı alanlarına ilişkin sosyal sorumluluk projelerine verilen yer ve önem, özgürlükçü, farklılıklara tolerans gösterebilen ve insan haklarını önceleyen bir yaklaşımın benimsenmesinin öğrencilerin motivasyonlarını artırmada önemli bir rolü olduğu anlaşılmaktadır. Geliştirilmesi Gereken Yönler: 1) Öğretim üye ve/veya görevlilerinin araştırma projeleri daha çok uygulamalı alanlarla ilgili ve ağırlıklı olarak da sosyal sorumluluk temelli projeler olup, tamamı Üniversite olanakları ile 7
desteklenmiş projelerdir. Ancak yürütülen ve sonlandırılan çok sayıda proje ile orantısız olarak sınırlı sayıda yayın yapıldığı görülmektedir. Projelerin bilimsel yayına dönüşmediği gözlenmektedir. Öğretim üye ve/veya elemanlarının ders yüklerinin fazla olması ve ayrıca toplumsak sorumluluk projelerinde yer almaları,bilimsel yayın üretiminin sınırlı kalmasına neden olmaktadır. 2) Bölümün mevcut bilimsel yayınlarının ağırlıklı olarak iki kıdemli profesör ve biri psikiyatrist doçent öğretim üyesi tarafından sağlanmış olduğu görülmektedir. Bu durumun, mevcut öğretim üye ve/veya elemanlarının haftalık ders yüklerinin fazlalığından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bölümün geneli açısından bakıldığında son beş yılda üretilen bilimsel yayın sayısı, öğretim üyesi/görevlisi sayısıyla orantısız olarak oldukça sınırlıdır. Bu durum genel olarak bölümün bilimsel yayın üretimini sınırlamaktadır. Öte yandan halen emekli öğretim üyesi olan tam zamanlı profesör öğretim üyesinin Bölümden ayrılması halinde mevcut yayın sayısının ciddi biçimde azalacağı ve bölüm yayın performansının asgari değerlendirme kriterini sağlayamama ihtimali olabileceği görülmektedir. 3) Bölüm seçmeli lisans derslerinin ağırlıklı olarak Klinik Psikoloji uzmanlık alanını temsil ettiği görülmektedir. Bu durum, öğrencilerin lisansüstü tercihlerine ve ilgilerine de yansımış durumdadır. 4) Araştırma Laboratuvarları Bölümün önemli bir sınırlılığıdır. Üniversitenin tüm bölümlerinde okuyan öğrencilere danışmanlık ve rehberlik hizmeti sunan Klinik Psikoloji Birimi aynı zamanda lisansüstü öğrencilerin faydalanabildiği (Lisans öğrencileri bu laboratuvar olanaklarından faydalanamamaktadır) bir laboratuvar olarak kullanılmaktadır. Bazı birim çalışanları aynı zamanda Bölüm Lisans programında ders vermektedir. Bunun dışında İletişim Bölümü odalarından birisi Laboratuvar mekanı olarak Psikoloji Bölümüne tahsis edilmiş olup, halihazırda üç bilgisayar ve yazıcıdan ibarettir. Standart yazılımlar dışında psikoloji deneylerinde kullanılabilecek özel bir yazılım/yazılımlara veya farklı donanımlara henüz sahip değildir. Gelecekte Deneysel Psikoloji araştırmaları için kullanımı planlanmaktadır. 5) Başvuru dosyasında, bölüm tarafından beyan edilmesi gereken evraklar arasında önemli yeri olan öğretim üyesi başına düşen ortalama ders saati/sayısı tablosu bulunmamaktadır. Ziyaret esnasında (ikinci gün) komisyon tarafından bu yönde istenen bilgi zaman darlığı nedeniyle temin edilememiş olup, öğretim üyeleriyle yapılan bireysel görüşmelerden varılan tahmini sonuca göre öğretim üyesi başına düşen ortalama ders sayısı 4 olup, genellikle araştırma ve yayın üretimi konusunda bir engel olarak ortaya konulmuştur. 8
