USABİLİTY ANALYSİS Kullanılabilirlik Nedir? Koray Metin 2008639026 Türk Standartlari Enstitüsü'nün tanımladığı ISO 9241 no'lu standardın bir bölümü olan "Kullanılabilirlik Kılavuzu"na göre; kullanılabilirlik, bir ürünün belirli kullanıcılar tarafından belirli amaçlarla etkili, verimli ve belirli bir kullanım çerçevesinde memnuniyetle kullanabilme derecesi olarak tanımlanmaktadır. Kullanılabilirlik Nedir? Kullanılabilirlik için beș adet kalite unsuru sayabiliriz: Bir uygulamada belirlenen ișlerin kullanıcılar tarafından, gerekli egitimin i ve tkik teknik destegin verilmesinin ardından, uygun çevre koșullarında kolaylıkla ve etkili biçimde kullanılabilmesi olarak tanımlanabilmektedir http://www.vtt.fi/inf/julkaisut/publications/2005/summary/p566/figure4.jpg Kolay Ogrenme: Kullanıcılar yeni sistemle ilk karșılaștıklarında temel ișlemleri ne kadar kolaylıkla gerçekleștireceklerdir? Kullanıcı İçin Verimli: Kullanıcıların tasarımı ögrenmelerinin ardından ne kadar hızlı kendi ișlemlerini yapabilecek konuma gelecektir? Hatırlaması Kolay: Kullanıcılar bir müddet tasarımı kullanmamalarının ardından tasarımı yeniden kullanmayı denediklerinde ne kadar akıllarında kalacaktır? Daha Az Hata: Kullanıcı ișlemleri gerçekleștirirken ne kadar hata ile karșılașacaktır, sistem bunların ne kadarını telafi edebilecektir, telafi edilemeyen hatalar ne kadar sürede düzeltilecektir? Sübjektif Memnun Edici: Kullanıcı tasarımdan memnun mu? 1
Kullanılabilirlik Yapısı Kullanılabilirlik șu etkenlere baglıdır: Kullanıcı türleri Uygulamada belirlenen l ișler Çevre Koșulları http://www.scribd.com/doc/46792346/%c4%b0nsan-bilgisayar-etkile%c5%9fimi Bu kapsamda incelenen konular Etkileșimli arayüzler Kullanılabilirlik testleri Kullanıcı psikolojisi Sosyoteknolojik sistem tasarımı Yeni teknolojilere karșı gösterilen direnç Kullanılabilirlik kriterleri : Tasarımcı Kullanıcı Degerlendici Kiși Müșteri Etkililik Etkililik, kullanıcıların uygulamayı kullanarak yapması beklenen ișleri ne kadar bașarabildiğini ifade eder, bu anlamda etkililik iși yapabilme yüzdesi cinsinden ölçülebilir Etkililik = (Yapabilme/toplam iș)*100 Verimlilik Belirlenen iși yapmak için kullanılan diger kaynaklar(zaman,maliyet vb.) verimlilik ölçümü ile degerlendirilir. Verimlilik = Etkililik + Zaman + Maliyet + Kullanılabilirlik Kriterleri... 2
Memnuniyet Kullanılabilirlik neden önemlidir? Kullanıcının uygulamayı kullanırken olușan fikirlerinin(begenilenler, begenilmeyenler vs.) ölçüsünü ifade eder. Kullanılabilirlik üzerinde etkililik ve verimlilik ile aynı derecede kritik öncelige sahip degildir. Satıșlarınızı arttırır Markanıza baglılıgı g arttırır Kullanıcıya vermeniz gereken destegi azaltarak maliyetinizi düsürür.(callcenter, mail,egitim ) Kullanılabilirlik Uygulamaları - Kullanılabilirlik çalıșmalarında uygulanan adımlar: Kullanılabilirlik çalıșması yapılacak arayüz belirlenir Çalıșma sırasında kullanılacak araçlar belirlenir Hedef kullanıcı grubu belirlenir Hedef kullanıcıların yapacakları görevler belirlenir Kullanılabilirlik Testleri Göz Hareketleri İzleme Uygulamaları (Eye- Tracking) Kullanıcı Merkezli Tasarımlar Uzman Analizleri - Sezgisel (Heuristic) Yaklașımlar Mobil Cihaz ve Uygulamalar Kullanılabilirlik Testleri Kullanılabilirlik Testi Kullanılabilirlik testi,kullanılabilirliginin degerlendirilmesi istenen arayüz için belirlenen hedef kitlede belirlenen görevlerin yaptırılması ve bu süreçte kullanıcıdan verimlilik, etkililik ve memnuniyet degerlerinin alınmasıdır 3
