T.C MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) OTOMATİK ÜRETİM 1 ANKARA 2008 1
İÇİNDEKİLER 2
AÇIKLAMALAR KOD 523 ALAN Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri DAL/MESLEK Mekatronik Teknisyenliği MODÜLÜN ADI Otomatik Üretim 1 MODÜLÜN TANIMI CAM programı ile iş parçalarını CNC makinelerinde üretimi için G kodlarının elde edilmesi yeterliliklerinin kazandırıldığı modüldür. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI Ortak alan ve bilgisarla modelleme derslerini ve tamamlamış olmak. CAM programı ile iş parçası modellemek Genel Amaç: Öğrenci, bu modül ile gerekli ortam sağlandığında bilgisayarda modelleme programını kullanarak model tasarladıktan sonra bu modeli kurallara uygun olarak CAM programı kullanıp CNC program kodlarını üretebilecektir. Amaçlar: 1- Cam programı ile işlem yapabilmek için gerekli temel komutları kullanabilecek ve frezeleme için gerekli parametre ayarlamalarını yapabilecektir. 2- Cam programı ile tornalama işlemleri yapabilmek için gerekli temel komutları kullanabilecektir. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ortam: CAD laboratuarı Donanım: Bilgisayar ve modelleme programı, CAM programı, Bilgisayar laboratuarı, Projeksiyon Bu faaliyetin sonunda ölçme soruları ile öğrenme düzeyinizi ölçeceksiniz. Araştırmalarla, grup çalışmaları ve bireysel çalışmalarla öğretmen rehberliğinde ölçme ve değerlendirmeyi gerçekleştirebileceksiniz. 3
GİRİŞ Sevgili öğrenci, Bir ürünün üretilmesi için, geçen süreç aşamaları genellikle gerçeğe yakın tasarım-prototip üretme-analiz-seri üretim şekilde gerçekleşmektedir. Bundan dolayı ürünlerin kusursurluğu, ergonomisi, kullanım kolaylığı ve üretimin en kolay bir şekilde gerçekleştirilmesi çok önemlidir. Bilindiği gibi tasarımı iyi yapılmayan bir ürünün seri üretilmesi büyük maliyetler gerektirir. Büyük maliyetlerin yanı sıra ürünün pazarlanabilinmesi de önemlidir. Çünkü görünümü ve dayanıklılığı iyi olmayan bir ürün hiçkimse tarafından tercih edilmeyecektir. Günümüzde tasarım ve üretim süreci ayrılmaz bir bütündür. Çünkü CAD programları ile tasarlanan karmaşık geometriye sahip bir modelin CAM programları ile kolaylıkla CNC kodlarını çıkarıp imalat sürecine sokmak kolaydır. Bilgisayarda Modelleme 1-2 modüllerinde bir ürünün tasarım aşamaları ve Solidwors yazılımının nasıl kullanıldığı öğretilecektir. Bu iki modüldeki yeterlilikleri edinmeniz durumunda hem CAM ve CNC konularının ön hazırlığını kazanmış olacaksınınız hem de Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri Bölümünün vazgeçilmez bir konusu olan otomatik üretim konusunun temelini almış olacaksınız. Bu anlamda sizlere gelecekteki mekatronikçiler olarak başarılar diliyoruz. 4
ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Cam programı ile işlem yapabilmek için gerekli temel komutları kullanabilecek ve frezeleme için gerekli parametre ayarlamalarını yapabilecektir. ARAŞTIRMA CAM nedir, anlamını araştırınız. 1. SOLIDCAM ARAYÜZÜ KULLANIMI VE MILLING (FREZELEME) 1.1 ARAYÜZ TANITIMI 1.1.1 Programı Başlatmak Solidcam, tamamen Solidworks verilerini ve donanımlarını kullanan bir bilgisayar destekli imalat( CAM ) programıdır. Solidcam programı kurulduğunda solidworks menü satırında, solidcam ana menüsü gözükecektir. Şekil 1-1.1: Solidworks Menü Satırı Solidcam ana menüsüne, solidworks menü çubuğundaki solidcam menüsüne sol tıklayarak ulaşabilirsiniz. Solidcam ana menüsünde CAM parçalarını ve CAM parçalarının işlemlerini ayrıntılı şekilde idare etme imkânı bulunur. 5