6) Alışılmışın aksi bir uygulama olarak, lisans programında Psikolojiye Giriş veya Genel Psikoloji olarak adlandırılan psikolojinin genel tanıtımını ve temel kavramlarının aktarımını hedefleyen zorunlu bir ders yoktur. Bu ders seçmeli statüde yer almaktadır. Dolayısıyla teknik olarak bir psikoloji lisans öğrencisinin Psikolojiye Giriş dersi almadan mezun olması mümkündür. Bu ders yerine, Psikolojide ve Sosyal Bilimlerde Eleştirel Düşünme I ve II dersleri zorunlu ders olarak okutulmaktadır. Anılan bu ders; içeriği (psikoloji hakkında makaleler), işlenişi (bilimsel/yarı bilimsel -popüler bilim- makaleleri okuyarak, bunlar üzerinde eleştirel düşünmek, görüş bildirmek, tartışmak) ve programdaki yeri (birinci sınıf ilk ve ikinci dönem) ve daha önce bir Psikolojiye Giriş dersi almadan (teknik olarak hiç almayabilir) önce verilmesi açısından irdelendiğinde, lisans öğrencilerini bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmaya yöneltmek gibi bir sorunu akla getirebilmektedir. Son derece aktif ve katılımı teşvik edecek şekilde işlenmekle beraber, alana ilişkin bilgi ve kavram aktarımından çok, İngilizce konuşma/tartışma grupları görüntüsü veren bir içeriğe sahiptir. 7) Lisans eğitiminin temel felsefesi ve yaklaşımı bir bilim olarak Psikolojiyi tanıtmaktan ve bu bakış açısını yerleştirmekten ziyade Psikolojinin sanat, felsefe ve toplumsal olaylardaki yeri, rolü ve yansımalarını popüler bilimsel denilebilecek bir yaklaşım içerdiği yönünde izlenim edinilmiştir. Örneğin, öğrenciler Biyolojik Psikoloji gibi bir dersi almadan mezun olabilmektedirler. SONUÇ OLARAK: Sosyal duyarlılık, sosyal sorumluluk projelerine verilen yer ve önem, özgürlükçü, farklılıklara karşı hoşgörü ve insan haklarını önceleyen bir yaklaşımın benimsenmesi, öğrencilerin alanlarına ve bölümlerine karşı olan olumlu tutum ve motivasyonları ile fiziki/sosyal koşullar açısından konforlu bir eğitim ortamı sunması bölümün kuvvetli yönleridir. Buna karşın, kuramsal ve bilgi ağırlıklı eğitim yerine tartışmacı ve sosyal sorumluluk projelerine temellenmiş pratik uygulama/tartışma ağırlıklı Amerikan ekolü / Amerikan tarzı bir eğitimin benimsenmesine bağlı olarak, akademik (kuramsal, kavramsal, yöntemsel) kalitede hafifleme; etkin olarak çalışan araştırma laboratuvarlarının bulunmaması, öğretim üyeleri tarafından yürütülen araştırmaların sınırlı olması ve var olanların bilimsel yayına dönüşememesi ise geliştirilmeye açık yönleri olarak değerlendirilmiştir. Bilgi Üniversitesi Psikoloji Bölümü nün akredite olma yönünde olumlu adımlar atmış olduğu göz ardı edilemez. Bölüm, kadrosunu psikolojinin farklı alt alanlarını temsil eder ders ve genç akademisyenlerle güçlendirmiş, gelecekte yapılacak araştırmalar için Laboratuvar mekanları temin edilmiştir. Mevcut haliyle asgari standartları genellikle sınırda sağladığı görülmektedir. İleride dinamik genç kadronun araştırma yaparak bilimsel yayın üretimini arttırma potansiyeli yüksektir. Bölüm yönetimi ve kadrosunun lisans programını geliştirmeye yönelik olumlu, yapıcı ve iyileştirici 9
yöndeki çabası açıkça gözlenebilmektedir. Bu izlenimler ALPDEK üyelerinde keşke Bilgi Üniversitesi Psikoloji Bölüm birkaç yıl sonra, atılmış olan temeller biraz daha olgunlaştıktan sonra değerlendirme sürecine başvurmuş olsaydı ortak izlenimini uyandırmıştır. Tüm değerlendirmeler ve izlenimler dikkate alındığında, komisyon üyeleri olarak genel görüşümüz, Bilgi Üniversitesi Psikoloji Bölümünün yukarıda Geliştirilmesi Gereken Yönler başlığı altında yer alan noktalar geliştirildikten sonra akreditasyon için gerekli koşulları sağlamış olacağı yönündedir. Not: Bu bölümü doldururken yukarıdaki formda yer almayan, ancak başvuru sahibi Bölüm tarafından size iletilen diğer özdeğerlendirme bilgilerini de (örn; öğrenci alımı, öğrenci gelişimi ve başarısı, kalite göstergeleri, vb.) gözönünde bulundurunuz. 10