ZİHİN ENGELLİLER ÖĞRETMENİ RAMİYE AYDIN ESEN DOWN SENDROMLU ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ 2014 W W W. E S E N T E R A P İ. C O M
İÇİNDEKİLER DOWN SENDROMLU ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ... 3 Adım 1: Çocuğun Hazır Olup Olmadığını Belirleme... 3 1. Yaş... 3 2. Mesane Kontrolü... 4 3. Tahmin Edilebilir Tuvalet Düzeni... 4" 4. Motor Beceriler... 4 5. Davranış... 4 6. Yönergelere Uyma... 4 7. İhtiyaçlarını Belirtme... 4 Adım 2: Kendinizin Hazır Olup Olmadığınızı Belirleme... 5 TUVALET EĞİTİMİNE HAZIR OLMA VERİ ÇİZELGESİ... 6 Adım 3: Seti Oluşturun, Devam Edin!... 7 Down Sendromlu Çocukların Tuvalet Eğitiminde Kullanılan Resim (İletişim) Kartları... 8
DOWN SENDROMLU ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ Adım 1: Çocuğun Hazır Olup Olmadığını Belirleme Çoğu anne-baba tuvalet eğitimine başlamada ikilem yaşamaktadır. Ancak, bazı aileler çocuk hazır olmadığı halde hazır olabilirler. Çocuktaki hazır olma belirtilerine beceriyi geliştirebilmesine süre tanınmalı ve bu şekilde yaşayacağı başarısızlık tecrübesi azaltılmaya çalışılmalıdır. Tuvalet eğitimine erken başlama tuvalet eğitimiyle ilişkili olumsuz davranışlara ve ailede tükenmişliğe yol açabilir. Tuvalet eğitimi sürecini kolaylaştırmak ve dahil olan herkes için olumlu tecrübe olması için velilerin çocuğun tuvalet eğitimine hazır olup olmadığını değerlendirmesi tavsiye edilmektedir. Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğuna dair işaretler: 1. Yaş: Çocuğunuz uygun yaşında olmalıdır. Çocuk 2 yaşına gelinceye kadar tuvalet eğitimi için beklenilmesi tavsiye edilmektedir. Down sendromlu çocuklarda ise tuvalet eğitimine başlamak için 3 yaşına kadar beklenmesinin
yararlı olacağı düşünülmektedir. Yaş tuvalet eğitimine hazır olmanın önemli bileşenidir. Ancak aileler tuvalet eğitiminde diğer etkenleri de unutmamalıdır. 2. Mesane Kontrolü: Çocuk mesanesi tamamen boşaltabilmelidir ve en az 1-1,5 saat kuru kalabilmelidir. 3. Tahmin Edilebilir Tuvalet Düzeni: Çocuğun mesane hareketeleri düzenli ve takip edilebilir tarzda olmalıdır. 4. Motor Beceriler: Çocuk tuvalete gidip gelebilmelidir ve nesneleri eliyle alabilmelidir. 5. Davranış: Çocuk klozette 2-5 dakika oturabilmelidir.klozette otururken sevdiği kitapla veya oyuncakla oyalanmasına izin verilebilir. 6. Yönergelere Uyma: Çocuk basit yönergelere uymalıdır. Ör: otur, kalk. 7. İhtiyaçlarını Belirtme: Yüz ifadesiyle, duruşuyla, el-kol hareketleriyle, resimlerle tuvalete gitme ihtiyacını belirtebilmelidir.
Adım 2: Kendinizin Hazır Olup Olmadığınızı Belirleme Tuvalet eğitimi programına başlamadan önce anne-babalar etkiliprogram uygulayabilmek için zaman ve çaba sarfetmeye hazır olmalıdırlar. Eğer çocukta hazır olduğuna dair işaretler mevcutsa, ancak ailenin belirli döenmde hergün düzenli biçimde çocuğu tuvalete götürme imkanı yoksa eğitim uygun zamana alınmalıdır. Aşağıdaki form ailenin çocuğun mesane kontrolünü, gitme ihtiyacını gösterebilme becerisini, tuvaletini yapmasını değerlendirmesine yardımcı olacaktır. Her 30-60 dakikada aile çocuğun bezini kontrol etmelidir. Aileler çocuğun gitme ihtiyacını belirttiği zaman tik ile işaretleyebilirler. Bilgiler 2 hafta boyunca tutulmalıdır. Eğer iki haftanın sonunda çocuğunuz en az 1-1,5 saat kuru kalıyorsa, düzenli olarak gitme ihtiyacını belirtebiliyorsa ve tuvaletini yapma paterni mevcutsa çocuğunuz tuvalet eğitimine hazırdır. Eğer iki haftanın sonunda yeterli becerileri sergilemiyorsa, aile veri tutmaya devam etmeye veya ara verip bir başka tarihte tekrar başlamaya karar verebilir.
TUVALET EĞİTİMİNE HAZIR OLMA VERİ ÇİZELGESİ Saat 1 2 3 4 5 6 7 6:00 6:30 7:00 7:30 8:00 8:30 9:00 9:30 10:00 10:30 11:00 11:30 12:00 12:30 13:00 13:00 13:00 13:30 14:00 14:30 15:00 15:30 16:00 16:30 17:00 17:30 18:00 18:30 19:00 19:30 20:00 += İhtiyacını Belirtti; K=Kuru; I=Islak; Bağırsak Hareketi=M; I/M= Her İkiside
Adım 3: Seti Oluşturun, Devam Edin! 1. Uyandırınız, ıslak bezi çıkartınız, tuvalete gidiniz büyük çocuk pijamasını giydiriniz. 2. Tuvalete gitme ihtiyacını algıladığınıza tuvalete götürünüz. 3. Eğlenceli hale getiriniz. Tuvalett sevdiği oyuncak veya kitapla zaman geçirmesine izin veriniz. 4. Sözel yönergeleri pekiştirmek için görsel takvimi kullanınız. 5. Pekiştireç kullanınız. 6. Zaman zaman pekiştireci değiştiriniz. Down Sendromlu Çocuklarda Tuvalet Eğitimi hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için Özel Eğitim Uzmanı Zihin Engelliler Öğretmeni Ramiye Aydın ESEN www.esenterapi.com
Down Sendromlu Çocukların Tuvalet Eğitiminde Kullanılan Resim (İletişim) Kartları