Şekil 1.2: Solidcam ana menü New, yeni bir CAM parçası oluşturmayı; Open, daha önceden oluşturulmuş bir CAM parçasına erişmeyi; Copy, mevcut bir CAM parçasını bilgisayarın bir dizininden başka bir dizinine kopyalamayı; Delete, daha önceden oluşturulmuş bir CAM parçasını silmeyi; Tool Library, solidcam de bulunan takım tablolarına erişmeyi, bu tablolar üzerinde değişiklikler yapmayı ve yeni takım tabloları oluşturmayı; Solidcam Settings, mevcut solidcam ayarlarına ulaşmayı ve bu ayarlar üzerinde değişiklikler yapmayı; Technology Data Base; solidcam bünyesinde bulunan datalarla çeşitli delik işleme operasyonlarını gerçekleştirmeyi; Recent CAM parts, üzerinde işlem yaptığımız son dokuz CAM parçasını hızlı bir şekilde açmayı; Exit Solidcam, solidcam den çıkmayı; Customize menu; solidcam ana menüsünü özelleştirmeyi sağlayan komutlardır. SolidCAM Yardım Menüsü Solidworks ün help menüsü bünyesinde bulunan ve solidcam hakkındaki çeşitli yardım konuları ve bilgileri bulunduran komutları içeren menüdür. 6
Şekil 1.3: Solidcam yardım menüsü Solidcam yardım, solidcam de bulunan, freze, torna, tel erozyon ve gpp tool konuları hakkında bilgiler içerir; Solidcam yenilikler, Solidcam in yeni versiyonu bünyesinde bulunan yenilikleri içerir; Solidcam tutorial, Solidcam deki parça işleme yöntemlerine ait örnek operasyonları içeriri; Solidcam machining portfolio, Solidcam programının yapabileceği işlemleri adım adım gösteren örnekleri bulundurur. 1.2 Milling İşlemi Havuz Boşaltma: 1.2.1. Cam Parçası Hazırlama İlk önce yapılması gereken işlem Solidworks yazılımını kullanarak aşağıdaki gibi bir parçanın tasarımını yapıp kaydetmek olacaktır. 7
Şekil 1-4: Tasarlanan parça Solidworks deki solidcam menüsüne tıklıyoruz. Sonra solidcam menusu açılacaktır. Solidcam menüsünden New seçeneğine gelerek pencere açılacaktır. Acılan menüden milling i seçeceğiz. Cam bölümü açılacaktır. Şekil 1-5: Başlatma Menü Şekilde gösterilen pencere açılacaktır. Bu pencerede şekilde gösterilen kutucuk işaretlenerek OK tuşlanır. 8
Şekil 1-6: Yeni Milling Parçası Çıkan pencerede kullandığınız CNC dik işleme merkezinin kontrol ünitesine, iş parçası koordinat sistemine, iş parçasına ait stok ve hedef model tanımlama işlemi yapmak zorundayız. Yapılacak olan örnek çalışmada Fanuc kotrol ünitesi kullanılacaktır. Şekil 1-7: Cam parçası tanımlama verileri Referans Noktası Tanımlama: Bunun için önce multi-sided kutucuğu işaretlenerek Define butonuna basılır ve şekilde gösterilen pencere çıkar. Select face ve Corner of model box seçilir. 9
Şekil 1-8:Koordinat Tanımlama Şeklin üst yüzeyi seçilir. Solidcam modelin sol alt köşesini iş parçası sıfır noktası olarak belirler. Onay işareti tuşlanarak ve çıkan pencerede ok tuşlanarak çıkılır. Şekil 1-9: İş parçası sıfır noktası 10
Sıradaki işlem parçanın stok parça tanımlama işlemidir. Bunun için şekilde gösterilen Stock butonu tuşlanır. Çıkan pencerden 2D Boundary kutucuğu işaretlenir ve Define tuşlanır. Şekil 1-10: Stok Model Tanımlama Çıkan pencereden Auto-constant Z işaretlenerek parça tabanına ait iki kenar veya eğri seçilir. Solidcam parça tabanına ait sınırları otomatik olarak algılayacaktır. Çıkan küçük penceredn Yes tuşlanarak onaylanır. 11
Şekil 1-11: Stok parça tanımlama Cam parçası hazırlama işleminin son basağı hedef model tanımlamaktır. Bunun için Target butonu tuşlanır. Çıkan pencereden Define 3D Model butonuna tuşlanarak parçanın herhangi bir yüzeyi seçilir ve onaylanır. Şekil 1-12: Hedef model tanımlama Tekrar onaylanarak tanımlama ekranından çıkılır. 12
1.2.2. Havuz Boşaltma İşlemi Bu işlem için ekranın sol tarafında bulunan unsur ağacındaki Operetions sekmesine sağ tuş yaparak çıkan menüden Add operations ve pocket seçilir. 1-13: Operasyon ekleme Çıkan pencereden yukarıdan aşağıya doğru sırayla aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi bazı tanımlamalar yapmak zorundayız. 13