İnsan Bilgisayar Etkileșim Laboratuvarı Etkileșimli teknolojilerin tasarımı uygulanması ve degerlendirilmesi için geliștirilmiș bir laboratuvar ortamıdır. İki ayrı odadan olușmaktadır 1. Kontrol Odası 11. Test Odası http://t1.gstatic.com/images?q=tbn:and9gcsw6el-padlj3pcvr6go6krlugqepddxqgmk3dr_kxtdmkczkzvvogrm2lzog Kontrol Odası Kontrol odasında bulunan elemanlar : Bilgisayar Kamera Göz izleme cihazı Monitör Ses sistemi (Amfi,hoparlör,mikrofon, ses mikseri) Kontrol Üniteleri http://t1.gstatic.com/images?q=tbn:and9gcr4qyzsc9rpkrjils-5wfm2qxomgzs9d1w86kvdtpt13lgwljwkgcrulbdq4q Test Odası Test odasında bulunan elemanlar : -Bilgisayar -Göz izleme cihazı(yansıtıcı,alıcı,kızılötesi kamera) -Kamera(Dome tipi) -Ses cihazları(mikrofon,hoparlör) -Ses izolasyonu ve tek tararaflı ayna http://cisn.odtu.edu.tr/images/cisn13/ibe2_3.jpg 4
Göz Hareket Takibi Eye Tracking Bilgisayar destekli göz hareket takip sistemlerini kullanarak göz hareketlerinin lokasyonunu ve süresini ölçmek kullanıcıların belirli bir zaman aralığında nelere dikkat ettigini anlamanın geçerli bir yöntemidir İçinde bulundugumuz ortamı görsel olarak incelerken, gözlerimiz iki farklı hareket gerçekleștirir: Eye Tracking Ani Sıçramalar - saccade (gözün balistik hareketleri) Kısa Sabitlenmeler - fixation (yogunlașmayı saglar) Eye Tracking Eye Tracking Uygulamaları Sürücünün göz hareketleri ve göz bebekleriyle, kurallara uyup uymadığının / sarhoș olup olmadığının incelenmesi (Toyota- ARGE) Sanal ortamlarda görsel algı analizi web sayfalarında etkinlik analizi reklam filmlerinde etkinlik analizi engelliler için bilgisayar kullanımı tamamen felçlilerde (konușma dahil) iletișim çözümleri http://2.bp.blogspot.com/ IFHtQ3RqzA/TTQeUWghZFI/AAAAAAAAAKk/s-gnCWlL_oU/s1600/eyetracking_google.jpg - http://2.bp.blogspot.com/_b0ws1vzrjcy/tm1vudqprii/aaaaaaaaa9a/sm_h_bglraw/s1600/eye+tracking.png Eye Tracking örnekleri The EyeCatcher ve The Little Prince The Reading Assistant EyeGaze Head-mouse Kullanıcı Merkezli Tasarımlar Amaç : Proje bașlangıcından itibaren kullanıcıları projeye dahil eden, kullanıcı ihtiyaçlarını ve beklentilerini e e göz önüne alan a ve proje gelișim așamasında ön ürünlere kullanılabilirlik testleri uygulayarak hedeflenen niteliklerde ürün elde eden kullanıcı merkezli tasarım prosedürleri uygulanmaktadır 5
Uzman Analizleri Kullanım problemlerini ortadan kaldıracagı gibi potansiyel kullanım sorunlarını ve sorun olușabilecek yapıları belirleme Ürünün sezgisel yöntemlere (heuristics) dayanılarak analiz edilmesi i ve tüm dünyada d kabul görmüș standartlar gözetilerek yeniden düzenlenmesi Müșteriye analiz sonuçları, saptanan problemler ve problemlerle ilgili çözüm önerileri dokümanı sunulur. Mobil Cihazlar ve Uygulamalar -Mobil uygulamalar ve mobil cihazların kullanılabilirlik testlerini : Cep telefonları, PDA'ler üzerinde SMS ve WAP tabanlı mobil uygulama iyileștirme ș önerileri ve mobil tabanlı çalıșan web sitesi geliștirme gibi uygulamalar geliștirilir. Kaynaklar: 1. http://www.scribd.com/doc/46792346/%c4%b0nsan-bilgisayar-etkile%c5%9fimi 2. http://www.uyms.org.tr/bildiriler/b38.pdf 3. http://burak0539.blogcu.com/kullanilabilirlik-hizmetleri-usability/5650290 4. http://www.simsoft.com.tr/kullanilabilirlik.html 5. http://file.cc.metu.edu.tr/ccweb/bidb_ccusg/hcitanitim04_web.pdf 6. http://ceng.gazi.edu.tr/~hkaracan/bm515_h1.pdf 7. http://ibe.bidb.odtu.edu.tr/kullanilabilirlik 8. http://caretta.net/%c3%87%c3%b6z%c3%bcmlerimiz/ara%c5%9ft%c4%b1rma/t obiisat%c4%b1%c5%9fvedan%c4%b1%c5%9fmanl%c4%b1k/bilimselara%c5%9 Ft%C4%B1rmalar/Ara%C5%9Ft%C4%B1rmaAlanlar%C4%B1/HCIveKullan%C4%B1l abilirlikara%c5%9ft%c4%b1rmalar%c4%b1/tabid/178/default.aspx 6