1-14: Operasyon tanımlama Geometry tanımı için önce Define butonuna basılır. Çıkan pencereden Multi-chain kısmından add butonu tuşlanır. Şekil 1-15: Geometri tanımlama 14
Çıkan pencereden şekilde gösterilen mavi renkli yüzey seçilerek onaylanır. Şekil 1-16: Multi-chain Böylece sınırlar solidcam tarafından algılanır ve çıkan pencere tekrar onaylanır. Geometri tanımlanmış olur. Şekil 1-17: Multi-chain 15
Sıradaki işlem ise takım (tool) seçme işlemidir. Bunun için tool penceresindeki select butonu tuşlanır. Şekil 1-18: Takım seçme penceresi Çıkan pencerenin solundaki boşlukta sağ tuşlama işlemi yapılarak çıkan menüden add tool seçilir. 16
Şekil 1-19: Add tool Aşağıda gösterildiği gibi bir pencere çıkar. Bu pencere, kullanılacak kesici takımla ilgili bütün ayarlama işlemlerinin yapıldığı yerdir. Şekil 1-20: Takım ayarları penceresi 17
Bu pencerede nasıl bir takım kullanılacak, takımın ölçülerini, takım tutucusunun gösterilmesinin istenmesi gibi ayarlama işlemleri yapılır. Bunlardan en önemlisi takım ölçüleridir. Çünkü takım ölçülerinin tasarlanan model ölçülerine uygun seçilmesi gereklidir. Büyük seçildiğinde istenmeyen durumlar oluşabilir. İstediğimiz takım olduğunda select butonuna basarak işlemi tamamlamış oluruz. Takım seçildiğinde data butonu aktif hale gelir. Data seçildiğinde takım malzemesi, ilerleme hızları ve tezgah devir sayısı ile ilgili veriler girilebilir. Şekil 1-21: Takım data Sıradaki işlem ise pocket tipi belirleyeceğiz. Şekil 1-22: Pocket tipi 18
Beş çeşit pocket işleme tipi vardır. Hatch, Contour, Hatch+Finish, Clear, Plunging Pattern. Şekil 1-23: Pocket tipi o Hatch (Tarama) tipinin izleyeceği takım yolu aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Şekil 1-24: Hatch takım yolu o Contour tipi ise şekilde görüldüğü gibi çalışma alanının ofsetleri boyunca hareket ederek takım yolunu oluşturur. İşleme zamanı açısından hatch tipine göre daha verimlidir. Şekil 1-25: Contour tipi o Hatch+finish ile cep işleme iki adımda gerçekleştirilir. İlk adımda cep tarama takım yolu ile işlenir, daha sonra ise cebin çevresi dolaşılarak kenarlar temizlenir. Aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Şekil 1-26: Hatch+finish 19
o Clear tipinin özellikleri hatch ile aynıdır. Tek farkı seçilen konturun dışına taşmasıdır. Şekil 1-27: Clear tipi İşleyeceğimiz cebi contour olarak belirledikten sonra bu işleme tipi ile ilgili yapılmasını istediğimiz parametrelere ulaşmak için Data butonuna basılıp aşağıdaki pencere açılacaktır. Bu pencerede, taramanın içerden dışa doğru veya tersi, köşelerin işlenmesinde takımın dönüş tipi, aynı veya ters yönlü işleme tipleri gibi parametreler ayarlanır. Şekil 1-28: Contour data Şekil 1-29: Contour parametreleri 20
Yapacağımız son işlem ise pocket depth (cep derinliği) girmek olacaktır. Bunun için Pocket Depth butonuna basılır ve aşağıdaki şekilde gösterilen yüzey seçilerek onaylanır. Pocket depth yazan butonun karşısındaki yazan değerin değiştiğini görebilirsiniz. Şekil 1-30: Pocket derinliği Save & calculate butonuna basılır ve Simulate ile takım yollarının simülasyonu görülür. Şekil 1-31: Kaydet & hesapla ve Simülasyon Simülasyon: Tornalama veya frezeleme işlemlerinde yaptığımız işlemlerin oluşturduğu takım yollarını parça üzerinde görmek, işlemlerden sonra hedef model ile elde edilen model arasında arta kalan malzeme farkını görmek veya takımın iş parçasını nasıl işlediğini görmek amacı ile simülasyon komuttu kullanılır. Simülasyon komutunu diyalog kutularında yaptığımız her işlemi kaydettikten sonra kullanabiliriz. Eğer sadece yaptığımız işlemi görmek istiyorsak 21
diyalog kutusunun altındaki simülasyon ikonuna sol tıklanır veya diyalog kutusunda çıkılarak Solidcam manager da işlem üzerine sağ tıklanarak açılan sekmeden simülasyon seçeneği seçilebilir. Eğer bir iş parçasına uygulanan bütün işlemleri aynı anda görmek istiyorsak Solidcam manager da işler başlığı üzerine gidip sağ tıklayıp açılan sekmeden simülasyon seçeneğini seçersek o iş parçasına uygulanan bütün işlemleri simülasyonda görebiliriz. Solidcam de üzerinde operasyonlar gerçekleştirilen iş parçasının torna iş parçası veya freze iş parçası olmasına bağlı olarak açılan simülasyon diyalog kutusu farklılıklar gösterir. Şimdi bu kısımda freze işlerinde simülasyonun arayüzü hakkında bilgi verilecek torna simülasyonu ile bilgi diğer öğrenme faaliyetinde anlatılacaktır. Frezeleme İşlemlerinin Simülasyonu Frezeleme işlemlerinin simülasyonunu görmek için yukarıda anlattığımız şekilde simülasyon komutunu seçtiğimizde ekranda simülasyon diyalog kutusu görünür. Simülasyon Kontrolleri: Şekil 1-32: Simülasyon penceresi Turbo modu : Takımın iş parçasını nasıl işlediğini göstermeksizin simülasyonu gerçekleştirir. İşlemin sonunda veya durdur ikonu seçildiğinde iş parçasının son hali görünür. Oynat : Takımın iş parçasını nasıl işlediğini göstererek simülasyonu gerçekleştirir. Durdur : Yürütülen simülasyon işlemini durdurur. Tek adım : Takımın yaptığı hareketleri tek tek gösterir. Takımın bir sonraki hareketini görmek için üzerine sol tıklayın. Tek iş modu : işler başlığı altındaki her operasyondan sonra simülasyon durur. Bir sonraki operasyona geçmek için üzerine tekrar sol tıklayın. Çıkış : Simülasyondan çıkmamızı sağlar. 22
Simülayon Hızı Simülasyon hızını ayarlamamızı sağlar. Şekil 1-33: Simülasyon hızı Simülasyon sorunsuz bittikten sonra G kodlarını elde edebiliriz. Şekil 1-34: G kod üretme 23
1.2.3. Milling İşlemi 3D Model: Aşağıdaki gibi tasarlanmış olan bir parçanın Solidcam yazılımı kullanarak CNC programını elde edeceğiz. Şekil 1-35: 3D Model parçası Cam parçası hazırlama işlemleri bir önceki konuda anlatılan parça ile aynıdır. Bundan dolayı diğer işleme parametreleri anlatılacaktır. Kaba İşleme: Solidcam unsur ağacından operation üzerinde sağ tuş yapılarak sırasıyla add operation ve 3D milling seçilerek parametre penceresi açılır. Şekil 1-36: Operasyon ekleme 24
Parametre penceresinde aşağıdaki şekilde gösterilen ayarlamalar yapılır. Şekil 1-37: 3D milling operasyon penceresi 25
Takım seçme işlemi bir önceki parçada yapılan işlemin aynısıdır. Burada kullanılacak olan takım 15mm. çapında bir kaba işleme takımıdır. Select butonuna basılarak takım seçme işlemi yapılır. Data seçilir ve kullanılacak olan tezgaha uygun devir sayıları ilerleme miktarları girilebilir. Şekil 1-38: Kesici takım özellikleri İşleme tipi contour seçilir ve step down (aşağıya inme miktarı) 4mmgirilir. Düz yüzeyleri işleme tipi (Clean flat) olarakta kaba işleme sırasında düzlem yüzeyleri işle (clean flat during roughing) seçilir. Şekil 1-39: İşleme tipi 26
Z-Entry tuşlanarak çıkan pencereden şekilde gösterilen parametreler seçilir. Şekil 1-40: Z-Entry Mode seçilerek çıkan pencereden şekilde gösterilen parametreler seçilir. Burada mode kısmında pocket+profile seçmemizin sebebi parçamızın geometrisinden kaynaklıdır. Hem cep hem de profil işleme operasyonu barındırdığı için bu mod seçilmiştir. Şekil 1-41: Mode penceresi 27
Data seçilerek çıkan pencereden şekilde gösterilen parametreler seçilir ve kaba işleme özelliklerinin seçimleri tamamlanmış olur. Şekil 1-42: Data penceresi Lower level seçilip çıkan pencereden çalışılacak olan en düşük yüzey seviyesi seçilmelidir. Şekil 1-43: En düşük çalışma yüzey seviyesi 28
Tasarlanan parçanın endüşük yüzey çalışma seviyesi aşağıdaki şekilde gösterildiği gibidir. Şekil 1-44: En düşük yüzey Working area (çalışma alanı) kısmında define butonu tuşlanır. Şekil 1-45: Çalışma alanı 29
Çıkan pencerede önce Auto constant Z seçilir ve şekilde gösterilen iki kenar seçildikten sonra diğer kenarlar otomatik algılanarak işlem tamamlanır. Şekil 1-46: Çalışma alanı belirleme Takım çalışma seviyesi olarak middle seçilir ve offset value olarak ise 4 girilir. Daha sonra Ok tuşlanır ve işlemler tamamlanmış olur. Son olarak save and calculate tuşlanır. Simülasyonun görüntülenmesi için simulate tuşlanır. Şekil 1-47: Simülasyon 30
1.2.4. Havuz İşleme: Bu işlem için ekranın sol tarafında bulunan unsur ağacındaki Operations sekmesine sağ tuş yaparak çıkan menüden Add operations ve pocket seçilir. Çıkan pencereden yukarıdan aşağıya doğru sırayla aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi bazı tanımlamalar yapmak zorundayız. Şekil 1-48: Operasyon tanımlama Geometry tanımı için önce Define butonuna basılır. Çıkan pencereden Multi-chain kısmından add butonu tuşlanır. 31
Şekil 1-49: Geometri tanımlama Çıkan pencereden şekilde gösterilen mavi renkli yüzey seçilerek onaylanır. Şekil 1-50: Multi-chain Böylece sınırlar solidcam tarafından algılanır ve çıkan pencere tekrar onaylanır. Geometri tanımlanmış olur. 32
Şekil 1-51: Multi-chain Sıradaki işlem ise takım (tool) seçme işlemidir. Bunun için tool penceresindeki select butonu tuşlanır. Şekil 1-52: Takım seçme penceresi 33
Çıkan pencerenin solundaki boşlukta sağ tuşlama işlemi yapılarak çıkan menüden add tool seçilir. Aşağıda gösterildiği gibi bir pencere çıkar. Bu pencere, kullanılacak kesici takımla ilgili bütün ayarlama işlemlerinin yapıldığı yerdir. Şekil 1-53: Takım ayarları penceresi Bu pencerede nasıl bir takım kullanılacak, takımın ölçülerini, takım tutucusunun gösterilmesinin istenmesi gibi ayarlama işlemleri yapılır. Bunlardan en önemlisi takım ölçüleridir. Çünkü takım ölçülerinin tasarlanan model ölçülerine uygun seçilmesi gereklidir. Büyük seçildiğinde istenmeyen durumlar oluşabilir. Burada takım çapının 5mm. olması gereklidir. İstediğimiz takım olduğunda select butonuna basarak işlemi tamamlamış oluruz. Takım seçildiğinde data butonu aktif hale gelir. Data seçildiğinde takım malzemesi, ilerleme hızları ve tezgah devir sayısı ile ilgili veriler girilebilir. Şekil 1-54: Takım data 34
Sıradaki işlem ise pocket tipi belirleyeceğiz. Şekil 1-55: Pocket tipi İşleyeceğimiz cebi contour olarak belirledikten sonra bu işleme tipi ile ilgili yapılmasını istediğimiz parametrelere ulaşmak için Data butonuna basılıp aşağıdaki pencere açılacaktır. Bu pencerede, taramanın içerden dışa doğru veya tersi, köşelerin işlenmesinde takımın dönüş tipi, aynı veya ters yönlü işleme tipleri gibi parametreler ayarlanır. 35
Şekil 1-56: Contour data Şekil 1-57: Contour parametreleri Yapacağımız son işlem ise pocket depth (cep derinliği) ve upper level değerlerini girmek olacaktır. Bunun için Pocket Depth butonuna basılır ve aşağıdaki şekilde gösterilen yüzey seçilerek onaylanır. Pocket depth yazan butonun karşısındaki yazan değerin değiştiğini görebilirsiniz. Upper level değeri ise -60 olarak girilir. Şekil 1-58: Pocket derinliği Save & calculate butonuna basılır ve Simulate ile takım yollarının simülasyonu görülür. 36
1.2.5. Ara Kaba İşleme: Bu işlem için ekranın sol tarafında bulunan unsur ağacındaki Operations sekmesine sağ tuş yaparak çıkan menüden Add operations ve 3D milling seçilir. Ara kaba işlemi, kaba işleme ile bazı parametreleri ve ayarları aynı şekilde kullanır. Farklılıklar ise aşağıda anlatılacaktır. Bu işlemde çapı 10mm. olan takım kullanılacaktır. Diğer farklılık ise aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi Rest material (Kalan talaş) penceresinde çalışacağımızdır. Çünkü önceki işlemlerimizde kaba işlemi yapmıştık. Yapmamız gereken şey Solidcam yazılımına bunu tanımlamak olacaktır. Şekil 1-59: Kalan talaş 37
Data butonu tuşlanarak bir önceki takım çapını ve bir önceki duvar ofsetini girmemiz gereklidir. Şekil 1-60: Kalan talaş ayarları Lower level seçilip çıkan pencereden çalışılacak olan en düşük yüzey seviyesi seçilmelidir. Şekil 1-61: En düşük çalışma yüzey seviyesi 38
Tasarlanan parçanın endüşük yüzey çalışma seviyesi aşağıdaki şekilde gösterildiği gibidir. 1.2.6. Finiş İşleme: Şekil 1-62: En düşük yüzey Bu işlem için ekranın sol tarafında bulunan unsur ağacındaki Operations sekmesine sağ tuş yaparak çıkan menüden Add operations ve 3D milling seçilir. Bu işlemde kaba ve ara kaba işlemleri yapıldığı için bu işlemlerle ilgili hiçbir tanımlama yapılmayacak yalnızca 6mm. çapında bir takım kullanılacaktır. Çalışma alanı da bir önceki çalışma alanı ile aynıdır. Bundan dolayı sadece finish penceresinde işlemler yapılacaktır. Constant Z (Sabit Z) işleme seçilir. Şekil 1-63: Finish işlemi 39
Finish penceresinde data butonu tuşlananarak aşağıdaki şekilde gösterilen parametreler seçilir ve ok tuşlanır. Şekil 1-64: Constant Z pencersi 40
Save & Calculate butonu tuşlanır ve simulate butonu tuşlanarak simülasyon gözlenir. Şekil 1-65: Simülasyon 41
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıda gösterilen modelin Solidcam kullanarak simülasyonunu yapıp G kodlarını üretiniz. İşlem Basamakları Parçayı tasarlayınız ve kaydediniz. Parçayı Solidcam ekranında açınız. Koordinat sistemini ayarlayınız. Kütük parçayı tanımlayınız. Hedef parçayı tanımlayınız. Kaba işlemeyi yapınız. Ara kaba işlemeyi yapınız. Finish işlemini yapınız. Öneriler Corner of the model box seçeneğini kullanınız. Kutu yöntemini kullanınız. 3D model seçeneğini kullanınız. Takım seçimine dikkat ediniz. Takım seçimine dikkat ediniz. Constand Z kullanınız. Simülasyon yapınız. Simülasyonda sorun yoksa G kodlarını üretiniz. 42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları doğru yanlış olarak cevaplayarak bu faaliyette kazandığınız bilgileri ölçünüz. 1. Solidcam yazılımı bir modelleme yazılımıdır. 2. Solidcam yazılımı Solidworks veya başka bir modelleme yazılımının içinde çalışır. 3. CAM parçası hazırlarken koordinat sistemini tanımlamamız gereklidir. 4. CAM parçası hazırlarken hedef model tanımlamamıza gerek yoktur. 5. Tüm işlemler bittikten sonra kaydet ve hesapla butonuna basmamız gerekir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz. 43
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Cam programı ile tornalama işlemleri yapabilmek için gerekli temel komutları kullanabilecektir. ARAŞTIRMA CNC tornaları ve yapılarını araştırınız. 2. TURNING (TORNALAMA) İŞLEMLERİ 2.1. TURNING İŞLEMİ 2.1.1. Cam Parçası Hazırlama İlk yapmamız gereken işlem parçanın tasarlanmasıdır. Bunun için parçanın bitmiş halinin, kesitinin yarısının 2 boyutlu hali çizilir. Şekil 2-1: Parçanın bitmiş kesiti Tutucunun kesit resminin yarısının 2 boyutlu hali çizilir. Şekil 2-2: Tutucu 44
Revolve komutu uygulanarak parça aşağıdaki gibi olur. Daha sonra parça kaydedilir. Şekil 2-3: 3D hali Solidcam menüsünden sırasıyla new ve turning seçilerek çıkan pencereden ok tuşlanarak aşağıdaki şekilde gösterilen pencere açılır. Bu pencerede tanımlamamız gereken 4 unsur vardır. Bunlar koordinat sistemi, kütük parça, tutucu ölçüleri hedef parçadır. Şekil 2-4: Parça tanımlama penceresi CoordSys kısmındaki define butonu tuşlanarak aşağıdaki gösterilen pencereden center of revolution face seçilir. Finish butonuna basılır. 45
Şekil 2-5: Koordinat sistemi tanımlama Material boundry tuşlanarak cylinder işaretlenip define butonuna basılır. Şekil 2-6: Material boundry 46
Çıkan pencereden önce parça yüzeyi seçilir. Daha sonra +Z değerine 6, Z değerine 0, External değerine 0, İnternal diameter değerine de 0 girilir ve onaylanır. Şekil 2-7: Parçanın kütük sınırları Main spindle tuşlanarak çıkan pencereden define chain seçilir. Şekil 2-8: Tutucu tanımlama 47
Çıkan pencereden general chain işaretlenir ve tutucu için çizilmiş olan 2 boyutlu resmin 2 kenarı seçilir. Diğer kenarlar Solidcam yazılımı tarafından otomatik olarak algılanır. Onaylanarak çıkılır. Şekil 2-9: Tutucu sınırları Tornada CAM parçası hazırlamak için son olarak hedef model tanımlaması yapılmalıdır. Bunun için Target model butonu tuşlanarak define 3D model butonuna basılır. Şekil 2-10: Target model penceresi 48
Çıkan pencereden model yüzeyi seçilerek onaylanır. Şekil 2-11: 3D geometri Son olarak Save & Exit butonu tuşlanarak CAM parçası hazırlama işlemi tamamlanmış olur. 49
2.1.2. Alın Tornalama Cam parçası hazırlandıktan sonra oprerations yazan kısmın üzerinde sağ tuş işlemi yaparak Add, Turning seçilir ve aşağıda gösterilen turning operation penceresi açılır. Yapılalacak işlemler yukarıdan aşağıya kırmızı pencere içine alınmış olup sırasıyla açıklanacaktır. Şekil 2-12: Turning operasyon penceresi 50
Geometri tanımlamak için define butonuna basılır. Şekil 2-13: Tanımlama penceresi Çıkan özellik penceresinden point to point işaretlenir. Çizim ekranında ise önce 1. Nokta sonra 2. Nokta seçilir ve özellik penceresindeki Extension kısmına Start length 30 olarak girilir. Onaylanır. 1. NOKTA 2. NOKTA Şekil 2-14: Geometri tanımlanması 51
Takım seçimi için select butonuna basılır ve aşağıdaki özelliklerdeki bir takım seçilir. Şekil 2-15: Takım özellikleri Alın tornalama yapacağımız için process type face olarak işaretlenir. Mode, front olarak işaretlenir. Kompanzasyon yapılacaksa yes yapılmayacaksa no şeklinde işaretlenir. Biz burada yapılmayacak şeklinde kabul edip no işaretliyoruz. G kodlarını elde ederken kullanılacak komutların çevrim komutları olması istenirse use cycle kısmı yes istenmezse no şeklinde işaretlenir. Şekil 2-16: Ek parametreler Save & calculate butonuna basılıp çıkılır. 52
2.1.3. Silindirik Tornalama Alın tornalama bittikten sonra oprerations yazan kısmın üzerinde sağ tuş işlemi yaparak Add, Turning seçilir. Geometri tanımlamak için define butonuna basılır. Çıkan özellik penceresinden point to point işaretlenir. Sağ taraftan başlayarak kırmızı nokta ile gösterilen noktalar seçilir. Şekil 2-17: Profil tanımlama-a Curve işaretlenerek şekilde gösterilen yaylarda seçilir. Yaylar Şekil 2-18: Profil tanımlama-b 53
Tekrar poit to point işaretlenerek daha önce eklediğimiz noktayı seçiyoruz ve tornalanacak profilimizin seçimini tamamlanmış oluyoruz. Son olarak start length 5 end length 1 değerlerini girip onaylıyoruz. Şekil 2-19: Extension Kullanılacak takım alın tornalamak için kullanılan takım ile aynı seçilip aşağıdaki şekilde gösterilen parametreler işaretlenir. Şekil 2-20: Process tipi Save & calculate butonuna basılıp çıkılır. 54
2.1.4 Kanal Açma Tekrar operations üzerinde sağ tuş yaparak add-grooving seçilir ve kanal açmak için gerekli ayarlamalrın yapılacağı pencere açılır. Şekil 2-21: Kanal açma operasyon penceresi Yapmamız gereken en önemli iki ayarlardan biri geometri tanımlamak diğeri ise kanala uygun takım seçmek. Geometri tanımlamak için define butonuna basılır. Şekil 2-22: Geometri 55
Point to point işaretlenerek kanalı oluşturan noktalar seçilir. Şekil 2-23 : Kanal profili Extension kısmındaki start length değeri 3 end length değerine 3 girilir ve onaylanır. Şekil 2-24: Extension Takım seçmek için select butonuna basılır. Çıkan kanal açma kesicisinin ölçüleri kontrol edilerek onaylanır. Diğer seçimler ise aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi yapılarak save & calculate butona basılarak çıkılır. Şekil 2-25: Process tipi 56
2.1.5 Vida Çekme Tekrar operations üzerinde sağ tuş yaparak add-threading seçilir ve vide çekmek için gerekli ayarlamaların yapılacağı pencere açılır. Bu pencerede aşağıdaki şekilde gösterilen kırmızı kutu içine alınan yerlere dikkat edilmelidir. Şekil 2-26: Vida açma penceresi Geometri tanımlamak için define butonuna basılır. Poit to point seçilerek vida açılacak kenarı oluşturan noktalar seçilir. Şekil 2-17: Vida profili 57
Diğer parametreler de aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi ayarlandıktan sonra save & calculate butonuna basılarak pencereden çıkılır. Diğer parametreler : Pitch unit: mm. cinsinden vida adımını ifade eder. Step down: Herpaso bitimindeki aşağıya (x ekseninde) inme miktarını ifade eder. Min. Diameter: Diş dibi çapını ifade eder. Şekil 2-18: Diğer parametreler Böylece dört adet operasyon yapmış olduk. Son olarak unsur ağacındaki operation yazan kısmın üzerinde sağ tuş yapıp calculate all seçilir. Yine aynı yerde sağ tuş yapıp simulate seçilerek simülasyon gözlenir. Şekil 2-19: Simülasyon 58
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıda gösterilen modelin Solidcam kullanarak simülasyonunu yapıp G kodlarını üretiniz. İşlem Basamakları Parçayı tasarlayınız ve kaydediniz. Parçayı Solidcam ekranında açınız. Koordinat sistemini ayarlayınız. Kütük parçayı tanımlayınız. Hedef model tanımlayınız. Alın tornalama yapınız. Silindirik yüzey yapınız. Kanal açma işlemlerini. Varsa vida çekme işlemlerini yapnınız. Simülasyon yapınız. Simülasyonda sorun yoksa G kodlarını üretiniz. Öneriler Corner of the model box seçeneğini kullanınız. Silindir yöntemini kullanınız. 3D model seçeneğini kullanınız. Takım seçimine dikkat ediniz. Takım seçimine dikkat ediniz. Takım seçimine dikkat ediniz. Adım ve diş dibi çapına dikkat ediniz. 59
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları doğru yanlış olarak cevaplayarak bu faaliyette kazandığınız bilgileri ölçünüz. 1. Solidcam yazılımında torna parçası hazırlanması sırasında hedef parça tanımlaması yapılmaz. 1. Solidcam yazılımı Solidworks veya başka bir modelleme yazılımının içinde çalışır. 2. CAM parçası hazırlarken koordinat sistemini tanımlamamız gereklidir. 3. CAM parçası hazırlarken hedef model tanımlamamıza gerek yoktur. 4. Tüm işlemler bittikten sonra kaydet ve hesapla butonuna basmamız gerekir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz. 60
MODÜL DEĞERLENDİRME YETERLİK ÖLÇME MODÜL DEĞERLENDİRME Modülde yaptığınız uygulamaları aşağıdaki tabloya göre değerlendiriniz. AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen ölçütleri uyguladıysanız EVET sütununa, uygulamadıysanız HAYIR sütununa X işareti yazınız. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır Solidworks yazılımı kullanarak model tasarlayıp kaydettiniz mi? Solidcam yazılımını açtınızmı? Koordinat sistemini tanımladınız mı? Kütük parçayı tanımladınız mı? Hedef parçayı tanımladınız mı? Geometri tanımlaması yaptınız mı? Uygun takım seçtiniz mi? Bütün parametreler ayarlandıktan sonra kaydet ve hesapla butonuna bastınız mı? DEĞERLENDİRME Hayır cevaplarınız var ise ilgili uygulama faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tümü Evet ise bir sonraki modüle geçebilirsiniz. 61